Skip to main content

Full text of "Sancti Aurelii Augustini Hipponensis episcopi Opera omnia : post Lovaniensium theologorum recensionem castigata denuo ad manuscriptos codices Gallicanos, Vaticanos, Belgicos etc. necnon ad editiones antiquiores et castigatiores"

See other formats 


Google 


This  is  a  digital  copy  of  a  book  that  was  prcscrvod  for  gcncrations  on  library  shclvcs  bcforc  it  was  carcfully  scanncd  by  Googlc  as  part  of  a  projcct 

to  make  the  world's  books  discoverablc  onlinc. 

It  has  survived  long  enough  for  the  copyright  to  cxpirc  and  thc  book  to  cntcr  thc  public  domain.  A  public  domain  book  is  one  that  was  never  subjcct 

to  copyright  or  whose  legal  copyright  term  has  expircd.  Whcthcr  a  book  is  in  thc  public  domain  may  vary  country  to  country.  Public  domain  books 

are  our  gateways  to  the  past,  representing  a  wealth  of  history,  cultuie  and  knowledge  that's  often  difficult  to  discovcr. 

Marks,  notations  and  other  maiginalia  present  in  the  original  volume  will  appear  in  this  flle  -  a  reminder  of  this  book's  long  journcy  from  thc 

publishcr  to  a  library  and  fmally  to  you. 

Usage  guidelines 

Googlc  is  proud  to  partncr  with  libraries  to  digitize  public  domain  materials  and  make  them  widely  accessible.  Public  domain  books  belong  to  thc 
public  and  wc  arc  mcrcly  thcir  custodians.  Nevertheless,  this  work  is  expensive,  so  in  order  to  keep  providing  tliis  resource,  we  liave  taken  stcps  to 
prcvcnt  abusc  by  commcrcial  partics,  including  placing  lcchnical  rcstrictions  on  automatcd  qucrying. 
Wc  also  ask  that  you: 

+  Make  non-commercial  use  ofthefiles  Wc  dcsigncd  Googlc  Book  Scarch  for  usc  by  individuals,  and  wc  rcqucst  that  you  usc  thcsc  filcs  for 
personal,  non-commercial  purposes. 

+  Refrainfivm  automated  querying  Do  nol  send  aulomatcd  qucrics  of  any  sort  to  Googlc's  systcm:  If  you  arc  conducting  rcscarch  on  machinc 
translation,  optical  character  recognition  or  other  areas  where  access  to  a  laige  amount  of  tcxt  is  hclpful,  plcasc  contact  us.  Wc  cncouragc  thc 
use  of  public  domain  materials  for  these  purposes  and  may  be  able  to  help. 

+  Maintain  attributionTht  GoogXt  "watermark"  you  see  on  each  flle  is essential  for  informingpcoplcabout  thisprojcct  and  hclping  thcm  lind 
additional  materials  through  Google  Book  Search.  Please  do  not  remove  it. 

+  Keep  it  legal  Whatcvcr  your  usc,  rcmember  that  you  are  lesponsible  for  ensuring  that  what  you  are  doing  is  legal.  Do  not  assume  that  just 
bccausc  wc  bclicvc  a  book  is  in  thc  public  domain  for  users  in  the  United  States,  that  the  work  is  also  in  the  public  domain  for  users  in  other 
countrics.  Whcthcr  a  book  is  still  in  copyright  varies  from  country  to  country,  and  wc  can'l  offer  guidance  on  whether  any  speciflc  usc  of 
any  speciflc  book  is  allowed.  Please  do  not  assume  that  a  book's  appearancc  in  Googlc  Book  Scarch  mcans  it  can  bc  uscd  in  any  manncr 
anywhere  in  the  world.  Copyright  infringement  liabili^  can  be  quite  severe. 

About  Google  Book  Search 

Googlc's  mission  is  to  organizc  thc  world's  information  and  to  makc  it  univcrsally  acccssiblc  and  uscful.   Googlc  Book  Scarch  hclps  rcadcrs 
discovcr  thc  world's  books  whilc  hclping  authors  and  publishcrs  rcach  ncw  audicnccs.  You  can  scarch  through  thc  full  icxi  of  ihis  book  on  thc  wcb 

at|http://books.qooqle.com/| 


PATROLOGIJE 

CURSUS   COMPLETUS 

SEU  BIBLIOTHEGA  DNIVERSALIS,  INTEGRA,  UNIFORMIS,  COMMODA,  OECONOMICA, 

Imm  ss.  nm%  mmm  smmwm  eccLesiASTKMDN, 

I  SIVE   LATINORUM,   8IVB   ORiBCORUM, 

QUi  AB  JEVO  APOSTOLICO  AD  TEMPORA  iNNOCENTII  lii  (ANNO  lil6)  PRO  LATINiS 
BT  CONCILII  PLOBENTINI  [ANN.  1439)  PRO  GRjECIS  FLORUERUNT  : 

REGUSIO    GIIRONOLOGIGA 

OMNIUM  QUiE  EXSTITERB  MONUMBNTORUM  GATHOLIG.E  TRVDITIONIS  PBR  QUINDEGIH  PRIMA 

EGGLESLE  SiEGULA, 

.CXTA  EDITIONBS  ▲CCURATISSIMA8,  INTBR  8B  CUUQUB  NONNULLIS  CODICIBUS  MANU8CRIPTI8  G0LLATA8,  PBRQUAM  DILIOEN- 

TiR  castigata;  dissbrtationibus,  commentariis,  variisque  lectionibus  continentbr  illustrata;  ounibus 

i     opepibus  post  amplissimas  editionbs  quie  tribus  novissimis  sikgulis  debe?(tur  absolutas  dbtbctis,  aucta  ,* 

indicibus  particularibus  analtticis,  sinoulos  sivb  t0m08  sivb  auctorbs  alicujus  mombnti 8ubsbqubnti- 

dus.donata;  capitulis  intra  ipsum  textum  rite  dispositis,  necnon  et  titulis  sinoularum  paoina- 

rum  maroinbm  superiorbm  distingubntibus  subjbctamqub  materiam  signipicantibus,  adorna- 

ta;  opbribus  gum   dubiis,  tum^  apogrtphis,    •^^QVA  ^ero  augtoritatb  in  ordinb 

i  ad   traditionbm^hcclesiasflgam  pollentibus,  amplifigata  ; 

;:{;CK*«TIS    ET    AMPI,^US.  LOCUPLETATA   INDKUBUS   AUGTORUH   BICUT   BT  OPBRUM,    ALPHABBffCIS,    CHRONOLOOICIS,    STATI- 

'    STICIS,    STNTUBTICI8,  ANALTTICI8,   ANALOOICIS,   IN  QUODQUB   RELIOIONIS  PUNGTUM,   DOOMATICUM,    MORALB,   LITUR- 

'        UICUM,    GANONICUM,    DISCIPLINARB,    HISTMUCUM,    BT    GUNCTA    ALU    8INB  ULLA  BXCEPTIONB;   SED  PRiBSBRTIM* 

DUOBUS    INDICIBUS    IMUEN8IS    BT    OBNBRALIBUS^    ALTBRO    8CILIGET    RERUM,    QUO    CONSULTO,    QUIDQUID 

NON    SOLUM   TALIS    TALISVB   PATBR,    VBRUM    BTIAM  UNUSQUI8QUB    PATRUM,    NB    UNO     QUIDBM    OMISSO, 

1N      QUODLIBET     THEMA      SGRIPSERIT,     UNO      INTUITU      CONSPICIATUR ;      ALTBRO     SCRIPTUR^E 

SAGRiE,    EX  QUO   LEGTORI    COMPERIRB   SIT    OBVIUM    QUINAM    PATRES   BT   IN   QUIBUS    OPBRUM 

SUORUM     LOGIS     SINOULOS     SINOULORUM     LIBRORUM     8.     SCRIPTURiB    VERSU8,     A    PRIMO 

OBNBSBOS  USQUE  AD  NOVISSIMUM  APOGALTPSIS,   GOMMENTATI   SINT: 

IDITIO    ▲CCURATISSIMA,    GiBTERISQUB    OMNIBUS     FAGILB    ANTEPONENDA,     81    PERPENDANTUR    GHARACTBRUM     NITIDITAS. 

CHARTiB      QUAUTAS,      INTEGRITAS     TEXTUS,      PERFEGTIO     GORRECTIONIS,      OPERUU     REGUSORUM      TUM      VARIBTA8, 

TUM   NUMERU8,  FORMA    VOLUMINUM    PBRQUAM    COMMODA    SIBIQUE   IN  TOTO  PATROLOOIiB  DEGURSU    GONSTANTRR 

3IMIL18,     PRETII     EXIOUITAS,      PRJBSBRTIMQUB     ISTA     GOLLECTIO,     UNA,     MBTHODIGA     ET     GHRONOLOOICA, 

SEXCBNTORUM    FRAOMENTORUM    OPUSCULORUMQUE    HACTBNUS    HIG    ILLIG    SPARSORUM,    PRIMUM  AUTEM 

IN  NOSTRA   BIBLIOTHECA,   BX  OPERIBUS  ET  HSS.  AD  OMNES   iBTATES,   LOGOS,  LINOUAS  FORMASQUE 

PERTINBNTIBUS,  GOADUNATORUH. 

SERIES   LATINA    PRIOR, 

(N  QUA  PRODEUNT  PATRES,  DOCTORBS  SCIUPT0RE3QUB  ECCLESI^  LATINiE 

A  TERTULLIANO  AD  INNOCENTIUM  III. 

AGGURANTE   J.-P.    MIGNE, 

Blbll«theeflB  Clerl  «nlversae, 

SIVE    GURSUUM    COMPLETORUM    IN    SINGULOS    SGIENTIiG    EGGLESIASTIGiE    RAMOS    EDITORE. 


PATROLOGIjE  LATIN^TOMU&CJ.JiXXflL 
S.    BERNARDUSr  ABBAS  CLARiE-VALLEIJSIS. 


•     •    '  • 


PARISIIS, 

APUD  GARNIER  FRATRES,  EDITORES  ET  J.-P.   MIGNE  SUCCESSORES, 

IN   VU  OICTA  AVBNUB-DU-MAINE,  189,  OLIM  CHAU8SBE-DU-UAINB,    127. 

1879 


BA 


0 


CucBT.  ■•  Ex  lipys  Paul  Dupomt,  12,  Tia  dicU  Bao^Kl^AsDi^res   (1670.i«71H« 


•  • 


•  • 

•  •  • 

•  • 


•••   ••, 


SiECULUM     XII 


.  BERNARDI 

ABBATIS  PRIMI  CLARJE-VALLLENSIS 

OPERA    OMNIA 

SEX  T0MI8  IN  QUINTCPUCI  TOLUMINE  COMPBEHENSA 

POST    HORSTIUH    DENUO   RECOGNITA,    AUCTA    ET    IN    MELIOREM    OIGESTA 

ORDINEM,  NEGNON  NOYIS  PR^FATIONIBUS,  ADMONITIONIBUS,  NOTIS  ET 

OBSERVATIONIBUS    INDICIBUSQUE    COPIOSISSIMIS    LOGUPLETATA 

TERTIIS  CDRIS 

D.  JOAMmS   HEABILLOH 

PRESBYTER)  ET  MONACUI  BENEDJGTINl  E  CONGREGATIONB  S.  XAORI 

EDITIO   NOVA 

ACCBSSERB    APPENDICBS    AMPLISSIIfiS    VITAM    SAMCTi    DOCTORIS    £T    EiUS    iETATEM    lUUSTRANTBS 


ACCURANTE  J.-P.  MIGNE 

MBLIOTHECiS    GLSJRI    VNIVEmSJS 

BIVE 
CUB8UUM    GOMPLBTOBUM      Df     8IMGUL0S     8GIBNTIS     BCGLBSUSTICiE    BAM08    EDITOBB 


YOLUMEN    SECUNDUM 

S.  BBRNARDI  OPBRUM.TOMDM  UI  KT-nr  COMPLECTENS 


t  «      •  •     •    -        •  ^T 

•    ••:,».»«■  -* 


• 


•       • » «       •       • 
1.2.-!.»:.«      •       •...'• 


PARISIIS 

APUD   GARNIER   FRATRES,    EDITORES   ET    J.-P.   MIGNE   SUCCESSORES. 

IN    VU    DICTA  AVBNUE-DV'MAINE,    189;    OUM    CUAUSSEE-DU-MAINE,    127 

1879 


ELENCHUS 


AUCTORUM  ET  OPERUM  QUI  IN  HOC  TOMO  CLXXXIII  CONTINENTUR 


S.  BERNiOlDUS  ABBAS  CLARiE-VALLENSIS. 

Col. 

Operum  tomus  IIL  —  Serinones  de  tempore 35 

—  —       desanctis 359 

—  —       de  diversis.   .  .       537 

Sentenlto» ^  .  747 

Alia  sententise. 751 

Parabol» 757 

Confessionis  privatae  formula 773 

Officium  de  S.  Victore 775 

Operum  tomus  IV.  —  Sermones  in  Gantica 785 


••  ::• 

•  •  • . , 

•  •  •  • 


•  •     •  •     •  • 

•  •    •  •    •  •• 

•••   •»•    •  •  J 


•  •    •       a 

•  •   ••     •••• 


•--      ••••     .,      - 

••;    •  •:::.••.    ::: :-: 
:..:..;..:...;..::;•:•.: 


,  • 


•  •   •    •  •     •••• •  • 

•  ••  ••  •::•;••    •• 

.  ••  ••   •::•!-••• 

•••  •.•  •     •    m  !•*•••  •> 


•    •  •  ••  . 


SANCTI  BERNARDI 

ABBATIS    GLAR^YALLENSIS 

OPERUM  TOMUS  TERTIUS, 


COMPLBCTBNS 


SERMONES   DE   TEMPORE  ET   DE   SANCTIS, 

AG  DE  DIVERSIS 

Collati  sual  ad  codices  Dionysianos,  Cisterdenses,  Majoris-Monasterii,  Albomm-Mantellonun,  Cceleitino-    ' 

ram  Fuliensium  Parisiensnm.) 


PRiEFATIO    IN    TOMUM    TERTIUM. 


I.  Cum  in  sanctoroi»  Patram  scriptis  ea  pars,  quse  homilias  seu  sermones  complectitur,  minus  elabo- 
nta  passim  et  accurata,  quam  reliqua  corum  ingenii  monumenta,  videatur  :  hanc  sibi  laudem  pr»  caeteris, 
aoi  certe  in  paucis,  vindicat  sanctus  Bernardos,  quod  ejus  sermones  non  minori  verborum  acumine,  varie- 
tate  sententiarum,  cogitationumque  sublimitate^  nec  dispari  afTectuum  pietate  praediti  sint,  quam  aliae  ejus 
locabrationes.  Mihi  vero  hujus  rei  causam  meditanti  occurrit,  non  modo  ingenii  ejus  solertia,  celeresque 
aaim  motus,  ad  res  cxplicandas  et  affectus  commovendos  faciles ;  sed  etiam  auditorum  diversitas,  quorum 
io  gratiam  sermones  ejusmodi  condebantur.  Nam  cum  veteres  illi  Patres  sanctissimi  informandis  christiane 
reLgionis  doctrina  ac  pietate  populis  sermones  suos  exponerent,  eos  ad  vulgi  captum  et  ad  communes  fere 
locos,  auditorum  utilitati  consulentes,  humili  slylo  prudentes  componebant,  At  Bemardus  ad  homines 
in  rebus  spiritualibus,  atque  in  scientia  Scripturarum  mstructos,  plerosque  in  saeculo  quondam  eruditione 
et  dignitate  praestantes,  sermones  habebat  suos,  quomm  doctrinae  et  perfectioni  accommodanda  erat  ora- 
lio  (1).  Unde  aecidit  ut  non  modo  eximii  sermones  illi  in  Cantica  qui  majori  studio  conscripti  sont,  sed 
etiam  alii,  sive  de  annuis  festis  ac  diebus,  seu  dc  diversis  argumentis,  quos  hoc  in  tomo  exhibemuB,  vul- 
garibus  Fatrum  bouiiliis  ac  sermonibus  a  viris  cum  piis,  tum  doctis  prseferri  soleant. 

II.  Neque  enim  privata  ant  singularis  mea  haec  de  Bernardi  sermonibus  opinio,  sed  illustrium  in  re  litte- 
raria  virorum,  qui  suum  hac  de  re  judiciumy  seu  verbo,  seu  scripto  protulerant :  ex  quibus  duos  tantum 
honorb  causa  appeDo,^  quorum  auctoritas  haud  minor,  quam  doctrina  et  eruditio  est.  Primus  Justus 
Lipsius  in  epistola  49,  ad  Aubertum  Miraeum,  ubi  de  concionibus  sacris  agens  :  «  Inter  Latinos,  i  inquit. 
«  Bernardus  me  rapit,  et  usum  habet  excitandi,  ob  acrimoniam  ubique  et  calorem;  tumetiam  docendi  atque 
imprimendi,  <^  sententiarum  acumen,  quas  crebro  et  salubriter  miscet.  »  Ita  vir  doctissimus,  cum  exi- 
inium  ex  Patribus  exemplar,  quod  cfformando  sacro  oratori  proponeret,  sedulo  perquisisset,  non  aliud 
magis  accommodum  invenisse  sibi  visus  est,  quam  Bernardum,  quem  cseteris  Latinis  anteponendum  existi- 
mavit.  Atqui  mirum  sit,  si  palma  hac  Bernardo  itidem  pra}  Grsecis  Patribus,  qui  in  eo  dicendi  genere 
excelluerunt,  tribnatur  :  cujus  sane  sentenlise  auctorem  me  profiteri  non  ausus  essem,  nisi  eam  suffragir 

(1)  Vide  Kb.  m  Vitae,  cap.  3,  n.  i. 

Patiol.  CLXXXUI.  I 


1 


11  PRJIFATIO.  12 

suo  ante  comprobasset  Ilenricus  Valesius,  yir  summus,  de  quo  Adriauus  Valesius,  germanus  ejus  tanto  ^ 
fraire  dignus,  in  ejus  vita  hoc  memoriae  prodit.  «  Anle  annos  tres  vel  quatuor  quam  decederet,  quoUes,  *' 
festis  diebus,  morbo  vexalus,  domi  sc  continere  cogebatur,  Bernardi  Clarae-Vallensis  abbatis  sermonea  '^ 
ab  anagnosle  suo  sibi  legi  jubebat,  attenteque  eos  audiebat,  et  avidis  auribus  hauriebat.  Uuippe  existi-  ' 
mabat,  et  amicis  ctiam  dicere  oonsaeverat,  dies  Domiilicos  ac  festosOei  landibus,  non  studiis  litteramm  ^ 
impendi  oportcre  :  scrmones  autcm  Bernardi  quibuslibct  veterum  Patrum,  cum  Graecorum,  tum  Latinorum,  ^ 
homiliis  ac  sermonibus  mullo  esse  ad  excilandam  in  animis  noslris  accendendamque  pietatem  aptiores.  »  1 
Hoc  tcstimonium  co  lubentius  refcro,  quod  et  ad  commendandos  Bernardi  sermones  plurimum  valeat  tanti  ^' 
viri  auctoritas,  ct  quod  animo  meo  jucundissima  sit  bujus  viri  recordatio,  qui  me  quondam  sua  el  amicitia,  ^ 
et  familiaritate  dignatus  est. 

111.  His  doobus  recentiorum  virorum  testimoniisi  qiUB  caeterorum  instar  esse  possunt,  fiidle  esset  ad-  i 
jungere  sufifragia  auctorum.nostra  aetatc  supcriorum,  qui  de  Bernardo  non  secus  ac  de  concionatore  vere   ^ 
aposlolico  locuti  sunl  :  quos  inter  non  mihi  praelermitlendus  videtur  Erasmus,  in  convicia  c^teroquin    i 
quam  in  laudes  profusior,  ita  de  Bernardo  loquens  in  libro  secundo  de  Ratione  concionandi  :  o  Bemardus    t 
concionabundus  cst,  nalura  magis  quam  arte,  festivus  et  jucundus,  nec  segnis  in  movendis  affectibus.  »    . 
Sed  vcreor  ne  si  rem  minime  dubiam  pluribus  demonstrare  voluero,  ab  aliarum  rerum,  quse  niagis  usui 
csse  possint,  tractatione  impediar  aut  retarder.  Quapropter  ad  alia  festinanti  jam  inquireadnm  incumbit  : 
Primum,  cur  Bernardus  ssepius,  quam  ordinis  sui  institutum  fcral,  verba  faceret  ad  suos ;  deinde,  quo 
tempore,  id  esl  quibus  diebus,  quibusve  diei  horis  id  praestaret ;  teriio,  quo  idiomaie ;  ac  demum,  quse 
Christiana)  ac  religiosse  vil»  principia  suis  potissimom  inculcarel.  Ad  ba)c,  nonnuUa  tum  ad  exponenda 
qusedam  ejus  doctrinee  capila,  tum  ad  discernendos  a  notis  et  supposililiis  genuinos  ejus  sermones  disseremus. 

lY.  Quibus  diebus  sermones  «  in  capitulo  »  apud  Cistercienses  quoudam  haberi  mos  erat,  declarant 
Usus  Cistercienses  in  capite  67  :  nempe  dies  a  Natalis  Domini,  Apparitionis,  in  Ramis  palmarum,  Pascha^, 
Ascensionis,  Pentecostcs,  omnium  solcmnitalum  sanctse  Maria^,  Nativitatis  sancti  Joannis  Baplistse,  Nata- 
lis  apostolorum  Petri  et  Pauli,  in  Solemnilale  sancti  Benedicli,  et  omnium  Sanctorum,  atque  in  Domi- 
nica  1  Adventus.  »  Nulla  usquam,  quod  quidcm  sciam,  mentio  dc  privatis  ac  feriatis  diebus,  in  quibus 
tamcn  Bernardus  ssepissime  conciones  habcbat.  Unde  in  sermone  1  de  Septuagesima,  n.  %  :  «  Seepius 
loquor  vobis,  »  inquit,  «  etiam  praetcr  consuetudinem  ordinis  nostri.  » 

V.  Cur  vero  id  Ikoeret  vir  reiigiosissinHU  et  disdpliitte  regularis  studiosissimns,  invenio  cansas  onmino  duas. 
Una  est  maiidatum  primorum  ordinis  Patrum,  qui  Bernardo,  laborem  corporis  vix  sustinenti,  in  eompensatio- 
nem  id  spiritualis  operis  imposuerant.Hancrationem  in  fme  sermonislOin  psalmumxc  ipse  exponit  his  verbis: 
a  Quod  aliquoties  vobis  loqaimur  pra;ter  consuetudinem  ordinis  noslri,  non  nostra  idagimus  pra^sumptione, 
sed  de  voluntale  venerabihum  fratrum  et  coabbatum  nostroi*um,  qui  id  nobis  etiam  injungunt :  quod  tamen  sibi^ 
quidem  passim  noluntomniuo  licere...  Neque  enim  modo  loquerer  vobis,  si  possem  laborare  vobiscum.  niud 
forle  vobis  efdcacius  verbum  foret,scd  et  conscientiae  mes  magis  acceptum.Cseterum  quando  id  mihi,  pettcalis 
meis  exigentibus,  et  onerosi  hujus,  ut  ipsi  scitis,  tam  muUiplici  infirmitate  corporis,  et  ipsa  quoque  temporis 
necessitate  negatur,  utinam,  dicens  et  non  faciens,  in  regno  Dei  vel  minimus  mercar  inveniri ! » Haec  causa  et 
occasio  fuit  exponendi  per  feriales  Quadragesima^  dics  psalmi  nonagesimi,[quem  continuis  sermonibus 
prosequebatur,  quatenus  ingruentium  negoliorum  et  adventantium  hospilum  sinebat  importunitas.  Utrum- 
que  boc  impedimentum  identidem  eum  a  concionibus  avocabat,  ad  quas  frequentandas  eum  urgebat  non 
modo  coabbatum  auctoritas,  sed  etiam  (qu8e  aliera  causa  esl)  ardens  de  suorum  profectu  cbaritas  et 
studium.  Unde  in  sermone  5  de  Quadragesima,  n.  1  :  «  Charitas  qua  pro  vobis  sollicitus  sum,  fratres  mei, 
cogit  ut  loquar  vobis;  et  urgente  ea  mulio  saepius  ioquerer,  nisi  lam  multis  occupationibus  impedirer.  » 
Et  sermonc  8  in  psalmum  xc,  statim  ab  initio  :  «  Brevius  quidem  vobis  aliquando,  dileclissimi,  loqueremur, 
si  crcbrius  id  liceret...  Ca^terum  quoties,  ipsa  diei  pneoccupanle  malitia,  pluribus  forte  diebus  molestissi- 
mum  sustinuimus  a  vestra  exhortatione  et  consolatione  silentium,  neminem  vestrum  reor  oportere  mirari, 
si  lempus  ipsum  redimere  cupientibus  nobis,  sermo  rarior  interdum  protractior  vidcatur.  »  Diei  malitiam 
vocat  negotiorum  et  hospitum  turbam,  de  qua  non  semcl  conqueritur  in  sermonibus  super  Cantica,  ut  in 
praifatione  sequentis  tomi  videbimus.  At  quantumvis  a  frequcntandis  concionibus  sacris  Bernardus  impedi- 
rctur,  non  tamen  ita  infrequentcs  erant,  ut  a  spiritualium  rerum  fastidio  suis  non  timeret.  a  Unum 
timeo,  »  ait  ille  sermone  2  dc  sanctis  Petro  et  Paulo,  n.  i ,  <t  ne  toties  audita  verba  salutis  vilescere  nobis 
incipiant  tanquam  verba.  »  Quippe  idem  sanctus  doctor  observat  sermone  35  in  Canlica,  n.  9.  c  Si  corporis 
cibus,  cum  absque  appetitu  ct  satialus  illum  sumis,  non  modo  non  prodest,  sed  et  nocet  plurimum,  multo 
magis  pauis  anima;  cum  fastidio  sumptus,  non  scientise  nutrimentum,  scd  magis  tormentum  conscientia^ 
importabit.  » 

YI.  Jam  vero  quo  tempore  ha'c  spiritualium  rerum  tractatio  fieret,  indicat  ipse  Bernardus  variis  in  locis. 
Nttllum  fere  diem  ab  his  coliationibus  vacuum,  si  modo  aliunde  non  detineretur,  abire  permittebat.  Id 
probant  sermones  de  tempore  et  de  sanciis  tam  multi,  de  diversis  tam  varii,  in  Cantica  tam  eximii,  ne 
quid  dicam  de  paivis  ac  scnientiis,  qua}  sermonum  prima^  delineationes  erant.  Gum  enim  ejus  animo 


^. 


13  njEifkm.  14 

ipiritiMlesobvcmrentiir  eogitationes,  nec  eas  statim  plena  oratione  explieare  powet;  sacroB  ejntmodi 
^artos  tabolis  cereis  commendabat  qnos  pro  temporc  et  otio  pcrficeret  Ita  quippe  de  eo  nobis  scriptam 
.-eliqiiit  £nialdus  in  libro  ii  de  ejus  Vita,  n.  51 :  «  Dictabat  vir  Dei,  et  nonnunquam  scribebat  in  tabulis 
cereis,  el  non  patiebatur  perire  inspirata  sibi  divinitus.  » 

VII.  Horas  declamandis  sermonibus  insumebat  aUquando  Matutinas  post  primam  ante  laborem  commu- 
Bein,  seu  aote  Missam ;  aiiquando  vesperlinas.  Primum  tempus  indicat  sermone  10  in  psalmum  xc,  n.  6 : 
•  Vereor  deprebendi.  Nempe  boram  hanc  magnus  ille  et  communis  abbas  nosler  et  vester  non  vacationi 
^ennonum,  sed  operi  manuum  noscitur  assignasse.  »  Missarum  imminens  tempus  notat  sermone  l  in  festo 
sancti  Ifichaelis,  in  fine  :  «  Sed  jam  praelerit  hora,  ad  Missas  nobis  enndum  est.  »  Et  sermone  1  in  festo 
Onmium  Sanctomm  n.  3  :  •  Nunc  quidem  cibari  habemus  faclis  ejus  et  verbis  ;  posl  htec  etiam  illibatum 
Dooiiiiici  corporis  sacramentum  in  altaris  mensa  sacrosancta,  ipso  propitio,  percepturi.  »  Ad  haec  in  fine 
sermoDis  secundi :  «  Sed  jam  sermo  claudendus  est :  vocant  enimnos  Missarmm  adhuc  celebranda  solem- 
lia.  »  Venim  serotinas  horaseisdem  concionibus  adhibitaa  se  fuisse  probat  sermo  1  de  sancto  Malachia,  n.  8: 
'  Ludinala  est  jam  dies,  et  longius  quam  speraveram  sermo  processit.  »  At  signantius  in  sermone  38  de 
diversis  n.  3 :  «  Euodom  nobis  est :  jam  enim  campanam  audivimus,  jam  vespertinae  tempus  orationis 
idveaiL  •  Idera  probant  sermones  in  Cantica,  ut  suo  loeo  videbimus. 

Vin.  Nimc  ex  ordine  inquirendum  est,  Bernardns  sermones  suos  latina,  an  vulgari  lingua  eloqueretor. 
Xec  levis  sane  difBcutas.  Istis  enim  concionibus  interfuisse  videntur  fratres  laici,  illitterati,  lingose  Latine 
prorsus  ignari,  qoibus  in  usu  erat  sola  vulgaris  lingua,qu8e  «  Romana  »  corrupte  dicebatur  passim  apud  illoram 
lemponim  aoctores,  Nithardum  in  Hisloria,  Gerardum  in  libro  de  Vita  Adalardi  abbatis,  el  apud  Chrono- 
graphum  Sancti  Trodonis,  ubi  «  corruptc  Roniana,  Teutonicc  Vallonica  »  vocatur.  Hinc  Petrus,  Lodoviei 
ionioris  Francorom  regis  clericus,  in  epistoia  ad  abbatem  Latiniacensem :  «  Quidam  puer,  inquit,  consan- 
goinens  meos,  missos  est  mihi  de  Anglia  ad  discendam  Romanam  linguam  (2),  n  id  est  Galiicam  vulgarem. 
(|ui  yero  hanc  callebant,  non  continuo  Latinam  intelligebant,  nequidem  sieculo  nono,  nedum  undecimo,  ut 
patet  ex  libello  de  visione  Flotildse  seu  Chlotildae,  in  quo  arguuntur  quidam  presbyteri,  «  qui  ipsas  quoqoe 
iitteras  ignorarent  qoas  legel>ant  (3).  »  Si  ergo  Bernardi  sermonibus  fratres  illitterati  intcrerant,  haudqua- 
qoam  Terisimile  esl,  hos  sermones  Latine  pronuntiatos  fuisse.  Sane  Bemardi  sermones  de  Tempore  in 
oonrentii  Patrom  Foliensiom  apod  Parisios  habentor  Grallice  scripti  ab  ipso,  ut  videlur,  sancti  Beraardi 
tempore  :  qood  et  codicis  elementa,  et  idiomalis  argoit  antiquitas.  Accedit  quod  Bemardus  in  initio  epi- 
stolse  t7t  ad  Petram  diaconum  cardinalem,  sermones  suos  «  stylo  »  discipulomm  exceptos  testatur :  quasi 
diceret,  non  eo  modo  qoo  pronuntiati  fuerant,  sed  alieno  stylo  fuisse  donatos.  Ejus  epistolse  haec  verba 
sont :  «  Aliqui  fratres  nonnolla  ex  his  quse  me  coram  audierc  loqucntem,  suo  stylo  excepere.  »  Eadem  fere 
Terba  sont  in  fine  epistolae  48,  obi  addit :  «  Et  penes  sc  retinent.  »  Ex  quibus  fortasse  quis  inferat.  Ber- 
oardum  nativa  seo  patria  dictione,  ot  fratribus  laicis  sese  accommodaret,  verba  fecisse,  qoae  discipoli  ejos 
io  Latinom  converterint. 

IX.  Fratrea  autem  laicos  penitos  iliiteratos  et  lingoae  latinse  ignaros  fuisse  multa  demonstrant.  Erant 
isti  fralres  choro  sociati,  sed  tonsurse  clericalis  expertes,  a  conversis  omnino  distincti.  De  his  agitur  in 
bbro  1^11  de  Viia  sancti  Beraardi,  capite  23 :  «  Hanc  divinae  scientiae  formulam,  »  nempe,  Non  glorietur 
in  tapientia  9ua\Jer.  ix,  23),  etc,  perfectius  imitati  sunt  hi,  quisub  beato  Patre  nostro  Bornardo  inCiara- 
Valle  coelestis  philosophise  discipliuis  imbuebantur,  non  solum  litterati  et  in  mysteriis  sacrse  legis  eraditi 
viri  multi,  verum  etiam  laici  et  illitterati  quam  plurea :  qui  etsi  human»  scientiae  fabricam,  per  quam  ad 
perfeclionis  onlmen  niterentur^  minime  consecuti  sunt,  habebant  tamen  gratiam  illuminantem  el  Spiri- 
tom  viviBcantem,  qoi  de  omnibos,  quse  oportebat,  saeculari  scientia  incomparabilitcr  efficacius  eos  doce- 
baL  Taiinm  qoidam  monachus  laicus,  non  littera  doctus,  sed  spiritu,  »  etc.  En  qualis  erat  status  ejusmodi 
laicoram,  qui  penitus  analphabeti  et  linguae  latinse  inscii  erant,  tcsle  Joanne  Eremita  in  epistola  ad 
Petrmn  Tnseoianum  de  Vita  sancti  Bernardi,  n.  2 :  «  Monachus  quidam,  »  inquit,  t  venerandi  abbatis  verax 
dilecior  el  sincems,  forte  cum  quodam  laico  fratre,  Humberto  nominc,  pcr  virgultnm  adjacens  monasterio 
Clarae-Vallensis  deambulabat,  libmm  miraculomm  sancti  Patris  tcnens  in  manibus,  exponens  ea  seeundum 
idioma  Romanae  lingoee,  tam  suae,  quam  illius  aedificationis  causa.  »  Cur  enim  ea  exponebat  Romana  lin* 
gati  seo  Gallict,  nisi  qoia  frater  iste  laicus  Latinam  ignorabat?TaIiserat  iaicos  alter,  mox  ab  ipso  Joanne 
landatosy  n.  3,  qoi  com  nec  c  alphabelum,  a  antea  nosset,  «  Deo  tamen  illuminanlc  ejus  intelligentiam,  et 
quibQsdam  fratrum  soffragantibus,  in  brevi  ad  hoc  profecii,  ut  non  solum  legcre,  vemm  etiam  cantare 
satis  decenter  et  convcnienter  sciret.  Exindc  tam  usu  quam  gratia  cooperante,  diclionum  slgnificationos 
aliqoantom  inteliigere  coepit,  et  in  hujusmodi  scienlia  paulatim  proOcere :  »  quod  de  lingua  Latina  dictum 
esse  nemo  non  videt.  Neque  solum  apod  Cistcrcienses,  sed  etiani  apud  alios  monachos  id  genus  fratres 
1  aici  admittebantur  :  qualiler  erat  ille  apudGoffridum  abbatem  Vindocinensem,  in  lib.  iii,  epistola  8;  qui, 


(2)  Chesnii  tomo  IV,  pag.  742. 

(3)  Ejusdem  tom.  II,  pag.  625. 


:f5  iPRiEFATIO.  !6 

ff  quia  laicus  erat,  non  Latina,  qnam  non  didicerat,  sed  materna  lingua  ioquebatur.  »  De  fratribua  eonyer-  i 
818  hic  non  agimus,  tametsi  eadem  argamenta,  quae  pro  fratribus  laicis  militant,  eisdem  ctiam  conversia  i 
conveniunt,  probanlque  eos  itidem  linguse  Latinie  inteliigcntia  caruisse.  Quod  confirmatur  lestimonio  t 
Herberti  in  libro  i  Dc  miraculis  Clarse-Yallensium,  cap.  16,  ubi  agit  de  quodam  converso,  «  quicum  deve  t 
nisset  ad  mortem,  coepit  loqui  Lalino  eloquio,  cum  nunqnam  Latinas  litteras  didicisset.  »  Itaque  universim  i 
pronunliare  licet,  linguse  Latinse  usum  promiscuum  non  fuisse  penes  vulgus,  etiamsi  passim  acta  publica  i 
I^itine  conderentur.  Sane  Pctrus  Venerabilis  in  lib.  iv,  epistola  18,  ad  Coelestinum  papam  scribit  se  cpi-  | 
stolam  de  ejus  electione  accepisse,  atque  in  capitulo  lectam,  <  tam  litleratis,  quam  illitteratis,  quos  con-  i 
versos  vocamus,  »  inquit,  «  exposuisse,  »  id  est  lingua  vemacula  explicasse :  quod  inutilc  fuisset,  si  omnes  j 
Latinam  linguam  cplluisscnt.  Denique  singulis  Galliamm  provinciis  suos,  fuisse  uti  et  modo,  idiotismos,  i 
arguit  Bcmardi  epistola  67.  ad  monaciios  Flaviacenses  agri  Bellovacensis  :  ubi  ipsos,  et  suos  Glarse-Va]- 
lenses  <  dissimilibus  linguis  »  usos  asserit. 

X.  Et  quidem  ita  res  tum  se  habebant :  sed  nihilominus  Beraardi  sermones  in  Latina  lingua  natos, 
'  Latine  prolatos,  atque  eodem  prorsus  modo  ab  ejus  discipulis  exceptos  fnisse  indubitanter  existimamus. 
Primo  enim  id  arguit  perpetuus  nativusque  verborum  iusus  in  vocibus  Latinis.  Deinde  ejusdem  styli  in 
sermonibus  et  in  aliis  ejus  libris  et  tractatibus  sequalitas.  Ad  haec  Carthusienses  per  ea  tempora,  qui  el 
fratres  laicos  admitlebant,  in  publicis  ad  fratres  condonibus  Latine  dicebant,  eumque  usum  retinent  etiam 
nunc.  Praelerea  idem  de  aliis  Bemardi  sermonibus,  ac  de  expositione  in  Cantica  censendum  est :  cujus 
expositionis  sermones  eodem  prorsus  modo  scripti  snnt,  quo  pronuntiati,  ex  sermone  54,  num  1 ,  in  baec 
verfoa :  «  Scripta  sunt  ut  dicta  sunt,  et  excepta  stylo,  sicut  et  sermones  caeteri,  ut  facile  recuperetur  quod 
forte  exciderit.» 

XL  Ex  hoc  loco  explicatur  superius  testimonium  ex  epistola  18  objectum,  ubi  quidam  fratres  ex  his  qtii 
Beraardam  coram  loquentem  audire  solcbant  ejus  sermones  stylo  excepisse  memorantur,  id  est  calamo 
seu  scriptione,  non  propria  oralione,  Sic  Nicolaus  Clarae-Vallensis  in  epistola  39 :  <  Nec  sufficit  manus 
ad  lenendum  stylum.  >  Eodem  sensn  intelligcnda  est  hsec  vox  in  fine  epistolae  304 :  «  Qui  legit,  agnoscat 
stylimi,  quia  ipse  dictavi.  »  Ubi  ct  stylus  pro  scriptura  idiographa,  et  dictare  pro  scribere  indubie  usurpa- 
tur.  Sic  in  fine  epistolee  310 :  «  Heec  ipse  dictavi,  sic  me  habens,  ut  per  notam  vobis  manum  agnoscatis 
atTectum.  »  Nihir  clarius.  Neque  enim  orationis  stylus  mtmum  indicat,  sed  propria  scriptio.  His  accedit 
Gruillelmi  auctoritas  in  libro  i  de  Bernardi  Vita,  num.  70 :  c  Testantur  hoc  scripta  ejns,  quae  vel  ipse 
scripsit,  vel  alii  scripsemnt,  sicut  ex  ore  ejus  exceperanl.  »  Hiec  sane  nos  movent,  ut  Beraardi  sermones 
non  alio  stylo  seu  dicendi  genere,  quam  quo  ab  ipso  prolati  sunt,  ad  nos  pervenisse  existimemus ;  et  in 
codico  Puliensi  non  nativam  eoram  iinguam,  sed  Latinae  translationem  contineri.  Et  quidcm  codex  iste 
qaem  autographum  esse  pulamus,  non  ante  Bernardi  obitum  scriptus  fuit :  id  quod  probat  inscriptio,  in 
qua  Beraardus  sanctus  appellatur,  ut  postea  videbimus.  Sane  auditores  suos  in  litteris  sacris  eruditos 
dicit  non  semei,  ut  sermone  terlio  dc  Pelro  et  Paulo,  num.  6  :  a  Meminislis  credo,  scientibus  enim  legem 
loquor,  9  etc,  et  sermone  7  in  psalmum  xc,  num,  5  :  c  Balaam  dico,  recolite  qui  historias  nostis.  c  Ad 
ha*c  sermone  in  fiesto  Pascha^,  num.  10  :  <  Apocalypsis  verba  sunt :  discant  qui  non  lcgerunt,  recolant  qui 
noverunt.  »  Apertius  sermone  4  de  Nativitato  Dommi,  num.  1  :  «  Scientibus  Scripluras  loquor.  »  Confer 
scrmonem  10  in  psalmiun  xc,  num.  2.  Ex  his  omnibos  intelligitur,  Beraardi  auditores  litteratos,  ac  Latinc 
scientes  fuisse, 

Xll.  Nec  nos  ab  hac  sententia  revocare  valet  objectio  ex  fratribus  laicis,  ad  quos  forsan  sermones  alii 
habebantur  magis  familiares,  si  non  cum  conversis  privato  capitulo  (quod  singulis  Dominicis  diebus  in 
horum  gratiam  ex  usu  ordinis  cum  vernaculo  sermone  fiebat)  iotererant.  Nonnihil  tamen  negotii  facessil 
Nicolai  Clarae-Vallensis  epistola  24,  de  qua  inferius  agendum. 

XIH.  In  his  porro  exhortationibus,  quas  sive  ad  conversos,  seu  ad  oxtraneos  et  sseculares  homines  fa- 
ciebat  \nr  sanclus,  vulgari  idioniale  procul  dubio  utebatur.  Ad  priores  pertinet  dicium  conversi  cujusdam 
aniraam  agentis,  qui  a  Beraardo  ad  spem  Christianam  animatus,  respondit  se  de  Christi  misericordia 
secaram  esse.  Tum  ab  eodem  repressus:  c  Si  vera  est,  »  infit,  «  ilia  prsedicatio  vestra,quamnobis  ssepius 
inculcastis,  quod  scilicet  regntmi  Dei  non  carnis  nobilitate,  non  terrenis  divitiis  possidetur,  sed  soia 
obedientise  virtute  acquiritur ;  hanc  unam  sententiam,  tanquam  verbum  abbreviaium  a  Domino,  sedula 
commemoratione  apud  me  continui  (4),  »  etc.  Beraardus  itaque  ad  conversos  praedicalionem  faciebat,  et 
quidem  diebus  Dominicis  in  privato  eoram  capitulo,  ut  Cisterciensium  antiquae  definitiones  prsecipiunt, 
disttnctione  14,  cap  4. 

XIV.  Neque  etiam  sa^cularibus  et  exteris,  si  quando  charitas  aut  occasio  postuhire  videbatur,  sanctus, 
doctor  deerat,  teste  Gauirido  in  lib.  iii  de  ipsius  Vita  cap.  3,  n.  8  :  «  Populo  Dei  semper  prode^se  studuit, 
nunquam  prseesse  suslinuit.  Baro  lamen,  nisi  forte  ad  loca  proxima,  ut  prsedicaret  exivit.  Sed  quoties  cum 

(4)  Vita  S.  Bern.,  lib.  vii,cap.  26. 


17  PRiBPATlO.:  18 


aliijiia  traheret  seminabat  super  omaos  aqaas,  pablice  ct  privatim  annuntians  verbnm  Dei.  Qitod 
ipsnm  ex  mandato  sommi  pontificis  actitabat;  ad  nutum  quoque  praesulum  c«eteromm,  ubicunqne 
Mmm  aliqaem  contingebat  adesse.  »  Quid  in  partibus  Germanicis  cum  expeditionem  sacram  praedpiente 
Eo^eiiio  teriio  publicaret,  ipsi  contigerit,  codem  libro  idem  Gaufridus  tradit,  n.  7:  «  Mel  et  lac  sublingua 
ejos...  Inde  erat  quod  Germanicis  etiam  populis  loquens,  miro  audicbatur  affectu;  et  ex  sermone  ejus, 
qBem  intelligere,  ntpote  alterius  linguae  homines  non  valebaot,magis  quam  ex  peritissimi  cujuslibet  post 
nm  loquentis  interpretis  intellecta  locutione,  sediiicari  illorum  devotio  videbatur,  et  verbonim  ejus  magis 
sentire  virlutem  :  cujus  rei  certa  probatio  tunsio  pectorum  erat,  et  effusio  lacrymarum.»  Quodejus  sermo- 
nem  inieiligere  Germani,  «  utpote  alierius  lioguae  homines,  »  non  valercnl,  inde  conficitur,  eum  nativa 
seu  GaiUca  locutione  usum  fuisse.  Et  quidem  Philippus  monachus  in  libro  vi  De  ejus  miraculis,  num.  16« 
ail,  eum,  cRomana  lingua,  »  id  est  Gallica,  apud  Germanos  iocutum  fuisse.  Ekkehardus  Junior  in  libro  de 
Casibus  monasterii  Sancti-Gaili,  agens  de  quodam  saiculi  noni  monacho  illitterato,  scribit,  Tutilonem  «  la- 
tiaiiter«  quo  illum,  qui  nihil  intdligebat,  lateret,  •  compares  suos  allocutum  fuisse.  Idem  de  Anglis,  ut  alios 
mitumus,  dicendom :  quorum  in  gratiam  Alfredus  saeculo  ix,  Pastorale  Gregorii  Magni  et  Beda^  Historiam 
Saxottioe  verti  curavit.Hinc  eodem  tempore  versiones  EvangeUorum,  etReguIieS.  Benedicli  in  Germanicam 
liogaam. 

XV.  Sed  fortasse  bis  diutius  immoramur,  quam  sit  openc  pretium  ;  nec  tamen  nos  poenitet,  quando  id 
apostolicum  sancti  viri  commendat  zelum  et  officium.  Porro  in  concionibus  suis,  testante  Gaufrido  in  loco 
mox  laudato,  c  utebatur  sane  Scripturis  tam  libere  commodeque,  ut  non  tam  sequi  illas,  quam  pnecedere 
eredereUir,  et  ducere  ipse  quo  veliet,  auctorem  earum  ducem  Spiritum  sequens* 

XVI.  Jam  vero  qua;  maxime  \iise  religiosae  principia  cx  sacris  litteris  in  suis  ad  monachos  sermonibus 
iocolcare  soleret,  non  ab  re  erit  paulisper  considerare.  Unum  ex  prsecipuis  est,  ex  apostolo,  ut  se  in  hoc 
scgqIo  peregrinos  reputarent,  cujus  rei  argumentum  suppcditant  loca  duo :  unus  locus  ex  sermone  1  de 
Bpipbania,  num.  i,  «  Super  his  ssepius  vos  admonere  euramus,  ut  nunquam  mente  excidat,  peregrinos 
B0«  esae,  longe  factos  a  patria,  pulsos  h&ereditate.  Quisquis  enim  desolationem  non  novit,  nec  consolatio- 
oen  agooseere  potest.  Quisquis  consolationem  ignorat  esse  necessariam,  superesl  ut  non  habeat  Dei  gra- 
tiam.  vAIter  loeus  est  in  sermone  7  de  Quadragesima,  num.  1 :  «  Felices  qui  se  praisenti  saeculo  nequam 
advenas  el  peregrinos  exhibent,  immaculatos  se  custodientes  ab  eo,  »  etc. 

XVU.  Alterum  Bernardi  effatum  erat,  \  id  in  primis  expedire  monachis,  imo  omnibus  ad  virtutem  con- 
teodenlibus,  ut,aposloli  exemplo,  pneteritorum  obliti,  ad  anteriora  seextendant.  »  Porro  profectus  noster,  » 
ait  sermone  2  in  Purificatione,  num.  3,  «  in  eo  consistit,  ut  stepius  me  dixisse  memini,  ut  nunquam  arbi- 
trenrar  nos  apprehendisse ;  sed  semper  extendamur  ad  anteriora,  inccssanter  conemur  in  melius,  et  im- 
perfectum  nostrum  divinse  misericordiie  obtutibus  jugiter  exponamus.  «  Eadem  est  sententia  in  sermone  4 
ia  p-^mum  xc,  num.  3 ;  «  £t  bsec  est  utique  magna  virtus  et  summa  securitas,  quando  et  pie  vivis,  et  ta- 
men  plus  attendis  quffi  desunt  tibiquam  quse  obtinuiase  videris,  oblitus  quae  retro  sunt,  etjcxtendens  tein 
anteriora.  >  Aliine  est  quod  ibidem  legitur,  multum  interesse  ad  pcrfectionem,  ut  nos,  cum  omnes  reiigio- 
nis  et  offieii  nostri  partes  impleverimus,  servos  inutiles  profiteamur :  quod  idem  est  atqne  anteriorum  esse 
immeroorem. 

XVm.  Tertium  axioma  est,  ut  semper  timeamus,ne  videlicet  a  gratia  nos  excidere  contingat.  »  Tota  in- 
terim  beatitudo  nostra  est,  »  inquit  sermoiie  5  de  omnibus  Sanctis,  num.  3,  «  timere  Deum.  b  Et  sermone 
\  posl  octavam  Epiphaniae,  num.  5,  praimisso  duplicem  esse  timorem.  «  ne  forte  trudi  in  gehennam,  ne 
fone  ab  aeterna  vita  contingat  excludi,  »  subdit :  «  Bonum  est  adhibere  et  tertium,  qui  utique  spiritualibus 
notus  est...  Timent  enimqui  novemnt  spiritualem  cibum,  ne  quando  forte  fraudentur  eo.  Cibo  siquideni 
forte  egentqui  manum  miserunt  ad  fortia...  Usec  est  metreta  tertia,  quam  sub  disjunctione  signanter  po- 
suit,  eo  quod  noi^mnium  sit :  quia  nec  omnibus  eentuplum  repromissum,sed  solis  qui  omnia  reliquerunt.  » 
Terttos  iste  timor,  addit  sermone  sequenti,  n.  8,  9,  «  replet  animam  omni  soUicitudine  timidam,  ne 
forti  deseratur  a  gratia...  ne  forte  contingat  amittere  gratiam,  ut  sibi  derelictus  homo  labalur  quotidie  de 
malo  in  pejus,  de  peccato  minori  in  graviorem  culpam  :  »  Haec  latius  persequitur  sermone  54  in  Gantica, 
num.  9,  ubihaecverba:  «In  veritate  didici,  nil  seque  efficax  esse  ad  gratiam  promerendam,  retinendanr, 
recnperandam,  quam  si  omni  tempore  coram  Deo  inveniaris  non  altum  saperc,  sed  timere.  » 

XIX.  His  Bemardi  effatis  quartum  addere  licet,  ab  ipso  magnopere  ac  saepissime  eommendatum,  nempe 
ot  ingrati  in  Deum  animi  vitium  toto  animo  e^gientes,  gratos  quam  maxime  sc  praestare  satagant  ii  quos 
Deus  e  ssculi  turbinibus  eduxit.  Exponit  id  argumenti  in  sermone  secundo  dc  septem  misericordiis  pro 
Dominica  sexta  post  Pentecosten,  ubi  ait  n.  2  :  «  Oportet  proinde  gratum  esse  hominem  et  devotum,  qui 
percepta  gratise  ixmnera  non  modo  manere  sibi  desiderat,  sed  et  multiplicari...  Sed  nos  maxime,  quos  se- 
gregavit  sibi,  et  assumpait  ad  serviendum  sibi  soli,  »  etc.  lUud  ipsum  urgct  in  sermone  27  De  diversis,  qui 
est  «  Contra  pessimum  vitium  ingratitudinis,  »  interalia  ita  scribens  num.  6  :  <  Quam  multos  enim  vide» 
mus  et  plangimus  fratres,  qui  dummodo  maneat  habitus  et  tonsura,  salva  sibi  onmia  arbitrantur :  non 
considerantes  miseri,  quemadmodum  ingratitudinis  vermis  intcriora  corrodens,  ob  hoc  tantum  corticem 


19  PftiSrATtO.  20 1 

qaem  Tident,  (raosforare  dissiroulet,  ne  forte  reeogitent  et  erubescant,  ipsaque  vcrecandia  emcndentur.» 
Et  infra  :  €  Yides  ergo  non  omnibus  prode.^se,  quod  a  lepra  ssecularis  conversationis,  cujus  peceata  mani-  ' 
feata  annt»  emundantur  :  sed  nonnullis  pejus  in  occulto  ingratitudinis  ulcus    oriri,  quod  tanlo  pericuiosius 
sit,  quanto  interius.  »Nimins  sim,  si  id  genus  argumenti,  quoad  liceret,  pertractare  velim:  haec  in  sped- 
men  et  piorum  leetorum  adjumentum  sufficiant. 

XX.  Doctrina  horum  sermonum  non  modo  pietate  referta  est,  sed  cliam  plana,  facilis  et  absque 
offendiculo.  Si-qua  tamen  lectorem  minus  emditum'  remorari  possunt,  ea  locis  suis  explicabuntur.  Unum 
hic  explanare  juvat,  nempe  qualis  fueril,  Bernardi  de  statu  animarum  sanctarum  corpore  solutarum  opinio 
in  tribus  sermonibus,  secundo,  tertio,  et  quarto  in  festo  Omnium  Sanclorum,  et  in  sermone  quarto  in 
Dedinatione  ecclesiae,  et  alibi.  Principio  sanctus  doctorita  suam  hac  de  re  meniem  aperit,  ut  non  leviter  ac 
perfunctorie,  imo  data  opera  et  prtemissa  oratione  eam  expendat,  sed  <r  sinepruejudicio  sane,  si  cui  forte 
aliter  fuerit  revelatum,  »  tametsi  «  super  hoc  sensum  »  Dei  habere  se  pulet,  ut  ipse  dicit  in  scrmone  4de  ' 
sanctis,  n.  1  et  2.  Deinde  pra^misso  triplici  animanim  statu,  «  in  corpore  corruptibili,  sine  corpore,  »  et 
«  in  corpore  jam  gloriiicato,  »  de  mcdio  statu  disserens,  sententiam  suam  in  quatuor  capitibus  constituit. 
Primo  in  eo  quod  sanclae  illse  animap  corpore  soluta»  atalim  admittuntur  in  coelum,ex  codem  sermone  4,  n. 
1,  adeoque  «  inconsortium  angelorum,  »  ut  de  sancto  Malachia  scribit  sermone  secundo,  n,  5.  Seeundo 
isiic  versantur  «  in  luce  mulia,  »  ut  in  eodem  sermone  4,  n.  1.  Tertio  vident  Ghristi  humanitatem,  ibidem 
n.  2;  sed  nondivinitatem,  quod  nonnisi  post  resorrectionem  sit  ipsis  concedendun.  «  tnterim  sub  attari, 
id  est  «  sub  Ghristi  humanitate,  feliciter  sancti  quiescunt,  in  quam  nimirum  desiderant  etiam  angeli  ipsi 
prospicere.  »  Quarto  dcnique  «  gaudium  habcnt  in  spiritu  suo,  laetitiam  multam  in  corde  suo,  licet  non 
plenam  »  sermone  secundo  de  sanctis  num.  4  :  adeoque  uon  sine  ruga,  sermone  tertio,  n.  2,  nempe  ob 
desidennm  resumendi  corpora.  »  Adeo  siquidem  viget  in  iis  desiderium  hoc  naturale,  ut  necdum  tota 
eamm  affectio  libere  pergat  in  Denm  :  sed  contrahatur  quodam  modo,  et  rugam  faciat,  dum  incliaantur 
desiderio  ejns. »  Badem  sententia  est  in  libro  de  Diligendo  Deo,  n.  32.  Haec  fere  Bemardi  doctrina  est, 
quam  sub  opinione  duntaxai  exposuit,  ut  patet  ex  libro  v  De  consideratione,  cap.  4,  n.  9,  ubi  animas 
sanctas  martyrom  considerat  insinu  Abrahae  «  et  sub  altari,  quodcunque  iUud  est,  in  prima  stola  secnndam 
patiesiissime  expectantes.  » 

XXU  Gum  ista  fuorit  Bernardi  opinio,  in  quibusdam  tamen  locis  sanctis  animabus  tribuit  visionem  Dei, 
nt  cum  Malachiam  «  pari  cum  angelia  gloria  et  felieitate  »  luetari  dicit  sermone  2  de  eo,  n,  5 ;  et  quosdam 
sanctos  jam  meruisse  introduci  in  sancta  sanctoram,  «  ubi  vident  faciem  stantis,  id  est  claritatem 
incommutabilis  Dei,  »  sermone  quodam  inGantica :  ad  haec  martyrcs  «  immersos  »  esse  «  immenso  pelago 
setemi  luminis  etluminosse  eeternitatis,  »  in  libro  Dediligendo  Deosub6nem.  Glarius  in  sermone  secundo 
de  sancto  Victore,  n.  4 :  «  Jam  ceelos  ingressos,  quos  et  ante  apertos  beatis  oculis  suspiciebat,  vere  nunc 
revelata  facie  apeculatnr  gloriam  Dei,  abaorptua  quidem,  sed  non  oblitus  ciamorem  paupemm.  Beata  visio, 
qua  in  eamdem  imaginem  transformatur  de  claritate  in  claritatem,  tanquam  a  Domini  Spiritu.  »  At  quomodo 
haec  cum  superiori  Beraardi  sententia  componi  possant,  cum  disertis  verbis  asserat  sermone  quarto  de 
sanctis,  n.  2,  abi  hoc  argumentum  ex  professo  tractat,  Filium  electis  suispostresurrectionemministratumm, 
«  novas  utique,  et  usque  ad  tempus  illud  penitus  inexpertas  delicias  manifesta;  sua;  contcmplalionis  7  »  An 
forte  hanc  sententiam  postea  retractavit  et  emendavit  f  At  id  afBrmare  in  promptu  non  est,  cum  tempus, 
quo  sermones  in  speciem  pngnantes  habiti  sunt,  non  liceat  accurate  definire. 

XXII.  Hic  nobis  occurrit  Thomas  Anglus  in  libello  De  medio  animamm  stalu,  Demenso  4,  ubi  censet 
Bernardnm  e  Patribas  primom  beatomm  animabus  solulis  sedem  in  coelo  tribuisse,  quam  Patres  alii 
antiquiorea  nonnisi  post  extremnm  judicium  beatis  tribuerint :  Diviiiitatis  visionem  eisdem  deiiegasse  ante 
resnrrectionem,  quam  visionem  isti  ipsis  concesserint.  In  priori  capite.  Tbomam  aliucinari  certum  est, 
ejosque  errati  tres  tantum  testesproferimus,  Gyprianom,  Alcainum,'et  Flomm  diaconum  Bcclesise  Lugdu- 
nenaia,  omnea  Beraardo  setate  longe  superiores.  Gyprianus  sub  finem-^libri  de  Exhortatiome  martyrii,  cap. 
42:  «  Quanta  est  dignitas, »  inquit,  »  et  quanta  securitas...  claudere  iu  momenlo  ooulos,  quihus  homines 
videbantur  et  mondas;et  aperire  eosdem  statim,  ut  Deus  videatur  Ghristus?  Terris  repente  subtraheris, 
ut  in  regnis  coeiestibns  reponaris.  »  Brexius  in  libro  de  Laude  martyrii.  « (>celo  martyres  gaudent. »  Neqoe 
vero  solos  martyres,  sed  et  patriarchas  ac  prophetas  cam  apostolis  coeli  jam  possessores  esse  asserit  iu 
priori  loco.  Aicuinus  vero  in  epistola  81  iestaiur  suo  tempore  dubitationem  quidem  ea  de  re  apud  nonnullos 
fuisse,  sed  occoltam,  non  manifestam  :  quasi  isti  errorem  suum,  qui  contra  omnium  sententiam  erai, 
prodere  vererentur.  «  Est  quoque. »  inquit,  «  in  qnibusdam  clancula  dubitatio,  an  animse  sanctornm 
apofttoloram,  ei  martyram,  alioramque  perfectoram,  ante  diem  judicii  in  cieleste  recipiantur  regnum  :  » 
quam  opinionem  improbat,  atque  inter  faaereses  Hispanicas  computat  Alcuinus.  At  luculentior  est  Plori 
senieniia  in  expositione  Missae,  ad  illa  Ganonisverba  :  »  Memento  etiam,  Domine,  famulomm,  »  etc,  ubi 
Floras  ita  commeniatar  :  «  Luce  clarius  constat,  qoia  pertectorum  justomm  animae,  mox  ut  hujus  claustra 
carnis  exeant,  in  coeleslibus  sedibus  redpiantur.  »  Nihil  his  testimoniis  cUrius  adversus  Thomam  Anglum 
pro  Bernardi,  imo  Ecclesiae  sententia. 


XXm.  Db  Meoiidd  cqiite,  id  e«t  de  vinone  Dei :  ([ai  beatorum  animas  in  eoelo  nomdfi  poet  extrannm 
jsdicnim,  aed  in  abditis  reeessibus  collocant  veteres,  haud  mihi  constat,  an  eisdem  ante  iUud  tempus 
iamsd  essentiae  visionem  concedant.  At  ne  in  supervacaneam  qusestionem  digrediamur,  Bernardus  quidem 
ifiSm  Chnsti  bnmanitatis  manifestam  contemplationem  solutis  animabns  tribuit  :  scd  vel  in  hoc  ab  vulgata 
Joinnis  XXH  ejnsqne  sequacium  opinione  dissidet.  Imo  ne  ab  ipsis  quidcm,  qui  divinitatis  intuitum  beatis 
iribiiiuit«  sed  minos  perfectum  quam  post  resurrectionem,  re  ipsa  discedcre  videtur;  quando  tota  ratio, 
qse  Bcrnardnm  movet,  ea  ipsa  est,  cur  isti  non  ita  perfectam  Dei  visionem  solntis  animabus  tribuant, 
oempe  Tehemens  corpora  resnmendi  desiderium  :  rati  cum  Bemardo,  perfcctam  Dei  contemplationem  ejus 
esse  vis  ae  yirtutis,  nt  omnes  affectns  absorbeat,  penitusque  exsiingnat ;  quod  nonnisi  post  resurreciionem 
ip»  etiam  aanctis  competet.  Lege  Augustinum  in  sermone  280,  n.  5,  et  318,  n.  5  et  6.  Observatione  digna 
sont  Bemardi  veiba  in  sermone  19  De  diversis,  n.  3,  uti  beatonim  pnerogativas  explicans  :  c  Hoc  jam 
tertio,  •  ait,  t  lianriunt  aquas  in  gaudio  de  fonlibns  Salvatoris,  et  nudis,  ut  ita  dieam,  oculis  divinitatis 
iatoeDtnr  essentiam,  nulla  eorporeorum  phantasmatom  imaginatione  decepti.  »  Si  edm  de  statu  prsesenti, . 
lA  qaidem  videtnr,  id  dicit,  haud  dabie  sanctis  ante  resurrectioncm  hoc  in  loco  tribuit  intuitivam  divine 
essentiae  visionem. 

XXIT.  Sed  his  taodem  dimissis,  ad  postremnm  hujusce  pnefationis  capul,  quod  ccnsuram  gennino- 
rvm  Beraardi  sermonnm  spectat,  veniendum  est.  Neque  ejus  rei  disputatio  admodum  prolixa  fatnra  est, 
com  de  pleiisqne  certa  et  explorata  sit  sententia.  Bx  sermonibus  De  tempore,  quos  Horstius  admiserat, 
ioter  spurioa  rejecimus  sermonem  secundum  in  CoHia  Domini  in  illud,  SedisH  ad  mensam  dmiis,  qni  nec 
Bemardi  genium  sapit,  nec  in  uliis  reperitur,  quos  quidem  vidcrim,  velustis  codicibus;  imo  nec  in  veteri 
editione  Lngdnnensi  anni  1514. 

XXV.  Huae  sermonem  seqnebatnr  Meditatio  in  vitam  sen  passionem  Domini,  incipiens  ab  his  verbis, 
■  Jesiau  Naaarenam,  »  etc.,  quae  itidem  in  eisdem  codicibus  et  in  editione  Lugduuensi  deest,  rectius^ 
S.  Anselmo  anb  titalo  c  Stimnius  amoris  *  a  Trithemio  et  Beilarmino  tribuitur. 

XXVI.  Sermo  de  pugna  Davidis  cum  GroHa  (ita  scribebant)  pro  Dominica  4  post  Pentecosten,  Nicolai 
Gane-VallenBia  sermonibns  subjicitur  in  eo  codice,  quo  usus  est  religiosus  vir  Bertrandus  Tisserius  Bibli(H 
tbeee  Giaterciensis  auctor.  At  cam  sermo  iste  in  plerisque  etiam  bon%  not^e  codicibus,  puta  Glane-Vallensi, 
A^^ifciBetensi,  Parisiensi  Albo-Mantellorum  reperiatnr,  landeturque  in  Floribus  Bernardi  anle  annos  qua- 
dringeBtos  eompilatis;  Bemardo  eum  subducere  non  visum  est. 

XXVII.  Et  quandoquidem  de  Nicolai  Glarffi-Vallensis  sermonibus  mentio  huc  iucidit,  observare  juvat, 
fiieelaam  biiBe  ex  Arremarensi  monacho  Glarse-YaUensem  factum,  ac  sancti  Bemardi  notartum,  dein 
d<sertoreai,.novemdecim  sermones  ab  se  conditos  nuncupasse  Henrico  Trecensium  comiti  Palatino,  qui 
tvpis  vulgali  sunt  in  pnalandatse  Bibliothecae  Cislerciensis  tomo  tcrtio  cum  Pra^falione  ejnsdem  Nicolai  ad 
Qenririiai  eoautetfi,  in  qua  hsec  verl>a  :  «  De  caetero  mittogloriffi  tuae  dccem  et  novem  sermones  a  festivitate 
stteti  Joannia  Baptistse  usque  ad  festivilalem  sancti  Joannis  eyangclist«p,  aliosqne  sermones,  et  qnosdam 
Pnllerii  versas  meo  sensu  inventos,  meo  stylo  dictatos  :  nisi  quod  paucis  in  locis  de  censibus  alienis  ac- 
eepi  :  »  nempe  de  censu  Bemardi  magistri  sui,  cujus  stylum  prope  assecutus  erat.  De  eo  eirim  ita  habet 
ia  semione  de  Nativiiate  Domini.^  u  Totus  autem  sententi»  census  ex  illius  arca  mutuabilnr,  eujus  consi- 
linm  qoasi  consilhim  Dei.  Ille  ipse  est,  cujns  religio  et  discretio,  sapientia  et  eloquentia,  vita  et  fama,  per 
toiam  Latinitalem  non  immerito  percurrit.  »  Egreginm  sane  Bernardi  elogium.  Verum  quod  tam  frigide 
ejaadem  in  snperiori  pra^fatione  meminit  Nicoiaus,  inde  contigit  quod  illa  post  ipsius  Nicolai  desertionem 
Hennco  Trecensium  comiti  directa  est.  Cseterum  illis  undeviginti  sermonibus  in  manuscripto  eodice  sub- 
jidiiiiUir  semioaes  quatuor,  quos  idem  Nicolaus  non  obscure  indicat  in  sua  prsefatione  :  primns,  c  de 
verbis  s^ientifle,  Jusitm  deduxit  Dominw,  »  etc.  {Sap*  \,  40);  secundus,  «  de  quinque  lapidibus  oontra 
Goliam;  »  tertins,  c  de  carne,  cute  et  ossibus;  »  quartus,  c  de  Iriplici  gJoria,  in  iilud  Apostoli,  qui  gio» 
riaiur^  in  Damino  gkrietur{H  Cor.  x,  47)  »:  qui  omnes  Beraardo  tribuuntnr,  secundus  qaidem,  ut  mox 
dicebam,  pro  Domtiiica  4  post  Pentecosten,  tres  alii  inter  diversos  collocati,  non  solnm  in  prima  editiooe 
Logdunensi,  sed  etiam  in  omnibus,  aut  fere  omnibus  manuscriptis  :  quos  proinde  Bcrnardo  abjadksare 
ineODgranm  dnxi,  maxime  cum  eos  sibi  tribuere  potnerit  Nicolaus  ejus  notarius,  in  alits  haud  satis  refi- 
giesoav  nti  (^Mervatum  in  notis  ad  epistolam  298. 

XXVIU.  In  sermonibas  de  sanctis,  sermo  secundns  in  conversione  sancti  Pauli  deest  in  plerisque  mann- 
scriptis,  etiam  in  Gallico  Fnliensi.  Ual>etur  tamen  in  Vattcano.  n.  663,  eumquc  vere  Bernardi  esse  nuUa* 
tenos  dnbito.  Sermo  in  festo  sanctse  Magdalense,  qui  uuus  est  ex  novemdecim  Nicolai  sermonibus,  rejectus . 
in  tomum  VI«  cnm  in  tomo  V  omissus  fuissel,  ubi  enm  quibusdam  aliis  Nicolai  sermonibus  habentur  et 
senno  5  in  Assnmptiotte,  et  sermo.  panegyricus  de  beata  Virgine,  qui  antebac  inter  Bernardinos  collocat». 
erant.  Porro  consnlto  praBtermisiraus  sermones  haud  paucos  Beruardo  ascriptos,  tum  in  nova  editioac 
Colonienei,  tum  in  Supplemento  Patram  Homeyano,  tum  in  nonnullis  codicibus  manuscriptis,  ntpote  a 
Bernardi  stylo  ct  genio  alienos  :  nec  visum  ciit  operse  pretium  oos  iu  spuriorum  classcm  referre. 

XXIX.  Ex  sermonibns  diversis,  qui  «  Exceptiones  ex  dictis  sancti  Bernardi  »  in  nonnuliis  codiciims  in- 


( 


23  ^RiBPATIO.  24 

scribontar,  qaidam  Guerrico  Igniacensi  abbati,  quidam  Nicolao  Claraf-VaJlensi  tribuantur.  Nicolao  qoidem 
tres,  de  qaibus  superius  diximas,  nempe  sextus,  seplimus,  ei  vigesimus  primus.  Guerrico  vero  sermones    I 
sex,  scilicet  8,  28,  71,  73,  76  et  79.  Verum  cum  hi  sermones  in  codice  Goloniensi,  teste  Horslio,  non     < 
exBtent  inter  Gaerrici  sermones,  habeantarque  in  plerisque  Bernardi  exem|daribus ;  eos  inter  sermones    ' 
diversos  retinere  visum  est  :  maxime  cum  ex  Bernardi  fonte  omnes  isti  rivuli  proHuxerint,  ut  legitur  in 
fine  codicis  regii  Navarrensis  coilegii  apud  Parisios,  Bernardi  Sermones  de  tempore  et  de  sanctis  cxhi- 
bentisy  in  cajus  calce  haec  clausula  legitur.  c  Postea  seqaitur  sermo  de  conversione  ad  clericos,  qui  haliet 
31  numero  sectiones.  Hunc  librum  sequuntur  quaedam  Exceptiones  abbreviatse  ex  diversis  ipsius  sancti 
sermonibas,  quos  ipse  fecit  diversis  locis  ac  temporibus,  collectse  breviter  et  utiiiter  ab  eis,  qui  ejus  lateri 
nocte  et  die  inseparabiliter  adhaerebant.  Postmodum  aotem  sequitur  tractatus  domni  Gaufridi  notarii,  quem 
composoit  et  transmisit  ad  D.  Henricom  episcopum  et  cardinalem  svLpr^Dixit  Simon  Petrus  ad  Jemm. 
Ultimo  sequontup-epistolae  «  sancti  Bernardi,  quos  scripsit  ad  diversas  personas.  Hjec  autem  scripta,  etsi 
per  aliam  manum  quam  per  ipsum  tradita,  de  ejus  (fonte)  omnes  isti  rivuli  profluxerant.  •  Exceptiones 
ille  mmt  sermones  de  diversis,  quoram  plures  quidem  sermonum  potius  compendia  sunt  quaai  justi  ser- 
mones. 

XXX.  Ex  Parabolis  quinque  Bernardo  ascriptis,  quae  exslant  post  sermones  de  diversis,  prima  genoina 
e8t;.8ecanda  et  tertia  ad  primae  imitationem  confictae  videntur  :  quarta  et  quinta  in  antiquis  editionibus 
inter  sporia  opera  locom  habent.  Carmen  paraeneticum  ad  Rainaldum  Bemardo  prorsus  indignum  videtur. 
Vulgati  etiam  rhythmi  de  nomine  Jcsu,  aliique  eidem  abjudicandi,  ob  rationes  quas  in  fine  tomi  quinti, 
obi  modo  habentor,  exposoi. 

XXXI.  Qase  de  sancti  Patris  sermonibus  diximus,  auctoritatcm  etiam  habent  tam  ex  libris  Florum,  quos 
Willelmas  Tomaeensis  Sancti-Martini  monachus  ante  annos  fere  quingentos  composuit,  atque  «  Bemardi- 
nom  >  inscripsit,  ut  in  primi  tomi  praefatione  dictam  est  :  lum  ex  codice  Gallico,  quem  Nicolaus  Faber, 
Lodovici  Josti  prseceptor,  revereodis  Patribus  Foliensibus  conveotos  Sancti-Bernardi  Parisiensis  con- 
cessit.  Quippe  in  Bernardino  memorantur  Sermones  de  tempore  et  de  sanctis  fere  omnes,  plerique 
ex  diversis  et  parvis,  qoos  suis  locis  designabimus.  In  Ccena  Domini  unicus  laudatur  sermo, 
onicas  item  de  Passione  Domini  pro  feria  quarta,  iidem  scilicet,  quos  genoinos  esse  constat; 
non  alii  duo,  qoos  rejecimus.  De  conversione  sancti  Paoli  semel  et  iterum  fragmcnta  referantur 
ex  sermone  primo  :  qoae  primi  designatio  secondum  subindicat,  tametsi  nolia  fragmenta  ex  eo 
addacontar. 

XXXII.  Attamen  in  codice  Fulieosi  ouicas  habetur  sermo  de  ipsa  conversione,  scilicet  primus.  Omnes  * 
in  eo  contenti  nomero  44,  quos  hic  recensere  juvat  propter  codicis  singolaritatem  et  aniiquitatem,  quae 
Bemardi  tempos  attingit.  Sont  aotem  sex  de  Advento,  totidem  de  Vigilia  Nativitatis  Domini,  quinque  de 
ip«i  Nativitate,  anos  de  sanctis  Stephano,  Joanne,  et  Innocentibos ;  tres  de  Circomcisione,  de 
Epiphania  tres,  onos  de  Octava,  duo  pro  Dominica  post  Octavam,  unos  de  Conversione  sancti 
Paoli,  tres  de  Purificatione,  de  Septuagesima  doo,  de  Quadragesima  sex,  quoram  quatuor  primi 
eodem  ordine,  qoo  in  editis;  qointus  de  Peregrino,  mortuo  et  cracifixo.  Post  honc  inseritar 
sermo  de  saneto  Benedicto,  et  post  eom  sextos  de  Qoadragesima,  de  triplici  oratione,  quintus 
in  editis  ,  omisso  sermone  de  oratione  Dominica  ,  qai  sextus  est  in  vulgatis.  Deinde  sequitur 
sermo  unos,  qui  dicitur  Commonis,  qui  est  sermo  35  de  diversis,  ad  abbates.  Item  sermo 
CommaniB  onos ,  qoi  est  prsefatio  expositionis  in  psalmum  xc ,  ac  denique  sermones  tres  de 
Annontiatione. 

XXXni.  Hos  omnes  aliosque  tertii  tomi  sermones,  duobus  volaminibus  contentos,  ad  Petmm  Cellensem 
transmisit  Nicolaus  Clane-Vallensis,  testante  ejus  epistola  24  :  «  Bgo  qoi  stylum  abjuraveram,  dignus  late- 
bris  et  solitodine,  postquam  aviditatem  vestram  prsesensi  et  persensi,  quam  hahetis  de  verbis  et  pro  verbts 
hominis  illios,  cojos  eloqoentia  ei  sapienUa,  vita  et  fama  non  immerito  per  totam  Latinitatem  decucorrit; 
aoeepi  tabolas,  ef  qood  haboi  et  feci.  »  Eadem  verba  leguntur  apud  eumdem  Nicolaum  in  sermone  de 
Nttiritate  Domini. 

XXXIY.  Observatione  digna  suot  verba  quse  sequuntur  in  superiori  epistola.  «  At  dicilis  :  Haec  omnia  in 
silentio,  et  magis  cum  silentio  operari  potuistis.  Miram  si  hoc  ex  sententia  dicitis.  Quis  enim  magis  in 
torbt  est,  qoam  ille  qoi  faciendis  dictaminibus  implicatur?  Perstrepont  enim,  ut  digne  inveniri  possit 
sensoom  veritas,  verbomm  varietas;  qoid  melios  ad  consequentiam ,  deniqoe  quid,  qoando,  obi  et 
qoomodo  proferri  oporteat.  Hoc  ergo  vos  jodicabitis  silentium  et  quietem,  maxime  homini  imperito,  cui  et 
sensos  nolios  adest,  vel  sermo  non  est  venostos  et  facilis  ad  sententias  vestiendast  »  Nicolaus  his  verbis 
non  obscore  indicare  videtur,  se  multum  locasse  operse  in  dictando,  stylo  componendo,  argumentis  ex 
ordine  digerendis  eoram  sermonum,  quos  transmittit.  At  quos  sermones  transmittit?  Utique  Bernardi ;  ita 
enim  sobdit  post  paoca  :  c  Coegi  tamen  me  comra  me,  etdoo  volumint  sermonum  hominis  Dci  mitto  vobis, 
in  ono  quorom  ego  dicttvi,  qood  ita  iocipit  :  Solet  tpostolus  Paulus  in  verbis  esse  brevis,  in  sententiis 
densos.  Aiiod  vero  volumen  jam  pridem  dictatom  est,  et  rosom,  et  rasum,  Sed  qoaerite  quis  diligentec  et 


5  PR^ATIO.  26 

oiiieBier  ilM  scribat :  multis  enim  seosibus  pleoiim  est.  >  Sane  si  beae  istorum  verborum  sensum  capio, 
iide  colligi  poase  TidetDr.  Nicolaum  suis  verbis,  id  est  Latinis,  dictasse  sermones  in  altero  volumine  con 
tmoe:  quod  volimien  incipiebat  ab  his  verbis,  t  Solet  Apostolus,  «  etc,  quod  exordium  est  sermonis  19  de 
(iveniB.  Id  «i  ita  est,  recurrunt  argumenta,  qua^,  superius  diluere  conati  sumus,  eo  spectantia,  ut  Bemardus 
iM  Letinm,  aed  GaUica  lingua  sermones  suos  pronuntiavcrit,  quos  postea  ejus  discipuli  LatiniUte  dona- 
feriBl.  Bl  qoidem  magna  est  aliquando  varietas  in  scrmonibus  maxime  de  diversis :  qwe  varietas  inde 
nuemex^  qaod  alii  aliter  hos  sermones  in  Latinum  eloquium  converterint.  Ad  hsec  Gaufridua,  sancti  viri 
Boleniiii,  ^ipuscnlBm  de  colloquio  Simoniset  Jesu,  c  ex  multis,  >  inquit,  <  sermonibus  Patris  nostri  >  oom- 
ponii.  <2iu<l°i  e^oA  ^i  notarii  id  praestiterint  ?  At  si  itaesset,  cur  hi  eliam  sermoncs  istos  non  stbi  tn- 
kaiseent? 

SXXY.  At  mihi  rem  attentius  consideranti,  ilia  Nicolai  in  scribendo  et  dictando  perplexitas,  non  ad 
Bmmdi  sennones  referenda  videtur,  sed  ad  epistolas,  a  quarum  scriptitatione  sese  excusare  hoc  verborom 
draiiUi  eonainr  Nicolaus.  Huic  interpretationi  favet  epistoia^  litulus,  ad  <  Abbatem  Cellensem  excosativa 
scribendi  vel  dictandi.  •  Aut  potius  utmmque  exprimere  voluit,  etiitteras  scribendi,  et  sermones  ex  codice 
4toandi  offidum  copient  a  se  amoliri,  aut  certe  in  utroque  operam  suam  venditare.  Donique  Nicolaus  hapc 
lolideai  fere  verbis  ex  Bemardi  epistoia89,  ad  Ogerium,  n.  1,  mutuatus  est,  quibus  Beraardus  a  scripti- 
undis  litteris  se  excusat:  nec  in  alium  usum  hoc  loco  Nicolaus  adhibere  censendus  est.  Mendosum 
Nieofad  eontextum  restituere  licet  ex  illa  Beraardi  epistoia,  qua*  ante  annos  viginti,  quam  NicoUus  ad 
Ctane-YaUensea  migraret,  a  Bernardo  scripta  est.  Sic  porro  Nicolaus  Bernardi  verba  in  usus  suos  trans- 
ferre  solet,  ut  alias  observavimus.  Quoniam  vero  Nicolai  hujus  notitia  non  parum  condudt  ad 
iOostnuidam  Bernardi  historiam ;  hominem  suis  coloribus  hoc  loco  depingere  quoddam  oper»  pretium 
fberit. 


PRiEFATIONIS   ALTERA  PARS 


DE  NIGOUO,  S.  BBRNARDI  NOTARIO. 


XXXVl.  Erat  Nicolaus  natione  Francus,  ab  ineunte  «tate  monachus  in  monasterio  Arremarensi  dioecesis 
Trecensis,  quat  uor  ab  ipsa  civitate  leucis.  Vir  fuit  ingenii  facilis,  versaiilis,  facile  in  aliomm  affectus  in- 
floens,  iiiteris  pro  tempore  apprime  exculius,  aliis  eradiendis  apud  suos  Arremarenses  praefectns ;  chams 
Tiris  ea  aetate  praedpuis,  Attoni  Trecensi  episcopo,  Petro  Venerabili  abbati  Cluniacensi,  Petro  Geliensi, 
Henrico  Ludovici  Junioris  fratri,  aliisque. 

XXX VIL  Is  Beraardi  fama  et  ingenio  non  minus  quam  sanctitate  captus,  Glaram-Vallem  adit,  mona- 
ebonun  religionem  probat,  seniomm  affectus  pulsat,  se  admittant  in  ipsomm  coetum,  laxioris  vitae  pertse> 
som,  arcUoris  perquam  cupidum.  Rem  fere  uno  congressu  evincit  et  obtinet.  Reversus  ad  suos  negotiom 
orgel :  priorem  ci  seniores  Clarse-Vailis,  B^raardo  absente,  litteris  convenit,  quae  est  ejos  epistola  7. 
f  Dominis  et  Patribns  reverendis  priori  R.,  i  id  estRualeno,  <t  etconsilio  suo  »  inscripta.  In  ea  se  in  om- 
Besfonnasetaffectus  versat.  Clarae-Vallensium  religionem  dilaudat,  suom  eos  revisendi,  eisque  sese  con^ 
jongendi  stodiam  insinuat.  c  Omnem  mihi,  »  inquit,  c  fidociam  suggerit  et  humilitas  vestra,  et  necesdtas 
nestra;  et  iiiod  tertium,  in  quo  mihi  spem  dedistis,  noatra^  pusiiiitatis  susceptio.  •  Tempus,  qoo  eam  epi- 
sU^am  scribebat,  paulo  post  designat  his  verbis  :  c  Quale  mihi  gaudium  erit,  qui  in  tenebris  sedeo,  qoi 
lumen  coeii,  lumen  Glane-Vallis  non  video  1  0  lumen  descendens  a  Paire  luminum  I  ubi  locent  luminaria  in 
finnamento  coeli,  unde  assumptum  est,  videlicet  Eugenius  papa,  luminare  majus  quod  ilhiminet  terram.  » 
Itaqoe  id  Cactom  Eogenio  pontifice,  et  quidem  anno  ejus  pontificatus  primo  :  cum  Rualenos  ex  priore 
Clarae-Vallensi  in  regimen  Romani  ad  Aquas-Salvias  monasterii,  eui  Eugenius  ante  pontificatom  ablias 
praefoerat,  eodem  anno  suiTectus  sit,  NicoUo  jani  in  Glaram-Vallem  admisso,  ut  ejus  epistola  43  probat. 
Quanqoam  haec  verba,  c  videlicet  Eugenius  papa,  t  e  margine  in  textum  videnlur  irrepsisse. 

)CXXVI1I.  Praeter  superiorem  ad  priorem  etseniores  Clarae-Vallenses  epistolam,  binas  subinde  addldit: 
iinam  ad  fratrem  Gaucherium  Clane-Vallensem,  cujus  in  amorem  irrcpserat;  aliam  ad  Fromundom  hospi- 
talcm  ejusdem  loci,  id  est  epistolas  44  et  46.  In  priori  vota  sua  fusius  et  ardentius  explicat,  aitque  tanto  se 
c-jncepti  propositi  desiderio  teneri,  ut  «  diem  pro  anno  »  computet  sibi  :  so  ad  terminum  pi^wstitutnm  non 
•ietuisse,  sed  a  suis  Arremarensibus  multa  passum,  qua  importunitate,  qua  blanditiis,  qua  minis,  vix  ut 
landem  se  ex  eoram  coetu  proripuerit :  at  tandem  de  manibus  eorum  elapsum ,  «  sine  pannis,  sine  num- 
mis,  aine  famolis,  sine  equis,  vix  apud  Aripalorium,  >  quod  Gisterdensium  coenobiom  est  in  agro  Tricas- 


31  PRiEFATlO.  32 

qninquaginta,  quas  <  dileetissimis  fratribas  Girardo  et  Henrico  »  nonctipavit,  id  est  Girardo  de  Perona,  et 
Henrico  Ludovid  Grossi  filio,  Junioris  germano,  tunc  monachis  apud  Ciarem-Yallem  :  quonim  in  persona 
etiam  nonnullas  iitteras  scripsit.  Inter  ilias  quas  Rualeni  noniine  composuit,  mendosum  est  unius  lemma, 
nempe  epistolse  23,  cojus  inscriptio  his  verbis  concepta  est  :  «  Domino  et  digne  reverendo  Hugoni  Turo- 
neusi  archiepiscopo  frater  R.  »  Qui  lemma  epistolse  apposuit,  ita  illud  concinnavit  :  «  In  persona  Rivallis 
prioris.ad  archiepiscopum  Tnronensem.  »  Bl  Joanncs  Picardns  ad  marginem  adnotat,  Rivallem  esse  abba- 
tiam  Cisterciensis  ordinis  in  Anglia  el  dioecesi  Eboracensi.  Recte  quidem  :  sed  quid  archiepiscopo  Turo- 
nensi  cum  Rievalle  ?  At  certum  esl  epistolam  scriptam  esse  nomine  Rualeni  prioris,  cujus  nomen  in  epi- 
stolae  inscriplione  decurtatum,  errandi  occasionem  auciori  lemmatis  dcdit.  Idem  erratum  in  epistola  25. 

XLVIII.  Petro  Venerabili  abbati  Cluniacensi,  ut  jam  diximus,  ad  delicias  usque  amicus  erat  Nicolaus, 
quem  identidem  Bemardus  ad  eiim  mittebat,  ut  mutua  cordium  arcana  et  reciproci  aftcctus  apud  hunc 
sequestnim  deponerentur  :  qua  de  re  legenda  Petri  epistola,  qua^  est  ordine  264  inter  fiernardinas.  Sed 
tandem  accidit,  o  mortalium  infelix  conditio  !  ul  Nicolaus  fiernardi  indulgentia  et  facilitale  abusus,  sigillum 
ejtts  in  malos  usus  adulteraverit,  demum  in  horrendam  prolapsus  defectionem,  quam  dobium  est  an  un- 
qnam  serio  emendarit.  De  sigiilo  vitiato  Bemardus,  tacito  Nicolai  nomine,  qua^  sancti  viri  charitas  erat, 
Eugenio  significavit  epistola  284  :  <  Periclitali  sumus  in  falsis  fratribus,  et  multa^  litterse  falsatae  sub  fal- 
sato  sigillo  nostro  in  raanus  multomm  exierunt;  et,  quod  magis  vereor,  etiam  usque  ad  vos  dicilur  falsitas 
pervolasse.  »  Kjnsdem  fnnestum  casum  deplorat  in  epislola  298,  ad  eumdem  Eogenium,  non  jam  dissimu- 
lato  (quod  publicom  crimen  erat)  auctore.  <  Nicolaus  ille  exiii  a  nobis,  quia  non  erat  ex  nobis  :  exiit  autcm 
fceda  post  se  relinquens  vestigia.  Bt  ego  longe  anie  hominem  noveram  :  sed  exspeciabam  ut  aut  Deus  eum 
converterel,  aut  instar  Jndse  ipse  se  ))roderet :  »  vide  sanctissimi  viri  longanimilatem !  «  quod  el  fa- 
ctnm  est.  Pneter  libros,  denarios  et  aureos  multos,  in  ipso  exitu  invcnta  sunt  super  eum  sigilla  tria,  unum 
ejus  proprinm,  aiteram  prioris,  tertium  nostmm...  De  turpitudinibus  ejus,  quibus  terra  sordet,  et  faclae 
sunt  omnibus  in  parabolam,  super  sedeo  poUuere  labtamea  et  vestras  aures.  »  Addit  fieraardus,  eum  siad 
curiam  Eugenti,  uti  is  jactaverati  pergere  audeat,  dignum  esse,  si  quis  alius,  «  pcrpetua  inclusione.  »  Ac- 
cidit  vero  iste  lapsus  in  annum  1151,  ut  patet  ex  memorata  fiernardi  epistola  298,  ad  Eugonium  eo  anno 
scripta;etex  epistola  388,  quse  est  Petri  Venerabilis  de  electione  Gratianopolitana  eodem  anno  facu, 
qua  in  episkola  NicoUus,  uti  fiernardo  et  Petro  adhuc  charus  ac  fidelis  amborum  internuntius,  laudatur. 

XLIX.  Omnes  existimant,  ipsum  profugisse  in  Angliam,  ac  se  recepisse  in  Sancti>Aibani  monasterium ; 
eunique  esse  Nieolaum^  qui  fierpardi  jan\xlemortii*de^nceptione  Deiparae  sententiam  traduxit  impugna- 
vitque,  atque  PetramyCetl^iSfl^i  i^T^reairio^  htlftic;  6t«  Nicoiaus  quidem  vocabatur  iste  :  sed  Anglum 
foisse  constat  ex  dudbinstiti  'illtim^Pelri  epistofisrquse  sunt  libri  sexti  epislola  23,  et  noni  epistola  10.  In 
priori  epistola,  «  Nec  indigpcytuc,  »4it  Belrua»  ao^jkefr. « ;l^^igl)Ga  levitas,  si  ea  solidior  sit  Gailica  matu- 
ritas...  Gerte  expert^s«pnt  &emnittfifies  pVs  ^fi^jfti^il^bs)  Vyiam  Gallos  :  »  et  in  posteriori  epistola,  «  In 
caveraassuis  AiqffuArTriancIglhil^cdnclusumet  U^  tenebit.  »  H»c  Nicolaum  illum  Anglum  fuisse 

probant;  sed  Petro  facie  ignotum  innuunt  extrema  epistolse  verba  :  «  Utinam  facie  ad  faciem  viderem  te, 
quem  •eriptorom  tuoram  bene  oraatus  habitus  non  semel  pra^stitit  audire.  »  Mitto  styli  discrimen  inier 
Nicolaum  Anghim  et  Clarse-Vallensem,  qui  stylus  in  Angio  durior  et  asperior;  in  Glarse-Vallensi  nitidior, 
humanior ,  politiorque  est.  Atqui  ex  superioribus  constat,  Nicolaum  Glarse-Vallensem  ante  suam  fugam 
Petro  maxtme  notnm  ac  familiarem,  nec  Anglum  exstitisse,  sed  Gallum  aut  Francum  :  ac  proinde  ab  illo 
Anglo  dietingnendttm. 

L.  Sed  qno  eiigo,  inqnis,  Nicolaus  Francus  se  recepit?  Post  varios  hinc  inde  discursus,  constitit  tandem 
in  800  Arremarensi  moaasterio,  cum  fiemardo  e  vivis  erepto  ibi  tuto  sibi  vivere  Ucuit,  ac  securo.  Id  cou- 
stat  tum  ex  epistola  59  Arnolfi  Lexoviensis  episcopi  ad  ipsum  Nicolaum,  tum  ex  ipsius  Nicolai  epistola  ad 
Willelmum  Remomm  antistitem  scripla,  quam  vir  clarissimus  Slephanus  Baluzius  nuper  vulgavit  in 
Miscellaneoram  tomo  secundo.  Haec  epistola  non  ante  annum  1176,  quo  Willeimus  Remensem  catiiedram 
obtinuit,  aeripta  Itiii  :  in  qua  eum  laudat,  quod  ipsum  receperit  intra  «  sacrarium  »  suas  famiUaritatis,  el 
qnod  sosarroni  et  detractori  (hos  quippe  timebat  Nieolaus)  locum  non  daret.  Deinde  se  excusat,  quod  ab 
ejns  conspectn  tandiu  abstinuerit;  ubi  in  rem  nostram  faciunt  han;  verba  :  «  Excusabo  me  de  difiicultate 
itineris,  de  longinqnitate  regionis,  qose  est  inter  Remensem  urbem  et  Arremarensem  ecclesiam?  »  Ergu 
ibi  tum  degeiwt  Nicoiaus.  «  Sed  iter  breve  est,  et  via  plana,  et  plena  in  circuitu  amicorum  meorum.  » 

LI.  Quid  rei,  quamve  personam  in  Arremarensi  monasterio  ageret,  in  consequenlibus  indicat :  ex  quibus 
id  tantnm  notamus.  «  Adjiciam  quia  licentiam  veniendi  habere  non  polui?  cum  vadam  et  veniam,  eam 
et  redeam  tota  die.  Hsec  dicerem,  si  ita  essem  sub  potestate  constitutus,  ut  mei  ipsius  potestatem  haberc 
non  poseem.  Ita  ergo  apod  Arremarenses  agebat  Nicolaus,  ut  esset  sui  juris.  Misera  sane  conditio 
hominis,  qui  fiemardi  discipulus  ac  notarius  fuerat !  Sed  quis  miretur,  cum  angoli  ex  coelo  ipso  dccide- 
rent?In  hoc  vero  maxime  vanitatem  suam  prodit,  qnod  de  multitudine  amicomm,  nti  alias  etiam  solehat, 
gloriatur.  Sic  in  epistola  quadam  ad  Henricum  Campanise  comitein,  qtue  in  eodein  Miscellaneorum  volumine 
edila  est,  eodem  iere  tempore  scripta  ac  superior.  «  Ab  ineunte  aHate  mea  placui  magnis  ct  summis  prin- 


33 


PRJEPATIO. 


31 


cipibus  hnjiis  mundi  :  sed  libi  singnlariter  cx  domimo  naturse  debeo  quidqoid  sum,  et  ex  offido  amicitin 
quidquid  possuni.  a  Hinc  colligilur,  Nicoiaum  ex  Campania,  quae  Henrici  dominio  subjacebat,  ortum 
fiiisse  :  sed  lapsus  ejus  causam  non  aliunde  quam  ex  gloriola  et  superbig,  quae  plerosque  dementat,  re- 
petendam.  Sane  Henrico  Campaaue  seu  Treceosiumbomiti  eum  addidtiflsfoiuii  fiusse  inteliigitur  ex  dnabus 
Nieolai  ad  comitem  epistolis  :  quarum  una,  qua  sermones  suos  ei  dedicat,  editos  in  tomo  tertio  Bibliothecse 
Cisterciensis,  inscripta  est  c  singulari  domino  et  benefactori  suo  Henrico,  »  etc.,  altera  eidem  «  serenis- 
simo  principi  et  charissimo  domino  suo,  »  qunlis  exstat  in  tomo  secundo  Balaziano,  ubi  haec  verba :  «  Mitto 
Sublimitati  luae  quasdam  epistoias,  quas  ad  dominum  papam,  et  cancellarium,  aiiosque  personatos  viros, 
intra  hoc  biennium  memkii  aliqoanto  studiosus  dedieasse.  »  Verum  ejusdem  prineipis  auctoritate  abusus 
Tidetar  ex  epistola  59  Amulfi  Lexovicnsis  c  ad  Nicolaum  monachum  de  monasterio  Arramato  b  (Arre- 
maro  legendum  est),  qua  in  epistola  agitur  de  quodam  malae  frugis  canonico,  Nicolai  discipulo,  quem  Ni- 
eolans  ait  se  c  in  ulteriorem  gratiam  »  recepisse  pro  intercessione  Arnulfi,  quam  iste  negat. 

LU.  £x  his  omnibus  apparet  quis  fuerit  Nioolai  genius;  nempe  vanus,  inconstans,  inquietus,  de  qualibus 
vix  unqnam  quidquam  boni  sperare  iiceat.  Caetenim  qualis  ejus  exitos  fuerit  ignoramus.  Superest  ut, 
quod  snperius  pollicitus  sum,  hoc  loco  in  specimen  exhibeam  fragmentum  sancti  Bemardi  sermonis 
primi,  Galliee  reddili  in  vetusto  Patram  Fuliensium  Parisiensium  exemplari,  cujns  Wc  titnlus  atque  hoc 
initiam  est : 

GI  ENCOHENCENT  U  SERMON  SAINT  BERNAYT 

KIL  FAIT    DB  LAVBNT  BT  LBS  ALTEBS  FBSTBS    PAEiniLAN. 


4.  Not  faisons  m,  ctuer  freire,  len  camencement 
de  lavent,  cuy  nans  e$t  assiez  renamiez  et  canuizal 
wunde,  si  cum  sunt  li  nom  des  altres  sollempniteiz, 
fnais  li  raisans  del  nom  nen  est  mies  paraventure  si 
canue.  Car  li  chaitif  fild*Adam  nen  ant  curedeveri- 
teit,  ne  de  celes  choses  ka  lar  salveteit  apartienent^ 
anz  quierent...  les  choses.,»  faillanzet  trespessaules, 
Aquel  gent,..nos  setnblans.,.  leshamesde  ceste  gene- 
ration,  oua  queigent  evveronsnos  ceoscui  nos  veans 
estre  si  ahers  et  si  enraeineiz  ens  terriens  salaz^  et 
ens  corporeiens  kil  repartir  ne  sen  puyent^i  Certes 
semblant  sunt  a  ceas  kiplongiet  sunt  en  ancune  qrant 
auve,  et  kienperil  sunt  de  naier.  Tu  varayes  ktlceos 
tienent,  kes  tienent,  ne  kil  par  nuleraison  nevuelent 
dewerpir  ceu  au  il  primierpuyent  mettre  lor  mains 
qu^ckosekeeesaU^ancarsoit  ceu  tels  chases  kene  lor 
puist  niant  aidier,  si  cum  sunt  racines  derbes  au 
altres  telschases.  Et  si  ancune  gent  vienent  a  als  par 
ols  asoscor,  si  plongent  ensemble  als  ceas  kil  puyent 
aggrappeir  ensi  kil  a  ols  nen  a  ceas  ne  puyent  faire 
nule  ajui.  Ensiperissentli  chaitifen  cestegrantmer 
ke  si  es  largCy  quant  il  les  choses  ki  perissent  ense- 
vent  et  les  estaules  layent  aleir,  dont  il  parayent 
estre  deliureit  delperil  au  il  sunt...  prennayent  et 
salveir  lorairmes,  Car  de  la  veriteit  est  dit,  et  nemies 
de  la  vaniteit.  Vos  la  canessereiz^  et  ele  vas  deliver' 
rat.  Mais  vos^  chier  freire^  a  cuy  Deus  revelet^  si  cum 
a  ceos  ki  petit  sunt  celes  choses^  ke  receleis  sunt  as 
saige  et  as  senneiz,  vas  soiez  entenduit  cus  encenousc' 
ment  envor  celes  ehoses,  kevrayement  apartienenta 
votre  salveteit :  el  si  penseiz  dt  metrement  a  la  rai- 
son  de  cest  avenement,  ifuareiz  et  encerchiez  ki  cest 
sait  ki  vienty  et  dont  t/  vient^  au  il  vient,  et  par 
kai  il  vient,  auant  il  vient^  et  par  quel  vaie  il  vient. 
Certes  molt  fait  aloeir  ceste  curiositeit,  et  molt  est 
saine.  Car  tate  sainte  Eglise  ne  celeberrait  mies  si 
devotement  cest  avenement,  saucuens  grant  Sacre- 
ment  ne  estait  en  lui  receleiz. 

2.  Tat  apremiers  sesvu...  dez  ensemble  lapostle 
kt  as  cest  avenement  est  toz  enbahy,  etc. 

3.  Par  DeUf  chier  freire,  fuyez  orgail^  et  farment 
lo  fuyez.  Orgoilz  est  cammencement  de  toz  pechiez^ 
kisi  tusnelement  abateit  enparmenantp..Luciferum, 
ki  reluisoitplus cler  ketotes  lesestailes,  ki  un engele 
ne  muat  mies  en  diaule,  mais  nes  lo  prince  des  Enge- 
les,  qni  aparmemes  at  envie  de  lamme^  et  si  mist  en 
luiutfel^mie^  kil  avoit  conceuten  lui  mismes,  quant 
il  li  semonut  kil  serait  si  cum  Deus  saichanz  oien  et 


mal,  sil  maingievet  de  larbre  kidefenduz  li  estoit. 
Chaitif  malauraus  ke  vrames  tu,  cum  ce  soit  ke  ft 
Fils  del  haltisme  ait  ta  cleif  de  science.  Anz  est  il 
mismes  licleifDavid  gui  clot^  et  nulsneavuret.  En 
lui  sunt  repanuit  tutt  li  tressor  de  sapience  et  de 
science.  Embleras  les  tu  dons  par  doneir  a  lomme. 
Or  puez  vear  ke  menteires  est  cist  et  ses  peires  se- 
lanc  la  sentence  de  nastre  Sianor.  Ilfut  menteires 
quant  il  dist  kilsemblanzseraitalhalttsme:  etpeires 
fust  de  la  menzonge^  quant  il  lenveHmeie  semence 
de  la  faUeteit  pUtat  assi..  en  lommef  quant  il  dit 
quil  seraient  si  cum  Deu.  Et  tu  assi  a  tu  homme  tu 
vais  la  lairan,  et  si  cours  ensemble  lui.  Vos  aveiz  oitt 
chier  freire,  ceu  cum  leist  anuit  en  Y  saie  la  pro* 
fete,  tai  ou  nastre  Sires  disty  Liprinee  de  tanpeule 
sunt  inobedient  et  campaignon  de  laitvns* 

4.  Por  veriteitnastre  Prince  furent  inobedient  et 
campaignans  de  lairans.  Cest  Aaam  et  Eve  ki  furent 
liencatnencement  denostre  lignieie,  kipariocansoil 
del  serpent,  mais  del  diauU  par  lo  serpent  vorrent 
malement  traire  en  als  ceu  kapartient  salement  alFil 
de  Deu.  Nena  ceste  fieiene  mist  mies  li  seiresen  res- 
pit  la  tarture  cum  faisoit  al  fiir.  Car  li  Peires  aiment 

10  Pil,  anz  lo  venuit  aparmemes  assi  de  lome,  et  si 
apoeset  sar  noz  taz  sa...  Car  nos  pechames  tuit  en 
Adam;  et  en  lui  receumes  tuit  la  sentence  dedamp' 
tiation.  Et  ke  ferait  li  Fil...  il  par  luy  avengierveoit 
si  enmeut  lo  Peire  kil  a  nule  creafare  nen  espar" 
gnievet^  assi cum  il desist.  Parmipertmes  (Peires) 
tattes  ses  creatures.  Li  premiers  Engeles  se  volt  esleh 
veir  a  ma  haltesee^  et  n  ot  grant  compagniee  kialui 
consentit :  mms  liamors  keli  Peires  al  versmipHst  a 
parmemesvenjancede  luy^  etisi  kil  luyet  taz  les  sient 
ferit  de  cruyer  chastiement :  et  de  plaie  ke  saneie  ne 
puet  estre.  La  sdetice  ke  meye  est  atui  volt  ausi  dntre^ 
penre  li  hom :  ei  il  de  lui  nen  at  mies  assipitiet^  ne 
ne  lespargnat  sesails.  At  dans  Deuscure  des  oeestei?  II 

11  n*tn  avait  fait  mais  ke  dous  nobles  creatures  ke 
resnaulesestoientj  et  kadavaientestre  bienaurauses^ 
cest  Lengele  et  lomme.  Mais  par  mi  at  parditit  utH 
grantpartiedengeles  et  taz  les  hommes.Donkesfor» 
ceu  kilsaichent  keju  aimmeausi  le  Peire,  siest  (broiz 
quil  rezoivet  parmi  ceas  quil  at  parduit  assi  cum  en 
unematUereparmi.  SipormiestleveizcisttempezM 
cum  dixt  Jonas^  prontieizme,  et  si  me  gitHez  en  la 
meir*  Tuit  ont  de^^i  ettvie  :maii/tt  etmdSf  efsimi 
demosterraytdla  ols^  ke  {uit  cH  quilorenvie  aeon* 
serant  eK  ensevre  me  vorront^  serontbienaureitf  ete» 


^5 


S.  BBRNARDl  ABBATIS 


36 


SAliCTI    BERHARDI 

ABBATIS  CLAftiE-VALLENSIS 

SERMONES    DE    TEMPORE. 


IN  ADVElNTtJ  DOilNI. 


9M»117  SERMO  L 

De  Adventu  Dominiy  et  sex  circumstantiis  ejus. 

i.  Hodie,  fratres,  celebramus  Adventus  inilium; 

cujus  utique^  sicut  et  caetdrkfum  Soletnnitotum  no- 

men  quidem  celebre  satia,  el  notum  miindo,  sed 

rationominis  forte  non  ita.  InfelicesenimfiliiAdam, 

omissis  veris  et  salut&ribus  studfls,  caddca  potios 

et  traiisitoria  qbsenlnt.  Quibus  asaimilabimtis  ho- 

minea  generatioiiis  hujus,  aut  quibus  comparabi- 

mus  illos,  qvos  Tidemus  a  terrenis  et  corporalibus 

consolatidnibiid  aVelli  Bepararique  non  posse  T  Pro- 

fecto  siiiilles  silnt  his  qui  submeirsi  periclitantur  in 

aqais.  Nimimm  videai  eos  tenentes  tenerOi  nec  ulla 

ratione  deterere  qnod  primum  occurrerit  manibus, 

qnidqiiid  sit  iHtld,  lieet  tale^l  aliqtdd,  qtiod  omnino 

prodesse   non   possit,  utiMnt  radices  herbarum, 

cflBteraque  similia^  Nam  et  si  qui  ad  eos  forte  ve- 

niant  vt  aobmkint,  donntinquam  solent  apprehen-* 

80S  involvere  secnm  :  adeo  nt  )am  nec  sibi,  nec  illis 

anxilinm  ferre  prsevaleant.  Sic  pereunt  in  hoc  mari 

magnoet  spatioso,  sic  pereont  miseri;  doro  peritu- 

n  seetaliteti  amittnnt  solida,  quibus  apprebensis 

emergdi^  et  s^khmre  possent  animas  suas.  Neque 

eniin  de  vanitate,  sed  de  veritate,  dicitur  :  Cogno» 

uetis  eam^  et  liberaHt  vos  (/oan.Tni|  3^).  Vos  igitur, 

ftrttred,  qnibmi  tanq«am  parvulis  revelat  Deus  qua? 

abkeondila  stmt-ft  Mpientibtis  et  pnidentibusr;  circa 

^  qn»  vere  sahitaria  sdiit,  sedula  oogitdtione  ver- 

lamini,  ot  diligenter  pensate  rationem  Adventus 

hiljos,  quttrentea  mmimm  quit  tit  qni  veniat,  imde, 

qtraf,  ad  qnid,  qntndo,  et  4&a.  LaQdabilis  sine  dubio 

ciiriosltas  ista  ett   et  salubris:  neqtt^   eniih  (ara 

devote  Boclesia  nniversa  prssentem  eelebraret  Ad- 

vedtmn^  niii  laterat  in  eo  magnnm  aUqnod  sacra- 

menfnn. 

8.  Primo  igittir  loco  cum  Apostolo  stnpente  et 
admirante  intneamini  et  vos,  qnantut  sit  iste  qui 
logreditar  :  ipso  enim  est  secundnm  Gabrielis  testi- 
montnm,  AUissimi  Filitis  [Luc.  i,  38),  ac  proinde 
coaltitsimtis  ipse.  Neqne  enim  h&  est  Dei  Filinm 
degenerem  suspicari :  sed  aBqnalis  £iteri  necesse  est 
nltiliidinitt  et  ejosdem  penilat  dignitat».  Nam  et 
'Met  priM^pnu  priMip^;  ^x  fillot  regom  reget  etse 
^ttft  netelatt  Vermntainen  qbid  aibi  vtitt  qood  e 


II  tribus  personis,  quas  in  snmma  Trinitate  credimns, 
confitemur  et  adoramus,  non  Pater,  non  Spiritus 
sanctus  advenit,  sed  Filius  ?  Minimo  quidem  ego  id 
factum  esse  drbitrdr  sine  causa.  Sed  quis  cognovit 
sensnroDomini?autqiii8  eonsiliarius  ejus  fuit?  (Aom. 
XI,  34.)  Neque  enim  sine  altissimo  Trinitatis  con- 
silio  foctum  est,  ut  Pilius  adveniret :  et  si  conside- 
ramds  exsilii  nostri  causam,  fortassis  adverterc  pos- 
sumus  vel  ex  parte,  quam  congruum  fuerit  a  Pilio 
nos  roaxime  liberari.  Lucifer  enim  ille,  qui  mane 
oriebatur,  pro  eo  719  quod  Altissimi  slmilitndi- 
nem  usurpilre  tentavit,  et  rapinam  arbitratns  (^st 
esse  se  aequalem  Deo  (quod  utique  Filii  est),  praeci- 
pitatus  iilico  corruit,  quoniam  zelavit  pro  Filio  Pater 
et  opere  dixiase  videlur  :  Mihi  vindictamy  et  ego  re- 

B  tribuam  {Rom.  xn,  19).  Gontinuo  videbam  Satanam 
tanquam  iulgur  cadentem  de  coelo  {Luc.  x,  18).  Quid 
tu  igitur  superbis,  terra  et  cinis  ?  Si  superbieniibus 
angelis  Deiis  non  pepercit ;  quanto  magis  tibi,  pu- 
tredo  et  verrhis?  Nihil  ille  fecit,  nihil  opcratus  cst : 
tantum  cogilavit  superbiam ;  et  in  momento,  in  ictu 
ocuU,  irreparabiliter  prsecipitatus  est;  qnia  jnxta 
evangeiistam  :  /n  veritate  non  stetit(Joan.  vfii,  44). 
3.  Fugite  superbiam,  fratres  mei ;  qtiseso,  mul- 
tum  fugite.  Initium  omnis  peccati  superbia  :  qa% 
tam  velociter  ipsum  quoque  sideribus  cunctis  clarius 
micantem  ceterna  caligine  obtenebravit  Lucifemm  : 
qus  non  modo  angelum,  sed  angelorum  primum  in 
diabolum  comroutavit.  Unde  et  protinus  invidens 
homini,  quam  conceperat  in  semetipso,  in  eo  pepe- 

p  rit  iniquitatem :  suadens  ut  lignum  vetltum  gustans 
fieret  sicut  Deus,  sciens  bonum  et  malum.  Quid 
enim  polliceris,  qtiid  promittis,  miser  :  cum  Filius 
Altissimi  scientiae  olavem  habeat,  imo  et  ipse  sit 
claids  Iktvid,  qui  claudity  et  nemo  aperit  (Apoc.  iit,  7) . 
In  eo  sunt  omnes  thesauri  sapientise  et  scientise  abs- 
condA\i  {Coloss.  ii,  3)  :  tunceos,  ut  homini  prsestes, 
inique  furaberis  ?  Videtis  quia  juxta  Domini  senten> 
tiam  mendax  iste  est,  et  paterejus  (Joan.  vni,  44). 
Nam  et  mendax  fuit,  dicens :  Similis  ero  Altissimo 
(Jsai»  XIV,  14);  et  mendacii  pater,  cum  inhominem 
qnoque  venenatum  snse  falsitatit  teminaritim  effndii, 
dicent :  Eritis  sicui  dii  (Gen.  Hi,  5).  Tn  qnoque,  o 
homo,  sl  videt  farem,  earrit  eum  eo.  Andistit,  fra- 


87 


DB  AOVBMTU  BOHINl,  8BRM0  I. 


tres,  qaid  hae  noete  leetum  est  in  baia,  dicente  g  tio  diaboliea.  Nam  persererare  in  jnalo  diaboBcain 


Domino  :  Prineipes  tui  m/ideles;  vel,  ut  alia  traas- 
latio  habet,  inobedienies,  socii  furum  (Isa.  i,  23). 
4.  Revera  enim  principGS  nostri  Adam  e(  Eva, 
principia  nostrae  propaginis,  inobedientes  et  socii 
funini ;  qui  qood  fllii  Dei  est,  serpentis,  imo  diaboli 
per  serpeiitem  consilio  subripere  tontant.  Nec  dissi- 
(nulat  iojuriam  Filii  Pater  (Pater  enim  diligit  Fi- 
liom  {Jaan.  y,  20)),  sed  eontinuo  et  in  ipsum  liomi- 
nem  viodictam  retribuit,  et  aggravat  super  nos  ma- 
num  suam.  Omnes  enim  in  Adam  peccavimus,  et 
in  eo  senleAtiam  damnationis  accepimus  omnea. 
Uuid  agat  Filius,  videns  pro  se  zelare  Patrem,  et 
nulli  penitos  parcere  creaturse  ?  Ecce,  inquit,  occa- 
sione  mei  creaturas  soas  Pater  amittit.  Altitudinem 


est :  et  digni  sunt  perire  cum  illo,  quicunque  in  si* 
miliiudinem  ejus  permanent  in  peccato. 

6.  Ecce,  fralres,  audistis  quis  sit  qui  veniat;  ooo- 
siderate  jam  unde  veniat,  et  quo.  Yenit  utique  de 
corde  Dei  Patris  ia  uterum  virginis  Matris ;  venit  a 
summo  coelo  in  ioferiores  partes  terne,  Quid  ergo  t 
nonne  et  nobis  in  lerra  est  conversandum  ?  Est,  si 
lamen  in.ea  perstitit  ille.  Ubi  enim  bene  erit  sine 
iilo?  uut  ubi  maie  esse  poterit  cum  iilo?  Quidmiht 
est  in  ccelOy  et  a  te  quid  volui  super  terram  f  Deus 
cordis  inei,  et  pars  mea,  Deus  in  ceternum  {Psal. 
Lxxii,  25).  Nam  et  si  ambulavero  in  medio  ufkbrai 
mortis,  non  timebo  tnala^  si  tamen  tu  tnecum  es 
(PsaL  xxu,  4).  Nunc  autem,  ut  video,  et  ad  terras, 


meam  priinus  angelus  affectavit,  et  populum  qui  sibi  B  et  ad  ipsum  quoque  descendit  infemum ;  non  tan- 

quam  vinctus,  sed  tanquam  inter  mortuos  liber  : 
sicut  lux  quae  in  tenebris  lucet,  et  tenebrae  eam  non 
comprehenderunt.  Unde  nec  relinquitur  anima  in 
inferno,  nec  sanctum  corpos  in  terra  videt  corru- 
ptionera.  Ghristus  enim  qui  descendit,  ipse  est  et 
qui  ascendit  ut  adimplcret  omnia ;  de  quo  scriptunk 
est :  Qui  pertransiit  benefaciendo^  et  sanando  omnes 
oppressos  a  diabolo  (Act,  x,  38)  :  et  alibi :  Exsul- 
tavit  ut  giaas  ad  currendam  viam :  a  summo  Coslo 
egressio  ejus,  et  occursus  ejus  usque  ad  summum 
ejus  (Psal.  xviu,  6)  Merito  proinde  clamat  Apostoius, 
dicens  :  Quai  sursum  sunt  quanite,  ubi  Christus  est 
in  dextera  Dei  sedens  (Coloss,  ui,  1).  Incassum  la- 
boraret  erigere  corda  nostra,  nisi  collocatum  in 


crederet,  habuit  :  sed  continuo  Patris  zelus  graviter 
dndicavit  in  ilium,  percutiens  eum  pariler  cum  om« 
nibus  suis  plaga  incurabili,  castigatione  crudeli. 
Scientiam  quoque,  quae  nihilominus  mea  est,  subri- 
pere  ▼oloit  homo  :  et  ne  illi  quidam  misertus  est, 
nec  pepereit  oculos  ejus.  Nunquid  de  bobus  cura  est 
Deo  ?  (l  Cor.  ix,  9.)  Duas  tanium  fecerat  nobiles 
eireatonis  rationis  participes,  capaces  bcatitudinis, 
angelom  videlicet,  atque  hominem  :  sed  ecce  pro- 
pter  me  angelos  perdidit  muUos,  homines  universos. 
Ergo  ttt  sciant  quia  et  ego  diligo  7t9  Patrem ;  per 
me  reeipist,  quos  quodammodo  propter  me  amisisse 
ridetur.  5i  propter  me  tempestas  hwc  orta  est,  ait 
Jonas,  toiliie  me,  et  mittite  in  mare  (Jonce.  i,  12). 


Omnes  invident  mihi.  Ecce  venio,  et  talem  eis  ex-  C  coelis  salutis  nostrae  doceret  auctorem.  Sed  videamus 


hibeo  memelipsum,  ut  quisquis  invidere  voluerit, 
^oisquis  gestierit  imitari,  fiat  ei  semulatio  ista  in 
bonnm.  Novi  tamen  in  affectum  maUtise  et  nequitise 
transisse  angeios  desertores,  nec  ex  ignorantia  aliqua 
sen  infinnitate  peccasse ;  ideoque  perire  necesse  est 
poenttere  nolentes.  Patris  enim  amor,  ei  honor  Regis 
jndiciom  diligit. 

5.  Propter  hoc  enim  et  ipse  creavit  homines  ab 
initio,  qui  supplerent  locnm  illura,  et  ruinas  Jeru-' 
salem  restaurarent.  Sciebat  enim  uullam  angelis 
patere  redeundi  viam.  Nempe  novit  superbiam  Moub^ 
quod  superbus  est  valde  (Isa,  xvi,  6)  :  et  superbia 
ejus  pcenitentise  remedium  non  admittit,  ac  per  hoc 
nec  veniae.  At  vero  hominis  vice  nullam  postea  con- 


jam  quae  sequuntur.  Kam  etsi  materia  quidem  co- 
piosa  invenitur  el  uberrima  valde,  sed  angusti»^ 
temporis  tantam  sermonis  longitudinem  non  admii- 
lunt.  Considerantibus  ergo  quis  veniat,  magna  om- 
nino  et  ineffabilis  majestas  innotuit.  Suspicientibus 
unde  veniat,  grandis  plane  patuit  via,  secttnflnm 
ejus  testimonium  qui  prophetico  prseventus  spiritu, 
Ecce,  inquit,  nomen  Domini  venit  de  longinquo  (Isa. 
XXX,  27).  Porro  quo  veniat  intuentibus,  apparuit 
inaestimabilis  dignaiio  et  penitus  inexcogitabilis, 
quod  in  carceris  hujus  horrorem  tanta  descendere 
dignata  est  celsitudo. 

7.  Jam  quis  dubitet  magnum  aliquid  in  canst 
fuisse,  ut  majestas  tanta,  de  tam  longinquo,  in  lo^ 


didit  creatnram,  innuens  ex  hoc  ipso  redimendum  Qcum  tam  indignum  descendere  dignaretur?  Plane 


adhac  bominem  :  quippe  quem  supplantavit  aliena 
maiitia ;  ideoque  prodesse  ei  potest  charitas  aliena. 
Ita,  Domine,  obsecro,  complaceat  tibi,  ut  eruas  me, 
quoniam  ego  infinnus  sum  :  quoniam  de  terra  mea 
furtim  sublatus  sum,  et  hic  innocens  in  lacum  mis- 
sus  som  (Gen.  xl,  15).  Non  penitus  quidem  inno- 
cens  :  sed  quantum  ad  eum  qui  me  seduxit,  innocens 
aliquatenus.  Mendacium  mihi  persuasum  est,  Domi- 
ne  :  veniat  Yeritas,  ut  possit  falsitas  deprehendi,  et 
cognoscam  veritatem,  et  veritas  liberabit  me;  si 
lamen  deprehensae  falsitati  penitus  renuntiavero,  et 
cognic»  adbsBsero  veritatL  Alioquin  non  bnmana 
eril  tentatlo,  nec  hnmannm  peccaiom,  sed  d>8tina- 


magnum  aliquid,  quia  misericordia  magnay  quia 
miseratio  multa,  quia  charitas  copiosa.  Ad  quid 
enim  venisse  credendus  est?  Hoc  namque  est  quod 
juxta  propositum  ordinem  7WO  oporteat  jam  per- 
scrutari.  Nec  sane  laborandum  est  in  hac  parte, 
cum  manifeste  adventus  ejus  causam  et  V6rba  ipshis, 
et  opera  clament.  Ad  quaerendam  qtuppe  ovem  cen- 
tesimam,  quae  erraverat,  de  moutibus  properavit ; 
et  ut  confiteantur  manifestius  Domino  miserlcordiae 
ejus,  et  mirabilia  ejus  filiis  hominom,  propter  nos 
venit*  Mira  quserentis  Dei  dignatio,  magna  dignitis 
hominis  sic  qusesit! !  In  qtia  si  gloriari  voluerit»  dion 
erit  insipiens  :  non  qttdd  Alfapiid  esse  viddatiur  taa- 


39 


8.  BBRNAIU»  ABBAHS 


40 


qdkm  «  tdpso ;  s«d  qaod  Unti  eum  fecerit  ipse  qui  «  tidie  <id  salvandas  aninias  singulorum  in  spirita  re- 


fecit.  Omnes  enim  divitisB,  omnis  gloria  mundi,  ei 
quidqaid  in  eo  concupiscitur,  minus  est  ad  banc 
gloriam  :  imo  nec  est  aliquid  in  comparatione  ejus. 
Domine,  qnid  est  homo  quia  magnificas  eum  ?  aut 
quid  apponis  erga  eum  cor  tuum  ? 

8.  jLttamen  velim  nosse,  quid  sibi  voluerit,  quod 
ad  Bos  venit  ille,  aut.  quare  non  magis  ivimus 
Dos  ad  illum.  Nostra  enim  erat  necessitas  :  sed  nec 
est  consuetudo  divitum  ut  ad  pauperes  veniant,  nec 
si  prsestare  voluerint.  Ita  est,  fratres,  nos  magis  ad 
eum  venire  dignum  fuit ;  sed  duplex  erat  impedi- 
mentam.  Nam  et  caligabant  oculi  nostri  :  ille  vero 
lucem  habitat  inaccessibilem  (/  Tim.  vi,  16);  et  ja- 
centes  paralytici  in  grabato  divinam  illam  non  po- 


nit  et  invisibilis,  sicut  scriptum  est :  Spiritus  ante 
faciem  nostram  Christus  Dominus.  Kt  ut  novcris 
occultum  esse  spiriiualcm  hunc  adventum  :  /n  um- 
bra  ejuSfinquit^vioemus  inter  getites  (Thren.  iv,  20). 
Propterea  dignum  est,  ut  si  non  valet  infirmus  In  oc- 
cursum  tanti  medici  procederelongiu8,saltem  conetur 
erigere  caput,  aliquatenus  assurgere  venienti.  Non  (e 
oportet,  0  houio,  maria  transfretare,  non  penetrarc 
nubes,  non  transalpinare  necesse  est.  Non  grandis, 
inquam,  tibi  ostenditur  via  :  usque  ad  temetipsum 
occurre  Deo  tuo.  Prope  est  enim  7191  verbum  in 
ore  tuo,  et  in  corde  tuo  (Rom.  \,  8).  Usque  ad 
cordis  compunctionem  et  oris  confessionem  occurre, 
ut  saltem  exeas  de  sterqnilinio  miserse  conseientise ; 


teramtla  attingere  cebitudinem.  Propterea  benignis-  g  quoniam  indignum  est  iiluc  auctorem  puritatis  in- 


simus  Salvator  et  medicus  animarum  descendit  ab 
altitudine  bua,  et  claritatem  snam  infirmis  oculis 
temperavit.  Induit  se  latema  qnadam,  illo  utique 
glorioso  et  ab  omni  labe  purissimo  corpore  quod 
suscepit.  Hsec  est  enim  illa  levissima  plane  et  prae- 
fulgida  nubes,  supra  quam  ascensurum  eum  pro- 
pheta  praedixerat,  ut  descenderet  in  Jlgyptum  (Isa. 

XlXy   1). 

9.  Tempus  est  jam  ipsum  quoque  considerare 
tempus,  quo  Salvator  advenit.  Venit  enim  (quod 
et  vos  credimus  non  latere)  non  in  iniiio  nec  in 
medio  temporis,  sed  in  fine.  Nec  incongrue  factum 
est,  sed  vere  sapienter  disposuit  Sapientia,  ut  cum 
magis  esset  necessarium,  tunc  primo  ferret  auxi-  ^ 
lium,  pronos  ad  ingratitadinem  Adae  filios  non  igno-  ^ 
rans.  Yere  enim  advesperascebat  et  inclinata  erat 
jam  dies,  recesserat  paulo  minus  sol  justitiae :  ita 
ut  exiguus  nimis  q)lendor  ejus  aut  calor  esset  in 
terris.  Nam  et  lux  divina;  notitise  parva  admodum 
erat,  et  abundante  iniquitate  fervor  refriguerat  cha- 
ritatis.  Jam  non  apparebat  angelus,  non  loquebatur 
propheta;  cessabant  velut  desperatione  victi,  prae 
nimia  utique  duritia  hominum  et  obstinatione  :  at 
ego,ait  Filius,  tunc  dixi:  Ecce  venio  {Psal.  xxxix,  8). 
Sic^  sic  dum  medium  silentium  tenerent  omnia,  ct  nox 
in  8U0  cursu  iter  perageret  (Sap.  xvui,  14),  omnipo- 
tena  sermo  tuus,  Domine,  a  regalibus  sedibus  venit. 
Quod  et  Apostolus  innnens  aiebat :  Quando  venit 
plenitudo  temporis^misit  Deus  Filium  su  um  (Galat.  n 
ly,  4).  Nimirum  plenitudo  et  abundantia  tempora- 
lium  oblivionem  et  inopiam  fecerat  aeternorum.  Op- 
portune  ergo  tunc  advenit  aetemitas,  quando  magis 
temporalitas  prsevalebat.  Nam  nt  csetera  sileam, 
ipsa  quoqne  pax  temporalis  illo  in  tempore  tanta  fuit, 
ut  ad  hominis  unius  edictum  describeretnr  universus 
orbis  {Luc.  u,  1). 

10.  Habetis  jam  et  personam  venientis,  et  locum 
atmmque^  id  est,  a  quo,  et  ad  quem  venit ;  causam 
qooque  et  tempos  non  ignoratis.  Unum  restat,  via 
scilicet  per  quam  venit ;  el  bsec  quoque  diligenter 
reqairenda;at  possimos,  sicut  dignom  est,  ei  occur- 
rere«  Yemmtainen  sicat  ad  operandam  salutem  in 
medio  terrae  venit  semel  in  carae  visibilis,  ita  quo- 


trare.  Et  hsec  quidem  de  eo  adventn  dicta  sunt, 
quo  singulomm  mentes  invisibili  dignatur  illustrare 
prsesentia. 

11.  Libet  autem  manifesti  adventus  viam  consi- 
derare  :  quoniam  vise  ejus,  vise  pulchrae ;  et  omnes 
semitae  ejus  pacificae  (Prov.  iii,  n).  Ecce,  inqm't 
sponsa,  venit  is  saliens  inmmtibus^  transiliens  colles 
(Cantic.  n,  8).  Yenientem  vides,  o  pulchra,  sed 
cubantem  videre  ante  non  poteras.  Dixisti  enim  : 
Indica  mihi,  quem  diligit  anima  mea^  ubi  pascas, 
ubi  cubes  (Cant.  i,  6).  Cubans  pascit  angelos  in 
illas  perpetuas  seternitaies,  quos  satiat  vidone  seter- 
niiatis  et  immutabilitatis  suse.  Sed  ne  ignores  te,  o 
pulchra  :  quoniam  mirabilis  facta  est  visio  illa  ex 
te ;  confortata  cst,  et  non  poteris  ad  eam.  Yemm- 
tamen  ecce  egressus  est  de  loco  sancto  suo  :  et  qni 
cubans  pascit  angelos,  ipse  coepit,  sicque  sanabit 
nos ;  et  videbitur  veniens  et  pastus,  qui  cubans  et 
pascens  anie  videri  non  poterat.  Eccc  venit  hic  sa- 
iiens  in  montibus,  transiliens  collcs.  Montes  et 
colles,  patriarchas  et  prophetas  accipe ;  et  quemad- 
modum  venerit  saliens  et  transiliens,  in  libro  gene- 
rationis  lege  :  Abraham  genuit  Isaac,  Isaac  genuit 
Jacob  (Matth,  i,  2),  etc.  Ex  his  montibus  prodiit,  ut 
invenies,  radix  Jesse,  unde  juxta  prophetam, 
egressa  est  virga,  et  exinde  fios  ascendit,  super 
quem  requievit  Spiritus  septiformis  (Isa.  xi,  13). 
Quod  manifestius  alio  in  loco  aperiens  idem  pm- 
pheta:  Ecce^  inquit,  virgo  concipiet  et  pariet /Hium^ 
et  vocabitur  noinen  ejus  Emmanuel,  quod  interpre- 
tatury  Nobiscum  Deus  (Isa.  vii,  14).  Quem  enim  prius 
fiorem,  ipsum  deinde  Emmanuelem ;  et  quam  dixe- 
rat  virgam,  manifestius  eiprimens,  virginem  no- 
minavit.  Sed  necesse  est  altissimi  hujus  sacramenti 
considerationem  diei  alteri  reservare  :  digna  est 
enira  proprio  scrmone  materia,  prsesertim  quod  in 
longum  jam  hodieraus  sermo  processerit. 

SERMO  II. 
De  verbis  Isaice  ad  Achaz  :  <  Pete  tibi  signum  a 

Domino  Deo  tuo  in  profundum  inferni,  sive  in 

exceUum  supra,  •  etc.  (Isa.  vu,  11-16). 

1.  Aadivimus  suadentem  regi  Achaz  Isaiam, 
petere    signum   a    Domino,  sive    in    profundum 


DB  ADVnnU  DOMINI  SHmO  IL 


tt 


tive  in   excelsom  supra.   AadiTiinas  re-  f^  ratn  sicut  ovis  qu(B  periit  (Ptal.  cxTin,  176).  Utiqiie 
ejus,      fonnam     quidem     habentem      genus  humanum  quod  benignisatmus  pastor  qne- 


•  sed  non  virtutem.  Propter  hoc  denique 
]iii  intuetur  cor,  et  cui  confitetur  hominis 
io  meruit  reprobari.  Non  petanif  inquit,  et 
9iabo  Dofnmum.  Elatuserat  Achazfastigio  solii 
».  astutus  humanae  sapientiae  verbis.  Audierat 
Mias  a  Domino :  Vade,  dic  vnlpi  illi,  petat 
vnm  a  Domino  in  profundum.  Habel  enim 
foveam,  sed  in  infemum  quoque  si  descende- 
M  qui  comprehendat  sapientes  inastutia  sua. 
Yade,  ait  Dominus,  dic  voiucri  istiypetalsibi 
I  in  excelsum  supra.  Habet  enim  volucris  ni- 
led  et  si  in  ccelum  ascenderit,  illic  est,  qui 
resistens,  propria  calcat  virtute  superbo- 


rit,  aliis  sane  nonaginta  novem  ovibos  in  montibos 
dereclictis.  In  hac  igitur  ove  duo  reperies,  naturam 
dulcem,  naturam  bonam,  et  bonam  valde,  tanquam 
bulyrum  :  et  peccati  corruptionem,  nt  casenm.  Vide 
ergo  quam  opUme  puer  noster  elegit,  qni  natnram 
nostram  sine  uila  peccati  corruptione  suscepit.  Nam 
de  peccatoribus  legis,  Coagulatum  e$t  sicut  lac  cor 
eorum  (ibid.  70) ;  in  quibus  utique  lactis  puritatem 
corruperat  fermenlum  maliliaB,  coagulum  iniqni- 
tatis. 

3.  Sic  et  apis  habet  meiiis  dulcedinem,  habet 
etiam  aculei  puuctionem.  Apis  vero  est,  qnae  pasci- 
tur  inter  lilia,  quse  florigeram  inhabitat  patriam  an« 


i  soblimium   coUa.   Verumtamen  dissimulat  B  gelorum.  Unde  et  ad  civitatem  Nazareth,  quod  in- 

lerpretatur  flos,  advolavit,  et  ad  snave  oientem 
perpetoae  virginitatis  tlorem  advenit :  iili  insedit, 
illi  adhseait.  Hujus  apis  mel  et  aculemn  non  ignoraC. 
qui  misericordiam  ei  et  judiciom  cum  Propheta  de- 
cantat  (PsaL  c,  4).  Attamen  ad  nos  veniens  solam 
mel  attnlit,  et  non  aculeum,  id  est  misericordiam 
et  non  judicium ;  ita  ut  suadentibus  quandoqne  di- 
scipulis,  ul  civitatem,  quae  suscipere  eura  noluit, 
prseciperet  igne  consumi,  responderit,  Filium  homi- 
nis  non  venisse  ut  judicaret,  sed  nt  saivaret  man- 
dum  (Luc.  IX,  54-56).  Non  habebat  aculeam  apis 
nostra  :  quodammodo  deposuerat  illum,  quando 
tanta  indigna  patiens,  misericordiam  exl]ibei>at,  et 
non  judidum.  Sed  nolite  sperare  in  iniquitate,  no- 
lite  peccare  in  spe.  Habet  enim  apia  nostra  qnan- 
doque  aasumere  aculeum  sunm,  et  acriter  nimis  in- 
figere  illum  in  medullas  hominum  peccatornm : 
quoniam  Pater  non  judicat  quemqnam,  sed  Filio 
dedit  omne  judicium  (Joan.  v,  22).  Nonc  antem  par- 
vulus  noster  butyrum  et  mel  comedit,  quando  bo- 
num  nalnrae  hnmanse,  divinse  misericordiaesic  uniyit 
m  semetipso,  ut  esset  homo  venis,  et  peccatum  non 
habens :  Deus  misericors^etjudicium  non  exhibens. 
4.  Ex  his  manifestum  jam  arbitror,  qusenam  sit 
virga  de  radice  Jesse  procedens,  quis  vero  flos  super 
quem  requiescit  Spiritus  sanctus.  Qaoniam  Virgo 
Dei  genitrix  virga  est,  flos  FiUns  ejus,  Flos  otique 
Filius  Virginis,  flos  candidus  et  rabienndus,  electus 
ex  millibus  (Caniic.  v,  10) ;  flos  in  qoem  prospicere 


Heatatis  excelsa?,  seu  incomprehensibilis 
ditatis  sapientise  quaerere  signum  :  et  pro- 
lignom  bonitatis  et  charitatis  domui  David 
ominus  promittit,  ut  quos  nec  potestas, 
qiientia  terruit,  alliciat  saliem  exhibitio 
lie.  Potest  tamen  in  eo  quod  ait,  In  profun^ 
mfemiy  etiam  charitas  ipsa,  qua  majorem 
iid>ait,  ut  in  infemum  quoque  pro  amicis  mo- 

descenderet,  non  immerito  designari  :  ut 
iUor  Achaz  vel  in  excelsum  regnantis  expa- 
I  majestatem  vel  descendentis  ad  inferos 
li  eharitatem.iMoIestus  est  ergo  non  solnm  ho- 
s,  sed  etiam  Deo,  quisquis  nec  majestatem 

in  timore,  nec  charitatem  cum  amore  Hlt^  p 
tar.  Propter  hoc,  inquit,  daint  Dominus  ipse 
l^fitffn,  in  qnos  manifeste  et  majestas,  et  cha- 
Diotescat.  Ecce  virgo  concipiet  etpariet/ilium, 
Hiur  nomen  ejus  Emmanuelt  quod  interpre- 
Holnscum  Deus.  Noli  fugere  Adam,  quia  nobis- 
BII8.  Ne  timeas,  o  homo,  nec  audito  Dei  no- 
lerrearis,  qnia  nobiscum  Deus.  Nobiscum 
rimUitudine,  nobiscum  unitate  [alias^  utUi- 
rropter  nos  venit,  tanquam  unus  ex  nobis, 
DObis,  passibUis. 

miqne,  Butyrum,  inquit,  et  mei  comedet.  Ac 
i  X  Parvolus  erit,  et  vescetur  infantiUbus  ali- 
.  tJt  sciatf  mqmi^reprobaremalumt  eteligere 
••  Etiam  hic  bonum  et  malum  audis,  sicut  in 
^etita,  sicut  in  ligno  transgressionis.   Sed 


melins  a  primo  Adam  secundus  iste  partitur.  D  desiderant  angeli,  fles  ad  cnjus  odorem  reviviscunt 


lenim  bonum,  malum  reprobat,non  sicutiUe 
Bzit  maledictionem,  et  venit  ei ;  noluit  bene- 
em,  etelongata  est  ab  eo  (Psal,  cviu,  48). 
i  in  eo  quod  prxmisit,  Butyrum  et  mel  come- 
dvertere  poteris  parvuli  hujus  electionem. 
n  adsit  ejusgratia,  ut  quod  prsestat,  utcunque 
!  digne,  et  accommodate  ad  intelUgentiam  pro- 
MMicedat.  Duo  sunt  in  lacle  ovis :  botynim  et 
.  Botyrum  pingue  et  humidum ;  caseus  econ- 
dos  et  dorus.  Bene  ergo  parvulus  noster  eli- 
Qvit,  qui  butyram  comedens,  caseum  utique 
■nedit.  Quse  est  enim  ovis  centesima,  quse  er- 
[Mattk.  xvui,  42),  et  in  Psahno  loquitnr :  Er- 
PATaoL.  GLXXXIH. 


mortui,  et  sicut  ipse  testatur,  flos  campi  est  (  Cant. 
II,  i),  et  non  horti.  Campusenim  sine  omnihumano 
floret  adminiculo,  non  seminatns  ab  aliquo,  non 
defossus  sarculo,  non  impinguatus  fimo.  Sic  omnimo, 
sic  Virginis  alvus  floruit,  sic  mviolata,  integra  et 
casta  Bfarise  viscera,  tanquam  pascoa  setemi  viroris 
florem  protulere ;  cujus  pulchritudo  79S  non  videat 
corruptionem,  cujus  gloria  in  perpetnum  non  niar- 
cescat.  0  Virgo,  vii^a  subUmis,  in  quam  soblime 
verticem  sanctum  erigisl  osque  ad  Sedentem  in 
throno,  usque  ad  Dominom  majestatis.  Neque  enim 
id  miram,  quoniam  in  altum  mittis  radices  humiU- 
tatis.  0  vere  coclestb   planta,  pretiosior  conctis, 

2 


43 


S.  BBRNARM  AmTIS  GLARiK-TALLENSIS 


44 


atnelior  liiiivenis  I  0  ?ere  lignnm  viUe,  quod  solfini  a  humanam,  in  qua  a^^osceretur,  induit  formam,  qu 

_  _.  m  .  i        .•         t  «%  _l_        .^  ■  .   ? »       ■         •  ••        •  I  t  1-  •.        ..  •  ••     •■ 


fnit  dignom  portare  fmclum  salutisl  Deprehensa 
eat,  maligne  serpens,  versutia  tua,  nudata  est  plane 
falsitaa  tua.  Duo  imposueras  Greatori ;  mendacii  et 
invjdite  infamaveras  eum  :  sed  in  utroque  convirtus 
es  esse  mentitus.  Siquidem  et  ab  inilio  moritur  cui 
dixeras  iNequaquammonerisiGen.  in,  4):  et  veri- 
tas  Domini  manetin  {eternum  [PsaL  cxvi,  2).  Sed 
et  nunc  respondo,  si  potes,  quam  ei  arborem,  cujus 
arboris  fructum  invidere  potuit,  qui  ne  hanc  qui* 
dem  virgam  electam,  et  fructum  sublimem  negavit  ? 
Etenim  qui  proprio  Filio  non  pepercit,  quomodo 
non  omnia  simul  cum  illo  donavit  ?{Rom.  viii,32.) 
5.  Sed  jam  advertistis,  ni  fallor,  quoniam  Virgo 
regla  ipsa  est  via,  pcr  qnam  Salvator  advenit  pro- 


nimirum  in  divina  looem  habitat  iDaccessibilem 
(/  71m.  VI,  16).  Nec  sane  inglorium  majestati  appa- 
rere  in  propria  similltudine  sua,  quam  fecerat  ab 
initlo,  nec  indignum  Deo,  a  quibus  in  snbslantia  sua 
non  poterat  agnosci,  in  imaginc  exhiberi :  ul  qui 
fecerat  hominem  ad  imaginem  et  similitndinem 
suam,  ipse  hominibus  innolesceret  factus  homo. 

2.  Hujus  orgo  advenlus  lantse  majestatis,  tantft 
humilitatis,  tantse  charitatis,  tantae  etiam  glori- 
ficationis  794L  nostne  ab  universa  Ecclesia  semel 
in  anno  solemnis  memoria  ceiebratur.  Sed  otinam 
ita  semel  ageretur,  ut  semper  1  id  quippe  dignius. 
(juantai  enim  insaniffi  esl,  ot  post  tanli  Regis  ad- 
ventum,  aliis  quibuslibet  negotiis  homines  velinti 


cedena  ex  ipsius  utero,  tanquam  sponsos  de  thalamo  B  seu  audcani  occupari ;  et  non  magis,  omissis  omni- 

Boo.  Tenentes  ergo  viam,  quam  priore,  si  memini- 

8li8,  ooepimus    investigare  sermone,  studeamns  et 

Doa,  dilectissimi,  ad  ipsom,  per  eam  ascendere,  qui 

per  ipsam  ad  nos  dcacendit :  per  eam  venire  in  gra- 

tiam  ipnos,  qui  per  eam  in  nostram  miseriam  venit. 

Per  te  accessum  habeamoa  ad  Filium,  o  benedicta 

inventrix  gratise,   genitrix  vitae,   mater  salutis  :  ut 

per  te  nos  soscipiat,  qui  per  te  datus  est  nobis.  Ex- 

coset  apod  ipsum  integritas  tua  culpam  nostne  cor- 

rapiionis,  et  humilitas   Deo  grata   nostrse  veniam 

impelrct  vanitati.  Gopiosa  charitas  tua  nostrerum 

cooperiat  moltitodtnem  peecatorom,  et  feconditas 

gloriosa  fecunditatem    nocis  conferat   meritorum. 

Domina  nostra,  mediatrix  nostra,  advocata  nostra. 


bus,  soli  ejus  cohui  vacent,  nec  in  ejus  prsesentia 
cujusquammemiiierintc{eleronim?Sed  non  omnium 
est  quod  ait  Propheta :  Memoriam  abundantiag  sua^ 
vitatis  tuas  eructabunt  {PsaL  cxliv,  7)  :  siqmdem 
nec  omnes  haec  memoria  pascit.  Sane  nemo  qood  non 
gustavit,  sed  neqne  qood  lantom  gastavit,  eroctat. 
Roctus  quippe  non  nisi  de  plenitudine  et  satietale 
procedit.  Propterea  quorum  saecularis  est  mens  et 
vi  a,  memoriam  hanc  etsi  celebrant,  non  tamen 
eri*ctant  sine  devotione  et  affectione  dies  istos  arida 
quadam  consnetudine  observantes.  Denique,  qnod 
damnabilius  est,  ipsa  quoqoe  insestimabilis  hujos 
dignationis  memoria  datur  in  occasionem  camts,  ot 
videas  eos  tanta  soilicitodine  diebos  istis  vestiom 


too  Filio  nos  reooncilia,  tuo  Filio  nos  commenda,  C  gloriam,  cibonim  parare  deliciaa,  ac  si  haec  et  ho- 


too  no8  Fiiio  reprsesenta.  Fac,  o  benedicta,  per  gra- 

tiam  qoam  invenisti,  per  prerogalivam  qoam  me- 

misti,  per  miserioordiam  quam   peperisli  [aliaSf 

percepisli],  ot  qui  te  mediante  fieri  dignatos  est  par- 

ticeps  iniirmitatis  ei  miseriae  nostrae,  te  qooqoe  in- 

terocdente  participes  faeiatnosgloriaeet  beatitudinis 

Bose^  Jesos   Ghristas   Filius  tuos  Dominus   noster, 

qoi  esl  saper  omnia  Deus   benedietos  in  sseeula. 

Amen. 

SERMO  m. 

De  triplici  Domini  adventu,  et  de  septem  columnis 

quas  in  nobis  erigere  debemus. 

i.  In  Advento  Domini  quem  celebramus,  si  per- 
sonam  venientis  intueor,    non  capio  excellentiam 


jusmodi  quaerat  in  naiivitate  sua  Ghrislus,  et  ibi 
soscipiatur  dignius,  ubi  hsec  accoratius  exhibe&tnr. 
Sed  ipsum  audi  dicentem  :  Superbo  oculo  et  insaUo' 
bili  cordey  cum  hoc  non  edebam  {PsaL  c,  5).  Quid 
tanta  ambitione  vestes  paras  in  Natale  meom  ?  de- 
testor  ego  superbiam,  non  amplector.  Quid  tanta 
soUicitudine  ciborura  copias  reponis  in  tempos  il- 
lud  ?  damno  eo  camis  delicias,  non  accepto.  Plane 
insatiabiiis  es  corde,  tanta  parans,  et  ex  tam  kMigo ; 
nam  corpori  utique  el  pauciora  sofficereniy  et  quae 
possentopportuniusinveniri.  Geiebrans  ergo  adven- 
tum  meum,  labiis  me  honoras,  sed  cor  toum  kuige 
est  a  me.  Non  me  colis,  sed  deos  tuus  venier  est, 
et  gloria  in  confusione  tibi.  Infelix  omnino,  qoi  vo- 


mi^taiis.  Si  attendo  ad  quos  venerit,  dignaiionis  ^  lupiaiem  corporis,  et  sacularis  colit  giorise  vattita- 


magnitudinem  expavesco.  Stupent  certe  angeli  do 
novo,  videnies  infra  se,  quemsupra  sesemperado- 
rant,  manifesie  jam  ascendentes  ei  descen Jentes  ad 
Fiiium  hominis.  Si  considero  propter  quid  vcnerit, 
ampiecior  quoad  possom  insestimabilem  latitudinem 
charitaiis.  Si  modom  cogilo,  exaltationem  agnosco 
iiomanae  eonditionis.  Venit  siquidem  oniversitatis 
Greaior  ei  Dominas,venit  ad  homines,  venii  propter 
bomines,  venit  homo.  Sed  dicei  aliquis :  Qoomodo 
venisse  dieitor,  qui  semper  ubiqoe  fuit  ?  Erat  qui- 
dem  in  mundo»  et  mundos  per  ipsum  factus  est,  sed 
mondus  eom  non  cognovii  (Joan.  i,  iO).  Non  ergo 
venitqui  aberai,  sed  apparaii  qm  latebat.  Unde  et 


tem.  Beatus  autem  populus,  cujus  est  DominusDeos 
ejus  {PsaL  gxliii,  45). 

3.  Fraires,  nolite  aemulari  in  maiignantibus,  ne- 
que  zelaveritis  facientes  iniquitatem(Pia^  xxxvi,  4). 
Intelligiie  magis  in  novissima  eorum,  ei  compaii 
mini  eis  ex  animo,  et  orale  pro  eis  qui  praeoc- 
cupati  sunt  in  delicto.  Haec  enim  faciuni  miseri, 
quia  ignoraniiain  Dei  hal)ent.  Nam  si  cognovisseni, 
nunquamDominum  glonse  tanta  advoraBm  se  in- 
sania  provocareni.  Nos  autem,  dilectissimi,  excusa- 
tionem  de  ignoraniianon  habemos.  Planenostieom, 
quisquis  bic  es,  ei  si  dixeris :  Quia  non  novi  eum, 
erissimilia  sfficularibusy  mendax.  DeniqBe  ai  eom 


DB  ADTBNTD  DQHINI  SBRHO  III. 


46 


tli,  qnis  tc  huc  addnxit,  aut  quomodo  huc  ^  silium  melius  arbitror,  qnam  si  exemplo  tuo  fratrem 


Alioquin  quando  tibi  persuaderi  posset 
m  afTectibus,  corporis  voluptatibus,  sa^culi 
!m8  sponte  abrenuntiare,  et  jactare  cogila- 
im  in  Domino,  ct  omnem  solliciiudinem  in 
>jicere;  de  quo  nihil  bcne,  imo  lam  male, 
itia  teste,  merucras?Quis  tibi,  inquam,  per- 
id  posset,  si  nescircs,  quia  bonus  Dominus 
ibDs  10  se,  animae  qujnrenti  ipsum ;  nisi  co- 
M  et  tu,  qnia  suavis  cst  Dominus,  ct  mitis, 
e  misericordise,  et  vcrax  ?  Hsrc  autem  unde 
isi  quia  non  solum  ad  tc,  sed  etiam  in  te 

iplicem  enim  ejus  adventum  novimns ;  ad 
t,  in  homines,  contra  homines.  Ad  omnes 


docere8tadeas,quffi  oporteat,  quee  non  oporteat  fieri; 
provocans  eum  admeliora,et  consulensei,  non  verbo 
neqnc  lingua,  sed  opere  et  verilate.  An  vero  aiilius 
aut  efficacius  auxilinm  aliqnod  est,  quam  ut  ores 
dcvote  pro  co,  ul  non  dissimules  redarj^uere  culpas 
cjus  :  ut  non  modo  nuUum  ei  ofTendiculum  ponas, 
sed  et  sollicitus  sis ,  quantum  pnevales ,  tinquam 
angelns  pacis  de  regno  Dci  scandala  toliere,  et  oc- 
casiones  scandalorum  penitus  dimovere?  Si  talem 
te  fratri  aaxiliarium  et  consiliarium  cxliibes,  reddis 
ei  quod  debes,  ncc  hal>ct  unde  caosetur. 

6.  Porro  si  cui  fortc  praelatas  es,  haic  sine  dubie 
teneris  debitor  sollicitadinis  amplioris.  Eugit  a  te 
et  ipsc  costodiam  et  disciplinam.  Gastodiam  quidem 


indifferenter,  non  autem  iia  in  omnes,  aul  g  tit  possit  cavere  peccatum,  discipUnam  vero,  at  qaod 


nines.  Sed  quia  primus  et  tertius  noti  sunt, 
Btnifesti ;  de  secundo,  qni  spiritnaUs  ct  oc- 
Mi  ipsam  audi  diccntcm  :  Si  quis  diligit  me, 
meum  servabit,  et  Patermeus  diliget  eum, 

veniemus,  et  mansionem  apud  eum  facie- 
m.  XIV,  23).  Beatus,  apud  qnem  mansionem 
tanine  Jesu.  Bcatus,  in  quo  Sapientia  sedifi- 
domaro,  excidcns  columnas  septem.  Beata 
laae  sedes  est  Sapientise.  Qutenam  est  iUa  ? 
ilique  justi.  Merito  plane,  quia  jusiitia  et 
L  prseparatio  sedis  lua*.  Quis  in  vobis  est, 
4iii  desiderat  in  anima  sua  sedem  parare 

Ecce  qusenam  UU  serica,  quse  tapetia, 
Irenir  oporteat  praeparari.  /tM^i/ia,  inquit,  et 


minus  eavit,  minime  maneat  imponitam.  Qnod  etai 
nemini  fratrum  prseesse  videris,  habes  tamen  sub 
tc,  cui  eustodiam  hanc  et  diseipUnam  oporteai  ex- 
hiberi.  Dieo  aatem  corpus  tonm,  qaod  sine  dobio 
regendam  accepit  spiritas  tuus.  Debes  ei  enstodiam, 
ut  non  regnet  in  eo  peceatam,  nec  membra  tua  arma 
fiant  iniqoitati.  Debes  et  discipUnam,  ut  dignos  fa- 
ciat  poenitentias  fructus,  castigatus  et  subditis  ser- 
vituti.  Longe  tamen  graviori  et  periculoeiori  debito 
tenentur  astricti,  qui  pro  raultis  animabos  reddituri 
sunt  rationem.  Quid  ego  infeUxl  qoo  me  vertam,  si 
tantum  thesaurum ,  si  pretiosum  depositum  iatud, 
quod  sibi  Ghristus  sanguine  proprio  pretiosius  jo- 
dicavit,  contigerit  negUgentios  euBtodire?  Si  stillan- 


•  prasparatio  sedls  fu^  (PsaL  lxxxviii,  15).  C  ^^^  ^^  ^^^^  Domini  sanguinem  coUegissem,  eaaet- 


▼irtus  est,  quod  suum  est  unicuique  tri- 
ribue  ergo  795  tribus  quse  sua  sunt.  Rcd- 
iori,  redde  inferiori,  rcddCj  sequaU  cuique 
bes,  et  dlgne  celebras  adventum  Christi,  pa- 
in  jufltilia  sedem  suam.  Reddc,  inquam, 
Itm  pnelato,  et  obedientiam ;  quamm  altera 
IteTa  corporis  est.  Nec  enim  sufficit  cxte- 
smperare  majoribus  nostris,  nisi  ex  intimo 
reeln  subUmiter  sentiamus  de  eis.  Quod  etsi 
idfeste  innotuerit  indigna  praelati  alicujus 
diul  omnino  dissimulationis,  nihil  excusa- 
■dttat;  propter  eum  tamcn  a  quo  est  omnis 
ipsum  quem  modo  talem  novimus,  excel- 
Olare  debemus,  non  prxscntibus  pcrsonse 


quc  repositus  penes  me  in  vase  vitreo,  quod  et  por- 
lari  saepius  oporterct,  quid  animi  habiturus  essem  in 
discrimine  tanto?  Et  certe  id  servandum  accepi, 
pro  quo  mercator  non  insipiens,  ipsa  utique  Sapicn- 
tia,  sanguinem  illum  dedit.  Sed  et  habeo  thesanrum 
istum  in  vasis  fictiUbus,  et  quibus  muUo  phira 
quam  vitreis  imminere  pericula  videantur.  Aceedit 
sane  ad  solUcitudinis  cumulum  et  pondos  timoris, 
quod  cum  et  meam,  et  proximi  conseientiam  servare 
necesse  sit ,  neulra  mihi  satia  est  nota.  Utraque 
abyssus  est  impcrscmtabilis,  utraqnc  mihi  nox  est : 
et  nihUominus  exigitur  a  me  ntriusque  cnstodia,  et 
clamatur  :  Custos,  quid  de  nocte?  cnstos,  quid  de 
noctef  {Isa.  xxi,  li.)  Non  est  mihi  dicere  cum 


led  ordinationi  divinae,  et  dignitati  ipsius  Q  Gain  :  Nunquidcustosfratrismeisumego  {Gen.vr, 


bfentes. 

et  fratribus  nostris,  inter  quos  vivimus, 
fratemitatis  et  societatis  humana!  consiUi 
i  anxiUi  debitorcs.  Haec  enim  volumns  ut  et 
is  impendant  :  consUium,  quo  eradiatur 
A  nostra;  auxiUum,  quo  juvetur  infirmitas 
led  forie  erit  inler  vos  qui  tacitus  respon- 
ens  *.  Quod  cgo  consiUum  dabo  fratri,  cui 
n  quidcm  dicere  verbum  fas  cst  absque  li- 
IQOd  ei  auxiUum  impendcre  cst,  cum  ncc 
I  aliquid  agere  liceat  absque  obedientia?  Ad 
I :  Non  deerit  certe  quod  facias,  tantum- 
uilas  fratema  non  desit.  Nullum  ego  con- 


9)?  sed  est  fateri  humiUter  cnm  Propheta,  qoia 
nisi  Dominus  custodierit  civitatem,  frustra  vigiiat 
qui  custodit  eam  {Psal  cxxvi,  i).  In  eo  tamen  exco- 
sabUis  ego  videor,  si,  ot  prsedixi,  debitam  exfaibeo  co- 
stodiam  pariter  et  disciplinam.  Qnod  si  priora  quo- 
que  quatuor  non  defnerint,  dico  antem  erga  praela- 
tos  IMIreverentiam  et  obedientiam,  consUiam  et 
auxilinm  erga  fratres,  quod  ad  justitiam  pertinet 
non  imparatam  sedcm  invenict  Sapientia. 

7.  Et  fortassis  htr  videantur  scx  colnmnse,  qnas 
cxcidit  m  ipsa  domo,  quam  tedificavit  sibi :  et  septi- 
ma  quoque  qua^renda  est,  si  forte  et  eam  nobis  no- 
tam  faccre  ipsa  dignetur.  Quid  vero  prolnbet  sicut 


47 


S.  BBRNARDI  ABBATIS  GLAR  iE-VALLBNSIS 


sex  injostitia,  septimam  quoqae  intelligiin  judicio?  a  quas   secum  conscientia  porlat,  ut  in  perp< 

_—  •  •  *•-•  t  J*  A   *  A  *  •  •*  ^•1*  •  *         t  •  /*        *  W^  ••  _!••**  ^l  M 


Neque  enim  justitia  sola,  sedjustitia,  inqnii,  etjudi 
cium  prceparatio  sedis  tucB  (PsaL  lxxxviii»  15).  Deni- 
que  si  pro^latis,  et  sequalibus,  ei  iuferioribus  reddi- 
mus  quod  oportet,  nihibie  accipiet  Deus?  Ateiplane 
quod  debet  retribuere  nemo  potest,  quod  tam  co- 
piose  accumuiaverit  super  nos  misericordiam  suam, 
quod  tam  multa  deiiqucrimus  ci,  quod  tam  fragiles 
et  nihil  simus,  quod  tam  plenus  et  sufficiens  iUe  sibi, 
et  bonorum  omnium  nostrorum  non  egens.  Audivi 
tamen  dicentem  eum,  cui  incerta  et  occulta  sapien- 
tiffi  8U8e  revelaverat,  quia  Aonor  regis  judicium  dili- 
git  (Psal.  xcviii,  4).  Nibii  quod  in  se  est  a  nobis  exi- 
git  amplias ;  tantum  dicamus  iniqoitates  nostras,  et 
juBtificabit  nos  gratis,  ut  gratia  commendelur.  DiUgit 


dives  fiat.  De  gloria  quoque  dicit  Apostolus  :  ( 
nostra  hcec  esty  testimonium  consdentix  nost\ 
Cor.  1, 12).  Hsec  est  utique  vera  gloria,  qnse 
spiritu  veritalis.  Ipseenim  Spiritus  testimoniw 
hibet  spiritui  nostrOy  quod  filii  Dei  sumus  (Ram 
16.)  Gloria  vero,  quam  ab  invicem  accipiun 
gloriam  qua;  est  a  solo  Deo  non  requirant, 
est,  quoniam  vani  tilii  liominum.  Insipiens  ii 
merces  congregas  in  saccum  perlusum,  qui  th 
rum  tuum  alicno  in  ore  constituis  I  ignoras 
arca  isla  Y/^Y  non  claudilur,  nec  seras  h; 
Quatito  melius  sapiunt,  qui  ihesaurum  saao 
servanl,  aliis  non  committuni?  Veruin  nai 
sempcr  servabunt?  Nunquid   semper  abs^c 


enim  animam  quae  in  conspectu  ejus  et  sine  inter-  g  Yeniet  cum  manifesta  erunt  abscondita  cordis ; 


missione  considerai,  ei  sine  simulatione  dijudicat  se- 

metipsam.  Idque  jadidum  nonnisi  propter  nos  a  no- 

bis  exigil,  quia  si  nosmetipsos  judicaverimus,  non 

uiique    judicabimur.    Propierea    sapiens    verelur 

omnia  opera  sua,  scrutatur,  discutit  et  dijudicat 

universa.   Honorai   quippe  veritatem,    qui   et  se, 

et  sua  omnia  in  eo  statu,  quo  veritas  hahet,  et 

agnoscit  veraciter,  et  humiiiter  confitetur.  Audi  de- 

nique  manifesiias  a  te  judicium  exigi  post  justitiam. 

Cum  feceritis^  inquil,  omnia  quce  prcecepta  sunt  vo- 

biSfdicite  iServiinutiles  sumus  (Luc.  xvii,  10).  Ha^c 

plane,  quoad  ad  hominem,  est  digna  sedis  prsepara- 

iio  Domino  majestatis  ut  et  justitise  mandata  siudeat 

observare,  et  semper  indignum  sese  et  inutilem 

arbiireiur. 

SERMO  IV. 

Dedupliciadventu,etstudioverarumvirtutum[Blias^ 
De  duplici  adventUy  et  pennis  deargentam], 

1.  Dignum  est,  fratres,  ut  tota  cum  devotione 
Domini  cclebreiis  Adventam,  delectati  tanta  conso- 
latione,  stupefacti  tanta  dignalione,  inflammati 
tanta  dileciione.  Necvero  solum  cogitetis  adventum, 
quo  venit  quaerere  ei  salvum  facere  quod  perierat, 
sed  ei  iliam  nihilominus,  quo  veniei  et  assumet 
nos  ad  seipsum.  Utinam  circa  hos  duos  advenius 
jugi  mediiatione  verseinini,  ruminantes  in  cordibus 
vesiris,  quantam  in  priore  prsestiierit ,  quantom 
promiserit  in  secundol  Utinam  certe  dormiatisinter 
medios  cleros  I  Haec  sunt  enim  duo  brachia  sponsi, 
inter  quae  sponsa  dormiens  aiebai :  Lawa  ejus  suh  Q 
capite  meOf  et  dextera  ejusamplexabiturme  (Cantic, 
u,  6).  Nam  in  sinistra  qoidem  ejuSj  sicut  aUbi  legi- 
mus,  divitia:  et  gloria :  in  dextera  longiturnitas  yita: 
(Prov.  111,  16).  In  sinistra  ejus,  inquit^  divUiw  et 
gloria,  Filii  Adam,  genus  avarum  et  ambitiosum, 
audite.  Quid  vobis  cum  terrenis  divitiis  ei  gloria 
temporaU,  quee  nec  vene,  nec  vestrae  sant?  Aurum 
et  argentum.  Nonne  terra  est  rubra  et  alba,  quam 
solus  hominum  error  facit,  aut  magis  reputat  pre- 
tiosam?  Denique  si  vestra  suni  haec,  toUite  ea  vo- 
biscum.  Sed  homo ,  com  interierit ,  non  sumel 
omnia,  neque  descendet  cum  eo  gloria  ejus. 

i.  Verae  ergo  divitia;  non  opes  suni,sed  virtaies : 


vero  fuerint  ostentata,  non  comparebuni.  Hin 
quod  veniente  Domino  fatuarum  virginum  lam 
exstinguuniur  (Matth.  xxv,  1-12) :  et  qui  reeep 
mercedem  suam  (Matth.  \i,  16),  a  Domioii 
sciuntur.  Propterea  dico  vobis,  charissimi,  aiil 
abscondere  magis  quam  ostenlare,  si  quid  hal) 
boni ;  sicut  ct  mendici  cum  eleemosynam  petaai 
pretiosas  vestes  ostendunt,  sed  seminuda  mei 
aut  ulcera,  si  habuerint,  ut  citius  ad  miserioai 
videntis  animus  inclinetur.  Quam  regulam  Pdl 
nus  Ule  servavU  multo  melius  Pharisaeo,  ei 
descendit  justificatus  ab  illo  (Luc,  xviii,  14)  i 
prae  illo. 

3.  Tempus  est,  fratres,  ut  judicium  incip 
domo  Dei.  Quis  finis  eorum  qui  non  obediani  I 
gelio?  quod  judicium  his  qui  in  hoc  judicio  nonr 
gunt?  Quicunque  enim  judicari  dissimulani  e< 
dicio  quod  nunc  esi,  in  quo  princeps  hujas  n 
ejicitur  foras,  judicem  exspecteni,  vel  magi 
meant,  a  quo  cum  ipso  principe  suo  foras  ejici 
et  ipsi.  Nos  autem  si  perfecte  judicamur  nanc 
curi  Salvatorem  exspectemus  Dominum  nof 
Jesum  Christum,  qui  reformabit  corpus  liami] 
nostrae,  configaraium  corpori  claritatis  saae  (PAi 
111,21).  Tunc  fulgebant  jusU,  ita  ul  videri  p4 
docU  pariter  et  indocti :  fulgebunt  enim  sicui  s 
regno  Patris  eorum  (Matth.  xiii,  43).  Erit  a 
claritas  solis  septempUciter  {Isa.  xxx,  26),  i( 
sicut  lux  septem  dierum. 

4.  Adveniens  enim  Salvator  reformabit  c< 
humiUtatis  nostrae,  contiguratum  corpori  clar 
suae ;  si  iamen  prius  fuerit  cor  reformatam,  et 
Uguratum  humUiiati  cordis  ipsius.  Propter  qm 
dicebat :  Discite  a  me  quia  mitis  sum  et  hti/i 
corde  (Matth.  xi,  29),  Gonsidera  sane  in  his  v( 
quoniam  humilitas  duplex  est  :  altera  cogniti 
altera  affectionis ,  quae  hic  dicitur  cordis.  P 
cognoscimus  quod  nihil  sumus ;  et  hanc  discinr 
nobis  ipsis,  et  ab  infirmitaie  propria  :  posie 
calcamus  gloriam  mandi,  ei  hanc  ab  iUo  disci 
qui  exinanivii  semetipsum,  formam  servi  accii 
(Philipp.  II,  7),  qui  eUam  qoaesitus  in  rep 
fugit;  quaesitus  ad  ianta  probia  ei  ignonum*< 


DB  ADTBNTU  DCHONI  SBRHO  Y. 


SO 


un  cnicis,  sponte  obtulit  semctipsam.  Sint 
dormire  volumus  inter  medios  cleroSf  id  est 
tventus,  pennas  noslne  deargentat(e  {PsaL 
4}  :  ut  illaro  scilicet  virtutum  formam  te- 
,  quam  verbo  et  exemplo  commendavit 
{  praesens  in  came.  In  argento  siquidem  non 
■e  inteUigitur  humanitas  ejus,  sicut  in  auro 
I. 

■mis  itaque  virtus  nostra  tam  longe  est  a 
tote,  quam  longe  est  ab  ea  forma  :  et  omnis 
noetra  ad  nihilum  valet,  si  non  fuerit  dear- 
.  Magna  quaedam  penna  est  paupcrlatis,  qua 
O  volatur  in  regnum  coelorum.  Nam  in  aliis 
■1  quae  sequuntur,  promissio  futuro  terapore 
r  :  pauperlati  non  tam  promittitur,  quam 
Unde  et  prsesenti  tempore  enuntiatum  est : 
ii  ipsorum  est  regnum  ccelorum :  cum  in  cae- 
■ior :  Easreditabunty  consolabuntur,  et  simi- 
Mf  V,  3-9).  Videmus  autem  pauperes  aliquos, 
enm  haberent  paupertatem  non  adeo  pusil- 
invenirentur  ct  iristcs,  utpote  reges,  et 
eli.  Sed  hi  sunt  qui  pauperes  essc  volunt,  eo 
pacto,  ut  nihil  eis  desit,  et  sic  diligunt 
ilein,  ut  nuUam  inopiam  patiantur.  Sunt  ct 
m,  sed  quandiu  nihil  dicitur,  vcl  agitur  nisi 
nn  arbitrio ;  patebit  autem  quam  longe  sint 
ntnsuetudine,  si  levis  oriatur  occasio.  Hscc 
ado  quomodo  haereditabit,  qu9c  ante  haere- 
deficit?  Alios  quoque  lugenles  video  :  sed  si 
)  procederent  illae  lacrymae,  non  tam  facile 
hrerentur  in  risum.  Nunc  autcm  cum  abun- 
Otiosa  verba  et  scurrilia  profluant,  quam 
Srymse;  lacrymas  hujusmodi  de  his  esse  non 
,  quibus  199  consolatio  divina  promittitur, 
[ttidem  post  illas  tam  facile  consolatio  vilis 
ir.  Alii  tam  vehementer  contra  aliorum 
sdantur  ut  videri  possent  esnrire  et  sitire 
I,  si  esset  apud  cos  de  suis  quoque  peccatis 
licium ;  sed  nunc  pondus  et  pondus,  utrum- 
minatio  est  aqud  Deum  (Prov»  xx,  23).  Nam 
lios  tam  impudenter  quam  inaniter  icstuant : 
tam  insipienter  quam  inutiliter  palpant. 
nt  alli  misericordes  de  his  qua)  ad  ipsos  non 
kt;  qni  scandalizantur,  si  non  datur  omnibus 
tter,  sic  tamen,  ut  ipsi  ne  in  modico  qnidem 
our :  qui  si  misericordes  essent,  de  suo  faeere 
it  misericodiam ;  si  non  possent  de  terrena 
tia,  de  volnnlate  bona  darent  his  qui  forle 
M»  peccare  viderentur,  indulgentiam;  darent 
ignum,  verbum  bonum,  quod  cst  super  da- 
timam,  ut  eorum  mentes  ad  pocnitentiam 
jrent.  Denique  et  his,  et  omnibus  quos  in 
esse  cognoscerent,  compassionem  impende- 
t  orationem.  Alioquin  misericordia  eorum 
it,  et  misericordiam  consequuntur  nullam. 
mt  qui  peccata  sua  sic  confitentur  ut  videri 


a  posscnt  ex  desiderio  mundandi  cordis  id  agere  (om** 
nia  enim  in  confessione  lavantur),  nisi  quod  ea, 
qua3  ipsi  sponte  dicunt  aliis,  ab  aliis  patienter  au- 
dire  non  possunt :  qui  si  vere  mundari  desiderarent, 
ut  videntnr;  non  irritarenlur,  sed  haberent  eis  gra- 
tiam,  qui  suas  illis  maeulas  demonstrarent.  Sunt 
et  alii  qui  si  viderent  quempiam  vel  leviter  scanda- 
lizatum,  valde  solliciti  sunt  quomodo  enm  in  pacem 
reducere  possint;  et  viderentur  pacifici,  nisi  quod 
eorum  commotio,  si  forte  quidquam  contra  eos 
factum  dictumve  videbitur  tardius  universis  poterit 
difficiliusque  sedari  :  qui  nimirum  si  vere  pacem 
diligerent,  haud  dubium  quin  eam  quaererent  sibi- 
ipsis. 

7.  Deargentemus  ergo  pennas  nostras  in  Ghristi 
conversatione,   sicut   ct  martyres  sancti  laverunt 

B  stolas  suas  in  ejus  passione.  Imitemur,  quoad  pos- 
sumus,  eum  qui  sic  dilexit  paupertatem,  ut,  quam- 
vis  in  ejns  manu  essent  fines  terrse,  tamen  non  ha- 
buit  ubi  caput  reclinaret  (Luc,  ix,  58) :  ita  ut  disci- 
pulos  adhserenles  ei  legamus  fame  compulsos  spicas 
manibus  confricasse,  cum  per  sata  transirent  (Luc. 
VI,  1)  :  quique  tanquam  ovis  ad  occisionem  ductus 
est,  et  sicut  agnus  coram  tondente  se  obmutuit,  et 
non  aperuit  os  suum  (Isa,  Lin,  7)  :  quem  et  super 
Lazarum  et  super  civitatem  flevisse  (Joan,  xi,  35 ; 
Luc.  XIX,  41),  et  in  orationibus  pernoctasse  legimus 
{Luc,  VI,  12) ;  risisse  vero  aut  jocasse  (6)  nusquam  : 
qui  sic  esurivit  justitiam,  ut  cum  propria  non  habe- 
ret,  tantam  pro  peccatis  nostris  a  seipso  cxegit 
satisfactioncm.  Unde  in  cruce  nihil  aliud  quam  ju- 

p  stitiam  sitiebal,  qui  pro  inimicis  mori  non  dubitavit, 
et  oravit  pro  crucifixoribus  suis  :  qui  peccatum 
non  fecit,  et  imposita  sibi  ab  aliis  patienter  au- 
divit,  qui  pro  reconciliandis  sibi  peccatoribus  tanta 
sustinuit. 

SERMO  V. 
De  medio  adventu,  et  triplici  innovatione, 
i .  Diximus  nuper  his  qui  deargentaverunt  pennas 
suas,  dormiendum  inter  medios  cleros,  duos  signi- 
ficantes  adventus  :  sed  ubi  sit  dormiendum  non 
diximus.  Tertius  enim  quidam  adventus  est  medius 
inter  illos ;  in  quo  deiectabiiiter  dormiunt  qui  eum 
norunt.  lUi  enim  duo  manifesti  sunt,  sed  non  iste. 
In  priori  quidem  in  tcrris  visus,  et  cum  hominibus 
conversatus  est ;  quando,  sicut  ipse  testatur,  et  vi- 
deruntyCt  oderuntjjoan,  xv,  24).  In  posteriore  vero 

D  videbit  omnis  caro  salutare  Dei  nostri  (Luc.  iii,  6); 
et  videbunt  in  quem  transfixerunt  (Joan.  xix,  37). 
Medius  occultus  est,  in  qno  soli  cum  in  seipsis  vi- 
dent  electi,  et  salvae  fiunt  animae  eorum.  In  primo 
ergo  venit  in  carne  et  inRrmitate ;  in  hoc  medio,  in 
spiritu  et  virtute  ;  in  ullimo,  in  gloria  et  majeslate. 
Per  virtutem  71W  enim  pervenitur  ad  gloriam  : 
quia  Dominus  virtutum  ipse  est  Rex  glorias  (Psal. 
xxui,  10.)  Et  item  alibi  ait  idem  propheta  :  Ut  vide- 


lias,  jocatum,  Sed  manuscripii  habent,  jo-      sevo  dixerit,  in  superioribus  tamen  saeculis  Bsepios  se 
licel  enim  joco  pro  jocor  non  facilc  quis  noc      offert,  inqnit  Vossius. 


51 


rem  virtutem  tuamy  et  glariam  tmm  {PsaL  lxii,  3}.  « 
AdvenUis  siqtiidem  iste  medios,  via  qosedam  est,  per 
quam  a  primo  veniiur  ad  ultimum.  In  primo  Ghristus 
foit  redemptio  nostra  :  in  ultimo  apparebit  vita 
nostra  :  in  isto  ut  dormiamus  inter  medios  cleros, 
reqoies  est  et  consolatio  nostra. 

2.  Sed  ne  eui  forte  inventitia  videantur  quae  de 
hoc  adventu  medio  dicimus,  ipsum  audite.  Si  guis 
diligit  me,  inquit,  sermones  meos  servabit :  et  Pater 
meus  diligeteum^et  adeum  veniemus  {Joan.  xiv,  23). 
Sed  quid  est,  Si  quis  diligit  fue,  sermones  meos  ser- 
vabit?  Legi  enim  alibi :  Qui  timet  Deum,  fadet  bona 
{Eccli.  XV,  1);  sed  plus  aliquid  dictum  sentio  de 
diligente»  quia  sermones  Dei  servabit,  Ubi  ergo  ser* 
vandi  sunt  ?  Haud  dubium  quin  in  corde,  sicut  ait 
Phopheta :  In  corde  meo  abscondi  eloquia  tua,  ut  non  n 
peccem  tibi  {Psal,  cxviii,  11).  Sed  quomodo  in  corde 
servandi?  an  sufficit  sola  eos  servare  memoria?  At 
vero  sic  servanli  dicet  Apostolus  :  Quoniam  sden" 
tia  inflat  (/  Cor,  viii,  1).  Denique  et  memoriam  fa- 
cile  delet  oblivio.  Sic  serva  sermonem  Dei,  quo- 
modo  melius  servare  potes  cibum  corporis  tui.  Nam 
et  ille  panis  vivus  est,  et  cibus  mentis.  Panis  terre- 
nus  dum  in  arca  est,  potest  a  fure  tolli,  potest  a 
mure  corrodi,  potest  vetustate  corrumpi.  Ubi  vero 
comederis  illum,  quid  horum  timeas?  Hoc  modo 
custodi  verbum  Dei  :  beati  enim  qui  custodiunt  illud 
{Lue.  XI,  28).  Ergo  trajiciatur  in  viscera  quaedam 
animae  tuae;  transeat  in  affectiones  tuas,et  in  mores 
tuos.  Gomede  bonum,  et  delectabitur  in  crassitudine 
anima  tua.  Ne  obliviscaris  comedere  panem  tuum,  ^ 
ne  exarescat  cor  tuum,  sed  adipe  et  pinguedine  re-  ^ 
pleatar  anima  tua. 

3.  Si  sic  verbum  Dei  servaveris,  haud  dubium 
quin  ab  eo  serveris.  Veniet  enim  Filius  ad  te  cum 
Patre,  veniet  Propheta  magnus,  qui  renovabit  Jeru- 
salem,  et  ille  nova  faciet  omnia.  Hoc  enim  faciet 
hic  adventos,  ut,  sicut  portavimus  imaginem  terreni, 
sic  portemus  et  imaginem  ccelestis  (i  Cor.  xv,  49). 
Sicul  fuit  vetus  Adam  effusus  per  totum  hominem, 
et  totum  occupavit,  ita  modo  totum  obtineat  Ghri- 
stus,  qui  toium  creavit,  totum  redemit,  totum  et 
glorificabit,  quique  totum  hominem  salvum  fecit  in 
Sabbato.  Erat  in  nobis  aiiquando  vetus  hominem, 
varicator  ille  erat  in  nobis,  tam  in  manu  quam  in 
ore,  et  in  corde.  In  manu  dupliciter,  pcr  facinus  ei 
flagitium.  In  ore  similiter  per  arrogantiam  et  detra-  D 
ctionem.  In  corde  quoque  per  desideria  camis,  et 
desideria  gloriee  temporalis.  Nunc  autem  si  quo  nova 
creatura  in  ipso,  vetera  transierunt,  et  contra  fa- 
cinus  in  manu,  innocentia;  contra  flagitium,  conti- 
nentia  est.  In  ore  contra  arrogantiam,  verbum  con- 
fessionis;  contra  detraclionem,  verbum  a^dificatio- 
nis,  ut  recedant  vetera  de  orc  notro.  In  corde  vero 
contra  camis  desideria,  charitas;  humilitas  conlra 
gloriam  temporalem.  Kt  vide  si  non  in  his  tribus 
Christom  Dei  Verbum  recipiant  singuli  electorum, 
qaibns  dictum  est :  Pone  me  iignaculum  tuper  bra- 
chiumtuum^signum  super  cortuum  {CanUc.  vin,6) 


S.  BBRNARDI  ABBATIS  GLARy&VALLBNSIS  52 

et  alibi :  Prope  est  verbum  in  ore  tuo,  et  in  corde  tuo  * 
{Rom.  X,  8).  ^ 


SERMO  VI.  • 

De  triplici  adventu,  et  carnis  resurrectione.        i 

1.  Nolo  vos,  fratres,  ignorare  tempus  visitationis   ' 
vestrse ;  sed  ne  iUud  quidem,  quid  hoc  tempore  vi-  '  ^ 
sitetur  in  vobis.  Animabus  enim  hoc  tempus  est,  non    i 
corporibus  assignatum,  quod  videlicet  longe  dignior    ' 
anima  corpore,  priorem  sibi  soUicitudinem  naturali    I 
vindicet  dignitate.  Sed  et  prior  reparanda  esl,  quam    i 
consiat  corruisse  priorem.  Anima  siquidem,  corm-     i 
pta  in  culpam,  iecit  ul  corpus  quoque  cormmpe-    i 
retur  in  pORnam.  Denique  si  Christi  membra  voiu-     i 
mus  invcniri,  sequendum  nobis  est  sine  dubio  caput 
nostrum  :  ut  videUcet  prima  nobis  reparandaram'  sit 
sollicitudo  animamm,  pro  quibus  ipse  jam  venit,  et 
quarum    prius  780  mederi  studuit    cormptioni. 
Corporis  vero  curam  ilU  tempori  magis  reservemus, 

et  differamus  in  illum  diem  quo  reformandi  eorporis 
gratia  est  ventums,  sicut  meminit  Apostolus,  dicens  : 
Salvatorem  exspectamus  Dominum  nostrum  Jesum 
Christum,  quireformabit  corpus  humilitatis  nostrcCf 
configuratumcorpori  claritatis  suce  {Philipp,  iii,  19, 
20).  In  priore  siquidem  adventu  tanquam  praeco,  vel 
magis  vere  prseco  ipsius  Joannes  Baptista  clamai  : 
Ecce,  inquit,  Agnm  Dei^  ecce  qui  tollit  peccata 
mundi  (Joan.  i,  29).  Non  dicit,  Morbos  corpons; 
non,  Molestias  carnis;  sed,  peccatam,  qnod  est 
morbus  animae  et  cormptio  mentis.  Ecce  qui  tollit 
peccata  mundi,  Unde  ?  Utique  a  manu,  ab  oculo,  a 
coUo,  demum  etiam  a  carne  ipsa»  cui  altius  in- 
fixum  est. 

2.  Tollit  peccatum  e  manibus,  commissa  peccata 
delens  :  toUit  ab  oculo,  purgans  meniis  intentio- 
nem  :  toUit  a  coUo,  violentam  removens  dominatio- 
ncm,  sicut  scriptum  est  :  Sceptrum  exactoris  ejus 
superastiy  sicut  in  die  Madian  {Isa,  ix,  4) :  itemque, 
Computrescet  jugum  a  facie  otei  {Isa.  x,  27).  Et 
Apostolusloquitur,  diceus :  Utnon  regnet  peccatumin 
vestro  mortali  corpore  (Rom.  vi,  12).  Siquidem  aUo  in 
loco  ait  idem  apostolus,  Scio,  inquit,  quod  non  est  in 
mebonumfhQcestyincamemea{Rom,\u  ^{B)\ei9,Ubi : 
Infelix  ego  homo,  quis  me  liberabitde  corpore  mortis 
hujus  ?  (Ibid,  24.)  Sciebat  nimimm  non  prius 
iiberandum  se  esse  a  pessima  Ula  radice  quse  carni 
infixa  esl,  a  lege  peccaU  qua;  est  in  membris  no- 
stris,  donec  et  ab  ipso  corpore  solveretur  :  unde  et 
cupiebat  dissolvi,  et  cum  Christo  esse  {Philipp,  i, 
23),  sdens  quod  peccatum,  separans  intcr  nos  et 
Deum,  penitus  aufcrri  non  poterit,  donec  liberemur 
a  corpore.  Audistis  de  quodam,  quem  Dominus  cu- 
ravit  a  daemomo,  quoniam  coiUdens  et  multum  dis- 
cerpens  eum  dsemon,  jnssu  Domini  exivii  ab  iUo 
{Marc,  IX,  16-25).  Itaque  dico  vobis,  genos  illud 
peccati  quod  toties  conturbat  nos  (concupiscentias 
loquor  et  desideria  mala),  reprimi  quidem  debet  et 
potest  per  gratiam  Dei,  ut  non  regnei  in  nobis,  nec 


DB  ADVBNTU  DQHINl  SBRHO  VII. 


5« 


membra  Dostra,  arma  iniqaitaCis  peccato 
▼I,  13),  et  sic  nulla  daninatio  esl  his  qui  sant 
iilD  Jesa :  sed  non  ejicitur  nisi  in  morle, 
» sic  discerpimur  ut  anima  separelur  a  cor* 

ftbes  ad  quid  vencrit  Cbristus,  ct  cui  inten- 
Bbeat  Gbrislianus.  Propterea  ndi,  o  corpus, 
Bfipere  tempora  :  potes  enim  impedireanima^ 
niemf  tuam  ipsius  operari  non  potes.  Omuia 
\  habenl  {Eccle,  iii,  i).  Paterc  utnunc  anima 
liboret,  magis  autem  etiam  collabora  ei,  quo- 
L  oompateris,  et  conregnabis.  (Juantum  ejus 

■  reparaliooem,  tantum  impedis  tuam  ;  quod 

■  ante  reparari  non  potcris,  donecsuam  inea 
Mginem  videat  reformatam.  Nobilem  hospi- 
bes,  0  caro,  nobilcm  valde,  et  tota  salus  tua 
de  ejus  salute.  Dahonorem  hospiti  tanto.  Tu 
I  habitas  in  regione  tua  :  anima  vero  pere- 
tl  exsol  apud  te  est  hospitata.  Quaeso  te,  quis 
•t  ei  forte  nobilis  et  praepotens  quispiam 
im  voiuerit  hospitari,  non  libenter  in  angulo 
flDse,  aut  sub  gradibus  suis,  vei  in  ipsis  cine- 
leeubabit,   cedens  hospili  suo  locum  (sicut 

I  est)  potiorem  ?  Et  tu  ergo  fac  similiter.  In- 
rel    molestias  tuas  ne  reputaveris,  tantum 
les  ious  honorifice  possit  apud  te  demorari. 
tibi  est,  ut  pro  eo  interim  te  exhibeas  inho* 

B  ne  torte  despicias  aut  parvipendas  hospitem 
!>ro  eo  quod  peregrinus  tibi  videtur  et  advena, 
ter  attende  quid  hospitis  hujus  tibi  prsesentia 
ir.  Ipse  enim  est  qui  Iribuit  oculis  visum, 
a  auribus  prsestat ;  ipse  est  qui  lingusB  vocem, 
gvetum,  motum  membris  omnibus  submini- 
d  quid  vitffi,  si  quid  sensus,  si  quid  in  te  de- 
Bt,  hujus  hospitis  beneficium  recognosce. 
B  discessus  ejus  probat  quid  praesentia  confe- 
Prodnus  enim  anima  discedente,  iinguasile- 

II  nihil  videbunt,  obsurdeacent  aures,  corpus 
rigebit,  facies  expallescet.  In  brevi  quoque 
ledaver  putridum  simul  ei  putidum  fiet,  et 
nmois  in  saniem  converletur.  Utquid  ergo 
qporali  qualibet  7S1  delectalione  contristas 
B  bospitem  istum,  quam  nec  sentire  quidem 
ido  poteras  nisi  per  ipsum  ?  Ad  haec  si  tantum 
■fert   exsul,  et  inimicitiarum  causa  a  facie 

BDiejectus,  quantum  tibi  prsestabit  reconci- 
Moli,  0  corpos,  noli  impedire  reconciliatio- 
kun,  qooniam  grandis  tibi  exinde  gloria 
Btor.  Patienter,  imo  et  libenter  temetipsum 

ad  omnia  :  nihil  dissimules  quod  huic  videa- 
Mieiliationi  posse  prodesse.  Dic  hospiti  tuo  : 
leordabitur  Dominus   tui,   et  restituet  te  in 

I  pristinum,  et  tu  memento  mei  {Gen.  \i,  13). 
nnino  enim  memor  erit  in  bonum,  si  bene 
ii  ilii,  et  cum  pervencrit  ad  Dominum  suum, 

II  ei  de  te,  et  ioquetur  bonum  pro  bono 
,  dieens  :  €om  io  oltionem  culpae  suae  exsola- 

toos,  paoper  quidam,  apud  quem  hospi- 


A  tatus  sum,  fecit  mccum  misericordiam ;  et  utinam 
retribuat  pro  me  Dominus  meus.  Primo  siquidem 
omnia  sua,  dehinc  etiam  semetipsum  exposnit  otili- 
tatibus  meis,  non  parcens  sibi  propter  me,  in  jejo- 
niis  multis  in  laboribus  frequenter,  in  vigiliis  supra 
modum,  in  fame  et  siti^  etiam  in  frigore  et  nuditate. 
Quid  igitor  ?  Profecto  non  mentietur  Scriptura,  quadi- 
citur:  Voluntatem  timentium  se  faciet,  et  depreca" 
tionem  eorum  exaudiet  (Psal,  cxuy,  19).  0  si  forte 
gustare  dulcedinem  hancy  sifortegloriamistam  valeas 
aestimare  1  Mira  enim  dicturus  sum,  sed  tamen  vera  et 
omnino  indubitata  iidelibus.  Ipse  Dominus  Sabaoth. 
Dominus  virtutom  et  rex  glorise,  ipse  descendet  ad 
reformanda  corpora  nostra;  et  configuranda  corpori 
claritatis  suae.  Quanta  erit  iUa  gloria,  quam  inefKa- 

P  bilis  exsullatio,  quando  Greator  universitatis,  qui 

*^  pro  animabus  jusUtieandis  humilis  ante  venerat  et 
occullus,pro  te  glorificanda,  o  misera  earo,  subli- 
mis  veniet  ct  manifestus,  non  jam  in  infirroitate,  sed 
in  gloria  et  majestate  sua  I  Quis  cogitabit  diem  ad- 
venlus  illius,  quando  descendet  cum  plcnitudine 
iuminis,  preecorrentibus  angelis,  et  tubae  concentu 
excitantibus  de  pulvere  corpus  inops,  ct  rapientibus 
illud  obviam  Ghristo  in  aera  ? 

6.  Quousque  igitur  caro  miscra,  insipiens,  caeca, 
(lemens  et  prorsos  insana  caro,  transitorias  et  cadu- 
cas  quaerit  consolationes,  imo  desolationes,  si  forte 
contingat  re|>eUi,  et  indignam  jodicari  hac  gleria, 
magis  autem  nihilominus  ineffabili  in  aetemum 
excruciari  poena?   Non  sic,    obsecro,    fratres  mei, 

M  non  sic  ;  qoin  imo  delectctur  in  hujusmodi  medila- 
tionibus  anima  nostra  ;  quin  etiam  caro  nostra  re- 
quiescat  in  spe,  Salvatorem  expectans  Dominnm 
nostrum  Jcsum  Christum,  qui  reformabit  illam, 
conHguratam  corpori  claritatis  suae.  Sic  enim  ait 
Propheta:  SitivU  in  teanimamea^  quammultiplici' 
ter  tibicaro  mea,{Psal,  lxii,  i^,)De«iderabat8iquidem 
anima  prophetaUs  adventum  priorem,  qoo  senove- 
rat  redimendam  ;  sed  molto  amplius  caro  desidera- 
bat  adventum  posteriorem  et  glorificationem  soam. 
Tunc  enim  implebuntur  desideria  nostra,  et  plena 
crit  majestate  Domini  omnis  terra.  Ad  qoam  glo- 
riam,  ad  quam  beatitudinem,  ad  quam  deniqoe  pa- 
cem,  qvm  exsuperat  omnem  sensom,  ipse  sua  nos 
misericordia  perducat,  nec  confundat  nos  ab  exspe- 

n  ctatione  nostra  Salvator,  quem  exspectamus,  Jesos 
GhristQs  Dominus  nostor,  qui  est  superomnia  bene- 
dictus  in  saecola. 

SERMO  VII. 
De  triplici  utilitate  Adventus  Domini. 
1.  Si  devote  celebramus  Adventum  Domini,  id 
facimos  qood  oportet :  siquidem  non  modo  ad  nos, 
sed  et  propter  nos  venit,  qni  bonorum  nostrorum 
non  eget.  Verum  nostpse  quidem  indigentiae  quanti- 
tatem  manifestius  ipsa  dignationis  ejus  indicat  ma- 
gnitudo.  Nec  modo  periculum  aegritudinis  ox  ipso 
pretio  medicaminis  innotescit,  sed  ct  valetodinom 
numeros  ex  moltitodine  remediorum.  Uiquid  enim 
divisiones  gratiamm  sunt,  si  non  videtur  neeessita- 


ss 


S.  BBRNARDl  AB6ATIS  GL^Rj&YALLBNSIS 


56 


tum  nlla  diversitas?  7S!9  Et  quidem  dlfficile  est  a 
universas  uno  sermone  prosequi  indigenlias  quas 
experimur ;  sed  occurrunt  mihi  interim  tres  com- 
mnnes  omnibus,  et  quodammodo  principales.  Nemo 
enim  repetitur  in  nobis,  qui  non  interim  et  consilii, 
et  auxilii,  et  praesidii  indignus  videatur.  Nimirum 
generalis  est  humano  generi  miseria  triplex  ;  et 
quotquot  degimus  in  regione  umbrse  mortis,  in  in- 
firmitate  corporis,  in  loco  tentationis,  si  diligenter 
advertimus,  triplici  hoc  incommodo  miserabiliter 
laboramus.  Nam  et  faciles  sumus  ad  seducendum, 
etdebiles  ad  operandum,  et  fragiles  ad  resistendum. 
Si  discemere  volumus  inter  bonum  et  malum,  deci- 
pimur;  si  tentamus  facere  bonum,  deficimus;  si 
conanrar  resistere  malo,  dejicimur  el  superamur. 

2.  Necessarius  proinde  Salvatoris  adventus ;  ne-  D 
cessaria  sic  praeoccnpatis  hominibus  praesentia  Chri- 
sti.  Atque  utinam  sic  veniat,  ul  copiosissima  digna- 
tione  sua,  et  in  nobis  per  fidem  habitans  illuminet 
caecitatem  nostram,  et  nobiscum  manens  adjuvet 


infirmitatem  nostram,  et  pro  nobis  stans  fragilita- 
tem  nostram  protegat  et  propugnet.  Si  enim  ille  in 
nobis,  quis  jam  decipiatnos?  Siille  nobiscum,  quid 
de  caetero  non  possumus  in  eo  quiconfortatnos?  Si  ille 
pro  nobis,  quis  conlranos?  {Rom,  viii,31).  Fideliscon- 
siliarius  esl,  qui  neque  falli  omnino,  neque  fallere 
queat :  fortis  auxiliarius,  qni  non  lassescat :  paironus 
efficax,  qui  et  ipsum  Satanam  sub  pedibus  nostris  ve- 
lociter  conterat,  et  omnia  ejus  machinamenta  con- 
fringat.  Nimirum  ipse  est  Dei  sapientia,  cui  semper 
in  promptu  sit  instruere  iguorantes  :  ipse  Dei  virtus, 
cui  facile  sit  et  deficientes  reficere,  et  eripere  peri- 
clitantes.  Ad  hunc  ergo  tantum  eruditorem,  fratres 
mei,  in  omni  deliberatione  curramus :  hunc  tam 
strenuum  adjutoreminomnioperatione  invocemus : 
huic  tam  tkio  propugnatori  in  omni  colluctatione 
committamus  animas  nostras:  qui  ad  hoc  ipsum 
venit  in  mundum,  ut  habitans  in  hominibus,  cum 
hominibus,  pro  hominibus,  et  tenebras  nostras  illumi- 
narct,  et  labores  levaret,  et  pericula  propulsaret. 


MONITUM  IN  SEQUENTES  HOMILIAS, 

Sequenles  quatuor  homiliae 
Missiis  est ;  ex  meute  tamen 
Nam  sic  ipse  in  praescnli 

•  me  scripsisse  quaiuor  lAvrintnao  lu  lauuiuua  Tirgiuis  iuciiris  i  uaui  uutiu  uauvi/tAi'  »»»u&v«i«>,  "  \^w  *-••  .•w.wtu 
epistola  89,  ad  Ogerium :  «  Alium  libellum  a  me  nuper  editum  in  Laudibus  Virginis  matris  tibi  trans- 
millo.  »  Porro  videndus  Bernardus  tractatu  de  Baptismo,  ad  Hugonem,  cap.  5,  ubi  senlenliam  quamdam 
primi  bujus  sermonis  explicat  et  a  caiumnia  vindicat. 

DE  LAUDIBUS  VIRGINIS  MATRIS. 


Super  verba  Evangelii  :  «  Missus  est  angelus  Ga-  p 

briel^  »  etc.  ** 

HOMILIiE  QUATUOR. 
PR^FATIO. 
Scribere  me  aliqnid  et  devotio  jubet,  el  prohibet 
oecupatio.  Venimtamen  quia  praepediente  corporali 
modestia,  fratnim  ad  praesens  non  valeo  sectari 
conventum;  id  tantillum  otii,  quod  vel  mihi  de 
somno  fraudans  in  noctibus  intercipere  sinor,  non 
sinam  otiosum.  Libet  ergo  tentare  id  potissimum 
aggredi,  quod  saepe  animum  pulsavit ;  loqui  videli- 
cet  aliqaid  io  laadibus  Virginis  matris,  super  illa 
lectiooe  evangelica,  in  qua,  Luca  referente,  Domi- 
nic8B  Annuntiationis  continetur  historia.  Ad  quod 
sane  opus  ftciendum  etsi  nulla  fratrum  (quorum  me 
profectibus  deservire  necesse  est)  vel  necessitas  ur- 
geat,  vel  utilitas  moveat  (alias  moneat);  dum  tamen  " 
ex  hoc  non  impediar,  quo  ad  quaeque  ipsorum  ne- 
cessaria  minus  paratus  invenier,  non  arbitror  eos 
debere  gravari,  si  propriae  satisfacio  devotioni. 

7SS  HOMU.IA  I. 
Missus  est  angelus  Gabriela  Deo  in  civitatem  Gali- 
UBCBy  ctti  nomen  Nazaretk^  ad  Virginem  desponsa- 
tam  viro,  cui  nomen  erat  Joseph,  de  domo  David: 
et  nomen  Virginis  Maria  {Luc.  i,  26,  27). 
i.  Qnid  sibi  voloit  evangelista,  tot  propria  nomina 
renim  in  boc  loco  tam  signanter  exprimere  ?  Gredo 


quia  noluit  nos  negligenter  audire,  quod  tam  dili-: 
genierstuduit  enarrare.  Nominat  siquidem  nuntium 
qui  mittitur,  Dominam  a  quo  mittitur,  Virginem  ad 
quam  mittitur,  sponsum  quoque  virginis :  ambo- 
rumque  genus,  civitatem  ac  regionem  propriis  desi- 
guat  nominibus.  Utquid  hoc?  Putasne  aliquid  horum 
supervacue  posilum  sit?  Nequaquam.  Si  enim  nec 
foUum  de  arbore  siue  cansa,  nec  unus  ex  passeribus 
sine  Patre  coelesti  cadit  super  terram  {Matth,  x,  29) ; 
putem  ego  de  ore  sancti  Evangelistae  superfluum 
diflluere  verbuni,  praesertim  in  sacra  historia  Verbi? 
Non  puto.  Plena  quippe  sunt  omnia  superais  myste- 
riis,  ac  ccelesti  singula  dulcedine  redundaiitia ;  si 
tamen  diligentem  habeant  inspectorem,  qui  noverit 
sugere  mel  de  petra,  oleumque  de  saxo  durissimo. 
Nempe  in  illa  die  stillarunt  montes  dulcedinem,  et 
colles  fluxerunt  lac  et  mel  (Joel  iii,  18),  quando 
rorantibus  coelis  desuper,  nubibusque  phientibus 
justum,  aperta  est  terra  iaeta  germinans  Salvatorem 
{Isa.  XLV,  8) ;  quando  Domino  dante  benignitatem, 
et  terra  nostra  reddente  fructum  suum,  super  illum 
montem  montium,  monlem  coagulatum  et  pingaem 
misericordia  et  veritas  obviaverunt  sibi,  juslitia  ct 
pax  osculatae  sunt  (PsaL  lxxxiv,  11).  lllo  quoque 
in  tempore  unus  iste  inter  caeteros  montes  non 
modicus,  beattts  hic  videlicet  evangeiista,  dom 
desideratum  nobis  nostrae  salutis  exordium  suo  mel- 


57 


SUPBR  MISSUS  EST  HOMILLB. 


58 


liflBO  commendayit  eloquio,  veluti  perflante  austro, 
tUfae  e  vicino  sole  radiante  justitiae,  qusedam  ex  eo 
spiritoalia  profluzerunt  aromata.  Utinam  et  nunc 
Oeos  emittat  yerbum  suum,  et  liquefaciat  ea  nobis ; 
perllel  spiritos  ejus,  el  fiant  nobis  intcUigibilia 
rerba  erangelica  :  fiant  in  cordibus  nostris  deside- 
rabilui  super  auram  et  lapidem  pretiosum  multum, 
fitnt  el  dulciora  super  mel  et  favum  I 

2.  Ail  itaque  :  Missus  est  angelus  Gdbriel  a  Deo. 
Non  arbitror  hunc  angelum  de  minoribus  esse,  qui 
qoaiibet  ex  causa,  crebra  soleant  ad  terras  fungi 
legatione  :  quod  ex  ejus  nomine  palapn  intelligi 
dalar,  quod  interpretatum  fortitudo  Dei  dicitur ;  et 
quia  non  ab  alio  aliquo  forte  excellentiori  se  (ut 
assdel)  spiritUy  sed  ab  ipso  Deo  mitti  perhibetur. 
Propler  hoc  ergo  positum  est,  a  Deo;  vei  ideo  dictum 
esty  a  DeOf  ne  cui  yel  beatorum  spiritum  suum  Deus, 
antequam  Yirgini,  revelasse  putetur  consilium,  ex- 
ceplo  duntaxat  archangelo  Grabriele,  qui  utique  tan- 
ue  inler  suos  inveniri  potuerit  excellentia^  ut  tali  et 
Qomine  dignus  haberetur,  et  nuntio.  Ncc  discordat 
iu>men  a  nuntio.  Dei  quippc  virtutem  Chrislum 
quem  melius  nuntiare  decebat,  quam  hunc,  quem 
simile  nomcn  honorat?  Nam  quid  estaliud  fortitudo, 
quam  virtus  ?  Non  autem  dedecens  aut  incongruum 
Tideatur,  dominum  et  nuntium  communi  censeri 
vocabulo ;  cum  sioulis  in  utroque  appellationis,  non 
sit  tamen  utriusque  similis  causa.  Aliter  quippe 
Christus  fortitudo  vel  virtus  Dei  dicitur,  aliter  an- 
gelos.  Angelus  enim  tantum  nuncupativc,  Christus 
autem  etiam  sulratanlive  Cbristns  Dei  virtus  (/  Cor, 
1,  24)  el  dicitur  et  est,  qua;  forti  armato,  qui  suum 
atrinm  in  pace  custodire  solebat,  fortior  supervc- 
oiens»  qMum  suo  brachio  debellavit ;  et  sic  ei  vasa 
eapliviutis  potenter  eripuit.  Angelus  vero  forlitudo 
Dei  «ppellatus.est,  vel  quod  hujusmodi  meruerit 
praerogativam  of&cii,  quo  ejusdem  nuntiaret  adven- 
tum  virttttis  :  vel  quia  virginem  natura  pavidam, 
simplicamy  verecundam,  de  miraculi  novitate  ne 
expavesceret,  conforlare  deberet  :  quod  et  fecit, 
y^  timeaSj  inquiens,  Maria,  invenisti  gratiam  apud 
DeuiHm  Sed  et  ipsius  sponsum,  hominem  utique  ni- 
hilominBS  humilem  ac  timoratum,  non  irrationabi- 
Uter  forsitan  idem  angelus  confortasse  73^  credi- 
tnr,  qnanquam  tunc  ab  evangelista  non  nominetur. 
Joseph^  inquit,  fiU  David^  ne  timeas  accipere  Mariam 
conjugem  tuam  {Matth,  i,  20.)  Convenienter  itaque 
Gabrid  ad  hoc  opus  eUgitur  :  imo  quia  talc  iUi  ne- 
^otiom  ittjttngitur,  recte  taU  nomine  designatur. 

3.  Mi»8tts  est  ergo  angelus  Gabricl  a  Deo.  Quo  ? 
Incivitatem  GaliUeaijCuinQmen  Nazareth.VideKmus 
si,  ut  ait  Nathanael,  a  Naxareth  potest  aliquid  honi 
esse  (Joan.  i,  46).  Nazareth  interpretatur  fios.  Viden- 
turautemmibi  quoddam  semen  fuisse  divinse  cogni« 
Uonis,  tanquam  e  coelo  jactatum  in  terras,  allocu- 
tiones  et  promissiottes  factse  coeUtus  ad  patres, 
Abraham  seilicetf  Isaac  et  Jaoob ;  de  quo  semine 
sehptom  eaiiNisi  DominusSabaoth  religuisset  twbis 
semen,  swut  Sadoma  fuissemus ;  et  quasi  Gomarrha 


A  simtles  essemus  {!sa.  i,  9).  Floruit  autem  hocsemen 
in  mirabiUbus,  qua;  ostensa  sunt  in  exitu  Israel  de 
i£gypto,  in  figuris  et  aenigmatibus  pcr  totum  iter 
in  deserto  usque  in  terram  promissionis,  et  dein- 
ccps  in  visionibus  ct  vaticiniis  prophetarum,  in  or- 
dinatione  quoque  regni  ac  sacerdotii  lisque  ad 
Christum.  Christus  autem  hujus  seminis  et  horum 
flonim  non  immerito  fructus  esse  inteliigitur,  di- 
cente  David  :  Dominus  dabii  benignitatem,  et  terra 
nostra  dabit  fructum  suum  {Psal.  lxxxiv,  13)  ;  et 
ilerum  :  De  fructu  ventris  tui  ponam  super  sedem 
tuam  (PsaL  cxxxi,  1 1).  In  Nazareth  ergo  nuntiatur 
Christus  nasciturus;  quia  in  flore  speratur  fructus 
'  processurus.  Sed  prodeunte  fructu,  flos  decidit,  quia 
vcritate  apparente  in  carne,  ligura  pertransUt.  Unde 
et  Nazareth  civitas  GaUlaeae  dicitur,id  est  transmigro' 

^*  tionis :  quia  nasccnte  Chrislo,  omnia  iUa  transierunt 
quBB  superius  enumeravi,  quse,  ut  ait  Apostolus,  in 
figura  contingebant  illis  (/  Cor.  x,  U).  Hos  ergo 
flores  et  nos  qui  jam  fructum  tenemus^  pertransisse 
vidcmus  :  et  dum  adhuc  florerc  videbantur,  trans« 
ituri  pnevidebantur.  Uode  David  :  Mane  sicut  herba 
transeat,  mane  floreat  et  transeat :  vespere  decidat^ 
induret  et  arescat.(Psal.L\xinx,  6).  Vespere  etenim, 
id  esl,  quando  vcnit  plenitudo  temporis,  in  quo 
misit  Deus  Unigenitum  suum,  factum  ex  muliere, 
factum  sub  lcge  {Galat.  iv,  4),  dicenle  ipso  :  Ecce 
nova  facio  omnia  {Apoc.  xxi,  5) ;  vctera  transierunt 
et  disparuerunt,  quomodo  in  novitate  succrescentis 
fructus  flores  decidunt  et  arescunt.  Unde  rursus 
scriptum  est :  Fenum  aruit,  et  flos  decidit;  verbum 

C  autem  Domini  manet  in  ceternum.  Credo,  non  ambi- 
gis  quitt  verbum  fructus  sit ;  Yerbum  autem  Chri- 
stus  est. 

4.  Bonus  itaque  fructus  Christus,  qui  manet  in 
aeternum.  Sed  ubi  est  fenum  quod  aniit  ?  ubi  est  flos 
qui  decidit?  Propheta  respondeat.  Omnis  caro  fe* 
num ;  et  omnis  gloria  ejus,  tanquam  fios  feni  {isa. 
XL,  8).  Si  omnis  caro  fenum ;  ergo  carnalis  Ule  po- 
pulus  Jud»orum  ut  fenum  aruit  {alias,  fuit).  Annon 
fenum  aruit,  dum  idem  populus  ab  omni  spiritus 
pinguedine  vacuus,  siccse  Utterse  adhaesit?  Annon 
etiam  flos  decidit,  quando  gloriatio,  quam  habebanl 
in  lcge,  non  remansit  ?  Si  flos  non  decidit,  ubi  ergo 
regnum,  ubi  sacerdotium,  ubi  prophet»,  ubi  tem- 
plum,  ttbi  denique  magnaUa  illa,  de  quibus  gloriari 

0  solebant,  et  dicere :  Quanta  audivimus  et  cognovimus 
ea,  et  patres  nostri  narraverunt  nobis  ?  et  iterum  : 
Quanta  mandavit  patribus  nostris  nota  facere  ea 
filiis  suis  {Psal.  lxxvu,  3.)  Et  haec  dicia  snnt  pro  eo 
quod  positum  est :  /n  Nazareth  civitatem  GaUlwas. 

5.  In  illam  ergo  eivitatem  missus  est  angelus  Ga- 
briel  a  Deo.  Ad  quem  ?  Ad  Virginem  desponsatam 
virot  cui  nomen  erat  Joseph.  Quse  est  haec  Virgo 
tam  venerabilis,  ut  salutetnr  ab  angelo ;  tam  humi- 
Us,  ut  desponsata  ait  fabro  ?  Pulchra  permistio  vir- 
ginitatis  et  humiUtatis  :  nec  mediocriter  placet  Deo 
illa  anima,  in  qua  et  humiUtas  commendat  virgini- 
tatem,    et    virginitas    exornat   httmilitatem.    Sed 


59 


S.  BBRNMIDI  ABBAHS  GLARii-VALLBNSIS 


60 


qnanta  pntas  veneratione  digna  est,  in  qua  hnmiU-  a 
tatem  exaitat  fecunditas,  et  partus  consecrat  virgi- 
nitatem  ?  Audis  virginem,  audis  bumilem  :  si  non 
|M)tes  virgiaitatem  humilis,  imitare  humilitatem  vir- 
ginis.  Laodabilis  virtos  virginitas,  sed  magis  neces- 
saria  hnmilitas.  Illa  consulitur,  ista  praecipitur.  Ad 
illam  invitaris,  ad  istam  cogeris.  De  illa  dicitur  : 
Quipotest  capere,  capiat  (Matth,  xix,  12);  de  isla 
dicitur  :  Nisi  quis  ef/icialur  sicut  parvulus  iste,  non 
intrabit  in  regnum  7S5  ccelorum  (jtfa///i.xviii,3). 
Illa  ergo  remuneratur,  ista  exigitur.  Potes  denique 
sine  virginitate  salvari ;  sine  humilitate  non  potes. 
Potest,  inquam,  piacere  humilitas,  quae  vii^initatem 
deplorai  amissam ;  sine  humilitate  autem  (audeo 
dicere)  nec  virginttas  Mariie  placuisset.  Super  quem, 
inquit,  requiescetspiritus  meus,  nisi  super  humilem  n 
et  quietumf  {Isai.  lxvi,  2.)  Super  humilem,  dixii, 
non,  super  virginem.  Si  igitur  Maria  homilis  non 
esset,  super  eam  Spiritus  sanctus  non  requievisset ; 
si  super  eam  non  requievisset,  nec  imprsegnasset. 
Quomodo  enim  de  ipso  sine  ipso  conciperet  ?  Patel 
itaque,  quia  ut  de  Spiritu  sancto  conciperet,  sicut 
i  psa  perhibet ,  respexit  humilitatetfi  ancillce  suas  Deus 
(Luc,  i,  48),  potius  quam  virginitatem.  El  si  placuit 
ex  virginitate,  tamen  ex  humilitate  concepit.  Unde 
constat,  quia  etiam  ut  placeret  virginitas,  liumilitas 
procul  dubio  fecit. 

6.  Quid  dicis,  virgo  superbe  ?  Maria  virginem  se 
oblita  gloriatur  de  humilitaie  :  ct  tu  negligendo  hu- 
militatem,  blaudiris  tibi  de  yirgimiSLie^  Respexit^ 
ait  illa,  humilitatem  ancillas  s\ue.  Qu»  illa  ?  Virgo  r 
utique  sancta,  virgo  sobria,  virgo  devota.  Nunquid 
tu  castior  illa  ?  nunquid  devotior  ?  Aut  nnnquid  tua 
forte  pudicitia  gratior  castitate  Mariae ;  ut  tu  scilicet 
sine  homilitate  placere  sufficias  ex  lua,  qood  tUa  non 
potoil  ex  sua  ?  Denique  quanto  honorabiiior  es  ex 
singulari  munere  casthnoniae,  tanto  tifoi  tn  majorem 
injoriam  facis,  qood  ejus  in  te  decorem  foedas  per- 
mistione  superbiae.  Alioquin  expedit  tilu  virgincm 
non  esse,  quam  de  virginitate  insolescere.  Non  om- 
niom  qoidem  est  virginitas  :  multo  tamen  paucio- 
rom  est  eom  vfrginitate  humililas.  Si  igitnr  virgi- 
nitatem  in  Maria  non  potee  nisi  mirari,  stode  humi- 
litatero  imitari,  et  suffieit  tifoi.  Quod  si  et  virgo,  et 
homihs  es,  qoisquis  es,  magous  es. 

7.  Bst  tamen  majus  aliqoid  quod  mireris  in  Maria  :  Q 
scilieet  eom  virginitate  fcconditas.  A  saecolo  enim 
non  est  aoditom,  ot  aHqoa  simul  maler  esset  et  virgo. 

0  si  {alias,  qood  si)  et  cujns  est  mater  attendasl  qoo 
te  tua  super  ejus  mirabili  cf^Isitudine  ducet  admira- 
tio?  NoBne  ad  hec,  ot  te  videas  nec  satisposse  mirari? 
Nonne  tuo,  inio  Veritatis  judide,  iila  qo»  Deum 
haboit  llliom,  soper  omnes  etiam  ohoroe  exaltabitur 
angelorom  ?  Annon  Deum  et  Dominum  angelorum 
Maria  suom  aodaoter  appellat  filium,  dicens  :  Fili, 
quid  feelsti  nobis  sicf(Lue.  ii,  48.)Qois  hoc  audcat 
angetorom  ?  Suflfieit  eis,  et  pro  magno  habent,  qood 
cnm  sint  spiriios  ex  conditioue,  ex  gratia  facti  sunt 
et  vocati  aageii,  lestauie  David  :  Qui  facit,  inquk, 


angelos  suos  spiritus  (Psal,  ciii,  4).  Marla  vero  ma- 
trein  se  agnoscens,  majestaCem  illam,  cui  illi  cum 
reverentia  serviunt,  cum  fiducia  suum  nuncupat 
fitium.  Nec  dedignatur  nuncupari  Deus  quod  esse 
dignatus  est.  Nam  paulo  post  subdit  cvangelista :  Et 
erat,  inquiens,  subditus  illis  (Luc,  ii,  ii).  Quis.qui- 
bus  ?  Deus  hominibos,  Dens,  inquam,  cui  angeli  sub- 
diti  sunt,  cui  principalus  et  potestates  obediunt, 
subditus  erat  Mariae,  nec  tantum  Mariae,  sed  etiam 
Joscph  propter  Mariam.  Mirare  ergo  utrumHbet,  et 
elige  quid  amplius  mireris,  sive  Filii  benignissi- 
mam  dignationem,  sive  Matris  excellentissimam  di- 
gnitatem.  Utrinque  stupor,  utrinque  miracohim.  Et 
quod  Deus  feminaB  obtemperet,  homilitas  absque 
exemplo;et  quod  Deofemina  prineipetur,  snblimitas 
sine  socio.  In  laudibus  virginnm  singufariter  cani- 
tur,  quod  seqoontur  Agnum  quocunque  ierit  (Apoc. 
XIV,  4).  Quibus  ergo  laudibus  judicas  dignam,  quae 
etiam  prseit  ? 

8.  Disce,  homo,  obedire ;  disce,  terra,  subdi ; 
disce,  pulvis,  obtemperare.  De  auciore  tuo  loquens 
evangelista,  Et  erat,  inquit,  subditus  illis ;  haud 
dubium,  quin  Mariae  et  Joseph.  Brubesce,  superba 
cinis !  Deus  se  humiliat,  et  tu  te  exalias  ?  Deus  se 
hominibus  subdit,  et  tu  dominari  gestiens  homini- 
bus,  tuo  te  prseponis  auctori  ?  Utinam  mihi  aliquan- 
do,  tale  aliquid  cogitanti,  Deus  respondere  di- 
gnelur,  quod  et  suo  increpando  respondit  apostolo  : 
Vade,\nqmi,post  me,  Satana,  quia  79G  non  sapis 
ea  qu€B  Dei  sunt  (Matth,  xvi,  23).  Quoties  enim  ho- 
minibus  praeesse  desidero,  toties  Deom  meum  pra^- 
ire  contendo  :  et  tunc  vere  non  sapio  ea  quae  Dei 
sunt.  De  ipso  namque  dictum  est  :  Et  erat  subditus 
illis.  Si  hominis,  o  homo,  imitari  dedignaris  exem- 
plum,  certe  non  erit  tibi  indignum  sequi  Aociorem 
tunm.  Si  non  potes  forsitan  sequi  eum  quoeunque 
ierit,  dignare  vel  sequi  quo  tibi  condescendil.  Hoc 
est,  si  non  potes  sublimem  incedere  semitam  virgi- 
nitatis,  sequcre  vel  Deum  per  tutissimam  viam  hu- 
militatis  :  a  cujus  rectitudine  si  qui  etiam  de  virgi- 
nibos  deviaverint,  ot  verum  fatear,  nec  ipsi  seqoun- 
turAgnum  quoeonqoe  ierit.  Sequitur  quidem  Agnum 
coinquinatus  humilis,  seqoitor  et  virgo  superbus ; 
sed  neuter  qooconque  ierit :  quia  nec  ille  ascendere 
potest  ad  munditiam  Agni,  qui  sine  macula  est ;  nec 
is  ad  ejosdem  mansuetodinem  *descendere  dignatur, 
quia  seilicet  non  eoram  tondente,  sed  coram  occi- 
dente,  se  obmutuit.  Attamen  salubriorem  elegit  se- 
quendi  partem  in  humititate  peccator,  qnam  in  vir- 
gioitate  superbus  :  cnm  et  iliius  immunditiam  sua 
humilis  satisfactio  pnrget,  et  hojus  pudiciiiam  soper- 
bia  inquinet. 

9.  Sed  felix  Maria,  cui  nec  humilitas  defuit,  nec 
virginitas.  Bt  quidem  singularis  virginitas,  quam 
non  temeravit,  sed  honoravit  fecunditas  :  et  oihilo- 
minus  specialis  hu.nilitas,  quam  non  abfniilii,  sed 
extulit  fecunda  virgtnitas  :  ei  incomparabiiis  pror- 
sus  fecundiias,  quam  virginitas  simul  comitatur  ct 
humilitas.  Qoid  horum  noa  mirabtie  (7)  ?  quid  noa 


61 


SOPBR  MISSDS  EST  HOBULI*. 


62 


iocomparabile  ?  quid  non  singulare?  Mirum  vero  si  •  eanj  in  sequenlibus   gratia  plenam  pronuntiat,  si 


DOQ  hiesitas  in  eorum  ponderatione,  quid  tua  judi- 
ees  digniiis  admiratione,  utrum  videlicet  potius  stu- 
penda  sit  fecunditas  in  virgine,  an  in  matre  integri- 
tas ;  sublimitas  in  prole,  an  cum  tanta  sublimitate 
bumilitas^  nisi  quod  indubitanter  horum  singulis 
prsferenda  sunt  simiil  cuncta,  et  incomparabiliter 
exceUentius  est  atque  felicius,  omnia  percepisse, 
quam  aliqua.  Et  quid  mirum  si  Deus,  qui  mirabilis 
legitar  et  cernitur  in  sanctis  suis  (Psal,  lwii,  36), 
mirabiliorem  se  exhibuit  in  Matre  sua  ?  Veneramini 
ergo,  conjuges,  in  came  corruptibili  camis  integre- 
utem  :  miramini  etiam,  vos  sacrse  virgines,  in  virgine 
fecnnditatem  :  imitamini,  omnes  homines,  Dei  Ma- 
tris  hiimilitatem.   Honorate,   sancti  Angeli,  vestri 


quidpiam  vel  parum  boni;  quod  ex  gratia  non  essett 
habebat  ? 

2.  Ut  igitur  quae  Sanctum  sanctorum  conceptura 
crat  pariicr  et  paritura,  sancta  esset  corpore,  acce- 
pit  donum  virginitatis  :  utessetet  mente,  accepitet 
humilitatis.  His  nimirum  Yirgo  regia  gemmis  or- 
nata  virtutum,  geminoque  mentis  pariter  et  corpo- 
ris  decore  praefulgida,  specie  sua  et  pulcbntudice 
sua  in  ccelestibus  cognita,  coeli  civium  in  se  provo- 
cavit  aspeclus,  ita  ut  et  Regis  animum  in  sui  con- 
cupiscentiam  inclinaret,  et  cceleslem  nuntium  ad  ae 
de  supernis  educeret.  Et  hoc  eslquod  nobis  hic 
Evangelista  commendat,  cum  angelum  perhibet  a 
Deo  destinatum  ad  Virgincm  :  A  Deo,  inquit,  ad  vir- 


Regis  Matrem,  qui  noslr»  adorads  Virginis  Prolem,      ginem  :  id  est,  a  celso  ad  humilem,  a  Domino  ad 
ipsom  utiqne  nostram  pariler  ac  vestram  regem,  B  ancillam,  a  Creatore  ad  creaturam.  Quanla  dignatio 

Dei !  quanta  Virginis  excellentia  1  Currite,  matres ; 
currite,  filiae;  currite,  omnes  quse  post  Evam,  et  ex 
Eva,  et  parturimini  cum  tristitia,  et  parturitis.  Adite 
virginalem  thalamum,  ingredimini,  si  potestis,  pu- 
dicum  sororis  vestrae  cubiculum.  Ecce  enim  Deus 
mittit  ad  Virginem,  ecce  affatur  angelus  Mariam. 
Apponite  aurem  parieti,  auscultate  quid  nuntiet  ei, 
si  fortc  audiatis  unde  consolemini. 

3.  Lietare,  pater  Adam,  sed  magis  tu,  o  Eva  ma- 
tcr,  exsuUa,  qui,  sicut  omnium  parentes,  ita  omnium 
fuistis  peremptores  ;  et,  quod  infelicius  est,  priusper- 
emptores,  quam  parentes.  Ambo,  inquam,  consohi- 

,  ^ ,  ,  mini  super  filia,  et  tali  filia;  sed  iUaampIius,  de  qua 

nibos  tamen  virginibus  ei,  ut  dixi,  commune  erit,  C  malum  ortum  est  prius,  cujus  opprobrium  in  omncs 


Qostri  generis  reparatorem,  vestrae  civitatis  instaura- 
torem.  Cujus  apud  vos  lam  sublimis,  inter  nos  tam 
hnmilis,  a  vobis  pariter,  et  a  nobis  detur  et  dignitati 
debita  reverentia,  et  dignationi  honor  et  gloria  in 
saeeola  s«cuIoram.  Amen. 

HOMILIA  H. 
In  Luc,  I,  26,  27. 

1.  Novum  quidem  canticum  illud,  quod  solis  da- 
bitar  in  regno  Dei  cantare  virginibus,  ipsam  virgi- 
nnm  Reginam  cum  caeteris,  imo  primam  inter  caete- 
ras  esse  cantaturam,  nemo  est  qui  ambigat.  Puto 
autem  illam,  prseter  illud  quod  solis  licet,  cum  om- 


dulciori  quodam  atque  elegantiori  carmine  Isetifica- 
turam  esse  civitatem  Dei.  Cujus  utique  dulcisonos 
depromere  vel  exprimere  modulos  ne  ipsarum  qui- 
dem  virginum  ulia  digna  invenietur;  quia  soli  me- 
rito  deeantandum  servabitur,  quse  sola  de  partu,  et 
parto  divino  gloriatur.  Gloriatur  dixerim  de  partu, 
non  in  se,  sed  in  ipso  quem  peperit.  Deus  siquidem 
(Deos  enim  est  quem  peperit).  Matrem  suam  singu- 
l.iri  in  coclestibud  douatarus  gioria,  singulari  in  ter- 
ris  praevenire  curavit  et  gratia,  qua  videlieet  ineffa  - 
biliter  et  intacta  conciperet,  et  pareret  incorrupta. 
Porro  Deo  hujusmodi  decebat  nativitas,  qua  non- 
nisi  de   Virgine   nasceretur  :   talis  congraebat  et 


pertransiit  mulieres.  Instat  namque  tempus,  qoo 
jam  tollatur  opprobrium,  nec  habeat  vir  quid  cau- 
setur  adversus  feminam  :  qui  utique  dum  se  im- 
pradenter  excusare  conaretur,  crudeliter  illam  ac- 
cusare  non  cunctatus  est,  dicens,  MuHei'  quam  de- 
disti  mihit  dedit  mihi  de  Hgno^  et  comedi  [Gen.  iii, 
12).  Propterea  curre,  Eva,  ad  Mariam ;  curre,  mater, 
ad  filiam ;  filia  pro  matre  respondeat,  ipsa  [alias^  ita] 
malris  opprobrium  auferat,  ipsa  patri  pro  matre  sa- 
tisfaciat :  quia  ecce  si  vir  cecidit  per  fcminam,  jam 
non  erigitur  nisi  per  feminam.  Quid  dicebas,  o  Adam  ? 
Mulier  quam  dedisti  mihi^  dedit  mihi  de  ligno^ 
et  comedi.  Verba  malitise  sunt  haec,  quibus  magis 


Yirgini  partos,  ut  non  pareret  nisi  Deum.  Proinde  D  augeas  quam  deleas  culpam.  Veramtamen  Sapientia 


factor  hominum  ut  homo  fieret,  7S7  nasciturus  de 
homine,  talem  sibi  ex  omnibus  debuit  deligere,  imo 
condere  matrem,  qualem  et  se  decere  sciebat,  et 
sibi  noverat  placitnram.  Voluit  itaque  esse  virginem. 
de  qua  immaculata  immaculatus  procederet,  omnium 
maeolas  pnrgaturas  :  voluit  et  humilem,  de  qua  mi- 
tis  et  hnmilis  corde  prodiret,  haram  in  se  virtutum 
uecessarium  omnibus  saluberrimumque  exemplum 
ostensurns.  Dedit  ergo  Virgini  partum,  qui  ei  jam 
aute  et  virginitatis  inspiraverat  votum,  et  humilita- 
lis  pnerogaverat  meritum.  Alioquin  quomodo  angelus 

'  1 )  Ab  hisce  verljis  finis  hujus  homiliae,  et  totum 
initiam  sequeutis  ad  verba,  «  His  uimirum,  »  uum. 
2,  desiderantar  in  pleriaque  aatiquis  codicibus,  in 


vicit  malitiam,  cum  occasionem  veniae,  quam  a  te 
Dcus  interrogando  elicere  tentavit,  sed  non  potuit, 
in  thesauro  indeficientis  suae  pietatis  invtoit.  Red- 
ditur  nempe  feniina,  pro  femina,  prudens  pro  fatua, 
humiUs  prosupcrba;  quae  pro  ligno  mortis  gustum 
tibi  porrigat  vitae,  et  pro  venenoso  cibo  illo  amari- 
tudinis  dulcedinem  pariat  fructus  aeterni.  Muta  ergo 
iniquae  excusationis  verbum  in  vocem  gratiaram 
actionis,  et  dic  :  Domine,  mulier,  quam  dedist' 
mihi,  dedit  inihi  de  ligno  vitae,  et  comedi;  et  dulce 
factum  est  super  mel  ori  meo,  quia  in  ipso  vivificasti 

quibus  juncta  simui  prima  et  secunda  homilia,  tres 
tuntum  inveniuntur  homiliae  super  Missus  est. 


63 


S.  BBRqARDI  AB6ATIS  GLAR^VALLBNSIS 


64 


me.  Ecce  enim  ad  hoc  missus  esl  angelus  ad  Virgi-  •  illa  utique   virga,  qua  ferienle,  aqua   vel  dividilur 

—    ---    •       . -•  -  ..  --. Iransiluris  (£;a:od.  xiv.  16),  vel  de  pelra  excutilur 

bibiluris  {Exod.  xvii,  6).  Nullum  aulem  inconveniens 
esl,  diversis  rebus  diversis  ex  causis  Chrislum  figu- 
rari;  el  in  virga  quidem  potenliam,  in  flore  vero 
fragrantiam,  in  fruclu  autem  «aporis  dulcedinem,  in 
frondibus  quoque  sedulam  ejus  intelligi  protectio- 
nem,  qua  videlicet  parvulos  ad  se  confugientes  sub 
umbra  alarum  suarum  protegere  non  desinit,  sivc 
ab  aestu  carnalium  desideriorum,  sive  a  facie  im- 
piorum,  qui  eos  afflixerunt.  Bona  et  desiderabiJis 
umbra  sub  alis  Jesu,  ubi  tutum  est  fugientibus  refii- 
gium,  gralum  fessis  refrigerium.  Misererc  mei,  Do- 
mine  Jesu,  miserere  mei;  quoniam  in  te  confidit 
anima  mea,  et  in  umbra  alarum  tuarum  sperabo, 
aliam  prffidixisse  Deus  videtur,  quando  ad  serpentem  B  donec  transeat  iniquitas  {PsaL  lvi,  2).  In  hoc  ta- 


aem.  0  admirandam  et  omni  honore  dignissimani 
Virginem  I  o  feminam  singulariter  venerandam,  su- 
per  onmes  feminas  admirabilem,  parentum  repara- 
tricem,  posterorum  vivificatricem ! 

4.  Missus  est^  inquit,  angelus  ad  Virginem,  Vir- 
ginem  came,  virginem  mente,  virginem  professione, 
virginem  deniqne,  qualem  describit  Apostolus,  mente 
et  corpore  sanctam  (/  Cor.  vn,  34) ;  nec  noviter, 
nec  fortnitu  inventam,  sed  a  saeculo  electam,  ab  Al- 
lissimo  prsecognitam  et  sibi  praeparatam,  ab  angelis 
servatam,  a  patribus  prsesignatam,  a  prophetis  pro- 
missam.  Scrutare  7SS  Scripturas ,  et  proba  quae 
dico.  Visne  ut  et  ego  aliqna  ex  his  testimonia  hic 
inseram?  Ut  pauca  loquar  de  pluribus,  quam  tibi 


ait :  Inimicitias  ponam  inter  te  et  mulierem  ?  £t  si 
adhuc  dubitas  quod  de  Maria  non  dixcrit,  audi  quod 
sequitur  :  Ipsa  conteret  caput  tuum  {Gen,  iii,  i5). 
Cui  hffic  servata  victoria  est,  nisi  Mariae?  Ipsa  pro- 
cnl  dnbio  caput  contrivit  venenatum,  quse  omnimo- 
dam  maligni  suggestionem  tam  de  camis  illecebra, 
qnam  de  mentis  superbia  deduxit  ad  nihilum. 

5.  Quam  vero  aliam  Salomon  requirebal,  cum 
dicebat :  Mulierem  fortem  quis  inveniet  f  Noverat 
quippe  vir  sapiens  hujus  sexus  infirmitatem,  fragile 
corpus,  labricam  mentem.  Quia  tamen  et  Deum  le- 
geral  promisisse,  et  ita  videbat  congruere  ut  qui 
vicerat  per  feminam,  vinceretur  per  ipsam,  vehe- 
menter  admirans  aiebat :  Mulierem  fortem  quis  in- 


men  Isaiae  testimonio,  florem  Filium,  virgam  intel- 
lige  Matrem ;  quoniam  et  virga,  floruit  absque  ger- 
mine,  et  virgo  concepit  non  ex  homine.  Nec  virgae 
virorem  floris  laesit  emissio,  nec  virginis  pudorem 
sacri  partus  editio. 

7.  Proferamus  et  alia  Virgini  Malri,  Deoquc  Filio 
congrua  de  Scripturis  lestimonia.  Quid  illud  Gedeo- 
nis  veflus  significat,  quod  utique  de  carne  tonsum, 
sed  sine  vulnere  carnis  in  area  ponitur,  et  nunc  qui- 
dem  lana,  nunc  vero  area  rore  perfunditur  {Jud.  vi, 
37-40),  nisi  carnem  assumptam  de  carne  Virginis, 
et  absque  detrimenlo  virginitatis?  Cui-utique  distil- 
lantibus  coelis  tota  se  infudit  plenitudo  divinitatis  : 
adeo  ut  ex  hac  plenitudine  omnes  acceperimus  {alias^ 


venietfQnod  est  dicere  :  Si  ita  de  manu  feminse  C  acciperemus) ,  qui  vere  sine  ipsa  non  aliud  quam  ter- 

ra  arida  sumus.  Huic  quoque  Gedeonico  facto  pro- 
phelicum  dictum  pulchre  satis  convenire  videtur,  ubi 
legitur  :  Descendet  sicut  pluvia  in  veUus.  Nam  per 
hoc  quod  sequitur,  et  sicut  siillicidia  stillantia  su- 
per  terram  {Psal.  lxxi,  6),  idcm  datur  intelligi, 
quod  perinventam  TS9roremadidam  aream,  Pluvia 
nempe  voluntaria,  quam  segregavit  Deus  haercditati 
suae,  placide  prius  et  absque  strepitu  operationis 
humanae,  suo  se  quictissimo  illapsu  {alias,  elapsu) 
virgineum  demisit  in  uteram  :  postmodum  vero 
ubique  terrarum  diffusa  est  per  ora  praedicatorum, 
non  jam  sicut  pluvia  in  vellus,  sed  sicut  stillicidia 
stillantia  super  lerram,  cum  quodam  utique  strepiiu 
verbonim,  ac  sonitu  miraculorum.  Siquidem  recor- 


pendet  et  nostra  omnium  salus,  et  innocentiae  resti- 
tutio,  et  de  hoste  victoria :  fortis  omnino  necesse  est 
ut  provideatur  [alias,  praevideatur),  quae  ad  tantum 
opus  possit  esse  idonea.  Sed  malierem  fortem  quis 
inveniet?  At  ne  hoc  quaesisse  putetur  desperando, 
subdit  prophetando,  Procul  et  de  ultimis  /inibus 
pretium  ejus  {Prov.  xxxi,  iO):hocest  non  vile,non 
parvum,  non  mediocre,  non  deniqne  de  terra;  sed  de 
coelo,  nec  de  coeio  proximo  terris  pretium  fortis  hujus 
malieris,  sed  a  sommo  coelo  egressio  ejus.  Quid 
detnde  mbas  ille  quondam  Mosaicus  portendebat, 
flammas  quidem  emittens,  sed  non  ardens  (^xod, 
III,  8),  nisi  Mariam  parientem,  et  dolorem  non  sen- 
tientem?  Quid,   rogo,  virga  Aaron  florida  {Num. 


xvn,  8),  nec  bumectata,  nisi  ipsam  concipientem,  D  datae  sunt  nubes  illse,  quae  portabant  pluviam,  prae- 


quamvis  virum  non  cognoscentem  ?  Hu jus  magni  mi- 
raculi  majus  mysterium  Isaias  edisscrit,  dicens, 
Egredietur  tnrga  de  radice  Jesse,  et  flos  de  radice 
ejus  ascendet  (Isa,  xi,  1)  :  virgam,  virginem;  flo- 
rem,  virgimis  partum  inteliigens. 

6.  Sed  si  tibi  quod  nunc  in  flore  Ghristus  inteiligi 
dicitur,  superiori  videtur  adversari  sententiae,  qua 
non  virgae  flore,  sed  floris  fractu  designari  diceba- 
tur;  noveris  in  eadcm  Aaronica  virga  (quae  non  so- 
lum  floruit,  sed  et  fronduit  et  fmctum  emisit)  non 
solum  flore  vel  fractu,  sed  ipsis  etiam  frondibus 
eumdem  significari.  Noveris  et  apud  Moysen  nec 
fractu  virg»,  nec  flore,  sed  ipsa  virga  demonstrari ; 


ceptum  sibi  fuisse  cum  mitterentur  :  Quod  dico  volns 

in  tenebriSf  dicite  in  lumine;  et  quod  in  aure  auditis 

proidicate  super  tecta  (Matth.  x,  27).  Quod  et  fece- 

mnt :  et  enim  in  omnem  terram  exivit  sonuseorum, 

etin  fines  orbis  terroe  vcrba  eorum  (Psal.  xviii,  5). 

8.  Audiamus  et  Jeremiam  nova  veteribus  valici- 

nantem,  et  quem  praesentem  monstrare  non  poterat, 

venturum  et  ardenter  desiderantem,  et  fidenter  pro- 

mittentem  :  Novum,  inquit,  creavit  Dominus  super 

terram  :  femina  circumdabit  virum  (Jerem.  xxxi, 

22).'QuaB  cst  haec  femina?  quis  vero  iste  vir?  Aut  si 

vir,  quomodo  a  femina  circumdatus  ?  aut  si  a  femi- 

na  circumdari  potest,  quomodo  vir?  £t  ut  apertius 


6S 


SUPBR  MlSSaS  EST  HOMIUJt 


66 


dicam,  quomodo  potesl  simul  et  vir  esse,  et  in  ntero  ^  loco  :  740  Jesut  autem  proficiebat  tapientia ,  et 

.     •       ai -         M.      _• _• .__     _       r__ :_—       ^r_A«MA/lAai*  rta4^S^      ^A *•  ■««  ..  .  ._  


matris  ?  hoc  est  enim  viram  a  femina  circumdari. 
Novimus  \alias^  dicimusj  viros ,  qui  scilicet  infan- 
tiam,  pueritiam,  adolescenliam  atque  juventutem 
transeuDtes,  ad  gradum  usque  senectuti  proximum 
pervenerunt.  Qui  ergo  jam  adeo  grandis  est,  quomo- 
do  a  femina  circumdari  poiest  ?  Si  dixi^set,  Femina 
circumdabit  infantem;  vel ,  Femina  circumdabit 
parvulum ;  nec  novum  videretur,  nec  mirum.  Nunc 
autem  quia  nil  tale  posuit,  sed  dixit  virum^  quseri- 
mus  quae  sit  hsec  novitas,  quam  Deus  fecii  in  terra, 
ut  femina  circumdaret  virum,  el  vir  intra  feminei 
unius  corpusculi  membra  sese  cohiberet  ?  quid  est 
hoc  miraculi?  Nunquid  potest  homOy  ut  ait  Nicode- 
mus,  in  ventrem  inairis  suce  iterato  introire,  et  re^ 
nasci?  {Joan,  iii,  4.) 


asiate,  et  gratia  apud  Deumet  homines  (Luc.  ii,  52). 
Nam  quod  de  sapientia  et  gratia  hic  diclum  est,  Qon 
secundum  quod  erat,  sed  secundum  quod  apparebat» 
intelligendum  est :  noa  quia  videlicet  aliquid  ei  do- 
vum  accederet,  quod  aate  non  haberet;  sed  quod 
accedere  videretur,  quando  volebat  ipse  ubi  vide- 
retur  (alias,  ut  videretur).  Tu,  homo.  cum  proficis, 
non  quando,  uec  quantum  vis  proficis  :  sed  te  ne- 
sciente  tuus  moderatur  profectus,  tua  vita  dispoui- 
tur.  At  vero  puer  Jesus,  qui  disponit  vilam  (viUm 
deest  aliis)  tuam,  ipse  disponebat  et  suam,  et  quan- 
do  volebat ,  et  quibus  volebat  sapiens  apparebat, 
quaDdo  et  quibus  volebat  sapientior,  quando  et  qui- 
bus  volebal  sapieotissimus  :  quaoquam,  in  se  nun- 
quam  esset   nisi  sapientissimus.  Similiter  et  cum 


9.  Sed  verto  me  ad  conceptum  parlumque  virgi-  D  semper  omni  gratia  plenus  fuisset,  sive  qnam  apud 


nalem,  si  forle  inter  plurima  nova  ac  mira,  quse  ibi 
profecto  inspicit  qui  diligenter  inquirit,  etiam  hanc, 
quam  de  Propheta  protuli,  reperiam  novitatem. 
Porro  ibi  agnoscitur  longitudo  brevis,  latitudo  an- 
gusta,  altitudo  subdila,  profunditas  plana  [alias  ^ 
plena].  Ibi  agnoscitur  lux  non  lucens,  verbum  infans, 
aqua  sitiens,  panis  esuriens.  Videas,  si  attendas, 
potentiam  regi,  sapientiam  instrui,  virtutem  sus- 
tentari  :  Deum  denique  lactentem,  sed  angelos  refi- 
cientem;  vagientem ,  sed  miseros  consolantem. 
Videas,  si  attendas,  tristari  Isetitiam,  pavere  fidu- 
ciam,  salutem  pati,  vitam  mori,  fortitudinem  in- 
firmari.  Sed,  quod  non  minus  mirandum  est,  ipsa 


Deum,  sive  quam  apud  homines  habere  deberet, 
pro  suo  tamen  arbitrio  eam  nunc  plus,  nunc  minus 
ostendebat,  prout  cernentium  vei  meritis  congruere, 
vel  saluti  expedire  sciebat.  Constat  ergo  quia  sem- 
per  Jesus  virilem  animum  habnit,  eUi  semper  iu 
corpore  vir  non  apparuit.  Car  deniqte  dubito  virum 
fuisse  in  utero,  quem  inibi  Deum  fiiisse  non  ambigo? 
Minns  quippe  est  esse  virum,  quam  esse  Deum. 

li.  Sed  vide  si  non  etiam  hanc  Jeremi»  novita- 
tem  Isaias  lueidissime  aperit,  qni  el  novos  superias 
Aaronicos  flores  exposuit.  Eccef  inquit,  virgo  eonei" 
piet,  et  pariet  filium.  En  habes,  feminam,  scilicet 
Virginem.  Vis  et  de  viro  audire  quis  8cit?£/  voca' 


ibi  cemitur  tristitia  laetificans ,  pavor  confortans ,  Q  bitur,  ait,  nomen  ejus  Emmanuelf  id  est,  NoHscum 


passio  salvans,  mors  viviticans,  infirmitas  roborans. 
Cui  jam  illud  quoque  non  occurrat ,  quod  qusere- 
bam?Nunquid  non  facile  tibi  esl  inter  hsec  femi- 
nam  agnoscere  virum  circumdaniem,  cum  Mariam 
videas  virum  approbatum  a  Deo  Jesum  suo  utero 
circamplectentem?  Virum  autem  dixerim  fuisse 
Jesum,  non  solum  jam  c»am  diceretur  vir  propheta, 
potefis  in  opere  et  sermone  (Luc.  xxiv,  19),  sed  etiam 
cum  tenera  adhuc  infantis  membra  Dei  maier  bian- 
do  vel  foveret  in  gremio,  vel  gestaret  in  utero.  Vir 
igitnr  erat  Jesus  necdum  etiam  natus,  sed  sapientia, 
non  aetate;  animi  vigore,  non  viribus  corporis;  ma- 
tarilate  sensuum,  non  corpulentia  membronun. 
Neqae  enim   minus  habuit   sapientise ,  vel  potius 


Deus  (Isa.  vii,  14).  Femina  itaque  circumdaas 
virum,  Yirgo  est  concipiens  Deum.  Vides  quam 
pulchre  et  concorditer  sanctorum  mira  facta  el  my- 
stica  dicta  sibi  invicem  concioant.  Vides  qoam  stu- 
pendum  sit  hoc  unum  de  Virgme  et  in  Virgine 
factum  miraculum,  quod  tot  miracula  prserenenml» 
tot  oracula  promiserunt.  Unus  nimirum  fnit  spiritns 
prophetarum,  et  licet  diversis  modis,  aigaia  ei 
temporibus;  eamdem  rem  diversi,  non  diverso  spi- 
ritu  et  prseviderimt,  et  prsedixenmi.  Qaod  Uoy^ 
monstratum  est  in  rubo  et  ignot  Aaroni  in  virga  et 
flore,  Gedeoni  in  vellere  et  rore;  hoc  aperte  8alo- 
mon  prsedixit  in  forti  moliere  et  ejos  pretk);  aper^ 
tius  Jeremias  prsecinuit  de  femina  et  viro,  apwtiaaip 


non  minus  [aliaSf  minor)  fuit  sapientia  Jesus  con-  q  me  Isaias  declaravit  de  Virgine  et  Deo,  Gabriel  taor 


ceplus,  quam  natus;  parvus,  quam  magnus.  Sive 
ergo  latens  in  utero,  sive  vagiens  in  prsesepio,  sive 
jam  grandiusculus  intcrrogans  doctores  in  templo, 
sive  jam  perfectse  setatis  docens  in  populo,  seque 
profeeto  plenus  fuit  Spiritu  sancto.  Nec  fuit  hora 
in  quacunque  setate  sua ,  qua  de  plenitudine  illa 
qnam  in  sai  conceptione  accepit  in  utero,  vel  ahquid 
minueretur,  vel  aliquid  eidem  adjiceretur  :  sed 
a  principio  perfectus,  a  principio,  inquam,  plenus 
fuit  spirita  sapientise  et  intellectus,  spiritu  consilii 
et  fortitadiois,  spirita  scientise  et  pietatis,  spiritu 
timoris  Domini  (Isa,  xi,  2,  3). 
10.  Nec  te  moveat,  quod  de  ipso  legis  in  alio 


dem  exhibuit  ipsam  Virginem  (Ftrginem  deest 
aliis)  salutando.  Ipsa  namque  est,  de  qoa  napc 
Evangelista  :  Missus  eii^  ait,  anqelus  GaMel  a  Deo 
ad  Yirginemf  desponsatam  Joseph. 

i2.Ad  Ftr^tn«f9t,iDquit,  desponsatam.Qamed»' 
ponsatam?  Cum  esset,  inqnam,  virgo  electa,  et,  ut  oa- 
lensum  est,  virgo  conceptura^  virgo  paritara,  vdr 
rum  cur  desponsata  fuerit,  non  nopiura.  Nonqoid 
vel  hoc  casu  factum  quis  dixerit?  Non  est  easu 
factum,  quod  rationabiiis  caosa  commendat,  caoaa 
valde  utilis  ei  necessaria»  ei  divini  prorsoa  adinven- 
tione  oonsilii  digna.  Dieam  quod  mibi,  ioio  qoQ^ 
ante  me  Patribus  visum  fuit.  Illa  uiiqoe  foii  ratio 


67 


S.  BBRNABDI  ABBATIS  OAR^VALLBNSIS 


68 


desponsationis  Mariae,  quae  et  cla)>itationis  Thomae.  • 
Ifos  siqaidem  iadsedrtim  erat,  ui  a  die  desponNalio- 
nis  sose,  nsque  ad  tempus  nuptiarum,  sponsis  sponsae 
traderentttr  castodiends  :  quatenas  earum  ipsi  eo 
sibi  pndicitiam  cariosius  servarcnt,  quo  sibi  ipsi 
fideliores  existercnt.  Sicut  ergo  Tbomas  dubitando, 
palpando,  constantissimus  factus  est  Dominica)  con- 
fessor  ressfirrectionis,  ita  et  Joseph  Nariam  sibi 
desponBando  ejusque  conversationem  in  tempore 
castodice  stadiosias  comprobando,  factus  est  pudi- 
dti»  fidelissimas  testis.  Palchra  utriasque  rei  con- 
Tenientia  :  et  dubitatio  Tlioma;,  et  desponsaiio 
Marise.  Fbterant  quidem  simiUs  erroris  laqueum 
nobis  injicere,  fidei  videlicet  iu  illo,  castitatis  in 
iUa,  veritatem  in  suspicionem  adducere  :  sed  valde 
prudenter  et  pie  factom  est  per  contrarium,  ut  n 
imde  metuebatur  suspicio,  firma  sit  ceriitudo.  Nam 
et  de  PlKi  resurrectione  citius  quidem  ego,  qui 
infirmus  sum,  crediderim  Thomae  dubilanti  et  pal- 
panti,  quam  CephsB  audienti  et  credenti  :  et  de 
Matris  continentia  facilius  sponso  ejus  custodienli 
et  experienti,  quam  ipsi  quoque  Virgini  de  sola  sua 
consdentia  se  defendenti.  Dic,  quaeso,  quis  741 
eam  videm  non  desponsatam  et  gravidam,  non  po- 
tiua  diceret  meretricem  (alias,  corruptam)  quam 
virgifiemt  Non  antem  decebat  boc  dici  de  Matre  Do- 
mini.  Tolerabiliu;»  vero  atque  honestius  fuit  putari 
ad  lempas  Christum  de  conjugio  fuisse  natum,  quam 
de  fomieatione. 

43.  Sed  non  polcrat,  inquis^  Deus  apertum  ali- 
quod  09tendere  sigmim,  quo  videiicet  fieret  ut  ejus  p 
nec  ortus  infamaretur,  nec  mater  criminaretur? 
Foterirt  utiqne;  sed  non  poterat  latere  dsemones, 
quod  seirent  homines.  Oportebat  autem  a  principe 
mtmdf  aliqnandia  eelari  divini  consilii  sacramen- 
tum  :  non  quod  Deus,  si  palam  opus  suum  facere 
irellet,  impediri  posse  ab  illo  metueret  :  sed  quia 
ipise,  qul  non  a<^m  potenter,  sed  etiam  sapienter 
qmcini((tte  reluit  feeit,  sicnt  in  omnibus  operibus 
Sttia  qtasdam  reram  vel  temporum  congruentias  pro- 
pler  ordinis  pulchritudinem  servare  eonsuevit,  ita 
ia  hoc  qudque  taifi  magnifico  opere  suo,  nostra^ 
videlieet  reparatiofiris»  non  tantum  potentiam  suam, 
s«d  et  pradetttiam  ostendere  voIuH.  Et  quanquam 
ilM  aUler,  qoomodo  vettet,  perficere  potuisset;  pla- 
etiH  ei lanHHi  eo  potins  etmodo,  et  ordinc  hominem  m 
silM  reconeiliare,  quo  aoverst  cecidtsse  :  ut,  sicut 
difti»ola8  prias  seduxit  ieminam,  et  postmodum  vi- 
rtm  pcfr  feminam  vicit,  ita  prius  a  femina  virgine 
aoduceralvr,  et  poat  a  viro  Chrislo  aperte  debellare- 
tur  :  quatenus  maUti»  fraudi  daiD  ars  pieiatis  illu- 
tleret,  im  maligni  forlitudinem  Cliristi  virtus  conte- 
reret,  diabol»  Dous  et  jprudenlior  appareret  et  for- 
iior.  lCa  qui^e  decuit  incarmtam  Sapientiam 
apiritttalem  vincere  malitiam,  quo  non  solum  atttn- 
goret  a  fine  usque  ad  finem  fartiler,  aed  et  dispo- 
iMrel  omnia  auaviter  {Sap.  vni,  I).  Attiagit  autem  a 
fiiM  aaque  ad  fioem,  id  eet  a  ecetio  usque  ad  infer- 
BmiL  Si  aseemderoy  inqtit,  in  cmhum,  tuiilic  e$ :  si 


descendero  in  infernumy  ades  (PsaL  cxxxviii,  8). 
Ulrobique  vero  forliler,  quando  el  de  supernis  ex- 
pulit  superbum,  et  apud  inferos  spoliavil  avarum. 
Conveniens  ergo  erat  ut  suaviter  quoque  omnia, 
cmlestia  scilicot  ct  terrena,  disponeret  :  quatenus  el 
illinc  dejiciens  inquietum,  reUquos  in  pace  firniarel, 
et  hic  debellaturus  invidum,  nobis  prius  suae  humi- 
litatis  et  mansuetudinis  valde  necessarium  exemplum 
relinqueret  :  sicque  mirabili  fieret  moderaii.ine 
sapientiae,  ut  et  suis  suavis,  et  hostibus  fortis  appa- 
reret.  Quid  enim  prodesset  diabolum  a  Deo  vinci, 
nobis  manenlibus  superbis?  Necessario  igitur  despon- 
sata  est  Maria  Joseph,  quando  per  hoc  et  a  canibus 
sanclum  absconditur,  et  a  sponso  virginitas  coui- 
probalur,  et  Virginis  tam  verecundiae  parcitur,  quam 
famse  providetur.  Quid  sapientius,  quid  dignius 
diviua  providentia  f  Uno  tali  consilio  secretis  cocle- 
slibus  ct  adinitlitur  testis,  et  excluditur  bostis,  et 
integra  servatur  fama  Virginis  matris.  Alioquin 
quando  pepercisset  justus  adulterde?  scriptum  est 
aulem  :  Joseph  autem  vir  ejus,  cum  esset  justus  et 
nollet  eam  tradu^ere^  voluit  occulte  dimittere  eam 
(Uatth,  I,  19).  Bene,  cum  esset  justus,  noluit  eum 
traducere  :  quia  sicut  nequa(|uam  justus  essel,  si 
cognitam  ream  consensisset;  sic  nihilominus  juslus 
non  esset,  si  probatam  innoxiam  condemnasset. 
Cum  ergo  justus  esset  et  nollet  eam  traducere,  voluit 
occulte  dimitlere  eam. 

14.  Quare  vohiit  dimittere  eam?  Accipe  et  in  hoc 
non  meam,  sed  Patram  sententiam.  Propter  hoc 
Joseph  voluit  dimittere  eam,  propter  qnod  et  Petrus 
Dominum  a  se  repellebat,  dicens  :  Eon  a  me,  Do- 
mine,  quia  homo  peccator  sum  (Lu^,  v,  8) :  proptcr 
quod  et  Centurio  a  domo  sua  eum  prohibebat,  cum 
diceret :  Domine,  non  sum  dignus  ut  intres  sub 
tectum  meum  (Math.  viii,  8).  Ita  ergo  et  Joseph  in- 
dignum  et  pecatorem  se  reputans,  dicebat  intra 
se,  a  taH  et  a  tanta  non  debere  sibi  ultra  familiare 
prsestari  contubernhim,  cujus  supra  se  mirabilem 
expavescebat  dignitatem.  Videbat  et  horrebat  di- 
vinse  prsesentiae  certisshnum  gesiantem  insigne  :  et 
quia  mysterium  penetrare  non  poterat,  volebat  di- 
mittere  eam.  Expavit  Petras  potentise  magnitudi- 
nem,  expavit  Centurio  prsesentiai  majestatem.  Ex- 
horraK  nimiram  et  Joseph,  sicut  homo,  hujus  tanti 
miraeuH  novitatem,  mysterii  profundiiatem  :  et  ideo 
occulte  voluit  dimittere  eam.  7M  Miraris  quod 
Joseph  prsegnantis  sese  consortio  Virginis  judicabat 
indignum,  cum  andias  et  sanctam  Elisabeth  ejus 
non  posse  ferre  praesentiam,  nisi  cum  tremore  qui- 
dem  et  raverentia?  Ait  namque :  Unde  hoc  mihi,  ut 
veniat  mater  Domini  mei  ad  me?  (Luc.  i,  43).  Ideo 
itaque  Joseph  voluit  dimittere  eam.  Sed  quare 
occnlte,  et  non  palam?  Ne  videlicet  divortii  causam 
inquireretnr  exigeretur  rationem.  Quid  enim  vir  • 
justus  responderet  popnlo  durse  cervicis,  populo 
non  credenti  et  contradicenti  ?  Si  diceret  quod  sen- 
tiebat,  qtiod  de  illius  puritate  comprobaverat, 
nonne  mox  incrednii  et  cradeles  Jodaei  siibsanna- 


m 


SUPBA  MlSSm  KST  HOMILMi. 


70 


rent  iUum,  lapidarent  illam?  Qoando  Damqae  Yeri-  /|  ^tiem  coostiluit  Dominus  suae  matris  solatium,  suce 


tati  crederent  tacenti  in  utero,  quam  postea  con- 
tempserunt  clamantem  ia  templo?  Qiikl  facerent 
nocdnm  apparenti,  qid  postmodam  impias  manus 
injeeenmt  etiam  miracolis  coniscanti  ?  Merito  ergo 
yir  jnstQS,  ne  aii  mentiri,  aut  diftamare  oogeretar 
iDDOxiam,  ¥olnit  oecalte  dimitiere  eam. 

15.  Sin  vejt)  aliter  quia  sentiat,  et  Joseph  sicit 
hominefli  dubitasse  coatendat^  sed  qaia  jastus  erat, 
noluisse  qoidem  habitare  cum  ea  propter  suspi- 
cionem,  nec  tamen  (quia  pioa  erat)  tradnoere  vo- 
Ittisse  saspeetan,  et  idee  volnerit  oecolte  dimittere 
eam,  breviter  respondeo,  eliam  sic  dubitationem 
iUam  ioseph  foisse  aecesaariam,  qu»  divino  meruit 
ceriiOcari  ol^acnlo.  Sic  qaippe  scriptum  est  :  Hcec 


carnis  nutritium,  solum  denique  in  terris  magni 
consilii  coadjatorem  sibi  fidelissimum.  Huc  accedit 
quod  dicitur  fuisse  de  domo  David.  Vere  enim  de 
domo  David,  vere  de  regia  stirpe  deacendit  vir  iate 
Joseph,  nobilis  genere,  mente  nobiiior.  Plaae  fiUus 
David,  non  degenerans  a  patre  suo  David.  Proraus, 
inqoam,  fiiius  David,  non  Untom  came,  sed  fide, 
sed  sanctitate,  sed  devolione :  quem  tanquam  alte- 
rum  David  DominHS  invenit  secundum  cor  suum, 
cui  tuto  conunitteret  secretissimum  atque  sacratis- 
simum  sui  cordis  arcanom  :  cui  tanquam  74M  aiter 
David  incerta  et  occolta  sapieati»  sua  manifestavit, 
et  dedit  illi  non  ignaram  esse  mysteru,  quod  nemo 
principum  hujus  saecuU  agnovit :  coi  denique  datum 


auiem  eo  coqitanie^  sciUcet  quod  occulte  dimitteret  D  ^^  quod  multi  reges  et  prophetae,  cum  vellent  vi 


eam,  npparuit  ei  angelus  in  scmnie,  dicens  :  Joseph 
fiH  Damd^  noli  Hmere  accipere  Mariam  conjugem 
iuam.  Quod  enim  tn  ea  natum  est^  de  Spiritu  sancto 
est  {Mmtth,  i,  20).  Itaqae  propter  istas  rationes 
despoQfittta  est  Maria  Joseph,  vei  potius,  sicut  ponit 
evangeUsta,  viro^  cui  nomen  erai  Joseph.  Viram  no- 
minat,  non  quia  maritas,  sed  quod  homo  virtuUs 
erat.  Vel  potius  qaia,  juxta  alium  evangeUstam, 
Don  vir  simpiiciter,  sed  vir  ejus  dictus  est,  merito 
apptUalar  qtod  necessttrie  putatur.  Deboit  ergo  vir 
ejtts  ai^Uari,  quia  necesse  fuit  et  putari  :  sicut  et 
pater  Salvatoris  non  qaidem  esse,  sed  dici  meruit, 
ut  piats^elmr  esse,  dicente  hoc  ipso  evangeUsta :  Et 
ipse  Jesns  erat  incipiens  quasi  annorum  tringinta 


dere,  non  viderunti  audire,  et  non  audierant;  non 
solam  videre  et  aadire,  sed  etiam  portare,  dedu- 
cere,  amplecti,  deosculariy  nutrire  et  custodire. 
Non  tantam  autem  Josepb,  sed  et  Maria  descendisse 
credenda  est  de  domo  David.  Alioquin  non  foisset 
desponsata  viro  de  domo  David^  si  non  esset  et  ipsa 
de  domo  David.  Ambo  igitur  erant  de  domo  David ; 
sed  in  altera  completa  est  veritas,  <|uam  juravit 
Dominus  David,  altero  tamen  conscio  et  teste  adim- 
pletSB  promissioois. 

47.  In  fioe  autem  versus,  Et  nomen^  mqvai,  Ftr- 
ginis  Maria,  Loquamnr  paoca  et  soper  boc  aomine, 
quod  interpretatum  maris  stella  dicitur,  et  matn 
Virgini  valde  oonvenienter  aptatur.  Ipat  namqae 


tt<p«/aMiir,/litttf /o«ep/i|LtM;.ui,83).N6Cvirergo  C  aptissime  sideri  comparatur;  qaia,  ,sicttt  sine  sui 


matris,  nec  filU  pater  exstitit^  quamvis  certa  (ut 
dictam  est)  et  necessaria  dispenaatione  utramque  ad 
tempiis  et  appeUatas  sit  et  putatas. 

16«  Conjice  tamen  ex  hac  appeUatione,  qua,  licet 
dispensatoria,  meruit  honorari  a  Deo,  at  pater  Dei 
ei  dictss,  et  creditas  sit :  conjice  et  ex  proprio  vo- 
cabalo  <quod  augmentum  non  dubitas  interpretari) 
ffsis  ti  qaalis  homo  faerit  iste  Joseph.  Simul  et 
neflKlito  mafoi  Ulhis  qaondam  patriaroliae  veoditi 
m  Mgjp^o  {Gen.  xxxvii,  27)  :  et  scilo  ipsius  istum 
noD  aolnm  vocabakim  fiiisse  sorUtam,  sed  et  casti- 
momam  adeptom,  innocentiam  assecotam  et  gra- 
tisnu  Siqaidem  iUe  Joseph,  fratema  ex  invidia  ven- 
ditaB  ei  dactas  in  iEgyptam,  GhrisU  vendiUonem 


corrapUone  sidus  saum  emiiUt  nuUam,  sicabsquc 
sui  lassiooe  virgo  parUirit  fiUum.  Noc  sideri  radtus 
suam  minuit  daritatem,  nec  Virgini  FiUas  soam 
integritatem.  Ipsa  est  igitur  nobUis  Ula  stella  ex 
Jacob  orta,  cujus  radios  universom  orbem  iHuminat, 
cujtts  splendor  et  pr»fttlgei  in  snpenus,  ot  iaCeros 
penetrat :  terras  etiam  perlustraiis»  ei  cafefaciiens 
magis  meates  qvam  corpora,  fovei  virtutes,  exco- 
qnit  vitia.  Ipsa,  iaqHam^  ast  prmdara  et  esUnia 
stella,  sHper  hoc  BMre  BUtgnum  et  spaUosam  neces- 
sario  sttblevata,  micans  meritis,  iUostraBs  exempUs. 
0  qoisqttis  te  intelUgis  in  hujns  s»c«U  pFoflavio 
magls  inter  proceUas  et  tempestaies  finctuare,  qium 
per  terram  ambulare;  ne  avertas  ocolos  a  fii^gore 


iste  Joseph  Uerodianam  invidiam  Q  ^^^  sidaris,  si  non  vis  obrui  prooeUis.  Si  insur- 


fogiens,  Ghristam  in  wEgyptum  portavit  {Matth.  ii 
i4^  Qle  domino  soo  fidem  servans,  domin»  aoliiit 
commisceri  (Gen,  xxxix,  i%) :  iste  dominara  soam, 
Domini  ani  matnem,  virginem  agnosoens,  et  ipse 
contiiiens  fideUter  costodivit.  OU  data  est  intelligen- 
tia  ia  mysleriis  somnioram  (Gen,  xl,  xli)  :  isti 
datum  est  conscium  fieri  atque  participem  C(jelesUum 
sacrametttorum  (Matth,  u  20).  ULe  fruroenta  serva- 
vil  non  sibi,  sed  omni  populo  (Gen.  xl,  xli)  :  islo 
panem  vivam  e  co^  servandum  accepil  tam  sibi 
qnam  iolt  mnndo.  Non  est  dobiam  quin  beniis  et 
fideUs  homo  faedt  iste  Joseph,  cui  Mater  desponaata 
esi  Salvatoris.  FSdeUs^  in^am,  servus  et  pmdens, 


gant  venU  tentationam,  si  incarras  scopulos  tribu- 
kuionum,  respice  stellam,  voca  Mariam.  Si  jactaris 
superbise  andis,  si  ambitionis,  si  detracUonis,  si 
aemalaUoms;  respice  steUam^  voca  Mariam.  Si 
iracttndia,  aat  avaritia,  aut  camis  illecebra  navieu- 
lam  concusserit  mentis,  respice  ad  Mariam.  Si 
criminum  immanitate  tarbalu&,  conscientise  foeditate 
confusus,  judidi  horrore  perterritas,  barathro  inci- 
pias  absorberi  triaUtiae,  deaperationis  abysso ;  .cojgita 
Mariam.  In  pericuUs,  in  angostiis,  in  rebus  dubiis, 
Mariam  cogita,  Mariam  invoca.  Non  recedat  ab  ofe, 
non  reoedat  a  corde ;  et  ut  impetres  ^os  orationis 
soffragiam,  non  deseras  conversationis  eiemplam. 


71 


S.  6RRNARDI  ABBATIS  GLARiE-TALLBNSlS 


72 


Ipsam  seqiiens  iion  devias  :  ipsam  rof^ans  non 
desperas  :  ipsam  cogitans  non  erras.  Ipsa  tenenie 
non  cormis ;  ipsa  protegente  non  metnis;  ipsa  dnee 
non  fatigaris;  ipsa  propitia  pervenis  :  et  sic  in  te- 
metipso  experiris  qnam  merito  dictnm  sit,  Et  no- 
men  Virginis  Maria.  Sed  jam  modice  pausandum 
est,  ne  et  nos  in  iransitu  claritatem  tanti  luminis 
intneamur.  Ut  enim  verbis  apostolicis  utar,  Banum 
esl  nos  hic  esse  {Matth.  xvii,  4)  :  et  libot  dulciter 
contemplari  in  silentio,  quod  laboriosa  non  sufBcit 
expUcare  locutio.  Interim  autem  ex  devota  scintil- 
lantis  sldens  contempiatione,  ferventior  reparabitur 
in  his  qu»  secuuntur,  disputatio. 

HOMILIA  m. 
!n  Luc,  cap.  i,  28-32. 
i.  Libenter,  ubi  mihi  congmere  video,  verba 
sanctorum  assemo,  quo  vel  vasculorum  pulchritu- 
dine  gratiora  fiant  quaecunque  in  eis  lectori  appo- 
suerim.  Ut  autem  nunc  a  propheticis  verbis  inci- 
piam  :  Va^  mihi,  non  quidem,  sicut  prophetae,  quia 
tacui,  sed  quia  locutus  sum,  quoniam  vir  pollutus 
lainis  ego  sum!  (Isa.  vi,  5.)  Heu!  quot  vana,  quot 
fafsa,  quot  turpia  per  hoc  ipsum  spurcissimum  os 
meum  evomuisse  me  recolo,  in  quo  nunc  coelestia 
revolvere  verba  prsesumol  Yehementer  timeo,  ne 
jamjam  audiam  ad  me  dictum  :  Quare  tu  enarras 
jusHtiasmeaSi  et  assumis  testamentummeumper  os 
tuum?  (PsaU  xlix,  16.)  Utinam  et  mihide  supemo 
altari,  non  quidem  carbo  unus,  sed  ingens  globus 
Igneus  afferatur,  qoi  videlicet  multam  et  inveteratam 
pmrientis  T44  oris  mei  mbiginem  ad  plenum  ex- 
coquere  sufficiatl  quatenus  angeii  ad  Virginem,  et 
Virginis  ad  ipsum  grata  invicem  ac  casta  colloquia 
dignus  habear  meo  qualicunque  replicare  sermone. 
Ait  igitur  evangelista :  Et  ingressus  Angelus  ad 
eam,  haud  dubhim  quin  ad  Mariam,  dixit :  Ave, 
graiiaplena,  Dominusiecwn.  Quo  ingressus  ad  eam? 
Puto  hi  seeretarium  pudici  cubiculi,  ubi  illa  for- 
taaais  claoso  super  se  ostio  orabat  Patrem  suum  in 
abscondito.  Solent  angeli  astare  orantibus,  et  dele- 
etari  in  his  quos  vident  levare  puras  manus  in  ora- 
tione  :  h(rfocaustum  sancta  devotionis  gaudent  se 
oiTerre  Deo  in  odorem  suavitatis.  Marise  autem  ora- 
Uones  qQaHtvm  piacuerint  in  eonspectu  Altissimi, 
angelus  indicavit,  qui  ingressus  ad  eam,  tam  reve- 
renter  salutavit*  Nec  fiiit  diffidle  angelo  per  clau- 
snm  ostium  penetrare  ad  abdita  Yirginis,  qui  utique 
6x  subtilitate  substantise  suse  hoc  habet  in  natura, 
ut  nec  seris  ferreis  ejus  arceatur  ingressus,  quo- 
cunque  suus  eum  impetns  ferat.  Angelids  enim  spi- 
ritibus  parietes  non  obsistunt,  sed  cuncta  illis  visi- 
bifla  cedunty  cuncta  seque  corpora,  quantumlibet 
solida  vel  spissa,  penetrabiUa  suni  eis  ac  pervia. 
Suspicandum  igitur  non  est,  quod  apertum  inve- 
nerit  angelus  ostiolnm  Virginis^  cui  nimiram  in 
propodto  erat  hominum  fugere  frequentias,  vitare 
ooUoquia;  ne  vel  orantis  perturbaretur  silentium, 
vel  continentis  castitas  tentaretur.  Glauserat  itaque 
etiam  illa  hora  suum  super  se  habitaculum  Virgo 


H  pradentissima,  sed  hominibus,  non  angelis.  Proinde 
'^  etsi  ad  eam  potuit  intrare  Angelus,  sed  nuili  homi- 
num  facilis  patebat  accessus. 

2.  Ingressus  ergo  Angeius  ad  eam  dixit :  Ave, 
gratia  plena,  Dominus  tecum.  Legimus  in  Actibus 
apostoloram,  et  Stephanum  plenum  gratia  {Act,  n, 
5),  et  aposiolos  fuisse  repletos  Spiritu  sancto  (Act. 

II,  4);  sed  longe  dissimiliter  a  Maria.  Alioquin  nec 
in  illo  habitavit  plenitudo  divinitatis  corporaliter, 
quemadmodum  in  Maria  :  nec  illi  concepemnt  de 
Spiritu  sancto,  quomodo  Maria.  Ave,  inquit,  gratia 
plena,  Dominus  tecum.  Quid  mimm  si  gratia  plena 
erat,  cum  qua  Dominus  erat?  Sed  hoc  potius  mi- 
randum,  quomodo  qui  Angelum  miserat  ad  Virgi- 
nem,  ab  Angelo  inventus  est  esse  cum  Virgine.  Itane 

B  veiocior  Angelo  fuit  Deus,  ut  festinantem  nuntium 
celerior  ipse  pneveniret  ad  terras?  Nec  mimm 
Nam  cum  esset  Rex  in  accubitu  suo,  nardus  Virgi- 
nis  dedit  odorem  suum,  et  ascendit  in  conspectu 
glorise  ejus  fumus  aromatis,  et  invenit  gratiam  co- 
ram  oculis  Domini,  clamantibus  qui  circumstabant  : 
Qtiai  estista  quag  ascendit  perdesertum^  sicut  vir- 
gulafumi,ex  aromatibus  myrrhceet  thuris  f  {Cantic 

III,  6.)  Statimque  Rex  egrediens  de  loco  sancto 
suo^  exsultavit  ut  gigas  ad  currendam  viam;  et 
licet  a  sumino  coelo  egressio  ejus  (P^a/.  xvm,  6,  7), 
nimio  tamen  pervolans  desiderio  prsevenit  suum 
nuntium  ad  Virginem  quam  amaverat,  quam  sibi 
elegerat,  cujus  decorem  concupierat.  Quem  prospi- 
ciens  a  longe  venientem  gratulans  et  exsultans  ait 

C  Ecclesia  :  Ecce  venit  is  saliens  in  montibus,  trans- 
iliens  colles  (Cantic.  ii,  8). 

3.  Merito  autem  concupivit  Rex  decorem  Virginis. 
Fecerat  enim  quidquid  longe  antea  prsemonita  fue- 
rat  a  patre  suo  David,  dicente  sibi  :  Audi,  filia,  et 
vide,  et  inclina  aurem  tuam,  et  obliviscere  populum 
tuum  et  domum  patris  tui.  Et  si  hoc  feceris,  concu- 
piscet  rex  decorem  tuum  (Psal.  uiv,  ii,  i2).  Audi- 
vit  quippe  et  vidit,  non  ut  quidam,  qui  audientes 
non  audiunt,  et  videntes  non  intelligunt ;  sed  audivit 
et  credidit,  vidit  et  intellexit.  Et  inclinavit  aurem 
suam  ad  obedientiam,  et  cor  suum  ad  disdplinam, 
et  oblita  est  populum  suum,  et  domum  patris  sui  : 
quia  non  populum  suum  augere  prolis  suceessione, 
nec  domui  patris  sui  relinquere  curavit  hsBredem ; 

"  sed  quidquid  honoris  in  populo,  quidquid  de  paterna 
domo  remm  terrenamm  habere  potuisset,  omnia 
arbitrata  est  ut  stercora,  ut  Ghristum  lucrifaceret. 
Nec  fefellit  eam  intentio,  quando  et  Ghristum  sibi 
filium  vindicavil,  nec  propositnm  pudidtiae  vio- 
lavit.  Bene  igitur  gratia  plena,  prse  et  virginitatis 
gratiam  tenuit,  et  insuper  fecunditatis  gloriam  ac- 
quisivit. 
745  4.  Ave,  inquit,  gratta  plena,  Dominus  te- 

c  eum.  Nondixit,  Dominus  in  te ;  sed,  Dominus  tecum. 
Deus  enim  qui  ubique  sequaliter  totus  est  per  suam 
simi^cem  substantiam,  aliter  tamen  in  rationahbus 

f 'creaturis  qaam  in  caeteris;  et  ipsarum  aliter  in 
bonis  quam  in  malis  est  per  efficaciam.  Ita  sane  est 


73 


SUPBR  MISSUS  EST  HOMlLliE. 


74 


in  irra  lionalibus  crealuris,  ut  tamen  non  capiatur  ji  esuriet;etquibibitfne,adhucHtiet(Eccli.\\i\,29), 


ab  ipsis.  A  rationalibus  autem  omnibus  quidem 
capi  potest  per  cognitionem,  sed  a  bonis  tantum 
capitur  etiam  per  amorem.  In  solis  ergo  bonis  ita 
est,  ut  etiam  sit  cum  ipsis  propter  concordiam  vo- 
luntatis.  Nam  dum  suas  voluntates  ita  justitiae  sub- 
dunt,  ut  Deum  non  dedcceat  velle  quod  ipsi  volunt : 
per  hoc  quod  ab  ejus  voluntate  non  dissentiunt, 
Deum  sibi  specialiter  jungunt.  Sed  cum  ita  sit  cum 
omnibus  sanctis,  specialiter  tamen  cum  Maria  : 
cum  qua  ulique  tanta  ei  consensio  fuit,  ut  illius 
non  solum  voluntatem,  sed  etiam  carnem  sibi  con- 
jungeret;  ac  de  sua  Yirginisque  subslantia  unum 
Christum  efBceret,  vel  potius  unus  Christus  fieret  : 
qui,  etsi  nec  totus  de  Deo,  nec  totus  de  Vu^gine ; 


Utique  propter  saporis  dulcedinem  hoc  dicebat,  qui 
semel  gustatus  magis  excitat  appetitum.  Bonus  fru- 
clus,  qui  animarum  esurientium  et  sitientium  ju- 
stiliam,  et  esca,  et  potus  est.  Audisti  de  odore, 
audisti  de  sapore :  audi  et  de  specie.  Si  enim  fructus 
ille  monis  non  solum  suavis  fuit  ad  vescendum, 
sed  eiiam,  teste  Scriptura,  delectabilvi  aspectu  {Gen. 
III,  6);  quanto  magis  hujus  vitalis  fructus  vivificum 
decorem  debcmus  inquirere,  in  quem^  tesle  alia 
Scriptura,  desiderant  eliam  angeli  prospicere?  (/ 
Petr.  I,  12).  Cujus  pulchritudinem  in  spirilu  vide- 
bat,  et  in  corporc  videre  cupiebat,  qui  dicebat  : 
Ex  Sion  species  decoris  ejus  {Psal.  xlix,  2).  Et  ne 
mcdiocrem   tibi  videatur  commendasse   decorem. 


totus  tamen  Dei,  et  totus  Yirginis  esset ;  nec  duo  B  recole  quod  in  alio  psalmo  legis  :  Speciosus  forma 

filii,  sed  unus  utriusque  filius.  Ait  itaque  :  Ave^ 

qratia  plena^  Dominus  tecum.  Nec  tantum  Dominus 

Filius  tecum,  quem  carne  tua  induis;  sed  et  Do- 

minus  Spiritus  sanctus,  de  quo  concipis ;  et  Domi- 

nus  Pater,  qui  genuit  quem  concipis.  Pater,  inquam, 

tecum,  qui  Filium  suum  facit  et  luum.  Filius  tecum, 

qui  ad   condendum   in   te  mirabile  sacramenlum, 

miro  roodo  et  sibi  reserat  genitale  secretum,  et  tibi 

servai  vii^nale  signaculum.  Spiritus  sanctus  tecum ; 

qui  cum  Patre  et  Filio  tuum  sanctificat  uterum, 

Dominus  ergo  tecum. 

5.  Benedicia  tu  in  mulieribus,  Libet  adjungere 
quod  Elisabeth,  cujus  hsec  verba  sunt,  prosecuUi 


pra:  filiis  hominum  :  diffusa  est  gratia  in  latnis  tuis, 
propterea   benedixit  te  Deus  in  eeternum  (Psal. 

XLIV,  3). 

74G  7.  Benedictus  ergo  fructus  ventris  tui,  cui 
benedixit  Deus  in  aeternum  :  ex  cujus  benedictione 
benedicta  etiam  tu  in  mulicribus ;  quia  non  potest 
mala  arbor  fructum  facere  bonum.  Benedicta,  inquam, 
tu  in  fnu^ieri^u«,qudeiIIamgeneralemmaIedictionem 
evasisti,  qua  dictum  est,  In  tristitia  paries  filios 
{Gen.  III,  16) ;  et  nihilominus  illam,  qua  secutum 
est,  Maledicta  sterilis  in  Israel  {Exod.  xxiii,  26; 
Deut.  VII,  14)  :  ac  singularcm  consecuta  es  benedi- 
ctionem,  ut  nec  sterilis  maneas,  nec  cum  dolore 


subjunxit  :  Et  benedictus  fructus  ventris  tui  (Luc,  p  parturias.  Dura  necessilas,  et  grave  jugum  super 


I,  42).  Non  quia  tu  benedicta,  ideo  benedictus  fru- 
ctns  ventris  tui  :  sed  quia  ille  te  praevenit  in  bene- 
dictionibus  dulcedinis,  ideo  tu  benedicta.  Yere 
etenim  benedictus  fructus  ventris  tui,  in  quo  bene- 
dictae  sunt  omnes  gentes,  de  cujus  plenitudine  tu 
quoque  accepisti  cum  caeteris,  etsi  differentius  a 
caeteris.  Ac  propterea  quidem  benedicta  lu,  sed  in 
muiieribos;  ille  vero  benedictus  non  in  hominibus, 
non  inter  angelos,  sed,  qui  estt  ^^  ^i^  Apostolus, 
super  omnia  benedictus  Deus  in  scecula  {Rom.  ix,  5). 
Dicitur  benedictus  vir,  benedictus  panis,  benedicta 
mulier,  benedicta  terra,  vel,  si  quid  tale  in  creaturis 
benedictum  esse  memoratur;  sed  singulariter  bene- 
dictus  fructus  ventris  tui,  cum  sit  super  omnia  be^ 
nedictus  Deus  in  scecula. 


omnes  filias  Evs?  Et  si  parturiunt,  crudautur  :  et 
si  non  parturiunt,  maledicuntur.  £t  dolor  prohibet 
parere,  et  non  parere  maledictio.  Quid  facies,  Yirgo, 
qu!£  haec  audis,  quae  haec  legis  ?  Si  parturis,  angus- 
tiaris  :  si  sterilis  manes,  malediceris.  Quid  eliges, 
Virgo  prudcns  ?  Angustiae,  inquit,  mihi  sunt  undi- 
que  :  melius  est  tamen  mihi  maledictum  incurrere, 
et  castam  manerC;  quam  prius  quidem  concipere 
per  concupiscentiam,  quod  merito  post  cum  dolore 
parturiam.  Hinc  etenim  etsi  video  maledictum,  sed 
non  peccatum  :  illinc  vero  et  peccatum  simul  et 
cruciatum.  Denique  haec  malediclio  quid  aliud  est, 
quam  hominum  exprobralio  ?  Neque  ob  aliud  sane 
dicitur  slerilis  maledicta,  nisi  quod  opprobrio  et 
contemptui  sit  habenda,  tanquam  inutiUs  et  infru- 


6.  Benedictus  er^o  fructus  ventris  tui.  Benedictus  D  ctuosa,  et  hoc  in  Israel  tanlum.  Mihi  autem  pro  mi- 


in  odore,  benedlctus  in  sapore,  benedictus  in  specie. 
Hujus  odoriferi  fruclus  fragrantiam  sentiebat  qui 
dicebat :  Ecce  odor  filii  mei^  sicut  odor  agri  pleni^ 
eui  benedixit  Dominus  {Gen.  xxvii,  27).  Annon  vere 
benedictus,  cui  benedixit  Dominus?  De  sapore  hujus 
fnictas  quidam  qui  gustaverat  [alias^  quod  gusta- 
verat],  taliter  eructabat,  dicens  :  Gustate  et  videte 
qwmiam  suavis  est  Dominus  {Psal.  xxxiii,  9) ;  ct 
alibt  :  Quam  magna  multitudo  dulcedinis  tuaSjDo^ 
miney  quamahscondisti  timentibus  te  {Psal.  xxx,  20). 
Et  aJius  quidam :  Si  tamen,  inquit,  gustastis  quoniam 
dulcis  est  Dominus  {I  Petr.  ii,  3).  Et  ipse  Fructus 
de  se»  invitans  nos  ad  se  :  Qui  edit  me^  ait,  adhuc 

Patiol.  CLXXXin. 


nimo  est  quod  hominibus  displiceo,  dum  me  possim 
virginem  castam  exhibere  Christo.  0  Virgo  pn»- 
dens,  0  Virgo  devota,  quis  te  docuit  Deo  placere  vir- 
ginitatem?  Quae  lex,  quae  justitia,  quae  pagina  Vete- 
ris  Teslamenti  vel  praecipii,  vcl  consulit,  vel  horta- 
tur  in  carne  non  carnaUter  viverc,  et  in  terrisange- 
licam  ducere  vilam  ?  Ubi  legeras,  beaia  Virgo  :  Sa- 
pieniiu  carnis  mors  est  {Hom.  viii,  6);  et  :  Curam 
carnis  ne  perfeceritis  in  desiderio  {Hofn.  xiii,  14)? 
Ubi  legeras  dc  virgmibus,  quia  cantant  canticum 
novum^quodnemo  alius  cantarepolest,etsequuntur 
Agnum  quocunque  ierit  ?  {Apoc,  xiv,  4.)  Ubi  legeras 
laudatos  esse,  qui  se  castraverunt  propter  regnum 

3 


75 


S.  BBRNARDI  ABBATIS  GLARiB-TALLBNSlS 


76 


ccelorum?  (Matth.  xix,  12.)  Ubi  legeras  :  In  carne  «  fuit  virgiDalis  :  quod  non  pepturbata,  fortiludinis  : 


enim  ambulantes,  non  secundum  carnem  militamus 
(llCor,  X,  3);el:  Qui  matrimonio  jungit  virginem 
suam,  bene  facit;  et  quinon  jungit,  melius  facit  ?  Ubi 
audieras :  Volo  vos  omnes  esse  sicut  et  me  ipsumf  et 
Bonum  est  homini,  sisic  permaneat  secundum  meum 
consilium?  De  virginibus^  inquit,  prasceptum  non 
habeoy  consilium  autem  do  (I  Cor.  vii,  38, 7, 40, 25). 
Tu  vero  non  dicam  prseceptum,  sed  nec  consilium, 
nec  exemplum  :  nisi  quod  unctio  docebat  te  de 
omnibus;  ac  sermo  Dei  vivus  et  efficax,  anle  tibi 
factas  magister  quam  filius,  prins  instruxerit  men- 
tem,  quam  indueril  carnem.  Christo  ergo  devoves 
te  exhibere  virginem ;  et  nescis  quod  ipsi  exhiberi 
te  oporteat  etiam  matrem.  Eligis  in  Israel  esse  con- 
temptibilis,  et  ut  illi  placeas  cui  te  probasti,  maledi- 


quod  tacuit  et  cogitavit,  prudentise.  Cogitakat  autem 
qualis  esset  ista  salutatio.  Sciebat  prudens  virgo, 
quod  ssepe  angelus  Satanae  transfigorat  se  in  ange- 
lum  lucis  :  et  quia  nimirum  humilis  et  simplex  erat, 
nihil  tale  penitus  a  sancto  angelo  sperabat;  et  ideo 
cogitabat  qualis  esset  ista  salutatio. 

10.  Tunc  angelus  intuitus  Virginem,  et  varias 
secum  volvere  cogitationes  faciUime  deprehendens, 
pavidam  consolatur,  confirmat  dubiam,  ac  familiari- 
ter  vocans  ex  nomine,  benigne  ne  timeat  persuadet. 
Ne  timeas,  inquit,  Maria,  invenisti  gratiam  apud 
Deum.  Nihil  hic  doli^  nihil  hic  fallaciae  est.  Nnllam 
circumventionem,  nullas  hic  snspiceris  insidias.  Non 
sum  homo,  sed  spiritus;  et  Dei  angelus,  non  Satanse. 
Ne  iimeas,  Maria,  invenisti  gratiam  apud  Deunu  0  si 


ctum  incurrere  sterilitatis :  et  ecce  maledictio  bene-  D  scires  quantum   tua  humilitas   Altissimo  placeat, 

quanta  te  apud  ipsum  sublimitas  maneat !  angelico 
te  indignam  nec  alloquio  judicares,  nec  obsequio. 
Utquid  enim  indebitam  tibi  dixeris  gratiam  angelo- 
rum,  quae  invenisli  gratiam  apud  Deum?  Invenisli 
quod  quaerebas,  invenisti  quod  nemo  ante  te  potuit 
invenire,  invenisti  gratiam  apud  Deum.  Quam  gra- 
tiam?  Dei  et  hominum  pacem,  mortis  destructio-* 
nem,  vitae  reparationem.  Haec  est  ergo  gratia,  quam 
invenisti  apud  Deum.  Et  hoc  tibi  signum  :  Ecce 
concipies  et  paries  filiumy  et  vocabis  nomen  ejus  Je- 
sum.  Intellige,  prudens  Yirgo,  ex  nomine  Filii  pro- 
missi,  quantam  et  quam  specialem  gratiam  inveneris 
apud  Deum,  Et  vocahiSy  ait,  nomen  ejus  Jesum*  Ra- 
tionem  hujus  vocabuli  alius  evangelista  ponit,  angelo 


dictione  commutatur,  sterilitas  fecunditate  recom- 
pensatur. 

8.  Aperi,  virgo,  sinum,  expande  gremium,  prse- 
para  uterum  :  quia  ecce  facturus  est  tibi  magna  qui 
potens  est,  in  tantum  ut  pro  maledictione  Israel» 
beatam  te  dicant  omnes  generationes.  Nec  suspectam 
habeas,  prudens  Yirgo,  fecunditatem,  quia  non  au- 
feret  integritatem.  Concipies,  sed  sine  peccato,  gra- 
vida  eris,  sed  non  gravata ;  paries,  sed  non  cum 
tristitia  :  nescies  virum,  et  gignes  filiam.  Qualem 
filium?  Illius  eris  mater,  cujus  Deus  est  Pater.  Filius 
paternse  claritatis  [al.,  cbaritatis;  al.,  majestatisj 
erit  corona  tuse  castitatis.  Sapientia  patcrni  cordis 
erit  fructns  uteri  virginalis.  Deum  denique  paries, 


et  de  Deo  concipies.  Gonfortare  ergo,  Ytrgo  fecunda,  Q  sic  interpretante :  Ipse  enim  salvum  faciet  populum 


casta  Puerpera,  Mater  intacta;  quia  non  eris  in 
'Israel  ttltra  maledicta,  neqne  inter  steriles  deputata. 
Et  si  adhuc  malediceris  ab  Israel  secundum  camem, 
non  quia  slerilem  vident,  sed  quia  fecundam  invi- 
dent :  memento  quod  et  Christus  malediclum  pertu- 
lit  crucis,  qui  te  suam  matrem  benedixit  in  coelis  : 
sed  et  in  terris  ab  angelo  benedicta,  et  a  cunctis 
generationibus  terrae  merito  beata  praedicaris.  Be- 
nedicta  ergo  tu  in  mulieribus,  et  benedictus  fructus 
ventris  tui. 

9.  Quai  cum  audisset,  turbataest  in  sermone  ejus, 
et  cogitabat  747  qualis  esset,  ista  salutatio.  Solent 
virgines,  quae  verae  virgines  sunt,  semper  pavidae,  et 
nunquam  esse  securae ;  et  ut  caveant  timida,  etiam 
tuta  pertimescere,  scientes  se  in  vasis  fictilibas  the- 


suum  a  peccatis  eorum  (Matth.  i,  21). 

1 1 .  Dnos  Jesus  lego  in  typo  hujus,  quem  nunc  in  ma- 
nibushabemus,  praecessisse,  ambospopulisprsefaisse : 
quorum  unus  populum  suum  de  BabyIoneeduxit(i^^. 
I ;  ///  Esdr.  v,  5),  alter  suum  in  terram  prombsionis 
introduxit  (JosuCf  i,  11)  :  Et  ilii  quidem  illosy  quibus 
praeerant,  ab  hostibus  defendebant;  sed  nunquid 
salvabant  a  peccatis  eorum  ?  Is  autem  noster  Jesus 
et  a  peccatis  salvat  populum  saum,  et  introduxit  in 
terram  viventium.  Ipse  enim  salvum  faciet  populum 
suum  a  peccatis  eorum.  Quis  est  hicquietiam  peccata 
dimittit  ?  Utinam  et  me  peccatorem  dignetur  Domi- 
nus  Jesus  annumerare  populo  suo,  ut  salvam  me 
faciat  a  peccatis  meis !  Yere  enim  beatus  populus 
cujus  iste  Jesus  Dominus  Deus  ejuS|  quia  ipse  sal- 


saurum  portare  pretiosum,  et  nimis  arduum  esse  D  yum  faciet  populum  suum  a  peccatis  eorum.  Yereor 


vivere  angelice  inier  homines,  et  in  terris  more 
coelestium  conversari,  et  in  came  caelibem  agere 
vitam.  Ac  proinde  quidquid  novum,  quidquid  subi- 
tum  fuerit  ortum,  suspectas  habent  insidias,  tolum 
contra  se  aestimant  machinatum.  Idcirco  et  Maria 
turbata  est  in  sermone  angeli.  Turbata  est,  sed  non 
perturbata.  Turbatus  sum,  inquit,  et  non  sum  locu- 
tus ;  sed,  eogitavi  dies  antiquos,  et  annos  a^ternos  in 
mente  habui  (PsaL  lxxvi,  5,  6).  Iia  ergo  et  Maria 
turbata  est,  et  non  est  locuta,  sed  cogitabat  qualis 
esset  ista  salutatio.  Quod  turbata  est,  verecondiae 


aulem  ne  multi  se  profiteantur  esse  de  populo  ejus, 
quos  tamen  ipse  non  habeat  pro  populo  suo :  vereor 
ne  plerisque,  qui  quasi  in  populo  ejus  religiosiores 
esse  videntur,  ispe  aliquando  dicat :  Populus  hic  Itt" 
biis  me  honorat^  cor  autem  eorum  longe  est  a  me 
(Matth.  XV,  8).  Novit  enim  Dominus  Jesus  qai  sunt 
ejus  (//  Tim.  ii,  19) ;  novit  et  quos  elegit  a  princi- 
pio.  Quid  me  vocatiSy  ait,  Domine,  Domine,  et  non 
facitis  quce  dicof  (Luc.  vi,  46.)  Yis  scire  an  pertineas 
ad  populum  ejus,  vel  potius  vis  esse  de  populo  ejus? 
Fac  quae  dicit  Jesus ;  et  c<mipatabit  te  in  populo 


77 


SUPBR  MISSUS  EST  HOMIUifi. 


78 


sno;  fac  qnae  jubet  in  Evangelio  Dominus  Jesus,ii  factus  est  parvulus.  Parvulus,  ait,  natus  est  nobis 


quae  jubet  in  lege  et  prophetis,  quse  jubet  per  mini- 
stros  suos  qui  sunt  in  Ecclesia ;  obtempera  ejus  vi- 
cariis  praepositis  tuis,  non  tantum  bonis  et  modestis, 
sed  etiam  dyscolis;  et  disce  ab  ipso  Jesu,  quia  mitis 
est  et  humiUs  corde ;  et  74S  eris  de  beato  populo 
ejus,  quem  elegit  in  haereditatem  sibi ;  eris  de  iau- 
dabili  populo  ejus,  quem  Dominus  exercituum  bene- 
dixit,  dicens  :  Opus  manuum  mearum  tu  es,  has^ 
reditas  mea  Israel  {Isai,  xix,  25)  :  cui,  ne  forte 
Israel  carnalem  aemuleris,  etiam  testimonium  perhi- 
bet,  dicens  :  Populus,  quem  non  cognovi,  servivit 
mihi,  in  auditu  auris  obedivit  mihi  {PsaL  xvii,  45). 
12.  Sed  audiamus  quid  idem  angelus  sentiat  de 
illo,  cai  necdum  concepto  tale  indidit  nomen.  Ait 
namqne  :  Hic  erit  magnus^  et  Filius  Altissimi  voca* 


et  fllius  datus  est  nobis  (Isai.  ix,  6).  Nobis,  inquam, 
non  sibi,  qui  ulique  ante  tempora  multo  nobilius 
natus  ex  Patre,  nasci  temporaliler  non  indigebat  ex 
malre.  Non  angelis  quoque,  qui,  cum  magnum  habe- 
rent,  parvulum  non  requirebanl.  Nobis  ergo  natus, 
nobis  et  datus,  quia  nobis  necessarius. 

14  Jam  de  nobis  nato  et  dato  faciamus  ad  quod 
natus  est  et  datus.  Utamur  nostro  in  nostram  utili- 
tatem,  de  Salvatore  saluiem  operemur.  Kcce  parvu- 
lus  in  medio  statuitur.  0  parvulus,  parvulis  [ALy 
parvulus]  desideralus  I  0  vere  parvulus,  sed  malitia, 
non  sapientia  I  Studeamus  effici  sicut  parvolus  iste ; 
discamus  ab  ipso,  quia  mitis  est  et  humilis  corde  : 
ne  maguus  videlicet  Deus  sine  causa  factus  sit  homo 
parvus,  ne  gratis  mortuus,  ne  in  vacuum  crucifixus. 


bitur.  Bene  magnus,  qui  Filius  Altissimi  merebitur  B  Discamus  ejus  humilitatem,  imitemur  mansuetndi 


appellari.  An  non  magnus,  cujus  magnitudinis  non 
e&t  finist  [Psal  gxliv,  3.)  Et  quis  magnus,  ail,  sicut 
Deus  noster^  (PsaL  lxxvi,  i4.)  Plane  magnus,  qui 
tam  magnus,  quam  Altissimus,  quia  et  ipse  Altlssi- 
mus.  Neque  enim  Altissimi  Filius  rapinam  arbitra- 
bitar  esse  se  aequalem  Allissimo  (Philipp.  ii,  6).  Ille 
merilo  arbitrandus  est  cogitasse  rapinam,  qai  cum  de 
nihUo  in  angelicam  formam  factus  fuisset,  factori 
suo  se  comparans,  usurpavit  sibi  quod  Filii  Altissimi 
propriam  est,  qui  ntique  in  forma  Dei  a  Deo  non  fac- 
tus,  sed  genitus  est.  Altissimus  enim  Deus  Pater, 
quamvis  omnipotens  sit,  non  potuit  tamen  vel  sequa- 
iem  sibi  condere  creaturam,  vel  inaequalem  gignere 
fitiam.    Fecit  itaque  angelum  magnum,  sed  non 


nem,  amplectamur  dilectionem,  communicemus  pas- 
sionibus,  iavemur  in  sanguine  ejus.  Ipsum  offeramus 
propitiationem  pro  peccatis  nostris;  quoniam  ad  hoc 
ipse  natus  et  datus  est  nobis.  Ipsum  oculis  Patris, 
ipsum  offeramus  et  suis  :  quia  et  Pater  proprio  Filio 
suo  non  pepercit,  sed  pro  nobis  tradidit  illum  (Rom. 
vni,  32),  etipse  filius  semetipsum  exinanivit  formam 
servi  accipiens  (Philipp.  n,  7).  Ipse  tradidil  in  mor- 
tem  animam  suam,  et  cum  sceleratis  repulatus  est ; 
et  ipsa  peccata  74L9  muUorum  tulit,  et  pro  trans- 
gressoribus  rogavit  ut  non  perirent  (Isa,  lui,  12). 
Non  possunt  perire  pro  quibus  Filius  rogat  ne  pe- 
reant,  pro  quibus  Pater  tradidit  Filium  in  mortem 
ut  vivant.  iEqualiter  ergo  ab  utroque  speranda  est 


quantas  ipse  :  et  ideo  nec  altissimum.  Solum  autem  Q  venia,  quibus  aequalis  est  inpietate  misericordia,  par 


Unigenitum,  quem  non  fecit,  sed  genuit  Omnipo- 
tens  omnipotentem,  Altissimus  altissimum,  ^ter- 
nus  coaeterntim ;  ipsum  sibi  per  omnia  comparari,  nec 
rapinam  aestimat,  nec  injuriam.  Recte  ergo  hic  erit 
magDas,  qui  Filius  Altissimi  vocabitur. 

13.  Sed  quare  hic  erit,  et  non  potius  est  magnus» 
qai  semper  seqaaliter  magnus,  non  habet  quo  cre- 
scat,  -  nec  major  post  conceptum  futurus  sit,  quam 
ante  vd  sit,  vel  fnerit  ?  An  forte  propterea  dixerit, 
erit,  qmsL  qui  magnus  Deus  erat,  magnus  homo  fu- 
turas  sit  ?  Bene  ergo,  Hic  erit  magnus.  Magnus  homo, 
magaas  doctor,  magnus  propheta.  Sic  enim  dicitur 
de  eo  in  Evangelio  :  Quia  propheta  magnus  surrexit 
in  nMs  (Luc.  vii,  16).  Et  a  minori  quodam  prophcta 
magaas  itidem  prophetaventuruspromittitur:  Ecce, 
inqait,  veniet  prophetamagnus^  et  ipse  renovabit  /e- 
rusalenh,  Et  tu  quidem,  o  Yirgo,  parvulum  paries, 
panralam  autries,  parvulum  lactabis  :  sed  videns 
parvulam,  cogita  magnum.  Erit  enim  magnus,  qula 
magnificabit  enm  Deus  in  conspectu  rcgum,  adeo  ut 
adorent  eam  omnes  reges,  omnes  gentes  serviant  ei. 
Magnifieet  ergo  et  anima  tua  Dominum,  quia  hic 
erit  magnust  et  Filius  Altissimi  vocabitur.  Magnus 
erit,  et  magna  faeiet  tibi  qui  potens  est,  et  sanctum 
nooien  ejas.  Qaod  enim  sanctius  nomen,  quam  quod 
FiHus  Aiiissimi  vocabitur?  Magnificetur  et  a  nobis 
panndb  m^tfi'  Dotolntl^,  qiios  at  faceret  magaos, 


in  voluntate  potentia,  una  in  deitate  substantia,  in 
qua  unus  cum  eis  Spiritus  sanctus  vivit  et  regnat 
Deus  per  omnia  saecula  saeculorom.  Amen. 

HOMILIA  IV. 
In  Luc.  cap.  i,  v.  32-38. 

1.  Non  est  dubium,  qaidquid  in  laudibus  Matris 

proferimus,  ad  Fiiium  pertinere ;  et  rursum,  cum 

Filium  honoramus,  a  gloria  Matris  non  recedimus . 

Nam,  si  juxta  Salomonem,  Filius  sapiens  gloria  est 

patris  [Prov.  x,  1  j ;  quanto  magis  gloriosum  est  ma- 

trem  ipsius  effici  Sapientiae  ?  Sed  quid  ego  tento  in 

ejus  laudibus,  quam  laudabilem  praedicant  prophelae. 

perhibet    angelus,   narrat   evangelista?  Non  ergo 

M  laudo,  quia  non  audeo;  sed  tantum  replico  devolus, 

quod  jam  expiicavit  per  os  evangelistae  Spiritus  san- 

ctus.  Sequitur  namque,  et  ait  :  Et  dabit  illi  Domi" 

nus  Deus  sedem  David  patrissui.  Verba  sunt  angeli 

ad  Virginem  de  promisso  Filio,  promittentis  quod 

debeal  possidere  regnum  David.  Quod  de  stirpe  Da- 

vid  duxerit  originem  Dominus  Jesus,  nemo  dubitat. 

Quaero  autem,  quomodo  dederit  ei  Dcus  sedem  Da- 

vid  palris  sui,  cum  ipse   in  Jerusalem  non  regna- 

veril,  quin  imo  turbis  eum  volentibus  constituere 

regem,  non  acquieverit  (Joan.  vi,  15),  sed  et  ante 

faciem  Pilali  protestatus  sit :  Regnum  meum  non  est 

de  hoc  mundo  (Joan.  jyiu,  36).  Denique  quid  nui- 


79 


S.  BERNARDl  ABOATIS  GLARilil-VALLBNSlS 


80 


fQam  promittltur  ei  qui  sedet  super  Gherubim 
^Psal,  Lxxix,  2),  quem  propiieta  vidit  sedentem 
super  solium  excelsum  et  elcvatum  {Isai.  vi,  i), 
sedere  in  throno  David  patris  sui?  Scd  novimus 
quamdam  aliam  Jerusalem  ab  ea  quae  nunc  est,  in 
qua  regnavit  David,  significalam,  multo  ista  nobilio- 
rem,  multo  ditiorem.  Hanc  igilur  puto  hic  fuisse  si- 
gnificatam,  illo  videlicet  usu  loquendi,  quo  ssepe 
reperis  in  Scripturis  significans  poni  pro  significato. 
Tunc  sane  dedit  illi  Deus  sedem  David  palris  sui, 
quando  constituius  est  rex  ab  eo  super  Sion  montem 
xanctum  ejus  (PsaL  ii,  6).  Sed  hic  propheta  de  quo 
regno  dixerit,  expressius  aperuisse  videtur,  in  eo 
quod  non  in  Sion  posuit,  sed  super  Sion.  Nam  ideo 
forlassis  dictum  est,  super,  quia  in  Sion  quidem 
regnavit  David  :  super  Sion  vero  regnum  est  illius, 
de  quo  dictum  est  ad  David  :  De  fructu  ventris  tui 
ponamsuper  sedem  tuam(PsaL  cxxxi,  li):  dequo 
et  dictum  est  per  alium  prophetam,  Super  solium 
David,  et  super  regnum  ejus  sedebit  (Isai.  ix,  7).  Vi- 
des  quia  ubique  reperis,  super?  Super  Sion,  super 
sedemt  super  solium,  super  regnum.  Dabit  ergo  ei 
Dominus  Deus  sedem  David  patris  sui,  non  typicam, 
sed  veram ;  non  temporalem,  sed  setemam ;  non  ter- 
renam,  sed  coelestem.  Quae  idcirco,  ut  jam  dictum 
est,  memoratur  fuisse  David,  quia  hsec,  in  qua  tem- 
poraliter  sedit,  aetemae  illius  gerebat  imaginem. 

2.  Et  regnabit  in  domo  Jacob  in  asternum,  et  re^ 
Ijfnt  ejus  non  erit  finis,  Hic  quoque,  si  domum  Jacob 
temporalem  accipimus,  quomodo  in  illa,  quse  aeterna 
non  est,  in  seternum  regnaturus  est?  Quserenda  est 
ergo  domus  seteraa  Jacob,  in  qua  regnet  in  aetemum, 
cujus  regni  non  erit  finis.  An  non  denique  domus 
Bla  Jacob  exasperans  impie  abnegavit  eum,  et  insi- 
pienter  respuit.ante  fadem  Pilati,  quanJo  illo  per- 
hibente,  Regem  vestrumcrucifigam  funoore  respon- 
dendo  clamavit :  Non  habemus  regem nisi  Ccesarem? 
(Joan.  XIX,  15.)  Require  itaque  Apostolum,  et  di- 
scemet  tibi  eum  qui  in  occulto  Judaeus  est,  ab  iilo 
qui  in  manifesto;  et  quce  in  spiritu  est  circumcisioi 
ab  ea  quse  fit  in  carae  (Rom,  n,  28)  :  spiritualem 
Israel  a  carnali,  et  filios  fidei  Abrahae  a  filiis  carais. 
Non  enim,  inquit,  omnes  qui  ex  Israel,  hisunt  Israe- 
litce :  nequegui  semensuntAbrahas^  hi  filii  (Rom.  ix, 
6,  7).  Sequere  ergo  et  dic :  Similiter  non  omnes  qui 
ex  Jacob,  hi  reputandi  sunt  in  domo  Jacob.  Jacob 
qnippe  ipse  est  qui  Israel.  Solos  igitur  qui  in  fide 
Jacob  perfecti  inveniendi  sunt,  reputa  750  in  domo 
Jacob,  vel  potius  ipsos  noveris  fore  spiritualem  et 
set^rnam  domum  Jacob,  in  qua  regnabit  Dominus 
Jesus  in  aiternum.  Quis  ex  nobis  est,  qui  juxtainter- 
prctationem  nominis  Jacob,  supplantel  diabolum  de 
corde  suo,  luctetur  cnm  vitiis  et  concupiscentiis 
Buis,  ut  non  rcgnet  peccatum  in  suo  morlali  cor- 
pore,  sed  regnet  in  eo  Jesu,  et  nunc  quidem  per 
gratiam.  et  in  seternum  per  gloriam  ?  Beali  in  qui- 
bus  Jesns  regnabit  in  seternum,  quia  el  ipsi  cum  eo 
regnabunt,  et  regni  hujus  non  erit  finis.  0  quam 
gloriosum  est  regnum  illud,  in  quo  reges  congregati 


1  sunt,  convenerant  in  unam,  ad  laudandum  scilicet 
et  glorificandum  eum  qui  super  omnes  est  Rex 
regnm,  et  Dominus  dominantium  :  de  cujus  splendi- 
dissima  contemplatione  fulgebunt  justi  sicut  sol  in 
regno  Patris  eoram  (Matth,  xiii,  43).  0  si  et  mei 
peccatoris  meminerit  Jesus  in  beneplacito  populi 
sui,  cum  venerit  in  regnum  suum  I  0  si  me  in  iila 
die,  quando  tradituras  est  regoum  Deo  et  Patri, 
visitare  dignabitur  in  salutari  suo,  ad  videndum 
scilicet  in  bonitate  clectorum  suoram,  ad  laetandum 
in  laetitia  gentis  suae,  ut  laudetur  etiam  a  me  cum 
haereditate  sua!  Veni  interim,  Domine  Jesu,  aufer 
scandala  de  regno  tuo,  quod  et  anima  mea,  ut  re- 
gnes  tu  (qui  debes)  in  ea.  Venit  enim  avaritia,  et  vin- 
dicat  in  me  sibi  sedem;  jactantia  cupit  dominari 
mihi ;  superbia  vult  mihi  esse  rex.  Luxuria  dicit  : 

B  Ego  regnabo;  ambitio,  detractio,  invidia  et  iracundia 
certant  in  me  ipso  de  me  ipso,  cujus  ego  potissimum 
esse  videar.  Ego  autem  quantum  valeo  resisto ;  re- 
nitor  quantum  juvor.  Dominum  meum  Jesum  re- 
clamo ;  ipsi  me  defendo ;  quia  ipsius  me  juris  agnosco. 
Ipsum  mihi  Deum,  ipsum  mihi  Dominum  teneo,  et 
dico  :  Non  habeo  regem  nisi  Dominum  Jesum.  Veni 
ergo,  Domine,  disperge  iilos  in  virtute  tua,  et  re- 
gnabis  in  me,  quia  tu  es  ipse  Rex  meus,  et  Deus 
meus,  qui  mandas  salutes  Jacob. 

3.  Dixit  autem  Maria  ad  angelum :  Quomodo  fiet 
istud?  quoniam  virum  non  cognosco.  Primo  quidem 
prudenter  tacuit,  cum  adhuc  dubia  cogitabat  qualis 
esset  ista  salutatio;  malens  nimiram  humiliter  non 

p  respondere,  quam  temere  loqui  quod  nesciret.  Jam 

^  vero  confortata  et  bene  praemeditata,  angelo  quidem 
foris  loquente,  sed  Deo  intus  persuadente  (erat  enim 
Dominuscum  illa,  dicente  angelo  :  Dominus  tecum)\ 
ita  ergo  confirmata,  fide  scilicet  depellente  timorem, 
Isetiiia  verecundiam,  dixit  ad  angelum  :  Quomodo 
fiet  istud?  quoniam  virum  non  (^i/fto^co.Nondubitat 
de  facto,  sed  modum  requirit  et  ordinem.  Nec  enim 
quaerit  an  fietistud,  sed  quomodo.  Quasidicat :  Gum 
sciat  Dominus  meus,  testis  conscientiae  meae,  votum 
esse  ancillae  suae  non  [cognoscere  viram ;  qua  lege, 
quo  ordine  placebit  ei  ut  fiat  istud  ?  Si  oportuerit 
me  frangere  votum,  ut  pariam  talemfilium;  et  gau- 
deo  de  filio,  et  doleo  de  proposito  :  fiat  tamen  volun- 
tas  ejus.  Sin  vero  virgo  concipiam,  virgo  et  pariam, 

Q  quod  utique  si  placuerit  ei,  impossibile  non  erit; 
tunc  scio  vere  quia  respexit  humilitatem  ancillae  suae. 
Quomodo  ergo  fiet  istud?  quoniam  virum  non  co^ 
gnosco.  Et  respondens  angelus  dixit  ei :  Spiriius 
sanctus  superveniet  in  te,  et  virtus  AUissimi  obum^^ 
brabit  iibi,  Superius  dicta  est  fuisse  gratia  plena : 
et  nunc  quomodo  dicitur.  Spiritus  sanctus  superve- 
niei  in  te,  et  virtus  AUlssimi  obumbrabit  ii^i^  Nun- 
quid  potuit  repleri  gratia,  et  necdum  habere  Spintum 
sanctum,  cum  ipse  sit  dator  gratiarum?  Si  autem 
jam  Spiriius  sanctus  in  ea  erat,  quomodo  adhuc 
tanquam  noviter  superventurus  repromittitur?  An 
forte  ideo  non  dixit  simpliciter,  veniet  in  te,  sed 
addidit  super,  quia  et  prius  quidem  in  ea  foit  per 


81 


SUPBR  MISSVS  EST  HOMILI^. 


82 


multam  gratiam,  sed  nnnc  SDpemnire  nnntiatnr,  a  non  habnit  quid  proprie  digneve  nominaret  illud 

A _l 1 aI- !_       . a' « «^        !•  "■  .        •  -  


propter  abandantioris  gratise  plenitndinem,  quam 
effnsnnis  est  snper  illaro  ?  At  vero  cum  plena  jam 
sit,  illnd  amplius  quomodo  capere  poteril  ?  Si  autem 
plus  aliquid  capere  potest,  quomodo  et  ante  plena 
fiiisse  intelligenda  est?  Anprior  quidem  gratia  ejus 
tantum  repleverat  mentem,  sequens  vero  etiam 
ventrem  perfundere  dehet :  quatenus  scilicet  pleni- 
tudo  divinitatis,  quae  ante  in  illa,  sicul  et  in  multis 
sanctorumy  spiritualiter  751  habitabat,  etiam  sicut 
in  nnllo  sanctorum  corporaliter  in  ipsa  habiiare 
indpiat? 

4.  Ait  itaque :  Sptritus  sancius  superveniet  in  te, 
etvirtusAltissimi  obumbrabit  tibi,  Quid  est,  et  virtus 
Altissimi  obumbrabit  ttbif  Qui  potest  capere,  capiat. 


eximium,  illud  magnificum,  iilud  reverendum,  quod 
de  purissima  videlicet  Yirginis  carne  cum  sua  anima 
Unico  Palris  erat  uniendum.  Si  diceret,  sancta  caro, 
vel  sanctus  homo,  vel  sanctus  infans ;  quidquid  tale 
poneret,  parum  sibi  dixisse  videretur.  Posuit  ergo 
indefmite,  Sanctum:  quia  quidquid  illud  sit  quod 
Virgo  genuit,  sanctum  procul  dubio  ac  slngulariter 
sanctum  fuit,  el  per  Spiritus  sanctificationem,  et  per 
Verbi  assumptionem. 

6.  Et  adjecit  angelus  :  Et  ecce  EliAabeth^  cognata 
tua,  et  ipsa  concepit  filium  in  senectute  sua.  Quid 
fuit  necesse  etiam  hujus  sterilis  Virgini  nuntiare 
conccptum  ?  Nunquid  forte  dubiam  adhuc  et  incre- 
dulam  oracnlo,   recentiori  voluit  confirmare  mira- 


Qnis  enim,  excepta  fortassis  illa  quae  hoc  sola  in  se  n  culo  ?  Absit !  Legimus  et  Zachariae  incredulitatem 

m     ••       •  • •»      _  _       *      •        •         A^ll  A.  «•  ^*  !«•  t  f       '  .•  M  «V  •  . 


felidMime  meruitexperiri,intellectu  capere,  ratione 
discernere  possit,  qualiter  splendor  ille  inaccessibi- 
lis  yirgineis  sese  visceribus  infuderit ;  et  ut  illa 
inaccessibilem  accedere  ad  se  ferre  potuisset,  de 
portinncala  ejnsdem  corporis,  cui  se  animatae  con- 
temperavit,  reliquae  massae  umbraculum  fecerit?Et 
fbrtasse  propter  hoc  maxime  dictum  est,  obumbrabit 
ftH,  quia  res  nimirum  in  sacramento  erat,  et  quod 
sola  per  se  Trinitas  in  sola  et  cum  sola  Virgine  vo- 
bit  operari,  soli  datum  est  nosse,  cui  soli  datum  est 
experiri.  Dicatur  ergo,  Spiritus  sanctus  superveniet 
in  te^  qiu  ntique  sua  potentia  fecundabit  te.  Et  vir^ 
tus  Altissimi  obumbrabxt  tibi:  hoc  est,  illum  modum 
vpio  de  Spiritn  sancto  concipies,  Dei  virtus,  et  Dei 


ab  hoc  ipso  angelo  fuisse  casligatam  :  Mariam  autem 
in  aliquo  reprehensam  non  legimus ;  quin  potius 
fidem  ipsius  Elisabeth  prophetante  laudatam  agno- 
vimus.  Beata^  inquit,  quce  credidisti,  quoniam  per/i'' 
cientur  in  te  quoe  dicta  sunt  tibi  a  Domino  (Luc.  i, 
45).  Sed  ideo  sterilis  cognat»  conceptus  Virgini 
nuntiatur,  ut,  dum  miraculo  miraculum  additur^ 
gaudium  gaudio  cumuletur.  Porro  necesse  erat  non 
modico  laetiti»  et  amoris  praeveniente  inflammari 
^ncendio,  quae  Filium  paternae  dilectionis  cum  gau- 
dio  Spiritus  sancti  mox  fuerat  conceptura.  Neque 
enim  nisi  in  devotissimo  corde  atqne  hilarissimo 
tanta  se  capere  poterat  dulcedinis  et  alacritatis 
affluentia.  Vel  ideo  conceptus  Elisabeth  nuntiatur 


lapientia  Christus,  sic  in  suo  secretissimo  consilio  r  Mariae,  quia    profecto   75!9  decebat  ut  verbum 


obombnuido  conteget  et  occultabit,  quatenus  sibi 
tantam  ootns  habeatur  et  tibi.  Ac  si  angelus  respon- 
deat  ad  Virginem  :  Quid  a  me  requiris,  quod  in  te 
moz  ezperieris?  Sdes,  scies,  et  feliciter  scies,  sed 
ilk)  doctore,  quo  et  auctore.  Ego  autem  missus  sum 
Dimtiare  virginalem  conceptum,  non  creare.  Nec 
potest  doceri  nisi  a  donante :  nec  potest  addisci  nisi 
asascipiente.  Ideoque  e  t  quod  nascetur  ex  te  Sanctum, 
woeabitur  FiliusDei.  Quod  est  dicere  :  Quoniam  non 
de  homine,  sed  de  Spiritu  sancto  condpies  [AL 
Qaoniam  non  est  de  homine,  sed  de  Spiritu  sancto, 
qood  condpies],  concipies  autem  Altissimi  virtutem, 
boe  est  Filium  Dei ;  Ideoque  et  quod  nascetur  ex 
te  Sanetum^  vocabitur  Filius  Dei :  id  est,  non  solom 


mox  divulgandum  ubique  prius  sciret  Virgo  per 
angelum,  quam  audiret  ab  homine :  ne  Mater  vide- 
licet  Dei  a  consiliis  Filii  videretur  amota,  si  eorum 
quse  in  terris  tam  prope  gererentur,  remansisse 
ignara.  Vel  ideo  potius  conceptus  Elisabeth  Marise 
nuntialus  est,  ut  dum  nunc  Salvatoris,  nunc  prse- 
cursoris  edocetur  adventum,  rerum  tempus  et  ordi- 
nera  tenens,  ipsa  melius  postmodum  scriptoribus 
ac  praedicaloribus  Evangelii  reseraret  veritatem, 
quae  efr  plene  deomnibus  a  principio  coclitus  fuerit 
instructa  mysteriis.  Vel  ideo  adhuc  nuntiatur  Mariae 
conceptus  Elisabeth,  ut  audiens  cognatam  vetulam 
et  gravidam,  cogitet  juvencula  de  obsequio  :  sicque 
illa  properante  ad  visitandum,  parvulo   propheiae 


qni  de  sinu  Patris  in  uterum  tuum  veniens  obum-  n  locus  et  occasio  detur,  quo  minori  adhuc  Domino  suo 


brabit  tibi,  sed  etiam  id  quod  de  tua  substantia 
sodabit  sibi,  ex  hoc  jam  vocabitur  Filius  Dei, 
qvemadmodum  et  is  qui  a  Patre  est  ante  ssecula 
genitns,  tuos  quoque  amodo  reputabitur  filius.  Sic 
antem  et  qnod  natum  est  ex  ipso  Patre,  erit  tuus,  et 
qiod  naacetnr  ex  te,  eritejus;  uttamen  non  sintduo 
filii,  sed  nnns.  Et  licet  aliud  quidem  ex  te,  aliud  ex 
iiio  sit ;  jam  non  tamen  cujusque  suus,  sed  unus 
vtrkisqae  erit  filias. 

hAdeoque  et  quod  nascetur  ex  te  Sanctum.vocabi' 
iur  Filius  Det.  Attende,  quaeso,quam  reverenler  dixe- 
rit,  qvod  nasceturex  te  Sam^^um.  Utquid  enim  ita  sim- 
plidter  Sanctum^  et  absque  additamento  ?  Credo  quia 


officii  valeat  exhibere  primitias ;  et  dum  ad  se  invi- 
cem  occurrit  matrum,  infantumque  abalterutro  exci- 
tata  devotio,  mirabilius  fiat  miraculum  de  miraculo. 
7.  Vide  autem  ne  haec  tam  magnifica,  quae  ab 
angelo  audis  praenunliata,  ab  ipso  speres  perficienda. 
A  quo  ergo  si  quaeris ;  ipsum  audi  Angelum.  Quia 
non  erit,  inquit,  impossibile  apud  Deum  oinne  ver* 
bum ;  tanquam  diceret  :  Haec  quae  ego  lam  fideliter 
promilto,  nonde  mea.sed  de  illius  qui  me  misit,vir- 
tute  praesumo.  Quia  non  erit  impossible  apud  Deum 
omne  verbum,  Quale  enim  illi  verbum  impossibile 
polerit  esse,  qui  omnia  fecit  in  Verbo?  Movetme  et 
hoc  in  verbis  angelicis,  quod   signanler  non  ait : 


83 


S.  BBMAIUDI  A3BATIS  CLAB^VAIiLBNSIS 


84 


Quianonerititnpotsibile  apud  Deutn  omneftclnai',  a  tibiclamete  eoelo:  0  pnlehn  inter  mnlieres,  fae 


sed,  omneverbum,  An  idcirco  posuit  verbum,  quia 
quam  facile  possunt  homiues  loqui  quod  volunt, 
etiam  quod  nullatenus  facere  possunt ;  tam  facile, 
imo  incomparabiliter  facilius  valet  Deus  opere  im- 
plere,  quidquid  illi  verbo  valent  exprimere  ?  Dicam 
apertius.  Si  hominibus  tam  facile  esset  facere  quam 
dicere  qnod  volunt ;  ct  ipsis  quoque  non  esset  im- 
possibile  omne  verbum.  Nunc  autem  quoniam  vuK 
garis  et  velus  sermo  est,  multum  interesse  inter 
loqui  et  facere,  sed  apud  homines,  non  apud  Deum  : 
soli  Deo  quia  idemest  facerequod  loqui,  idemloqui 
quod  velle ;  merito  non  erit  impossible  apud  Deum 
omne  verbum.  Yerbi  gratia  :  potuerunt  praevidere  et 
praedicere  prophetae  Virginemvelsterilem  conceptu 


me  audire  vocem  tuam.  Si  ergo  ta  eum  facias  audire 
vocem  tuam,  ipse  te  faciet  videre  salutem  nostram. 
Nunquid  nonhocest  quod  qu8erebas,quod  gemebas, 
quod  diebus  et  noctibus  orando  suspirabas?  Quid 
igitur  ?  tu  es  cui  hoc  promissum  est,  an  aliam  ex- 
spectamus  ?  Imo  tu  ipsa,  non  alia.  Tu,  inquam,  iUa 
promissa,  illa  exspectata,  illa  desiderata,  ex  qua 
sanctus  pater  tuus  Jacob  jam  morti  appropinquans 
vitam  sperabat  aeternam,  cum  dicebat :  Exspectabo 
salutare  tuum^  Domine  (C«n.XLix,18).  In  qua  deni 
que,  et  per  quam  Deus  ipse  rex  nosler  ante  saecula 
disposuit  operari  salutem  in  medio  terrae.  Quid  ab 
alia  speras,  quod  tibi  offertur?  quid  per  aliam  ex- 
spectas,  quod  per  te    mox  exhibetur,    dummodo 


1 

1 


ram  ac  parituram  ;  sed  nunquid  facere  ut  conci-  D  praebeas  assensnm,  respondeas  verbum?  Responde 

peret  et  pareret?  Deus  autem,  qui  dedit  eis  posse 

praevidere,  quam  facile  potuit  tunc  quod  voluit,  per 

illos  praedicere,  tam  facile  potuit  nunc  quando  vo- 

luit,  per  se  ipsum  quod  promisit  implere.  Siquidem 

apud  Deum  nec  verbum  dissidet  ab  intentione,  quia 

veritas  est;  nec  factum  a  verbo,  quia  virtus  est ;  nec 

modus  a  facto,  quia  sapientia  est:  acperhoc  non 

^erit  impossibile  apud  Deum  omneverbum. 

8.  Audisti,  Yirgo,   factum ;  audisti  et  modum : 
utrumque  mirum,  utrumque  jucundum.  Jucundare, 
filia  Sion ;  et  exsulta  salis,   filia  Jerusalem  {Zach, 
IX,  9).  Et  quoniam  auditui  tuo  datum  est  gaudium  et 
laetitia,  audiamus  et  nos  a  te  responsum  laetitiae  quod 
desideramus,  ut   jam  exsultent  ossa  humiliata.  Au-  , 
disti,   inquam,   factum,  et  credidisti :  crede  et  de 
modo  quod  audisti.  Audisti  quia  concipies,  et  paries 
filium :  audisti  quod  non  per  hominem,  sed  per 
Spiritum  sanctum.   Exspectat  angelus  responsum  : 
tempus  est  enim  ut  revertatur  ad  Deum  qui  misit 
illum.  Exspectamus  et  nos,  o  Domina,  verbum  mi- 
serationis,  quos  miserabiliter  premit  sententia  dam- 
nationis.  £t  ecce  offertur  tibi  pretium  salutis  no- 
strae  :  statim  liberabimur  si  consentis.  In  sempiterno 
Dei  Yerbo  facti  sumus  omnes,  et  ecce  morimur  :  in 
tuo  brevi  responso  sumus  reficiendi,  ul  ad  vilam 
revocemur.  Hoc  supplicat  a  te,  o  pia  Virgo,  flebilis 
Adam  cum  misera  sobole  sua  exsul  de  paradiso,  hoc 
Abraham,  hoc  David.  Hoc   caeteri  flagitant  sancti 


itaque   citius    an^elo,  imo  per  angelum   Domino. 
Responde  verbum,  et  suscipe  Verbum  :  profer  tuum, 
et  concipe  divinum :  emitte  transitorium,  et  ample- 
ctere  sempiternum.  Quid  tardas?  quid  trepidas? 
Crede,  confitere,  et  suscipe.  Sumat  humilitas  auda- 
ciam.   verecundia    fiduciam.    Nullatenus  convenit 
nunc  ut  virginalis  simpUcitas   obliviscatur  pruden- 
tiam.  In  hac  sola  re  ne  timeas,  prudens  Virgo,  prae- 
sumpUonem  :  quia,  etsi  grata  in  silentio  verecundia, 
magis  tamen  nunc  in  verbo  pietas  necessaria.  Aperi, 
Virgo  beata,  cor  fidei,    labia  confessioni,  viscera 
Creatori.   Ecce  desideratus  cunctis  gentibus  foris 
pulsat  ad  ostium.  0  si  te  morante  pertransierit,  et 
rursus  incipias  dolens  quaerere  quem  diligit  anima 
tuaJ  Surge,  curre,  aperi.  Surge  per  fidem,  curre 
per  devotionem,  aperi  per  confessionem  (8). 

9.  Ecce,  inquil,  ancilla  Domini^  fiat  mihi  secun" 
dum  verbum  tuum,  Semper  solet  esse  gratiae  divinae 
familiaris  virtus  humilitas.  Deus  enim  superbis  re- 
sistit,  humilibus  autem  dat  gratiam.  Humiliter  ergo 
respondet,  ut  sedes  gratiae  praeparetur.  EccCt  inquit, 
ancilla  Domini,  Quae  esthaectam  sublimis  humilitas, 
quae  cedere  non  novit  honoribus,  insoiescere  gloria 
nescit?  Mater  Dei  eligitur,  et  ancillam  se  nominat, 
Non  mediocris  revera  humilitatis  insigne,  necoblata 
tanta  gloria  oblivisci  humilitatem.  Non  magnum  est 
esse  humiiem  in  abjectione  ;  magna  prorsus  et  rara 
virlus,  humilitas  honorata.  Si  me  miserum  homun- 


Patres,  patrcs  scilicet  tui,  qui  et  ipsi  habitant  in  ^  cionem  meis  decepta  simulalionibus  ad  aliquem  vel 


regione  umbrae  [mortis,  Hoc  totus  mundus  tuis  geni- 
bus  provolutus  exspectat.  Nec  immerito  quando  ex 
ore  tuo  pendet  consolatio  miserorum,  redemptio 
captivorum,  liberatio  damnatorum :  753  salus 
denique  universomm  filiorum  Adam,  totius  generis 
tui.  Da,  Virgo,  responsum  festinanter.  0  Domina, 
responde  verbum,  quod  terra,  quod  inferi,  quod 
exspectant  et  superi.  Ipse  quoque  omnium  Rex  et 
Dominus  quantum  concupivit  decorem  tuum,  tan- 
tum  desiderat  et  responsionis  assensum :  in  qua 
nimirum  proposuit  salvare  mundum.  Et  cui  placuisti 
n  silentio  jam  magis  placebis  ex  verbo,  Gum  ipse 


mediocrem  honorem  provexerit  Ecclesia,  Deo  nimi- 
rum  hoc  vel  propter  mea,  vel  propler  subditorum 
peccata  pemuttente ;  nonne  statim  oblitus  qui  fue- 
rim,  talem  me  puto,  qualis  ab  hominibus  (qui  oor 
non  vident)  putatus  sum?  Credofamae[a2taj,  sane], 
conscientiam  non  attendo ;  et  reputans  non  hono- 
rem  virtutibus,  sed  virtutes  honori,  eo  sanctiorem, 
quo  superiorem  me  aestimo.  Videas  plerosque  in 
Ecclesiade  ignobilibus  nobile8,de  pauperibus^diviles 
factos,  subito  intumescere,  pristinae  oblivisci  abje- 
clionis;  genusquoque  suum  erubescere,  et  infimos 
dedignari  parentes.  Videas  et  homines  pecuniosos 


(8)  Sin^ilia  invenies  in  Append.  tomi  V  S.  Augustini,  serm.  120,  d.  7. 


86 


mpva  Missus  est  homille. 


86 


(a{.  periHdosM)  ad  honores  qnosqae  eedetiasticos  ■  Qaanqaam  nil  obstat  intelligi,  /iat,  esse  Terbum 

.  «1    •  «  «  ••«      •  ^^  *•  ^T •  ___«  ••  . i_ !•*         . 


pervolare;  moxque  sibi  applaudere  sanctitatem, 
vestium  dontaxat  mntatione,  non  mentium ;  et  di- 
gnos  se  sestimare  dignitate  ad  quam  ambiendo  per- 
Venerunt;  qnodque  (si  audeo  dicere)  adepti  sunt 
nummis,  attribuere  meritis.  Omitto  autem  de  his 
quos  excscat  ambitio,  et  honor  ipse  superbiendi  eis 
materia  est. 

10.  Sed  video  (quod  magis  doleo)  post  spretam 
sadcuii  pompam  nonnullos  in  schola  humilitatis  su- 
perbiam  magis  addiscere,  ac  sub  alis  mitis  humi- 
iisque  magistri  gravius  insolescere,  et  impatientes 
amplius  fieri  in  claustro,  quam  fuissent  in  saculo. 
Quodque  magis  T51  perversum  est,  plerique  in 
domo  Dei  non  patiuntur  haberi  contemptoi,  qoi  in 


orantis.  Nemo  quippe  orat,  nisi  quod  credit  et  spe- 
rat.  Vult  autem  a  se  requiri  Deus  etiam  quod  poUi- 
cetur.  Et  ideo  forte  multa  quse  dare  disposuit,  prius 
poUicetur,  ut  ex  promissione  devotio  excitetur  : 
sicque  quod  gratis  daturus  erat,  devota  oratio  pro- 
mereatur.  Sic  pius  Dominus,  qui  omnes  homines 
vult  salvos  fieri,  merita  nobis  extorquet  a  nobis  :  et 
dum  nos  prsevenit  tribuendo  quod  retribuat,  gratis 
agit,  ne  gratis  tribuat.  Hoc  utique  prudens  Yirgo 
intellexit,  quando  praevenienti  se  muneri  gratuitae 
promissionis,  junxit  meritum  suae  orationis  :  /iat^ 
inquiens,  mihi  secundum  verbum  tuum.  Fiat  mihi 
de  Yerbo  secundum  verbum  tuum.  Yerbum  quod 
erat  in  principio  apud  Deum,  fiat  caro  de  carne  mea 


sua  nonnisi  contemptibilos  esse  potuerunt :  ut  qnia  n  secundum  verbum  tuum.  Fiat,  obsecro,  mihi  ver- 


videlicet,  ubi  a  pluribus  honores  appetuntur,  ipsi 
locam  habere  non  meruerunt,  saltem  ibi  honorabiles 
videantur,  ubi  ab  omnibus  honores  contemnuntur. 
Yideo  et  alios  (quod  non  sine  dolore  videri  debet) 
post  aggressam  Chrisii  militiam,  rursus  saecularibus 
implicari  negoiiis,  rursus  cupiditatibus  terrenis 
immergi :  cum  magna  cura  erigere  muros,  et  negli- 
gere  mores  :  sub  praetextu  quoque  communis  utili- 
tatis,  verba  vendere  divitibus,  et  matronis  saluta- 
tiones  :  sed  et  contra  Imperatoris  sui  edictum  con- 
cupiscere  aliena,  et  sua  cum  lite  repetere;  non  au- 
dientes  apostolum  ex  imperio  Regis  tubicinantem  : 
Hoc  tp5ttm,inquit,  delictum  est  in  vobiSf  quod  causas 
kabetis,  Quare  non  magisfraudem  patimini^{l  Cor.rif 
7.)  Itane  mundum  sibi,  et  se  mundo  crucifixerunt, 
ut  qui  antea  vix  in  suo  vico  vel  oppido  cogniti  fue- 
rant,  modo  circumeuntes  provincias  et  curias  fre- 
quentantes,  regum  notitias,  principumque  familiari- 
tates  assecuti  sint  ?  Quid  de  ipso  habitu  dicam,  in 
quo  jam  non  calor,  sed  color  requiritur;  magisque 
coltui  vestium,  quam  virtutum  insistitur?  Pudet  di- 
cerel  vincuntur  in  suo  studio  mulierculae,  quando 
a  monachis  pretium  affectatur  in  vestibus,  non  ne- 
oessitas  :  nec  saltem  forma  religionis  retenta,  in 
habitu  ornari,  non  armari  appctunt  milites  Ghristi  : 
qui,  dum  se  prseparare  ad  prselium,  et  contra  aereas 
potestates  praetendere  paupertatis  insigne  debuerant 
(quod  utique  adversarii  valde  formidant),  in  moiiitie 
vestimentorum  pacis  potius  praeferentes  indicium, 
oltro  se  hostibus  sine  sanguine  tradunt  inermes.  Nec 


bum,  non  prolatum  quod  transeat,  sed  conceptum 

ut  maneat,  carne  videlicet  indutum,  non  aere.  Fiat 

mihi  non  tantum  audibile  auribus,  sed  et  visibile 

oculis,  palpabile  manibus,  gestabile  humeris.  Nec 

fiat  mihi  verbum  scriptum  et  mutum,  sed  incarna- 

tum  et  vivum  :  hoc  est,  non  mutis  figuris,  mortuis 

in  pcllibus  exaratum,  sed  in  forma  humana  meis 

castis  visceribus  vivaciter  iuipressum  :  et  hoc  non 

mortui  calami  depictione,  sed  sancti  Spiritus  ope- 

ratione.  Eo  videlicet  modo  fiat  mihi,  quo  nemini 

ante  me  factum   est,   nemini  post  me  faciendum. 

Porro  multifariam  muliisque  modis  olim  Deus  locu- 

tus  est  Patribus  in  prophetis;  et  aliis  quidem  in 

aure,  aliis  in  ore,  aliis  eiiam  in  manu  factum  esse 

verbum  Domini  memoratur  :  mihi  autem  oro  ut  in 

utero  fiat  juxta  verbum  tuum.  Nolo  autem  ut  fiat 

mihi   aut  declamatorie  praedicatum,  aut  figuraliter 

significatum,  aut  imaginatorie  somniatum;  sed  si- 

lenter  755  inspiratum,  personaliter  incamatum, 

corporaliter  invisceratum.  Yerbum  igitur,  quod  in 

se  nec  poterat  fieri,  nec  indigebat,  dignetur  in  me, 

dignetur  et  mihi  fieri  secundum  verbum  tuum.  Fiat 

quidem  generaliter  omni  mundo,  sed  speciahter  fiat 

mihi  secundum  verbum  tuum. 

Excusatio  S,  Bemardi,  quod  locum  istum  Evangelit 
post  alios  expositores  tractandum  sumpserit. 

Lectionem  evangelicam  exposui,  sicut  potui :  nec 

ignoro  quod  non  omnibus  placebit,  sed  scio  me  ob 

hanc  rem  multorum  fore  indignationi  obnoxium ;  et 

aut  judicabor   superfluus,  aut  praesumptor,   quod 


alionde  haec  omnia  mala    contingunt,  nisi   quod  D  videhcet  post  Patres,  qui  hunc  ipsum  locum  plenis- 


illam,  qua  saeculum  deseruimus,  deserentes  humili- 
tatem,  dum  per  hoc  cogimur  inepta  denuo  sectari 
studia  ssecularium,  canes  efficimur  revertentcs  ad 
vomitimi. 

11.  Audiamus  itaque,  quotquot  tales  sumus,  quid 
illa  responderit,  quae  Dei  mater  eligebatur,  sed  hu- 
militatem  non  obliviscebatur.  Ecce^  ait,  ancilla  Do- 
mifUf  fiai  mihi  secundum  verbum  tuum.  Fiat  est 
desiderii  signum,  non  dubitationis  indicium.  Et  per 
hoc  quod  dicit,  fiat  mihi  secundum  verbum  tuum, 
magis  intelligenda  est  affectum  exprimere  deside- 
rantis,  quam  effectum  requirere  more  dubitantis. 


sime  exposuerunt,  rursus  in  eodem  novus  expositor 
ausus  fuerim  mittere  manum.  Sed  si  quid  dictum 
est  post  Patres  quod  non  sit  contra  Patres;  nec 
Patribus  arbitror,  nec  cuiquam  displicere  debere. 
Ubi  autem  dixi  quod  a  Patribus  accepi,  dum  sic 
absit  typhus  praesumptionis,  ut  non  desit  fructus 
devotionis,  patienter  audiam  de  superfluitale  cau- 
santes.  Noverint  tanien  qui  me  tanquam  de  otiosa 
et  non  necessaria  explanatione  suggillant,  non  tam 
intendisse  exponere  Evangelium,  quam  ex  Evangelio 
sumere  occasionem  loquendi  quod  loqui  delectabat. 
Si  vero  peccavi,  quod  propriam  magis  ex  hoc  exci- 


87  S.  BBRNARDI  ABBATIS  CLARJE-VALLENSIS  88 

tarim  deyodonem,  qaam  communem  qusesierim  uti-  a  meum  qualecumque  opusculnm  devotissime  desti- 
litatem ;  potens  ent  pia  Yirgo  apud  suum  misericor-      navi. 
dem  Filium  hoc  meum  excusare  peccatum,  cui  hoc 

IN   VIGILIA  NATIVITATIS   DOMINI. 


SERMO  I. 
De  pronuntiatione  Martyrologiiy  «  Jesus  Chrislus, 
Filius  Deiy  nascitur  in  Bethlehem  Judce  (9).  » 
\ .  Sonuit  vox  liBtitiae  in  terra  nostra,  vox  exsul- 
tationis  et  saiutis  in  tabernaculis  peccatorum.  Audi- 
tum  est  verbum  bonum,  verbum  consolatorium, 
sermo  jucunditate  plenus,  dignus  omni  acceptione. 
Jubilate,  montes,  laudem ;  et  omnia  ligna  silvarnm, 
plaudite  manibus  ante  faciem  Domini,  quia  venit. 
Audite,  coeli;  et  auribus  percipe,  terra;  obstupesce 
et  lauda,  universitas  creaturae,  sed  tu  magis,  o  homo : 
<  Jesus  Christus,  Filius  Dei,  nascitur  in  Bethlebem 
«  Judae.  »  Quis  tam  lapidei  cordis,  cujus  anima  non 
liquefacta  sit  in  hoc  verbo  ?  Quid  annuntiari  dulcius 
poterat  ?  quid  delectabilius  commendari?  Quid  tale 
unquam  auditum  est,  aut  quid  simile  aliquando 
mundus  accepit?  a  Jesus  Christus,  Filius  Dei,  nasci- 
tur  in  Bethlehem  Judae.  »  0  breve  verbum  de  Verbo 
abbreviato,  sed  coelesti  suavilate  refertum  1  Laborat 
affectio  mellifluae  dulcedinis  copiam  lalius  effundere 
gestiens,  nec  inveniens  verba.  Tanta  siquidem  est 
gratia  sermonis  hujus,  ut  continuo  incipiat  iilinus 
sapere,  si  unum  iota  mutavero.  a  Jesus  Christus, 
c  Filius  Dci,  nascilur  in  Bethlehem  Judae.  »  0  nali- 
vitas  illibata  sanctitate,  honorabilis  mundo,  amabilis 
hominibns  collati  magniludine  beneficii,  investiga- 
bilis  etiam  angelis  sacri  profunditate  mysterii,  et  in 
liis  omnibus  admirabilis  singulari  excellentia  novi- 
tatis !  utpote  quse  nec  primam  similem  visa  est,  nec 
habere  sequentem.  0  partus  solus  sine  dolore,  solus 
nescius  pudoris,  corrupUonis  ignarus ;  non  reserans, 
sed  consecrans  virginalis  uleri  templum  I  0  nativitas 
supra  naturam,  sed  pro  natura ;  miraculi  excellentia 
superans,  sed  reparans  virtule  mysterii!  Fratres, 
generationem  istam  quis  enarrabit?  Angelus  nuntiat, 
virtus  obumbrat  Altissiu  i,  supervenit  Spirilus:  Virgo 
crcdit,  fide  concipit  virgo,  parturit  virgo,  manet 
virgo  :  quis  non  miretur?  Nascitur  Altissimi  Filius, 
DeusdeDeo  genitus  ante  saecula;  nascitur  Verbum 
infans  :  quis  vel  satis  miretur? 

2.  Nec  sane  otiosa  nativitas,  aut  infructuosa  di- 
gnatio  750  majestatis.  « Jesus  Cbristus,  Filius  Dei, 
nasciturin  Bethlehem  Judae.  »  Vosqui  inpulvere  estis, 
expergiscimini  et  laudate.  Ecce  Dominus  venit  cum 
salute,  venil  cum  unguentis,  venit  cum  gloria.  Neque 
enim  sine  salule  Jesus,  ncque  sine  unctione  Christus, 
nec  sinc  gloria  vcnit  Dci  Filius  :  siquidem  ipse  salus, 
ipse  unciio,  ipse  gloria,  sicut  scriptum  est,  Gloria 
patrisj  fi,lius  sapiens  (Prov,  x,  i).  Felixanima,  quae 
gustato  salutis  fructu  trahitur  et  currit  in  odore 
ungucnlorura,  ut  videat  gloriam  cjus,  gloriam  quasi 


unigeniti  a  Patre.  Respirate,  perditi ;  venit  Jesus 
quaerere  et  salvum  facere  quod  perierat.  Horbidi, 
convalescite ;  venit  Christus,  qui  contritos  corde 
sanat  unctione  misericordiae  suae.  Exsultate,  qui- 
cumque  eslis  grandia  concupiscentes ;  descendit  ad 
vos  Filius  Dei,  ut  regni  sui  faciat  cohaeredes.  Ita, 
obsecro,  sana  me,  Domine,  et  sanabor  :  salvum  me 
fac,  et  salvus  ero  :  glorifica,  et  ero  gloriosus.  Sic 

H  nempe  benedicet  anima  mea  Domino,  et  omnia  quae 
intra  me  sunt,  nomini  sancto  ejus,  cum  propitiatus 
fiieris  omnibus  iniquitatibus  meis,  sanaveris  omnes 
infirmitates  meas,  repleveris  in  bonis  desiderium 
meum  (Psal,  cii,  1,  3,  5).  Haec  tria,  dilectissimi, 
sapit  mihi  quod  audio  nasci  Jesum  Christum  Filium 
Dei.  Quare  enim  vocamus  nomen  ejus  Jesum,  nisi 
quia  ipse  salvum  faciet  populum  suum  a  peccatis 
eorumf  {Matth.  i,  21.)  autquare  Christus  nominari 
voluit,  nisi  quia  computrescere  faciet  jugum  a  facie 
olei  {Isa.  x,  27.)  Quare  Filius  Dei  factus  est  homo, 
nisi  ut  homines  faciat  filios  Dei  ?  Voluntati  autem 
ejus  quis  resislit?  Jesus  qui  justificat,  quis  est  qui 
condemnet?  Chrislus  qui  sanat,  quis  est  qui  vul- 
neret?  Filius  Dei  qui  exaltat,  quis  est  qui  humi- 
liet? 

V  3.  Nascitur  ergo  Jesus;  gaudeat  quisquis  ille  est, 
quem  perpetuae  damnationls  reum  adjudicabat  con- 
scientia  peccatorum.  Excedit  quippe  pietas  Jesu 
omnem  criminum  quantitatem  seu  numerositatem. 
Nascitur  Christus;  laetetur  quicumque  vitiis  impu* 
gnabatur  antiquis.  Siquidem  ante  faciem  unctionis 
Christi  nullus  omnino  stare  poterit  morbus  animae, 
quamlibet  inveieratus.  Nascitur  Filius  Dei ;  exsultet 
qiii  magna  solet  dcsiderare,  quia  magnus  munerator 
advenit.  Fratres,  hic  est  haeres;  devote  suscipiamus 
eum,  sic  emm  et  haereditas  nostra  erit.  Qui  enim 
proprium  Filium  dedit,  quomodo  non  omnia  nobis 
simul  cum  Filio  donavit?  (Rom,  viii,  32.)  Nemo 
discredat,  nemo  haesitet;  habemus  testimonium 
crcdibile  m'mis :  Verbum  caro  factum  est,  et  habitavit 

D  innobis  (Joan.  i,  14).  Fratres  habere  voluit  Unige- 
nitus  Dei,  ut  esset  in  multis  fratribus  primogenitus 
ipse.  Utque  nihil  haesitet  ipsa  pusillanimitas  fragili- 
tatis  humanae,  prius  ipse  factus  est  homioum  frater, 
faclus  est  hominis  filius,  factus  est  homo.  Si  et  hoc 
homo  judicat  incrcdibile,  fidem  astruunt  oculi. 

4.  «  Jesus  Chrislus  natus  est  in  Bethlehem  Judae.  » 
Et  vide  dignationem.  Non  in  Jerusalem,  civitate 
regia;  sed  in  Bethlehem,  quae  minima  est  in  millibus 
Juda.  0  Belhleliem  parva,  sed  jam  magnificata  a 
Domioo !  magnificavit  te  qui  factus  e3t  in  le  parvus 
ex  magno.  L^tare,  Bcthlehem,  et  per  omnes  vicos 


(9)  Haec  verba  leguntur  in  Usuardi  Martyrologio,  quo  Ecclesiae  Gallicanae  omnes,  aut  fere  omnes  tunc 
utebantur  imo  otiam  Romana. 


IN  VIGILIA  NATIVITATIS  DOMINI  SERIIO  U. 


90 


iiias  festhruni  hodie  AUeluia  cantetur.  Quae  tibi 
dvitas,  si  audiat,  non  invideat  pretiosissirhum  illud 
stabulum,  et  illius  praesepii  gloriam?  In  universa 
siquidem  terra  jam  celebre  est  nomen  tuum,  et 
beatam  te  dicunt  omnes  generationes.  Ubique  glo- 
riosa  dicuntur  de  te,  civitas  Dei :  ubique  psalliiur, 
quia  kamo  natiis  est  in  ea,  et  ipse  fundavit  eam  Al^ 
tiuimus  (Psal,  lxxwi,  5).  Ubique,  inquam,  praedi- 
eatur,  ubique  damatur,  quia  a  JesusChristus,  Filius 
ff  Dei,  nascitur  in  Bethlehem  Judae.  »  Nec  otiosum 
quod  additur  t  Judae,  «  siquidem  admonet  nos  ejus 
quae  ad  paires  facta  est  repromissio.  Ifon  auferetur^ 
inquit,  sceptrum  de  Juda,  et  dux  de  femore  ejus^ 
danec  veniatquimittendus  est;  etipse  eritexspector 
tio  gentium.  Salus  quippe  ex  Judaeis,  sed  salus  usque 
ad  fines  terrae.  Juda,  ait,/a  laudabunt  fratres  tui, 
Manus  tuiB  in  cervicibus  inimicorum  tuorum^  et 
ccetera  quae  de  Juda  illo  nusquam  legimus,  sed  in 
Christo  videmus  impleta.  Ipse  est  enim  Leo  de  tribu 
Juda,  de  quo  et  additur  :  Catulus  leonis  Juda;  ad 
pripdam, inquil,/iit  mi,  ascendisti{Gen,  xlix,  8, 10). 
yS^y  Magnus  praedator  Christus,  qui  priusquam 
sciat  vocare  patrem  aul  matrem,  Samaria!  spolia 
diripit  (/«a.viii,  4).  Magnus  praedator  Christus,  qui 
ascendens  in  altum,  captivam  duxit  captivitatem  : 
nec  tamen  abstulit  quidquam,  sed  magls  ipse  dedit 
donna  hominibus.  Has  itaque  et  caeteras  similes 
prophetias  impletas  in  Christo  (de  eo  siquidcm  et 
praedictas)  ad  mentem  revocat,  quod  dicitur,  c  Be- 
thlehem  Judae :  >  nec  omnino  quaerere  est,  utrum  a 
Bethlehem  possit  aliquid  boni  esse. 

5.  Sane  quod  ad  nos  spectat,  discimus  etiam  ex 
hoc  quemadmodum  suscipi  velit,  qui  in  Bethlehem 
voluit  nasci.  Erat  enim  qui  forte  ei  sublimia  quae- 
renda  arbitraretur  esse  palatia,  ubi  cum  gloria  Rex 
gioriae  susciperetur:  sed  non  propter  hoca  regalibus 
iliis  sedibus  venit./n  sinistra  ejus  divitia:  et  gloria, 
in  dextera  Umgitumitas  vita:  \Prov,  iii,  16).Horum 
omniam  aetema  in  coelis  afQuentia  suppetebat,  sed 
paupertas  non  inveniebatur  in  eis.  Porro  in  terris 
abundabat  et  superabundabathaec  species,  et  nescie- 
bat  homo  pretiumejus.  Hanc  itaque  Dei  Filius  concu- 
piscensdescendit,  ut  eam  eligat  sibi,  et  nobisquoque 
sna  aestimatione  faciat  pretiosam.  Adoma  thalamum 
tuum,  Sion  ;  sed  humilitale,  sed  paupertate.  In  his 
enim  pannis  complacet  sibi,  et  Maria  testimonium 
perhibente,  his  sericis  delectatur  involvi.  Abomina- 
tiones  iSgyptioram  immola  Deo  tuo. 

6.  Considera  deniquequod  in  Bethlehem  Judae  nas- 
dtnr,  et  soUicitus  esto  quomodo  Bethlehem  Judse  in- 
yeniaris  ;  et  jam  ne  in  te  quidem  suscipi  dedignatur. 
Bethlehem  quippe  domum  /^anij,  Judasonat  confes- 
sianem.  Tu  ergo  si  divini  verbi  pabulo  repleas  ani- 
mam  tuam,  fideliterque,  etsi  non  digna,  certe  quanta 
potes  devotione  suscipias  panem  illum  qui  de  coelo 
descendit,  et  dat  vitam  mundo,  Dominicum  videlicet 
corpus  Jesu,  ut  veterem  utrem  corporis  tui  nova 
illa  resurrectionis  caroreficiatetsustineat,  quatenus 
noYum  quod  intus  est  vinum,  hoc  solidatus  glutino, 


m  yaleat  continere  :  si  denique  ex  fide  vivas,  et  ne- 
quaquam  gemere  oporteat,  quia  oblitus  sis  comedere 
panem  luum  :  Bethlehem  factus  es,  dignus  plane 
susceptione  Dominica,  si  tamcn  confessio  non  de- 
fuerit.  Sit  proinde  Judaea  sanctificatio  tua :  confes- 
sionem  et  decorem  induere,  quam  maxime  stolam 
in  ministris  suis  Chrislus  acceptat.  Denique  breviler 
tibi  utranique  commendat  Apostolus:  Corde^  in- 
quiens,  creditur  adjustitiamj  ore  autemconfessio  fit 
ad  salutem  (Rom.  x,  10) :  Justitia  siquidem  in  corde, 
panis  in  domo.  Est  enim  justitia  panis.  Et ,  Beati 
qui  esuriuntet  sitiunt  justitiam,  quoniam  ipsisatu* 
rabuntur  (Mattk  v,  6).  Sit  ergo  in  corde  justitia,  et 
justilia  quaeex  fide  est.  Haecenimsolahabetgloriam 
apud  Deum.  Sit  etiam  in  ore  confessio  ad  salutem  : 
et  securas  jam  suscipe  eum  qui  in  Bethlehem  Judas 

B  nascitur,  Jesum  Christum  Filium  Dei. 

SERMO  n. 

De  eo  quod  scriptum  est,  0  Juda  et  Jerusalem^  no- 

lite  timere;  cras  egrediemini ,  et  Dominv^  erit  vo- 

biscum,  II  Par.  cap,  xx,  5^.  17. 

1.  Veros  alloquimur  Judseos,  non  littera,  sed  spi- 

ritu:  semen  Abrahae,  cujus  multiplicatio,  sicut  pro- 

missa  legitur,  sic  videtur  impleta.  Neque  enim  filii 

carais,  sed  filii  promissionis  dcputantur  in   semine 

(Rem,  IX,  8).  Sed  nec  illi   Jerasalem  dicimus,  qu» 

occidit  prophetas.  Unde    enim   illam  consolemur, 

superquam  Dominus  flevit  (Luc.  xix,  41),  qusedata 

est  in  subversionem?  Illi  dicimus,  quae  de  coelo  nova 

descendit :  Piolitetimere,oJuda  et  Jerusalem.  Nolite 

timere,  veri  confessores,  qui   non  solum   ore,   sed 

p  toti  pariter,  et  ex  omni  parte  Domino  confitemini, 

^  induti  confessionem  sicut  veslimenlum  ;  imo  quoram 
omnia  interiora  Domino  confitentur,  et  omnia  essa 
dicunt,  Domine,  quissimilis  tibi,  (Psal.  xxxiv,  10)? 
non  sicut  hi  qui  confitentur  se  nosse  Deum,  factis 
autem  negant  (Tit.  i,  16).  Vera  confessio  est,  si 
omnia  opera  vestra,  fratres,  opera  ejus  sint,  et  con- 
fiteantur  ei.  Confiteantur  autem  gemina  quadam 
confessione,  ut  duplicibus  T5S  vestiamini,  id  est 
confessione  peccatoram  vcstroram,  et  confessione 
laudis  divinae.  Tunc  enim  veri  Judaei  eritis,  si  omnis 
vita  vestra  confiteatur  vos  peccatores,  et  dignos 
multo  majoribus  poenis :  Deum  vero  summum  bonum, 
qui  pro  his  levibus  et  transitoriis  poenis,  aeterna 
condonat  supplicia,  quae  meruistis.  Quisquis  enim 
ardenter  non  desiderat  poenitentiam^  videtur  operi- 

D  bus  dicere,  non  indigere  se  pocnitentia  ;  et  ita  suam 
non  confitetur  culpam :  aut  non  posse  prodesse  ei 
poenitentiam  ;  et  sic  divinam  non  confitetur  bonita- 
tem.  Vos  autem  estote  veri  Judaei,  sed  et  Jerusalem 
vera,  ut  nihil  jamtimeatis.  Estenim  Jerusalem  visio 
pacis;  visio,  non  possessio,  cujus  fines  Dominus 
posuit  pacem,  non  initium  sane,  nec  medium.  Si 
ergo  pacem  non  habetis,  imo  quia  perfectam  in  hoc 
saeculo  habere  non  potestis,  saltem  videte  eam,  in- 
tuemini,  considerate  et  desiderate  eam.  Illuc  sint 
oculi  cordis  vestri,  ad  pacem  sese  dirigat  intentio 
vestra,  ut  omnia  quaecumquc  facitis,    hujus  pacis, 


91 


S.  BBIU^ARDI  ABBATIS  GLARi-VALliBJ^SlS 


92 


qua  exuperat  omnem  sensam  {Philip^.  iv,  7),  de- 
siderio  faciatis ;  in  omnibas  lioc  intendatis,  ut  re- 
conciliati  pacem  habeatis  ad  Deum. 

2.  His  dicimus,  Nolite  timere^  hos  consolamur, 
non  eos  qui  viam  pacis  non  cognovenint.  Nam  si 
illis  dicitur,  Cras  egrediemini ;  comminatio,  non 
consolatio  erit  ista.  Soli  nimirum  dissolvi  deside- 
rant,  et  egredi  concupiscunt,  qui  pacem  vident,  et 
sciunt,  si  terrestres  domus  eorum  hujus  habitatioiiis 
dissolvantur,  quoniam  sedificationem  habent  ex  Deo, 
et  non  iJli  qui  in  insaniam  versi  suis  compedibus 
delectantur.  Denique  hi  tales  moriendo  non  tam 
egressi  dicendi  sunt,  quam  ingressi ;  qui  non  in  lu- 
cem,  non  in  libertatem  vadunt,  sed  in  carcerem,  sed 
in  tenebras,  sed  in  infernum.  Vobis  autem  dicilur : 
Nolite  timere.crasegrediemini,  et  jamnon  erit  timor 


in  fmibus  vestris.  Multos  quidem  habetis  hostes  ;  n  discordet. 


A  pse  quoque  in  limo  profundi.  Nolite  ergo  timere, 
icras  egrediemini  de  corpore  mortis,  T59  et  de 
omni  corruptione  peccati.  Agite  diem  istum  in 
Christo,  ut  ambuletis  sicut  ct  ipse  ambulavit.  Qui 
enim  dicit  se  in  Christo  manere^  debet^  sicut  ipse 
iambulaidtt  et  ipse  ambulare  (/  Joan.  ii,  6);Nolite 
ergo  timere^  quia  cras  egredieminit  etsic  semper  cum 
Domino  eritis.  Vel  quia  signanter  dictum,  et  Domi- 
nus  erit  vobiscum,  sic  intelligamus,  ut,  dum  sumus 
in  corpore,  possimus  nos  esse  cum  Domino,  id  est, 
adhserere  ejus  voluntati  ;  sed  non  ille  nobiscum, 
ut  consentiat  voluntati  nostrae.  Vellemus  enim  jam 
liberi  esse,  concupiscimus  dissolvi,  egredi  desidera- 
mus  ;  sed  adhuc  difTcrt  ille  certa  ex  causa.  Cras 
egrediemur,  et  Dominus  erit  nobiscum  :  ut  quid- 
quid  voluerimus  velit,  et  in  nullo  a  nostra  voluntate 


carnem,  quanullus  potestesse  vicinior  hostis;  prse- 
sens  saeculom  nequam,  quod  undiquc  circumfusum 
estvobis;  principes  tenebrarum,  qui  viam  vestram 
obsident  in  aere  collocati.  Attamen  nolile  timere, 
cras  egrediemini,  id  est  in  proximo.  Cras  enim  in 
proximo  est.  Unde  et  sanctus  Jacob  ait ;  Cras  res- 
pondebit  mihijustitiamea  (Gen.  xxx,  33).  Tres  enim 
dies  sunt,  de  quibus  etiam  legimus  ;  Vivificabit  nos 
post  duos  dies,  in  die  tertia  suscitabit  nos  (Osee  vi, 
3).  Unus  sub  Adam,  alter  in  Christo,  tertius  cum 
Christo.  Undeetibisubditur,5ctemtw,  sequemurque, 
ut  cognoscamus  Dominum  :et  hic  dicitur,  Cras  egre- 
dieminUet  Dominus  erit  vobiscum.  His  enim  dicilur 
qui  dimidiaverunt  dies  suos,  inquibusperiit  diesin 
qua  nati  sunt,  quae  est  dies  Ad»,  dies  peccati,  cui 


4.  Itaque,  Juda  et  Jerusalem,  nolite  timere,  si 
perfectionem,  quam  desideratis,  nondum  potestis 
adipisci  ;  sed  quod  minus  habetimparfectioconver- 
sationis,  suppleat  humilitas  confessionis  ;  et  imper- 
ectum  vestrum  viderunt  oculi  Dei.  Propterea  enim 
mandata  sua  mandavit  custodiri  nimis  (Psal.  cxvm, 
4),  ut  videntes  imperfectionem  nostram  deficere,  et 
non  posse  implere  quod  debet,  fugiamus  ad  miseri- 
cordiam,etdicamus,  Quoniam  meliorest  misericoT' 
dia  tuasupervitas  (PsaU  lxii,  4),el  quinon  possu- 
mus  in  vestitu  innocentiae  seu  justitiae,  appareamus 
vestili  confessione.  Confessio  enim  et  pulchritudo  in 
conspectu  Domini  (Psal.  xcv,  6),  si  tamen  sit  (ut 
diximus)  non  oris  tantum,  sed  etiam  totius  hoininis, 
ut  omnia  ossa  nostra  dicant,  Domine  quis  similis 


Jeremias  quoque   maledicebat,  dicens ;   Maledicta  C  tibi  ?  idque  solius  pacis  intuitu,  et  desiderio  recon- 


dies  in  qua  natus  sum  (Jerem.  xx,  14).  Omnes  enim 
in  illa  nascimur.  Utinam  pereat  in  nobis  omnibus 
dies  illa,  dies  nebulae  et  caliginis,  dies  tenebrarum 
et  turbinis,  quam  nobis  fecit  Adam,  quam  fecit  ini- 
micus,  qui  dixit ;  Aperientur  oculi  vestri  (Gen.  in,  5), 
3.  Eccevero  illuxitnobis  dies  redemptionis  novae, 
reparationis  antiquae,  felicitatis  aeternae.  Haec  est 
dies  quam  fecil  Dominus ;  exsultemus  et  laeiemur  in 
ea  (Psal  cxvii,  24),  quia  cras  egrediemur.  Unde,  nisi 
de  conclavi  hujus  saeculi,  de  ergastulo  hujus  corporis, 
de  compedibus  tfecessitatis,  curiositatis,  vanitatis 
et  volupiatis,  quae  etiam  invitis  nobis  pedes  tenent 
atfectionis  ?  Quid  enim  spiritui  nostro  cum  terrenis  ? 
Gur    non  spiritualia  desiderat,   spiritualia   quaerit, 


spiritualia  sapit?  0  spiritus,   qui  desursum   estis,  n  vanitati 


ciliationis  ad  Deum.  Talibus  enim  dicitur,  0  Juda 
et  Jerusalem,  nolite  timere;cras  egrediemini :  id  est 
quam  cito  a  corpore  exierit  anima,  omnes  simul 
affectiones,  omnia  desideria,  quibus  per  univcrsum 
interim  mundum  dispersa  et  ligata  tenebatur,  dis- 
solventur,  et  egredietur  de  visco  hoc;  et  Dominus 
erit  nobiscum.  Nimis  id  quidem  vobis  videri  potest, 
si  tamenad  vos  respicitis,  et  nonad  ea  quae  exspec- 
tant  vos.  Nonne  hoc  universus  mundus  exspectat  ? 
Creatura  enim  subjecta  est  vanitati ;  et  cadente  ho* 
mine,  quem  conslituerat  Dominus  dominum  domus 
suae,  et  principem  omnis  possessionis  suae  ;  tota  si- 
mul  haerediias  corrupta  est.  Inde  distemperatus  aer, 
terra  inoperibus.  Adae  maledicta,  et  omnia  subdila 


quid  vobis  cum  infimis  ?  QiiOf  sursum  sunt  quasrite, 
ubi  Christus  est  in  dextera  Deisedens :  qiuB  sursum 
sunt  sapite,  non  quas  super  terram  (Coloss.  iii,  1, 2). 
Sed  corpus  quodcorrumpitur,  aggravat  animam^  et 
deprimit  terrena  inhabitatio  sensum  multacogitan' 
tem(Sap.v%.y  15).  Necessitates  multae  miseris  hujus 
corporis  detinent  nos.  Viscus  quidam  pravi  desiderii 
et  delectationis  terrenae  voiare  non  patitur,  et  citius 
retrabit  mentem,  si  forte  aliquando  sublevetur.  Sed 
nolite  timere,  cras  egrediemini  de  lacu  miseriae  et 
de  luto  faecis.  Nam  ut  inde  vos  educeret,  infixus  esl 


5.  Nec  sane  reparabitur  haereditas,  donec  repa- 
rentur  haeredes.  Unde  et,  juxta  Apostoli  testimo- 
nium,  ingemiscit  quoque^  et  parturit  usque  adhuc 
(Rom.  VIII,  22).  Nec  soli  utique  huic  mundo,  sed 
et  angelis  et  hominibus  spectaculum  facti  sumus. 
Me,  inquit,  expectanti  justi,  donec  retribuas  miht 
(Psal.  cxLi,  8).  Et  martyres,  cum  judicii  diem  po- 
stularent,  non  tanquam  vindiclae  cupidi,  sed  per- 
fectionem  desiderantes  beatitudinis  quam  tunc  habi- 
turi  sunt,  acceperunt  divinum  responsum  :  Susti- 
netc  modicum  tempus,  donec  impleatur  numeru^ 


93 


IN  YI6ILIA  NATiVlTATIS  DOMINI  SBRHO  III 


M 


fratrum  vestrorum  {Apoc.  \i,  41).  Accepernnt  qui-  i 
dem  jam  singalas  stolas  :  sed  non  vestientur  du- 
plicibus,  donec  vestiamur  et  nos.  Vadia  tenemus  et 
obsides  ipsa  eorum  corpora,  sine  quibus  consum- 
mari  non  possunt,  ncc  ea  reciplent  sine  nobis.  Unde 
de  patriarchis  et  prophetis  ait  Apostolus :  Deo  melius 
aliquid  providente  pra  nobis,  ut  non  sine  nobis  con' 
summarentur  (H6br.  xi,  40).  0  si  cognosceremus 
et  nos  quomodo  exspectant  et  quantum  desiderant 
adventum  nostrum  1  quam  soUicite  quaerunt,  quam 
libenter  audiunt  bona  de  nobis  I 

6.  Quid  tamen  de  his  loquor  qui  didicerunt,  ex 
his  (jpiae  passi  sunt,  compassionem,  qnando  et  ipsi 
nos  angeli  sancti  desiderant?  Nonne  de  vermiculis 
istis,  et  de  pulvere  isto  restaurandi  sunt  muri  coe- 
lestis  Jerusalem?  Putatis  quantum  desiderant  cives 
coelestes  instaurari  dvitatis  suae  ruinas  ?  Quomodo  d 
solliciti  sunt  ut  veniant  lapides  vivi,  qui  coaedifi- 
centur  eis?  quomodo  discurrunt  medii  inter  nos  et 
i>eum,  fidelissime  portantes  ad  eum  gemitus  nostros, 
el  ipsius  nobis  gratiam  devotissime  reportantes? 
Plane  non  dedignabuntur  ut  simus  eorum  socii,  quo- 
mm  facti  sunt  jam  ministri.  Nonne  enim  omnes  ad- 
ministratorii  sunt  spiritus,  in  ministerium  missi 
propter  eos  qui  baereditatem  760  capiunt  salutis  ? 
{id,  I,  44).  Festinemus,  obsecro,  dileclissimi,  festi- 
nemus  :  tota  nos  multitudo  coelestis  curiae  exspectat. 
Exsultare  angelos  fecimus,  quando  conversi  sumus 
ad  poenitentiam ;  proficiamus,  et  feslinemus  complere 
de  nobis  eorum  laetitiam.  Vae  tibi,  quicunque  es  qui 
deliberas  redire  ad  lutum,  reverti  ad  vomitum! 
Putasne  placatos  habebis  in  judicio,  quos  tanto  et 
tam  sperato  privare  vis  gaudio  ?  Exsultaverunt  cum  C 
nos  ad  poenitentiam  venimus,  tanquam  super  his 
quos  ab  ipsa  inferi  porta  cernerent  revocari.  Quid 
nunc  erit,  si  ab  ipsa  paradisi  janua  reverti  viderint, 
et  abire  retrorsum  eos  qui  jam  pedem  alterum  in 
paradiso  posuerunt  ?  Nam  elsi  corpora  inferius,  sed 
corda  sursum. 

7.  Currite,  fratres  currite,  non  soli  angeli,  sed  et 
ipse  angelomm  vos  Crealor  exspectat.  Nuptiae  paratae 
sunt,  aed  nondum  plena  domus ;  adhuc  exspectan- 
tur  de  quibus  nuptiae  impleantur.  Exspectat  vos 
Pater  et  desiderat,  non  solum  propter  nimiam  cha- 
ritatem  suam  qua  dilexit  vos  (unde  et  Unigenitus, 
qui  in  sina  Pairis  est,  ipse  et  enarravit,  Pater^  in- 
quiens,  amat  vos  {Joan,  xvi,  27) ;  sed  propter  se- 
metipsom,  sicut  loquitur  per  prophetam  :  Propter 
memetipsum  ego  faciam^  non  propter  vos  {Ezech.  D 
xxxvi,  22).  Quis  enim  implendum  dubitet  quod 
promisit  Filio,  dicens  :  Postula  a  mCy  et  dabo  tibi 
gentes  hcereditatem  tuam  {PsaL  ii,  8).  £t  aUbi,  Sede 

a  dextris  meis,  donec  ponam  inimicos  tuos  scabel- 
lum  pedum  tuorum?  {PsaL  cix^  i).  Non  conte- 
rentur  omnes  inimici  ejus,  dum  nos,  qui  sumus 
membra  ejus,  aliquatenus  impugnabunt.  Non  imple- 
bitur  hsec  promissio,  donec  novissima  inimica  de- 
struatar  mors.  Nam  de  Filio  quis  nesciat  quantum 
desideret  fractum  nalivitatis,  et  tptius  vitae  quam 


gessit  in  carne,  denique  fructum  crucis  et  mortis 

suae,  praetium  sanguinis  pretiosi  ?  Nonne  traditurus 

est  regnum  Deo  et  Palri,  quod  acquisivit?  Nonne  ei 

rcstauraturus  est  creaturas  suas,  pro  quibus  Pater 

illum  misit  in   lerras?  Exspectat  nos   et  Spiritus 

sanctus.  Est   enim   charilas  et  benignitas,  in  qua 

praedestinati  sumus  ab  aeterno  :  nec  dubium  quin 

praedestinaiionem  suam  velit  impleri. 

8.  Ergo  quia  paratae  sunt  nuptiae,  et  omnis  nos 

curiae  coelestis   frequenlia   desiderat   et  exspectat; 

curramus  non  quasi  in  incertum ;  curramus   desi- 

deriis  et  profectu  virlutum.  Proficere»  proQcisci  est. 

Dicamus  singuli ;  Aspice  in  me,  et  miserere  mei^ 

secundum  judictum  diligentiumnomen  tuum  {PsaU 

cxviii,  132).  Non  sicut  ego  merui,  sed  sicut  illi  do- 

creverint,   miserere.  Dicamus  item,   Sicut  fuerit 

voluntas  in  coslo^  sic  fiat  :  itemque,  Fiat  voluntas 

tua  (Matth.  vi,  10),  Scimus  quoniam  scriptum  est, 

Si  Deus  pro  nobis,  quis  contra  nosJ  Aut  quisjacci^ 

sabit  adversus  electos  Dei?  (Rom.  viii,  31,  33).  An 

non  licetf  inquit,  mihi  facerequod  voh  ?  {Matth.  xx, 

15).  Hsec  sit  intcrim  consolatio  noslra,  charissimi, 

donec  egrediamur,  et  Dominus  sit  nobiscum.  Qui 

magna  sua  misericordia  ad  beatam  illam  egressio- 

nem;  el  ad  clarum  illud  cras  nos  perducat,  el  in  boc 

quoque  proximo  cras  visilare  nos,  et  nobiscum  esse 

dignetur   :  ut   si  quis   forle  in  tentatione  qualibet 

delinetur,  ipso  miseranle  qui  praedicare  venit  clau- 

sis   apertionem,  cras  egrediatur;  ut   cum   gaudio 

salutari  suscipiamus  coronam  parvuli  Regis  nostri, 

ipso  praestantc,  qui  cum   Patre  et  Spiritu  sancto 

vivit  et  regnat  Deus  per  omnia  saecula  saeculorum. 

Amen. 

SERMO  III. 

In  illud  :  Hodie  scietis  quia  veniet  Dominus^  et  mane 
videbitis  gloriam  ejus,  Exod.  cap.  xvi,  j^^.  6, 7. 

1.  Quique  terrigenae,  et  filii  hominum,  audite  Vos 
qui  in  puivere  estis,  expergiscimini  et  laudale  :  quia 
veniet  medicus  ad  aegrotos,  redemptor  ad  vendilos, 
ad  errantes  via,  ad  mortuos  vita.  Venit  quippe  qui 
projiciat  in  profundum  maris  omnia  peccata  nostra, 
qui  sanet  omnes  infirmitates  nostras,  qui  nos  pro- 
priis  humeris  ad  propriae  dignitatis  reportet  701 
originem.  Magna  est  ista  potentia  :  sed  plus  est 
miranda  misericordia,  quod  sic  venire  voluit,  qui 
potuil  subvenire.  Hodiet  inquit,  scietis  quia  veniet 
Dominus.  Verba  haec  quidem  suo  loco  et  tempore  in 
Scriptura  posita  sunt  :  sed  non  incongrue  ilia  Vigi- 
liae  Dominicae  Nalivitatis  Ecclesia  mater  aptavit. 
Ecclesia,  inquam,  iila  quae  secum  habet  consilium 
et  spiritum  Sponsi  et  Dei  sui,  cui  dileclus  inter 
ubera  commoratur,  ipsam  cordis  sui  sedem  princi- 
paliter  possidens  et  conservans.  Nimirum  ipsa  est 
quae  vulneravit  cor  ejus,  et  in  ipsam  abyssum  secre- 
lorum  Dei  oculum  contemplatonis  immersil,  ut  el  illi 
in  suo,  et  sibi  in  ejus  corde  perennem  faciat  mansio* 
nem.  Cum  ergo  ipsa  in  Scripturis  divinis  verba  vel 
alterat  vel  alternai;  fortior  est  ilia  compositio,  quam 
ppsitio  prinp^a  yerbprum  :  et  fortassis  tanto  fortior, 


95 


S.  BERNARDI  ABBATIS  GLARiE-VALLBNSIS 


96 


quantnm  distat  inter  figuram  et  veritatem,  inter 
lucem  et  umbram,  inter  dominam  et  ancillam  (10). 

2.  Hodie  scietis  quia  veniet  Dominus.  Secundnm 
aestimationem  meam  duo  in  verbis  istis  dies  nobis 
expressius  commendantur.  Primus,  qui  a  primi  ho- 
minis  lapsu  labilnr  usque  ad  finem  mundi;  dies,  cui 
sancti  saepius  maledixisse  noscuntur.  Ab  illa  enim 
lucidissima  die,  in  qua  conditus  fuerat  Adam,  ejec- 
tus  est ;  et  in  has  rerum  contrusus  anguslias,  dicm 
tenebrosum  incurrir,  et  pene  a  lumine  veritatis 
exstinctus.  In  hac  die  nascimur  universi,  si  tamen 
dies  debet  et  non  potius  nox  vocari  :  nisi  quod  lu- 
men  rationis  quasi  quamdam  scintillulam  nobis  in- 
superabilis  illa  misericordia  dereliquit.  Secunda  vero 
dies  erit  in  splendoribus  sanctorum  in  perpetuas 
aeternitates,  cum  inclaruerit  illud  serenissimum 
mane,  qui  est  misericordia  repromissa,  et  absorpta 
crit  mors  in  victoria  :  cum  dimotis  umbris  et  tene- 
bris,  splendor  verse  lucis  sursum  el  deorsum,  intus 
et  exterius  cuncta  pariter  occupabit.  Auditam  fac 
mihimane  misericordiam  tuam^  ait  sanctus  {Psal. 
cxLii»  8);  et,  Repleti  sumus  mane  misericordia  tua 
(Psal.  Lxxxix,  14,  9).  Sed  ad  nostrum  diem  rever- 
tamur,  qui  tanquam  custodia  in  nocte  pro  sua  bre- 
vitate  dicitur,  qui  tanquam  nihilum  et  inane  ab  illo 
ramiliari  Spiritus  sancti  organo  nominatur,  cum  dicit, 
Quoniam  omnes  dies  nostri  defecerunt  :  et,  Defe" 
cerunt  sicut  fumus  dies  mei :  et ,  Dies  mm  sicut 
umhra  declinaverunt  (PsaL  ci,  4, 12).  Parviet  pes- 
simi  sunt  omnes  dies  vita:  meas  (Gen,  xlvii,  9),  ait 
ille  sanctus  patriarcha,  qui  vidil  Dominum  facie  ad 
faciem,  qui  cum  eo  tam  familiariter  loquebatur.  Et 
quidcm  in  hac  ipsa  die  homini  Deus  rationem  prse- 
stat,  tribuit  intelligentiam  :  sed  necesse  est  ut  ex- 
euntem  de  hoc  mundo  illuminet  lumlne  scientiae 
suae,  ne,  si  de  domo  carceris  et  umbra  mortis  ex- 
stinctus  exierit,  illuminari  non  valeat  in  seternum. 
Ideo  quippe  Unigenitus  Dei,  sol  justitiae,  tanquam 
immensi  et  praeclari  luminis  cereus,  in  hujus  mundi 
carcerem  illuminatus  est  et  accensus;  ut  omncs 
qui  illuminari  voluerint,  ad  illum  accedant,  illique 
jungantur,  ut  nihil  medium  inter  illos  sit  et  ipsum. 
Peccata  enim  nostra  separant  inter  nos  et  Deum. 
Sed  illis  sublatis,  vero  lumini  illuminandi  et  quasi 
concorporandi  connectimur  in  idipsum  :  sicut  lu- 
men  exstinctum  lumini  lucenti  et  ardenti  sine  ali- 
quo  medio  conjungitur  ut  illumineteur,  quatenus  per 
exemplum  visibilium,  effectus  rerum  invisibilium 
cognoscamus. 

3.  Ad  hoc  igitur  tam  magnum  et  praefulgidum 
sidus,  juxta  prophetam,  illuminemus  nobis  lumen 
scicntiae  (Osee,  x,  12,  juxta  LXX.),  priusquam  de 
mundi  hujus  tenebris  exeamus,  ne  de  tcnebris  trans- 
eamus  ad  tenebras,  et  tenebras  sempiternas.  Quae 
est  autem  isla  scientia  ?  Profecto  scire  quia  veniet 
Dominus,  etsi  quando  vcniet,  scire  non  possumos. 
Hoc  est  iliud  totum  quod  postulatur  a  nobis.  At  in- 

(10)  Qnanti  Bemardus  facicbat  Ecclesiae  universae 
decreta,  qui  tantam  ejus  auctoritatem  etiam  in  ac* 


A  quis,  ista  scientia  omnium  est.  Quis  enim  nesciat* 
vel  nomiue  tenus  fidelis,  quia  veniet  Dominus ;  quia 
venlurus  est  jndicare  vivos  et  mortuos,  et  reddere 
unicuiquc  juxta  opera  sua  ?  Non  omnium  ista  est 
scientia,  fratres  mei,  sed  nec  multorum  :  Paucorum 
709  est,  quia  revera  pauci  sunl  qui  saiventur.  Pu- 
tasne  quia  illi  qui,  cum  male  fecerunt,  laetantur  et 
exsultautin  rebus  pcssimis  (Proi;.  ii,  14.),  vel  sciant, 
vel  recogitenl  quia  venietDominus?  Si  dixerint  ipsi, 
tu  noli  credere  :  quia  qui  dicit  se  nosse  Deum,  et 
mandata  ejus  non  custodit^  mendax  est  (I  Joan  u, 
4.).  Confitentury  ait  Apostolus,  se  nosse  Deum,  factis 
autem  negant  (Tit.  i,  16.)  :  quia  fides  sine  operibu^ 
mortua  est  (Jac.  ii^  20).  Non  enim  se  ita  omni  im- 
puritate  polluerent,  si  Dominum  venturum  scirent 
vel  formidarent ;  sed  vigilarent  utique,  et  non  sine- 

B  rent  tam  graviter  perfodi  conscicntias  suas. 

4  Scientia  autem  ista  in  primo  gradu  operatur 
poenitudinem  et  dolorem,  ut  risum  in  luctum,  can- 
tum  in  planctum,  gaudium  in  moerorem  convertat, 
et  incipiant  tibi  displicere  quae  vehementer  ante 
placueraut ;  et  illa  specialiter  horreas  quae  speciali« 
ter  appetebas.  Sic  enim  scriptum  est,  Quia  qui 
addit  scientiam,  addit  et  dolorem  (Eccle.it  18.),  ut 
veracis  et  sanctae  scienliae  sit  dolor  subsequens  ar- 
gumentum.  In  secundo  vero  gradu  operatur  corre- 
ctionem,  ut  jam  non  exhibcas  membra  tua  arma  ini- 
quitatis  peccato,  sed  coerceas  gulam,  jugules  luxu- 
riam,  superbiam  deprimas,  et  facias  servire  corpus 
sanclitati,  quod  iniquitati  ante  servierat.  Poenitudo 
enim  sine  correctione  non  proderit,  sicut  Sapiens 
ait :  Unusasdifi^cans,  et  unus  destruens,  quid  prodest 

Q  eis  nisi  laborf  Unus  orans,  et  unus  maledicens; 
cujus  vocem  exaudiet  Deus  ?  Qui  enim  baptizakir  a 
mortuOf  el  iterum  tangit  eum,  nihil  proficit  lava- 
tio  ejus  (Eccli.  xxxiv,  28-30.),  sed,  juxta  Salvatoris 
sentenliam,  verendum  est  ne  ei  aliquid  deterius  con- 
tingat  (Joan.  v,  14).  Sed  quia  haec  diutius  haberi  non 
possunl,  nisi  circa  se  multa  circumspectione  mens 
indefessa  vigilet  et  atiendat ;  in  tertio  gradu  opera- 
tur  sollicitudinem,  ui  jam  sollicitus  incipiat  ambu- 
lare  cum  Deo  suo,  et  ex  omni  parte  scrutetur,  ne  vei 
in  levissima  re  tremendae  iilius  majestatis  offendat 
aspectus.  In  pGeniiudinc  accenditur,  in  correctione 
ardet,  in  sollicitudine  lucet,  ut  interius  et  extcrius 
renovetur. 

5.  Hic  jam  respirare  incipit  a  tribulatione  malo- 
rum  et  dolore,  et  timoris  magnitudinem  spirituali 

D  laelitia  temperare,  ne  suorum  enormitate  scelerum 
abundantiori  tristitia  absorbeatur.  Hinc  ctsi  timet  a 
Judice,  sperat  a  Saivatore ;  cum  jam  in  animo  ejus 
timor  cl  Iselitia  obscquilent  et  obvient  sibi;  plerum- 
que  timor  laetitiam  superet,  laetitia  saepius  timorem 
excludat,  et  iulra  sui  gaudii  concludat  arcanum, 
Felix  conscientia,  in  qua  iuctamen  hujusihodi  in- 
desinenler  conficitur,  donec  quod  mortale  est  absor- 
beatur  a  vila,  donec  evacuetur  timor  qui  ex  parte 

commodatitio  Scripturse  sensu  Uouoscebat,  qualem 
certe  ncc  ipsa  txigitl 


97 


IN  VIGILIA  NATIVITATIS  DOMINI  SERMO  111. 


98 


est,  et  saccedat  laetitia,  quod  perfectuin  est ;  quia  a  ne )  o  dies,  quse  melior  es  in  atriis  Domini  supcr 


non  timor  sempiternus,  sed  Isetitia  sempiterna  erit 
el.  Jam  yero  sic  ardens  et  lucens,  nondum  in  domo 
se  esse  confidat,  ubi  sine  omni  timorc  ventorum  ac- 
censum  lucem  soleat  deportari;  scd  meminerit  se 
esse  sub  dio,  et  utraque  manu  studeat  operire  quod 
portat;  nec  credat  aeri,  etiam  si  videat  esse  tran- 
qnillum.  Repente  enim,  et  hora  qua  non  putaverit, 
mutabitur;  etsi  vel  ad  modicum  manus  remiscrit, 
lumen  exstinguetur.  Quod  si  etiam  ardor  portantis 
manus  (ut  quandoque  fieri  solet)  adusserit,  eligat 
potius  pati  quam  retrahere  manus  suas;  quia  in 
momento,  in  ictn  oculi  poterit  exsufnari.  Si  essemus 
in  domo  illa  non  manufacta,  setema,  in  coelis,  ubi 
nullus  inimicus  intrat,  nullus  cxit  amicus,  nihil  esset 
timendum.  Nunc  vero  tribus  malignissimis  et  validis- 


millia,  quando  erit  mensis  ex  mense,  et  Sabbatum 
ex  Sabbato,  cum  splendor  lucis  et  fervor  charitatis 
usque  in  ahissima  illa  magnalia  terrarum  incolas 
illustrabil!  Quis  de  te  rogitare,  nedum  aliquid  prae- 
sumat  recitare  ?  Interim  lamen  aedificemus,  fratres, 
fidem  nostram,  ut  si  mirabilia  illa,  qnae  nobis  re- 
servantur,  viderc  non  possumus,  saitem  mirabilia 
quae  propter  nos  in  terris  facta  sunt,  aliquantulum 
contemplemur.  Tria  opera,  tres  mixturas  fecit  om- 
nipotens  illa  Majestas  in  assumptione  nostrae  carnis, 
ita  singulariter  mirabilia,  et  mirabiliter  singularia, 
ut  talia  nec  facta  sint,  nec  facienda  sint  ampiius 
super  terram.  Gonjuncta  quippe  sunt  ad  invicem 
Deus  et  homo,  mater  et  virgo,  fides  et  cor  huma- 
num.  Admirabiles  istae  mixlurae,  et  omni  miraculo 


simis  ventis  expositi  sumus,  cami,  diabolo  et  mundo,  B  mirabilius,  quomodo  tam  diversa,  tamqne  divisa  ab 
qui  conscientiam  illuminatam  moliuntur  exstinguere,      invicem,  invicem  potuere  conjungi. 


insnfHantes  in  cordibus  nostris  desideria  mala,  motus 
illicitos,  et  ita  te  repente  turbantes,  ut  vix  praenoscerc 
yaieas  unde  venias  aut  quo  vadas.  Ex  quibus,  etsi  duo 
saepius  intermiltunt,  a  tertio  tamen  nemo  unquam 
suflandi  inducias  extorsit.  Ideo  utrisque  manibus,  et 
cordis,  et  corporis,  anima  est  tegcnda,  ne  forte  quae 
jam  illuminata  fuerat,  exstinguatur ;  ncc  cedendum 
vel  recedendum,  7G3  etiamsi  gravis  tentationum 
fervor  atriusque  hominis  statum  vehementer  afflixe- 
rit ;  sed  dicendum  cum  sancto  :  Anima  tnea  in  mani- 
hus  meis  semper  (Psal,  cxvin,  109).  Eligamus  potius 
ardere,  quam  cedere.  Et  sicut  quod  in  manibus 
nostris  tenemus,  non  facile  obliviscimur,  sic  nun- 
qaam  obliviscamur  negotium  animarum  nostraram, 
et  illa  cura  principaliter  vigeat  in  cordibns  nostris. 
6.  Cum  ergo  sic  lumbi  nostri  praecincti  fuerint,  et 
lucernae  ardcntcs,  custodiendae  sunt  vigiliae  noctis 
sapra  grcgem  cogitationum  et  actionum  nostrarum  : 
ut  si  in  prima  vigilia,  vel  secunda,  vel  tertia  Domi- 
nus  vencrit,  paratos  nos  inveniat.  Prima  vigilia  est 
rectitudo  operis,  ut  ad  hanc  quam  jurasti  Regulam, 
omnem  vitam  exaequare  coneris,  nec  transgrediaris 
terminos  quos  posuerunt  patres  tui  in  omnibus  viae 
ct  vitae  hujus  exercitiis,  non  declinans  ad  dexteram 
neqne  ad  sinistram.  Secunda,  puritas  intentionis,  ut 
simplex  oculus  totum  corpus  lucidum  faciat  :  qnate- 
nus  quidquid  feceris,  propter  Deum  facias,  et  ad  lo- 
cum  unde  exeunt  gratiae  revertantur,  ut  iterum 
fluant.  Tertia  est  custodia  unitalis,  ut,  in  congrega- 
tione  positus,  voluntates  aiiorum  tuis  voluntalibus 


8.  Et  primo  quidem  intuere  creationem,  positio- 
nem  et  dispositionem  rerum  :  quanta  sit  videlicet 
in  creatione  potenlia,  quanta  in  positione  sapientia 
in  compositione  quanta  benignitas.  In  creatione  vide 
quam  multa  et  quam  magna  potenter  creata  sunt; 
in  positione,  quam  saipienter  cuncta  locala  sunt;  in 
compositione ,  quam  benigne  suprema  et  infima 
connexa  sunt,  tam  amabili  quam  admirabili  chari- 
tate.  Huic  enim  limo  terreno  vim  vitalem  miscuit, 
nt  in  arboribus,  unde  surgit  venustas  in  foliis,  in 
floribus  pulchritudo,  sapor  in  fractibus  el  medicina. 
Nec  hoc  contentus,  adjecit  etiam  vim  sensibilem 
limo  nostro,  ut  in  pecoribus,  quae  non  solum  vitam 
habeant,  sed  et  sentiant  quinquepertita  sensifica- 
tione  vigentes.  Addidit  adhuc  honorare  limum  no- 
stram,  et  ei  vim  rationalem  immisit,  ut  in  homini- 
bus,  qui  non  solum  vivunt,  sentiunt,  sed  et  discer- 
nunt  inter  commodum  et  incommodum,  inter  bo- 
num  et  malum,  inter  verum  et  falsum.  Voluit  quo- 
que  infirmiora  noslra  abundantiori  gloria  sublimare, 
et  contraxit  se  Majestas  :  ut  quod  melins  habebat, 
videlicet  seipsum,  limo  nostro  conjungeret,  et  in 
persona  una  sibi  invicem  unirentur  Deus  et  limns, 
majestas  et  infirmitas,  tanta  vilitas  et  sublimitas 
tanta.  Nihil  enim  Deo  subtimius,  nil  vilius  limo  :  et 
tamen  tanta  dignatione  Deus  descendit  in  linium, 
tantaque  dignitate  limus  ascendit  T04I  in  Deum, 
ut  quidquid  in  eo  Deus  fecit,  limus  fecisse  creda- 
tnr ;  quidquid  limus  pertulit,  Deus  in  illo  pertulisse 
dicatur  tam  ineffabili  quam  incomprehensibili  sa- 


anteponas;  ut  non  solum  sine  querela,  sed  et  cum  ■'  cramento.  Et  attendc,  quia  sicut  in  illa  singulari 


gratia  inter  fratres  maneas,  portans,  omnes,  orans 
pro  omnibus,  ut  et  de  te  quoque  dicatur  :  Hic  est 
fratrum  amatory  et  populi  Israel,  hic  est  qui  multum 
orat  pro  populo  et  pro  sancta  civitate  Jerusalem 
{!!  Machab,  xv,  14).  Ita  ergo  in  hac  die  adventus 
Unigeniti  nobis  veram  scientiam  accendit,  scientiam 
inquam  illam,  quae  nos  doceat  quia  veniet  Dominus, 
quae  sit  morum  nostrorum  perpetuum  et  stabile 
fundamentum. 
7.  Et  mane^  in({\x\i,  videhitis  gloriam  eius.  0  ma- 


divinitate  trinitas  est  in  personis,  unitas  in  substan- 
tia;  sic  in  ista  speciali  commistione  trinitas  est  in 
substantiis,  in  persona  unitas  :  et  sicut  ibi  personae 
non  scindunt  unitatem,  uniias  non  minuit  Trinita- 
tem ;  ita  et  hic  persona  non  confundit  substantias, 
nec  substantiae  ipsae  personae  dissipant  unitatem; 
Summa  illa  Trinitas  hanc  nobis  exhibuit  trinitatem, 
opus  mirabile,  opus  singulare  inter  omnia,  et  super 
omnia  opera  sua  I  Verbum  enim,  et  anima,  et  caro 
in  unam  convenere  personam  ;  et  haec  tria  anum, 


99 


S.  BBRNARDI  ABBAtIs  CLARiE-VALLBNStS 


100 


et  hoc  unum  tria,  non  confusione  substantiae,  sed  a 
unitate  personse.  Hsc  est  prima  et  superexccllens 
mislura;  et  ha>c  prima  inler  tres.  Adverte  homo 
quialimus  es,  et  non  sis  superbus;  quia  Deo  con- 
junctus  es,  et  non  sis  ingralus. 

9.  Secunda  mistura  est,  Virgo  et  mater,  admi- 
rabilis  plane  et  singularis.  A  saeculo  non  est  auditum 
quod  virgo  esset  quae  peperit,  quod  maler  essel  quae 
virgo  permansit.  Nunquam  juxta  rerum  ordinem 
virginitas  est,  ubi  fecunditas  prsedicatur,  ne  fecun- 
ditas,  ubi  virginitas  inlegra  conservatur.  Sola  haec 
est,  in  qua  virginitas  et  fecunditas  obviaverunt  sibi. 
Ibi  semel  factum  est  quod  factum  non  fuerat,  nec 
fiet  in  aetemum,  quia  nec  primam  simiiem  visa  est, 
nec  habere  sequentem.  Tertia  est  fides  et  cor  hu- 
manum ;  et  haec  quidem  prima  et  fecunda  inferior, 
sed  non  minus  forsitan  fortis.  Mirum  enim  est,  quo-  B 
modo  cor  humanum  his  duobus  fidem  accommodavit, 
quomodo  credi  potuit  quod  Deus  homo  esset;  quod 
virgo  manserit  quae  peperisset.  Sicut  ferrum  et 
tcsta  jungi  non  possunt,  sic  et  haec  duo  nequeunt 
commisceri,  si  non  misceat  glutinum  Spiritus  Dei. 
Ergone  credendum  est  quod  iste  Deus  sit  qui  po- 
nitur  in  praesepio,  qui  vagit  in  cunis,  qui  omnium 
infautilium  necessitatum  injurias  patitur,  qui  fla- 
gellatur,  qui  conspuitur,  qui  crucifigitur,  qui  poni- 
tur  in  sepulcro,  et  inter  duos  lapides  conduditur, 
excelsus  et  immensus  ?  lUane  virgo  erit,  quae  lactat 
puerum,  cui  maritus  continuus  comes  est,  in  con- 
vivio,  in  thalamo ;  qui  ducit  illam  in  ^gyptum, 
reducit  ab  i£gypto,  et  solus  cum  sola  tam  longinquam, 
tam  secretam  conficit  viam?  Quomodo  potuit  hoc  p 
persuaderi  generi  humano,  universo  orbi  terrarum? 
Et  tamen  tam  facile^  tam  potenter  persuasum  est, 
ut  mihi  id  credibile  faciat  credentium  multitudo. 
Juvenes  et  virgines,  senes  cum  junioribus  elegerunt 
mille  mortibus  mori,  quam  vel  ad  momentum  ab 
ista  fide  deficere. 

10.  Et  haec  quidem  mistura  excellens,  sed  excel- 
lentior  cst  secunda,  tertia  vero  excellentissima  est. 
Primam  auris  audivit,  sed  oculus  non  vidit :  quia 
aiiditum  est  etcreditum  usque  in  finies  terrae  magnum 
illud  pietatis  sacramentum;  sed  tamen  oculus, 
Deus,  non  vidit  absque  te,  quomodo  te  intra  vir- 
ginei  ventris  angustias  humano  corpori  conjunxisti. 
Secundam  oculus  vidit,  quia  se  fecundam  et  virgi- 
nem  illa  singularis  Regina  conspexit,  quae  conser- 
vabat  omnia  verba  haec,  conferens  in  corde  suo  :  D 
cognovit  et  Joseph  non  minus  testis,  quam  custos 
tantae  virginitatis.  Tertia  in  cor  hominis  ascendit, 
cum  quod  factum  est,  sicut  factum  est  creditum 
est  :  cum  magis  oraculo  quam  oculo  credimus,  cum 
quae  dicta  vei  facta  sunt,  tenemus  firmissime,  nul- 
latenus  dubitantes.  In  prima  vide  quid,  in  secunda 
per  quid,  in  tertia  propter  quid  Deus  dederit  tibi. 
Dedit  tibi  Christum  per  Mariam  propter  sanitatem. 
In  prima  remedium  est,  quia  ex  Deo  et  homine 
cataplasma  confectum  est,  quod  sanaret  omnes 
infirmitates  tuas.  Gontusae  sont  autem  et  comniistse 


hae  duae  species  in  utcro  Virginis,  tanquam  in  ihor- 
tariolo  :  sancto  Spirilu,  tanquam  pistillo,  illas  sua- 
viter  commiscente.  Sed  quia  indignas  eras  cui  do- 
naretur,  datum  est  Mariae,  ut  per  illam  acciperes 
quidquid  haberes  :  quae  per  hoc  quod  mater  est, 
genuit  705  tibi  Deum  :  per  hoc  quod  virgo  est, 
exaudita  est  pro  reverentia  sua  in  causa  tua  et  to- 
tius  generis  hnmani.  Si  sola  mater  esset,  sufficeret 
ei  ut  salvareiur  per  filiorum  generationem  :  si  sola 
virgo,  sufficeret  sibi ;  nec  benedictus  fructus  ventris 
ejiis  niundi  pretium  esset.  Cum  ergo  in  prima  sit 
remedium,  in  secunda  adjutorium  est;  quia  nihil 
nos  Deus  habere  voluit,  quod  per  Mariae  manus  non 
transiret.  In  tertia  autem  meritnm  est,  quia  cum 
haec  firmiter  credimus,  jam  meritum  habemus  :  et 
in  fide  sanitas  est,  quia  qui  crediderit,  salvus  ent 
(Marc.  XVI,  16). 

SERMO   IV. 

De  tnedicina  lcevm^  et  deliciU  dexterce  Excelsi. 

1.  Hodiemum  quidem  sermonem  Ordinis  nostri 
consuctudo  non  exigit;  sed  crastina  opus  erit  circa 
missarum  solemnia  diutius  occupari,  et  hora  brevis 
sermonis  longitudinem  non  admittet.  Propterea  non 
abs  re  pulo  praeparare  hodie  corda  vestra  tantae 
solemnitati,  praesertim  cum  sit  profundissima  sa* 
cramenti  hujus  et  incomprehensibilis  altitudo,  et 
tanquam  fons  vilae  quo  magis  hauriatur,  eo  magis 
exuberans  nunquam  valeat  cxhauriri.  Denique  scio 
quemadmodum  abundet  pro  Christo  tribulatio  vestra : 
et  utinam  abundet  et  consolatio  vestra  per  ipsum  ? 
Nam  mundialem  quidem  consolationemvobisofferre 
nec  libet,  nec  licet.  Vilis  est,  et  ad  nihilum  utilis 
hujusmodi  consolatio  :  et,  quod  magis  est  metuen- 
dum,  etiam  verae  ac  salubris  consolationis  est  im- 
pedimentum.  Propterea  qui  dclectatio  est  et  gloria 
angelorum,  ipse  factus  est  salus  et  consolalio  mise- 
rorum ;  qui  in  civitate  sua  magnus  et  sublimis 
valde  beatificat  cives,  ipse  in  exsilio  parvulus  et 
humilis  valde  laetificat  exsules ;  et  qui  in  altissimis 
est  gloria  Patris,  factus  est  in  terra  pax  hominibus 
bonae  voluntatis.  Parvulus  enim  datus  est  parvulis, 
ut  magnus  detur  magnis,  et  quos  justificat  parvulus, 
magnificet  postmodum  et  glorificet  magnus  et  glorio- 
sus.  Hinc  sine  dubio  Vas  electionis  quod  de  pleni* 
tudine  parvuli  hujus  acceperat  (licet  enim  parvulus, 
sed  plenus,  plenus  gratia  et  veritate,  et  in  quo  ha- 
bitat  omnis  plenitudo  divinilatis  corporaUter)  (Co- 
loss.  n,  9) ;  hinc  utique  Paulus  eructat  verbum  iliud 
bonum,  quod  his  diebus  frequenter  audistis  :  Gau- 
deteinDominosemper;iierumdico,gaudete{Philipp» 
IV,  4).  Gaudete,  inquit,  de  exhibilione,  iterum 
gaudete  de  promissione,  quoniam  et  res  plena  gau- 
dio,  et  spes  plena  gaudio  est.  Gaudete,  quia  jam 
percepistis  dona  sinisirae ;  gaudete,  quia  exspectalis 
praemia  dexterae.  Lofva,  inquit,  ejus  sub  capite  meo, 
etdextera  illius  amplexabitur  me  {Cant.  ii,  6).  Laeva 
quidem  levat,  dextera  suscipit ;  laeva  medetur  et 
justificat,  dextera  amplectitur  et  beatificat.  In  laeva 
ejus  merita,  in  dextere  vero  praemia  continentur ; 


101 


IN  VIGILIA  NATIVITATIS  DOMINI  SERMO  IV. 


102 


in  dextera,  inquam,  delicise,  in  sinistra  sunt  me-  J^  ciam  nobis  daret  qnod  tolleret  hsec  a  nobis,  prius 


dicinae. 

2.  Sed  attende  pium  medicum,  altende  medicum 
sapientem.  Gonsidera  diligentius  quam  nova  medi- 
camina  portet,  vide  quam  non  modo  pretiosas,  sed 
et  speciosas  attulerit  medicinas ;  non  solum  peruti- 
les  ad  sanitatis  fructum,  sed  et  delectabiles  ad  aspe- 
ctum^  et  suaves  ad  gustum.  Denique  primam  ejus 
medieinam,  primum  quod  in  sinistra  portat,  at- 
tende ;  et  conceptum  invenies  sine  semine.  Intuere, 
obsecro,  quale  sit  istud,  quam  novum,  quam  ad- 
mirabile,  quam  amabiie,  quam  jucunduml  Quid 
enim  pulchrius,  quam  generatio  casla?  quid  glorio- 
sius  quam  sancta  et  sincera  conceptio,  in  qua  ni- 
hil  pudoris  est,  nihil  sordis,  nihil  corruptionis?  At 


Matrem  suam  immunem  ab  utroque  servavit :  ut  nec 
in  conceptu  quidquam  pudoris,  nec  in  partu  quid- 
quam  doloris  existeret. 

4.  Accumulanlur  adhuc  divitiae,  crescit  gloria, 
innovantur  signa,  et  miracuia  immutantur.  Non 
solum  sine  pudore  conceptus,  et  sine  dolore  partus; 
sed  mater  est  sine  corruptione.  0  vere  novilas  inau- 
dita!  Virgo  peperit,  el  post  parlum  inviolata  per- 
mansit,  fecunditalem  prolis  cum  carnis  inlegri- 
late,  et  gaudium  malris  habens  cum  virginitatis 
honore.  Jam  securus  exspecto  promissam  mihi 
gloriam  incorruplionis  in  carne  mea,  quandoqui- 
dem  conservata  per  eum  est  incorruptio  etiam  in 
Matre  sua.  Facile  eril  ei,  per  quem  mater  ipsa  in- 


quoniam  minus  fortassis  detineret  nos,  grata  licct,  n  corruptionem  non  perdidit  pariendo,  ut  et  corrupti- 


admiratio  novitatis,  nisi  fructus  quoque  salutis  et 
ntilitatis  consideratio  animum  delectaret;  conceptus 
iste,  non  modo  gloriosus  in  ipsa  quasi  exteriori 
specie,  sed  et  pretiosus  in  interiori  virtute  :  ut, 
secundam  quod  scriptum  est,  in  sinistra  Domini 
gioria  simul  et  760  divitiae  inveniantur  {Prov.  iii, 
16} ;  divitiae,  inquam,  salutis  cum  gloria  novitatis. 
Quis  enim  potest  facere  mundum  de  immundo  con- 
ceptom  semine,  nisi  qui  solus  sine  omni  illicita  et 
immonda  conceptus  est  voluptate  ?  In  ipsa  radice  et 
origine  mea  infectus  et  inquinatus  sum  :  immunda 
est  conceptio  mea,  sed  est  a  quo  tollatur  ista  con- 
fiisio.  Ipse  eam  tollit,  in  quem  solum  ipsa  non  cadit« 
3.  Divitias  salutis  babeo,  quibus  redimam  pro- 
priae  conceptionis  impuritatem,  Ghristi  purissimam 


bile  hoc  incorruptionem  induat  resurgendo. 

5.  Habes  lamen  adhuc  majores  divilias,  habes 
gloriam  ampliorem.  Mater  est  sine  corruptione  vir- 
ginitatis,  Filius  sine  omni  labe  peccati.  Non  cadit 
in  matrem  Evae  maledictio,  non  cadit  in  prolem  ge- 
neralis  illa  conditio,  de  qua  dictum  est  per  prophe- 
tam  :  Nemo  mundus  a  sordCy  nec  infans,  cujus  e$t 
unius  diei  vita  super  terram  (Job.  xiv,  4,  5  juxta 
LXX).  Ecce  infans  sine  sorde,  solus  inter  homines 
verax,  imo  et  veritas  ipsa.  Ecce  Agnus  sine  macula, 
Agnus  Deiqui  ioUitpeccata  mundi  (Joan.  i,29j.  Quis 
enim  peccata  melius  tolleret,  quam  is  ia  quem  pec- 
catum  non  cadit?  Iste  sine  dubio  lavare  me  potest, 
quem  constat  inquinatum  non  esse.  Haec  manus 
opertum  luto  detergat  oculum  meum;  quae  sola  sine 


conceptionem.  Adde  adhuc,   Domine  Jesu,  innova  C  pulvere  est.  Iste  meo  festucam  educat  de  oculo, 


signa,  immuta  mirabilia ;  nam  priora  quidem  ipsa 
consuetudine  viluerunt.  Plane  enim  solis  ortus  et 
occasus,  terrae  fecunditas,  temporum  vicissitudo, 
miracula  sunt ;  et  magna  miracula  :  sed  toties  haec 
vidimus,  ut  jam  non  sit  qui  attendat.  Innova  signa, 
et  iounuta  mirabilia.  Ecce,  ait,  nova  facio  omnta.Quis 
hoc  ait?  Agnus  utique  qui  sedebat  in  throno  {Apoc. 
XXI,  5).  Agnus  plane  totus  suavis,  totus  delectabilis, 
denique  totus  unctus,Hanc  enim  interpretationem  ba- 
bet  nomen  ejus,  quod  est  Ghristus.Gui  poterit  asper 
aut  darus  videri,  qui  ne  ipsi  Matri  in  nativiiate  quid- 
quam  asperitatis,  quidquam  intulit  laesionis?  0  nova 
vere  miracula!  Gonceptus  fuit  sine  pudore,  partus 
sine  doiore.  Mutata  est  in  Virgine  nostra  maledictio 


qui  non  habet  trabem  in  suo  :  imo  iste  trabem  edu' 
cat  de  meo,  qui  nec  exiguum  pulverem  habet  in  suo. 
6.  Vidimus  certe  divitias  salutis  et  vitae:  vidimus 
gloriam  ejus,  gloriam  quasi  Unigeniti  a  Patre.  Quae- 
ris,  a  quo  Patre?  Et  Filius  Altissimi  vocabitur,  Ma- 
nifestum  est  quis  Aitissimus  sit.  Sed  ne  quis  rema- 
neat  locus  dissimulationis,  Quod  ex  te  nascetur  Sanc- 
tum,  ait  angelus  Gabriel  ad  Mariam,  vocabttur  Filius 
Dei  {Luc.  I,  32,  35).  70T  0  vere  sanctuml  Non 
dabis,  Domine,  Sanctum  tuum  videre  corruptionem 
(PsaL  XV,  10),  quod  nec  Matri  quidem  absiulit  in- 
corruptionem.  Grescunt  miracula,  multiplicantur 
divitiae,  thesaurus  aperitur.  Quae  generat,  et  maler 
et  virgo  est ;  qui  generatur,  et  Deus  et  homo  est. 


Evae  :  peperit  enim  filium  sine  doiore.  Mutatata  est,  m^  Sed  nunquid  dabitur  sanctum  canibus,  aut  marga- 


inquam,  maledictio  in  benedictionem,  et  sicut  prae- 
dictum  est  per  angelum  Gabrielem,  Benedicta  tu  in 
mulieribus  (Luc.i,  28}  .0  beata,soIa  inler  mulieres  be- 
nedicta,  et  non  maledicta ;  sola  a  generali  malediclo 
libera,  et  a  dolore  parturientium  aliena  1  Nec  mirum, 
fratres,  si  doloremnon,  in  tuIitMatri,  quidolores  to- 
tius  mundi  tulit,  secundum  quod  Isaias  ait,  quia  vere 
languores  nostros  ipse  tulit  [Isa.  un,  4).  Duo  sunt 
quae  timet  humana  fragilitas,  pudor  et  dolor.  Utrum- 
que  Christus  toUere  venit,  unde  et  utrumque  susce- 
pit,  quando  (ut  caetera  sileam)  morte,  et  morte  tur- 
piMima  condemnatus  est  ab  iniquis.  Itaque  ut  fidu- 


ritae  porcis?  Abscondatur  certe  thesaurus  noster  in 
agro,  et  pecunia  nostra  in  sacculo  reponatur.  Ope- 
riatur  conceptus  sine  semine  Matris  desponsatione, 
parlus  sine  dolore,  vagitibus  parvuli,  et  moerore.  Abs- 
condatur  et  parlurientis  incorruptio  legali  purifica- 
tione;  infantis  innocentia  solita  circumcisione. 
Absconde,  inquam,  absconde,  Maria,  novi  solis 
fulgorem ;  pone]  in  praesepio ,  involve  pannis  infan- 
tem  :  nam  et  ipsi  panni  divitiae  nostrae  sunU  Pretio- 
siores  siquidem  panni  Salvatoris  omni  purpura,  et 
gloriosius  hoc  praesepe  auratis  regum  soUis;  ditior 
denique  Christi  paupertas  cunctis  opibus,  cunctis- 


103 


S.  BERNARDl  ABBATIS  GLARiE-VALLENSlS 


IO'i 


que  lliesauris.  Quid  enim  humilitale  ditius ,  qmd  f^  arlntror  c(ytnpre}iendi$se(Philipp,iii,i^),  Fidesqui- 
preliosius  invenitur,  qua  nimirum  regnum  coelorum      dem  ex  auditu,  auditus  autem  per  verbum  Dei 


emitur,  el  divina  gratia  acquiritur  ?  sicut  scriplum 
est  :  Beati  pauperes  spiritu,  quoniam  ipsorum  est 
regfium  coelorum  (Matth,  v,  3) ;  et  apud  aposto- 
lum  :  Deus  superhis  resistit^  humilibus  autem  dat 
gratiam  (Jac,  iv,  6).  Habes  commendatam  a  Deo 
humilitatem  in  nativitate.  In  hac  enim  exinanivit 
semetipsum,  formam  servi  accipiens,  el  habitu  in- 
ventus  ut  homo. 

7.  Vis  adhuc  pretiosiores  divitias,  et  superexcel- 
lentem  gioriam  invenire  ?  Habes  charitatem  in  pas- 
sionem.  Majorem  hac  dilectionem  nemo  habet,  quam 
ut  animam  suam  ponat  quis  pro  amicis  suis  (Joan. 
XV,  13).  Hae  divitiae  salutis,  el  gloria,  sanguis  pre- 
liosus,  quo  redempti  sumus ;  et  cnix  Dominica,  in 


(Rom,  X,  17)  :  sed  fides,  non  species;  et  promissio, 
non  exhibitio  pacis.  Et  quidem  pax  nunc  est  etiam 
in  lerra  hominibus  bonae  voluulatis  :  sed  quid  est 
pax  ista  ad  illius  plcniludinem  et  supereminenliam 
pacis?  Unde  et  ipse  Dominus  ait  :  Pacem  meam  do 
vobis^  pacem  relinquo  708  vobis  (Joan,  xiv,  27). 
Meae  siquidem,  quse  exsupcrat  omnem  sensum,  et 
est  pax  super  pacem,  necdum  capaces  estis  :  pro- 
pterea  do  vobis  patriam  pacis,  et  relinquo  interim 
viam  pacis. 

9.  Sed  quid  est  quod  diximus :  In  cor  hominis  non 
ascendit  ?  Utique  quia  fons  est,  et  ascensum  nescit. 
Scimus  enim  quia  fontium  natura  est  rivos  sectari 
convaUium ,  montium  ardua  declinare,  sicut  scri- 


qua  cum  Apostolo]  gloriamur  :  Mihi  autem,  inquit,  B  ptum  est  :  Qui  emittis  fontes  in  convallibus^  inter 


absit  gloriari,  nisi  in  cruce  Domini  nostri  Jesu  Chri- 
sti  {Galat,  vi,  14)  I  etdicebat:  Nihil  arbitratus  sum 
me  scire  inter  vos,  nisi  Christum  Jesum,  et  hunc 
cruci/ixum  {ICor,  ii,  2).  Ipsa  est  laeva  Christus  Jesus, 
et  liic  crucifixus;  nam  dextera  quidem  Christus  Je- 
sus  et  hic  gloriosus.  Christum,  inquit,  Jesum,  et 
hunc  cruci/ixum,  Fortasse  crux  ipsa  nos  sumus,  cui 
Christus  memoratur  infixus.  Homo  enim  formam 
crucis  habet  :  quam,  si  manus  extenderit,  exprimet 
manifestius.  Loquitur  autcm  Christus  in  Psnlmo  : 
Infixus  sum  in  limo  pro/undi  (PsaL  xxviii,  3).  Li- 
mum  quidem  nos  esse  manifestum  est,  quoniam  de 
limo  plasmati  sumus.  Scd  tunc  quidem  limus  para- 
disi  fuimus,  nunc  vero  limus  profiindi,  In/ixus  sum, 
inquit,  non  pertransii ,  non  recessi.  Vobiscum  sum 
usque  ad  consummationem  sasculi  {Matth.  xxviii, 
20).  Ipse  est  enun  Emmanuel,  nobiscum  Deus,  Nobis- 
cum  utique,  sed  per  sinistram.  Sic  enim  olim  Thamar 
pariente,  Zara  prius  solam  protulit  manum,  quae 
in  sacramento  Dominicae  passionis  coccineo  alligata 
est  6Io  {Gen.  xxxviii,  27). 

8.  Itaque  jam  quidem  tenemus  sinistram,  sed 
adhuc  clamare  necesse  :  Operi  manuum  tuarum 
porrige  dexteram{Job,  xiv,  15) ;  nam  delectaiiones 
in  dextera  tuausque  in  /inem  (Psal,  xv,  1 1).  Domine, 
extende  nobis  dexteram  [alias,  ostendej,  et  sufficit 
nobis.  Gloriaj  inquit,  et  divitia:  in  domo  ejus  {PsaL 
XV,  11),  utique  qui  timet  Dominum.  Sed  in  domo 
tua,  Domine,  quid  ?  Profecto  gratiarum  actio,  et  vox 
laudis.  Beatiqui  habitantindomo  tua^Domine  (Psal, 
Lxxxiii,  5),  etc.  Oculv^  enun  non  vidit,  auris  non 
audivitj  et  in  cor  homtnis  non  ascendit,  quce  prx- 
parasti^  Deus,  diligentibus  te  {I  Cor,  u,  9).  Lux  est 
enim  inaccessibilis,  pax  est  quae  exsuperat  omnem 
sensum  ;  fons  est  qui  ascensum  nescit,  sed  descen- 
8um.  Non  vidit  oculus  lucem  inaccessibilem,  non 
audivit  auris  pacem  incomprehensibilem.  Speciosi 
quidempedes  evangelizantium  pacem  {Rom.  x,  15); 
sed  licet  in  omnem  terram  exierit  sonus  eorum  ;  pax 
tamen  quae  exsuperat  omnem  sensum,  nec  ab  ipsis 
qoanta  crat  potuit  capi,  nedum  aliorum  auribus 
tradi.  Ait  enim  Paulus  ipse  :  Fratres,  ego  me  non 


medium  montium  pertransibunt  aquas  {Psal.  ciii, 
10).  Hoc  autem  est  unde  admonere  saepius  studeo 
vestram  charitatem,  quia  Deus  superbis  resistii,  hu- 
milibus  autem  dat  gratiam,  Fons  cnim  ad  altiora 
non  ascendit,  quam  sit  locus  ejus  unde  procedit.  Sed 
videri  potest  secundum  hanc  regulam  non  impediri 
a  superbia  vias  gratiap,  praesertim  quod  ille  primus 
superbus,  qui,  secundum  Scripturam,  rex  est  super 
omnes  /ilios  superbias  (Job.  xli,  25),  dixisse  non  le- 
gitur,  Allior  ero ;  sed,  Ero,  inquit,  similis  Altissimo 
(Isai.  XIV,  14).  Attamen  non  mentilur  apostolus, 
quoniam  ille  extoUitur  supra  omne  quod  creditur^ 
aut  quod  coiitur  Deus  {II  Thess.  ii,  4).  Horret  hu- 
manus  auditus  verbum ;  scd  utinam  horreat  similiter 
animus  cogitatum  malignum  pariter  et  affectum.  Dico 
enim  vobis  quod  non  tantum  ille,  sed  et  omnis  su- 
perbus  extoUitur  supra  Deum.  Vult  enim  Deus  fieri 
volunlatem  suam,  ct  superbus  vult  fieri  suam.  Jam 
vidctur  aoqualitas  :  sed  attende  male  congruam  pro- 
portioncm.  Deus  quidem  in  his  tantum  quae  ratio 
approbat,  suam  vult  fieri  voluntatem  :  superbus  vero 
et  cum  ratione,  et  contra  rationem.  Vides  quoniam 
altitudo  est,  et  non  illuc  perveniunt  fluenta  ^ratiae. 
Nisi  conversi  fueritis ,  inquit,  et  ef/iciamini  sieut 
parvulus  iste  (se  autem  dicit,  qui  est  fons  vitae,  in 
quo  habitat  et  unde  manat  plenitudo  omniom  gratia- 
rum),  non  intrabitis  in  regnum  coelorum  {Matth. 
xviii,  3).  Para  proinde  rivnlos ,  aggeres  terrenae  et 
elatae  cogitationis  disperge,  coniormare  Fiiio  homi- 
nis,  non  primo  homini  :  quia  fons  gratiae  in  cor  ho- 
minis,  carnalis  scilicet  et  terreni,  non  ascendit.  Ocu- 
lum  quoque  purga,  ut  videre  possis  merissimam  lu- 
cem;ctaurem  tuam  incIinaadobediendum,utquando- 
que  pervenias  ad  quietem  perpetuam,  et  paccm  super 
pacem.  Lux  enim  estpropterserenitatem,paxpropter 
trauquillitatem,  fons  propter  afQuentiam  et  aeterni- 
tatem.  Fontem  assigna  Patri,  ex  quo  nascitur  Fiiius 
et  procedit  Spiritus  sanctus;  lucem  Filio,  qui  est 
utique  candor  vitae  aeternae,  et  lux  vera  illuminans 
omnem  homioem  venientem  in  hunc  mundum  ;  pa- 
cem  Spintui  sancto,  qui  nimirum  super  humilem  et 
quietum  reqoiescit.  Nec  hoc  dico,  tanquam  propria 


105 


IH  YIGILU  NATIVITATIS  DOMINI  SERMO  V. 


106 


ista  sint  singulorum  :  nam  el  Pater  lux  est,  ul  sit  -  rum  haec  quidem  omnia  Iransiere,  niminim  usque 
Filiuslumende  lumine;et  Filiuspaxesl,  paxnostra,      ad  tempus  correptionis  imposita,  quod  ntique  jam 


qui  fecit  ulraque  unum ;  et  Spiritus  sanctus  fons  est 
aquae  salientis  in  vitam  seternam. 

10.  Sed  quando  ad  hoc  perveniemus?  Quando 
adimplebis  me,  Domine,  laetiiia  cum  Tultu  tuo  ?  Gau- 
demus  in  te,  quoniam  visitasti  nos  oriens  ex  alto; 
iterum  gaudemus,  exspectanles  beatam  spem  in  ad- 
venta  secundo.  Sed  quando  veniet  plenitudo  laetitiae, 
non  de  memoria,  sed  de  prsesentia;  de  rxhibitione, 
non  de  exspectatione  ?  Modestia  vestra,  ait  Apos- 
tolus,  nota  sit  omnibus  hominibus;  Dominus  prope 
est  {Philipp,  IV,  5).  Dignum  est  enim  ut  modestia 
nostra  nota  sit,  sicut  Domini  Dei  nostri  modestia 
cunctis  innotuit.    Quid  enim    magis    incongruum. 


advenit.  Opportune  igitur  ex  hoc  jam  perfecU  nobis 
indicitur  sanctificatio,  interna  mandatur  ablutio, 
exigitur  munditia  spiritualis,  dicenle  Domino  :  Beati 
mundo  corde,  quoniam  ipsi  Deum  videbunt  (Matth, 
v,  «).  Ad  hoc  vivimus,  fratres,  ad  hoc  nati,  ad  hoc 
vocati  sumus,  ad  hoc  nobis  dies  hodiernus  illuxit. 
Erat  aliquando  nox,  quando  nemo  poterat  haec  ope- 
rari.  Erat  nox  in  universo  orbe  ante  veri  luminis 
ortum,  ante  Christi  nalivitatem.  Erat  nox  etiam 
singulis  quibuscumque  nostrum  anle  suam  cujusque 
conversionem  et  internam  regenerationem. 

2.  An  nonprofundisslmanox,  et  densissimae  tene- 
brae  erant  super  universam  facicm  terrae,  cum  olim 


quam  ut  inunoderate  agat  homo,  conscius  propriae  p  patres  nostri  factitios  colerent  deos,  et  insano  pe- 


infirmitatis,  quandoquidem  apparuit  inter  homines 
modestus  Dominus  majestatis  ?  Discitey  inquit,  a  me 
quia  mitis  sum  et  humilis  corde  {Matth.  xi,  29),  ut 
possit   etiam  modestia  vestra  innotescere  caeleris. 
Jam  quod  sequitur,  Dominus  prope  est,  de  dextera 
debet  intelligi.  Nam  de  sinistra  ipse  loquitur  :  Ecce 
ego  vobiscum  sum  omnibus  diebus  usque  ad  consum- 
maiionem  sa^culi  {Matth,  xxviii,  20).  Prope  est  Do- 
minus,  fratres  mei,  nihii  soUiciti  sitis  :  in  proximo 
est,  et  citius  apparebit.  Nolite  deficere,  nolite  lassari : 
quaerite  eum  dum  inveniri  potest,  invocate  eum  dum 
prope  est.  Prope  est  Dominus  his  qui  tribulato  sunt 
corde  {Psal.  xxxiii,  19)  :  prope  est  exspectantibus 
eum,  exspectantibus  eum  in  veritate.  Denique  vis 
nosse  quam  prope  709est  ?  Audi  sponsam  de  spon- 
so  canentem  :  Quoniam  ecce  stat  post  parietem  ^ 
{Cantic.  ii,  9)  Parietem  istum,  corpus  tuum  intel- 
lige,  quod  obstaculum  impedit,  ut  eum  qui  prope 
est,  nondum  valeas  intueri.  Propterea  Paulus  ipse 
dissolvi  cupit,  et  cum  Christo  esse  {Philipp,  i,  23), 
et  exclamans  miserabilius :  Infelix,  inquit,  ego  homo^ 
quis  me  liberabit de  corpore  mortis  hujus?(Rom,  vu, 
24.)  Sic  et  propheta  in  Psalmo  :  Educ^  inquit,  de 
carcere  animam  meam,  ad  confitendum  nomini 
tuo  {PsaL  cxLi,  8). 

SERMO  V. 

htillud, «  Sancti/icamini  hodie,  et  estoteparati:  die 
enim  crastina  videbitis  majestatem  Dei  in  vobis.  > 
Respons.  in  vigilia  Nativ.  Dorn, 

1.  Celebraturi  Dominicae  Nativilatis  ineffabile  sa- 
cramentum,  jure  quidem  monemur,  fratres,  in  omni 
sanctifieatione  praeparari.  Adest  enim  Sanctus  san- 
ctorum,  adest  ipse  qui  dixit  :  Sancti  estote,  quia  et 
ego  sanctus  sum,Dominus  Deusvester{Levit,  xix,2). 
Alioquin  quomodo  dabitur  sanctum  canibus,  et  mar- 
garita  porcis,  nisi  prius  illi  ab  iniquitate,  isti  ab  illi- 
cita  Toluptate  purgati,  de  caetcro  tota  sollicitudine 
fogiant,  illi  quidem  vomitum,  isti  volutabrum  luti? 
Soscepturus  olim  divina  mandata  carnalis  Israel, 
sanctificabatur  in  justitiis  camis,  in  baptismatibus 
Yariis,  in  muneribus  el  hostiie,  quae  non  poterant 
jaxta  conseientiam  perfectum  facere  servientem.  Ye- 
Patkol.  GLXXXIII. 


nitus  sacrilegio  ligna  et  lapides  adorarent?  Au  non 
etiam  cuique  nostrum  caliginosa  nox  erat,  cum  tan- 
quam  sine  Deo  in  hoc  saeculo  viveremns,  cum  ambu- 
laremus  post  concupiscentias  nostras,  cum  sectare- 
mur  camis  illecebra*,  cum  obtemperaremus  deside- 
riis  saecularibus,  cum  exhiberemus  membra  nostra 
arma  iniquitatis  peccato,  cum  serviremus  iniquitati 
ad  iniquitatem,  in  quibus  nunc  merito  erubescimus 
tanquam  operibus  tenebrarum?  Qui  dormiunt,  nocte 
dormiuntj  Apostolus  ait;  et  qui  ebrii  sunt^  nocte 
ebrii  sunt  (/  Thess,  v,  7).  Et  haec  quidem  fuistis,  sed 
excitati  estis,  sed  sanctificati  estis,  si  tamen  filii  lucis 
estis  et  filii  diei,  non  noctis  neque  tenebramm.  Si- 
quidem  praeco  diei  est  etiam  qui  clamat :  Sobrii 
estotCj  et  vigilaie{I  Petr.  v,  8).  Et  Judaeis  loqoebator 
in  Pentecoste  de  condiscipulis  :  Quomodo  hi  ebrii 
sunty  cum  sit  horadiei  tertia?{Act,  ii,  45.)  Hocenim 
est  quod  ait  ejus  coapostolus  :  Nox  prascessit,  dies 
autem  appropinquavit,  Abjiciamus  ergoopera  tenC' 
brarumy  induamur  arma  lucis;  sic  ut  in  die  ho^ 
neste  ambulemus  {Rom,  xiii,  12,  13).  Adjiciamus, 
inquit,  opera  tenebramm,  somnolenliam  scilicet  et 
ebrietatem  (quoniam,  ut  supra  meminimus,  qui  dor- 
miunt,  nocte  dormiunt;  et  qui  ebrii  sunt,   nocte 
ebrii  sunt),  ut,  tanquam  in  die,  non  dormitemus, 
sed  ambulemus;  atque  boc  quidem  honeste,  non 
temulente.  Yides  hominem,  cujus  ad  omne  bonum 
dormitat  anima   prae  taedio?  in  tenebris  est  usqoe 
adhuc.  Vides  inebriatum  absinthio,  sapientem  plus 
I  quam  oportet,  non  ad  sobrictatem ;  cujus  nec  ocu- 
lus  visu,  nec  auris  impleatur  auditu  :  qui  pecuniam 
aut  simile  aliquid  diligens,  non  satietur,  longam 
instar  hydropici  sitim  bibens?  filius  noctis  est  et 
tenebramm.  Nec  facile  separantur  haec  duo,  dicente 
Scriptura,  Quoni<im  in  desideriis  est  omnis  otio» 
sus;  hoc  est,  in  770  ebrietate  omnis  somnolentus. 
Sanctificemur  ergo  hodie,  et  parati  simus,  parati  qui- 
dem  hodie  nocturnum  excutiendo  soporem;  porro 
sanclificati  nihilominus  tanquam  in  die  ab  «brietate 
nocturna,   cupidinis   noxiae  frenando  furorem.   Iq 
his  enim  duobus  mandatis  tota  lex  pendet,  et  pro- 
phetae,    quae    sunt  declinare  a  malo,  et    facere 
bonum. 


107  S.  BERNARDl  ABBATIS  CLARiE-VALLGNSIS  108 

3.  Verum  hoc  hodie  :  nam  crastina  nec  in  sancti-  A  parati,  quibus  el  Deo  conveniamus,  cujus  majesta- 
ficatione  erit,  nec  in  pracparatione,  sed  in  visione  tem  visuri  sumus,  et  nobis  invicem,  ut  in  nobis  eam 
utique  majestatis.  «  Crastina,  »  inquit,  «  die  vide- 


bitis  majestatem  Dei  in  vobis.  »  Hoc  est  quod  ait 
patriarcha  Jacob  :  Cras  mihi  respondebit  justHia 
tnea  {fien,  xxx,  33).  Hodie  enim  justilia  colitur,  cras 
respondebit  :  hodie  exercetur,  cras  fructificabit. 
Alioquin  quod  non  seminaverit  homo,  nec  metet. 
Nec  enim  tunc  videbit  majestatem,  qui  contempserit 
interim  sanctitatem  :  nec  orietur  ei  Sol  gloriae,  cui 
Sol  justitiae  ortus  non  fueril :  nec  illucescet  ei  dies 
crastina,  cui  non  luxerit  hodierna.  Nimirum  idem 
ipse,  qui  hodie  quidem  nobis  factus  est  a  Deo  Patre 
justitia,  apparebit  cras  vita  noslra,  ut  et  nos  cum 
eo  appareamus  in  gloria.  Hodie  enim  parvulus  na- 


pariter  videamus.  Propterea  siquidem  oporlet  nos 
providere  bona  non  solum  coram  Deo,  sed  etiam 
coram  hominibus,  ut  non  tantum  Regi  nostro,  sed 
et  concivibus  nostris  et  commilitonibus  nostris  grat 
esse  possimus. 

5.  Et  quidem  ante  omnia  fides  quaerenda  est,  de 
qua  legitur  :  Fide  mundans  corda  eorum  {Act.  xv, 
9).  Beati  enim  mundo  corde,  quoniam  ipsi  majesta- 
tem  Dei  videbunt  (Matth.  v,  8).  Crede  ergo  te  Deo, 
committe  te  ei,  jacta  in  eum  cogitatum,  tuum,  ct 
ipse  te  enutriet ;  ut  fiducialiter  dicas  :  Dominus  sol- 
licitus  est  mei  (Psal.  xxxix,  18).  Neque  enim  hoc 
sapiunt  homines  amantes  se  ipsos,  homines  scioli, 


scitur  nobis,  ut  non  apponat  homo  magnificare  se  g  solliciti  pro  771  seipsis,  curam  camis  perficientes 


ipsum,  sed  convertamur  magis,  et  efficiamur  sicut 
parvuli  :  cras  exhibebitur  magnus  Domiaus  et  lau- 
dabilis  nimis,  ut  ipsi  quoque  magnificemur  in  laude, 
cum  videlicet  erit  unicuique  laus  a  Deo.  Nimirum 
quos  hodie  justificaverit,  cras  magnificabit,  et  con- 
summationi  sanctitatis  succcdet  visio  majestatis. 
Nec  inanis  visio,  quae  nonnisi  in  similitudine  con- 
stat  :  similes  enim  ei  erimus,  quoniam  videbimus 
eum  sicuti  est.  Unde  et  hic  quoque  non  simpliciter 
dicitur  :  «  Videbitis  majestatem  Dei,  >  sed  additur 
signanter,  c  in  vobis.  »  Hodie  nimirum,  tanquam  in 
speculo,  nos  in  eo  videmus,  dum  nostra  suscipit : 
cras  videbimus  eum  in  nobis,  quando  jam  sua  do- 
nabit,  cum  ostendet  nobis  se  ipsum,  et  assumet  nos 


in  desideriis,  surdi  ad  v^cem  dicentis  :  Omnem  sol- 
licitudinem  vestramprojicientes  in  eum :  ipsi  enim 
cura  est  de  vobis  (l  Petr.  v,  7).  Nam  sibi  quidem  ipsi 
fidere,  non  fidei,  sed  perfidiae  est :  nec  confidentiae, 
sed  diffidenlise  magis,  in  semetipso  habere  fiduciam. 
Is  vere  fidelis  est,  qui  nec  sibicredil,  nec  in  se  spe- 
rat,  factus  sibi  tanquam  vas  perditum,  sed  sic  per- 
dens  animam  suam,  ut  in  vitam  setemam  eustodiat 
eam.  Porro  id  quidem  sola  facit  humilitas  cordis,  ut 
non  sibi  fidelis  anima  innitatur  :  sed  deserens  seme- 
tipsam  ascendat  jam  de  deserto,  innixa  super  dilec- 
tum,  atque  ideo  deliciis  a£Quen8. 

6.  Sane  ut  perfecta  sit  sanctificatio,  etiam  man- 
suetudinem  et  socialis  vitae  gratiam  a  Sancto  san- 


adse  ipsum.  Hoc  est  quod  transeuntem  sese  mini-  r  ctorum  discamus  oportet,  sicut  ipse  ait :  Duci^e  a  m^ 


stratuTum  fore  promisit  (Luc.  xii,  37),  de  cigus  in- 
terim  plenitudine  accipimus  :  non  sane  gloriam  pro 
gloria,  sed  gratiam  pro  gratia,  sicut  scriplum  est, 
Gratiam  etgloriamdabit  Dominus(PsaLL\7i\uiy  12). 
Ne  ergo  contemnas  priora  munera,  si  sequentia  con- 
cupiscis  :  nec  fastidias  prius  edulium,  si  vis  accipere 
quae  sequuntur ;  vel  pro  ipso  ferculo  in  quo  apponi- 
tur,  quod  apponitur  sumere  non  recuses.  Ferculum 
enim  imputribile  fecit  sibi  Pacificus  noster,  cor- 
pus  incorruptibile  aptans  sibi  :  in  quo  salutis  epulas 
ministraret.  Non  dabis,  inquit,  Sanctum  tuum  videre 
corruptionem  (Psal.  xv,  10).  Illud  utique  de  quo 
Gabriel  ad  Mariam :  Quod  nascetur,  ait,  ex  te  San^ 
ctum,  vocabitur  Filius  Dei  (Luc.  i,  35). 


quia  mitis  sum  et  humilis  corde  (Matth.  xi,29).  Quid 
enim  hujusmodi  hominem  dicere  prohibet  deliciis  af- 
fluentem,  qui  suavis  etmitis,  etmultae  misericordiae, 
omnibus  omnia  factus  est,  et  universos  perfundit 
olco  quodam  mansuetudinis  et  lenitatis,  quo  sic  in- 
fusus  est,  sic  perfusus  etiam  et  superfusus,  ut  stil- 
lare  videatur  undique  ?  Felix  qui  gemina  hac  sancti- 
ficatione  paratus  dicere  polest  :  Paratum  cor 
meum,  Deus,  paratum  cor  meum  (Psal.  lvi,  8). 
Habet  enim  hodie  quidem  fructum  suum  in  sancti« 
ficationem,  crastina  die  finem  habiturus  vitam  aeter- 
nam.  Videbit  enim  majestatem  Dei,  quod  utique  vita 
aeterna,  est,  sicut  et  Veritas  ait:  Haic  est  vita  cetema^ 
ut  cognoscant  te  solum  verum  Deum^  et  quem  mi^ 


4.  Ab  hoc  igilur  Sancto  hodic  sanctificemur,  ut  n  sisti  Jesum  Christum  (Joan.  xvii,  3).  Reddet  ei  co- 

*  ^      A      A  ^  •  1_*J'  •!!  •  •*  •!  "^  •  *•*•  •  «  «V  •••»  *•  • 


majestatem  ejus,  ubi  dies  illa  aspiraverit,  videamus. 
Siquidem  dics  sanctificatus  illuxit  nobis,  dies  salutis, 
uon  gloriae  aut  fclicitatis.  Denique  doncc  passio 
Sancti  sanctorum  annuntiatur,  qui  nimirum  in  pa- 
rasceve  passus  est,  id  est,  in  die  praeparationis,  me- 
rito  omnibus  dicitur :  Sanctificamini  hodie,  et  estote 
parati.  »  Sanctificamini  magis  ac  magis,  de  virtute 
in  virtutcm  proficiendo;  etestote  parati  perseverando. 
In  quibus  tamen  sanctificabimur?  Legi  de  quodam, 
diccntc  Scriptura,  quoniam  m  fide  et  lenitate  ipsius 
sanctum  fecit  illum  (Eccli.  xlv,  4).  Neque  enim 
hominibus  sine  lcnitate,  non  plus  quam  Deosine  fide, 
plaeere  possibileest.  Merito  sane  in  his  monemur  esse 


ronam  justitiae  justus  ^udex  in  illum  diem,  cui  sane 
altera  non  succedet.  Tunc  videbit  et  afiluet,  et  mira- 
bitur  et  dilatabitur  cor  ipsius.  Quousque  dilatabitur  ? 
Usque  ad  videndam  in  se  majestatem  Dei.  Nolite  ar- 
bitrari,  fralres,  quod  illam  vobis  promissionem  ver- 
bis  explicare  possimus. 

7.  Sanctificamini  hodie,  et  estote  parati  :  crastina 
die  videbitis,  et  gaudebitis,  et  gaudium  vestrum 
implebitur.  Quid  enim  majestas  illa  non  impleat? 
Etiam  superimplebit  et  supe.refnuet,  quando  mensu^ 
ram  bonam^  et  confertam^  et  coagitatam,  etsuper- 
effluentem  dabunt  in  sinus  vestros  (LuCf  vi,  38.)  Us- 
que  adeo  siquidem  superefHuet,  ut  supra  modum  in 


109 


IxN  VIGILIA  ilATlVITATIS  DOMINl  SERMO  VI. 


110 


sublimilale  excedat  non  modo  merita,  sed  et  voia,  a  lem,  unum  adhuc  arbitror  ingenuam  posse  movere 


sicnl  vere  potens  est  facere  supra  quam  nos  intclli- 
gere  aut  spcrare  possimus.  Nam  desideria  quidem 
nostra  in  tribus  maxime  constiluta  videntur ;  quod 
decct,  qnod  expedit,  quod  delectat.  Haec  sunt  quae 
concupiscimus,  omnes  quidem  omnia,  sed  alius  ma- 
gis  hoc,  alius  illud.  Ille  sic  debitus  est  voluptati,  ut 
nec  honeslatem  satis  reputet,  nec  ulilitatem  :  ille 
quaestui  magis  incubans,  et  honestum  dissimulat 
el  jucundum  :  ille  voluplatis  pariter  et  uliliLalis  ne- 
gligentior,  solum  vel  maxime  honorem  sectatur,  Nec 
vero  reprehcnsibile  desiderium  horum  :  sed  si  ibi 
quaerereraus  ea,  vere  inveniremus.  Hajc  cnim  ubi 
vere  sunt,  mium  sunt  :  atque  ipsum  utique  sum- 
mnm  bonum,  summa  utilitas,  summa  gloria,  summa 
voluptas.  Atquc  haec  quidem,  quantum  interim  ca- 
pere  possumus,  expectatio  nostra  est,  el  promissa 
nobis  visio  majestatis  in  nobis,  ut  Deus  sit  omnia  in 
omnibus,  omne  jucundum,  omne  utile,  omne  hone- 
stnm. 

SERMO  VI 

.  De  Annuntiatione  Domini, 
1  Audrtnm  audivimus  plenum  gratia,  dignum  ac- 
ceptione :  t  Jesus  Christus,  Filius  Dei,  in  Bethiehem 
Judae  nascitur.»  Aniraa  mea  liquefacta  est  in  sermone 
isto,  sed  et  spiritus  meus  in  praecordiis  mei^  aestuat, 
jucnnditatem  hanc  et  exsultationem  solito  vobis  de- 
siderio  eructare  festinans.  Jesus  interpretatur  Sal- 
vator.  Quid  tam  necessarium  perditis?  quid  tam 
optabile  miseris?  quid  tam  utile  desperatis  ?  Alio- 
qnin  unde  salus,  unde  vel  tenuis  aliqua  spes  salutis 


B 


creaturam,  ne  forte  (quod  absit !)  Salvatoris  hujus 
non  satis  condigna  videaturesse  persona.Puto  tamen, 
non  usque  adeo  ambitiosus  es  et  gloriae  cupidus,  aut 
zdlator  honoris,  ut  ab  uno  quopiam  e  conservis  tuis, 
si  prsestare  posset,  hanc  gratiam  suscipere  delrecta- 
res.  Nam  si  angelus  aut  archangelus  esset,  vel  ex 
superiori  quovis  ordine  spirituum  beatorum,  multo 
minus  animosilas  tua,  quod  causaretur,  habcret. 
Nunc  autem  tanto  ampliore  tibi  devotione  suscipien- 
dus  est  iste  Salvator,  quanto  differentius  prac  caeteris 
omnibus  nomen  haereditavit  Jesus  Christus  Filius 
Dei.  Et  vide  si  non  evidentius  haec  tria  ad  pastores 
loqucns  angelus  commcndavit,  gaadium  magnum, 
quod  evangelizabat,  exponens :  Quia,  inquit,  natus 
est  vohis  hodie  Salvator^  qui  est  Christus  Dominus 
{Luc,  II,  11.).  Exsultemus  igilur,  fralres,  in  hac 
nativitate,  et  multipliciter  gratulemur  in  ea,  quam 
et  salutis  utilitas,  et  unctionis  suavitas,  et  Filii  Dei 
majestas  tam  eleganter  illustrat,  ut  nihil  desit  ex 
omnibus  quae  desiderantur,  nec  commodum,  nec 
jucundum,  nec  honestum.  Exsultemus,  inquam,  ru- 
minantes  intra  nosmetispos  et  invicem  eructantes 
suave  verbum,  eloquium  dulce  :  a  Jcsus  Christus  Fi- 
lius  Dei,  nascitur  in  Bethlehem  Judae.  » 

3.  Nec  mihi  quis  ad  ista  rcspondeat  indevotus, 
ingratus,  irreligiosus  :  Non  est  hoc  novum  :  olim 
auditum  est,  olim  factum  est,  olim  natus  est  Chri- 
stus.  Ego  enim  dico,  olim  et  ante.  Nec  mirabitur, 
olim  ct  ante,  cui  propheticum  illud  occurrerit  :  In 
a^iernum  et  ultra  (Exod.  xv,  18).  Nalus  est  ergo 


in  lege  peccati,  in'  corpore  morlis,  in  malitia  hac  **  Christus,  non  modo  ante  haec  nostra  tempora,  sed 


diei  et  loco  afHictionis,  nisi  nova  nobis  et  insperata 
nasceretur?  At  tu  77^  forte  salutem  optas,  sed 
curalionis  acerbilalem,  teneritudinis  pariler  et  aegri- 
tadlnis  propriae  conscius,  reformidas.  Ne  limeas  : 
Christas  est  suavis  plane,  et  mitis,  et  multae  miseri- 
cordiae,  unclus  oleo  laetitiae  prae  participibus  suis,  eis 
niminiin  qui,  licet  non  ipsam  plenitudinem,  de  ple- 
nitndine  tamen  hujus  accipiunt  unctionis.  Ne  vero 
suayem  aadiens,  ineflicacem  fore  aulumes  Salvato- 
rem,  additor  etiam,  a  Filius  Dei.  «  Qualis  enim  Pa- 
ter,  talis  Filius,  cui  subest,  cum  voluerit,  posse.  Aut 
forsitan  utilitate  salutis  et  jucunditale  unctionis  au- 
dita,  nesdo  quid  submurmuras,  pulo  etiam  de  hone- 
state  sollicitus.  Salvatorem  tibi  gratularis  adesse. 


anle  lempora  universa.  Verum  illa  quidem  nativitas 
posuil  tenebras  latibuium  suum,  imo  vero  lucem 
magis  habitat  inaccessibilem  :  latet  in  corde  Patris 
in  monte  umbroso  et  condenso.  Ut  ergo  aliquatenas 
innotesceret,  nalus  est ;  et  in  tempore  natus  ex 
came,  natus  in  carne  factum  est  Verbum  caro.  Qaid 
tamen  mirum  si  usque  hodie  dicitur  m  Ecclesia. 
Christus  Filius  Dei  nascitur,  quando  tam  longe 
antea  dicebatur,  haud  dubium  quin  de  ipso  :  Puer 
natus  est  nobisf  {Isa.  ix,  6.}.  Olim  coepit  audire 
verbum  hoc,  et  nemo  sanctorum  aliquando  fastidivit. 
Siquidem  Jesus  Christus  Filius  Dei,  heri,  et  hodie, 
et  in  aeternum.  Hinc  nimirum  primus  homo,  omnitmi 
viventium  pater,  magnum  eructans  sacramentum,. 


atpote  jacens  paralyticus  in  grabato,  aut  magis  inter  D  qnod  in  Christo  et  in  Ecclesia  Apostolus  postmo- 


Jemsalem  et  Jericho  semivivus  in  via.  Amplius 
aalem  laetaris  nec  durum  esse  medicum,  nec  gravi- 
bus  uti  medicinis,  ne  tibi  forsitan  intolerabilior 
videatur  brevis  ipsa  curatio,  quam  diuturna  aegri- 
tado.  Sic  nunirum,  sic  usque  hodie  multi  pcreunt 
medicum  fugientes,  quod  Jesum  quidem  noverint,* 
sed  Christum  nesciant,  humano  sensu  de  multiludine 
et  malignitate  morborum,  paratae  sibi  medelae  mo- 
lcstiam  aestimantes. 

2.  Jam  vero  si  certus  #s  de  Salvatore,  et  nihilo- 
minas  Christum  esse  cognoscis,  non  utentem  caute- 
rio,  sed  unigaento;  non  ustione,  sed  unctione  curan- 


dum  evidentius  conmiendavit,  Relinquet^  ait,  homo 
patrem  et  m^xtrem^et  adhasrehit  uxorisux;  et  erunt 
duoin  carne  una  {Gen.  ii,  24;  Ephes,  v,  31,  32). 

4.  Hinc  nihilominus  Abraham,  pater  omnium 
crodentium,  exsultavit  ut  videret  dicm  hunc,  et 
vidit,  et  gravisus  est  {Joan.  viii,  56).  Alioquin  quando 
servum  jurantem  sibi  per  Deum  coeli,  sub  femore 
suo  manum  ponere  praecepisset  {Gen.  xxiv,  2,  3), 
773  nisi  ipsum  utique  Dcum  coeli  cx  eodcm  nasci- 
turum  femore  praevidissel  ?  Hoc  quoque  consiiium 
cordis  sui  homini  secundum  cor  suam  revelavi 
Deus,  qui  juravit  veritatem,  et  non  frustrabitur 


111 


S.  BERxNARDI  ABBATIS  GURiE-YALLENSIS 


112 


eum:  defructUy  inquiens,  ven^m  tutponam  super  f^  Tobis  :  »  si  non  mente  videre,  esi  pia  [devotione 


iedem  tuam{PsaL cxxxi,  11). Unde  el in  Bethlehem 
Judae  nascitur,  sicut  ait  angelus,  civitate  David 
{Luc.  II,  4,  11).  utique  propter  veriUlem  Dei,  ad 
confirmandas  promissiones  patrum,  Hoc  etiam  mul- 
tifarie  multisquc  modis  caeteris  revelatum  est  pa- 
tfibus  el  prophetis  {Hebr,  i,  1).  Absit  autem  ut  a 
diligentibus  Deum  aliquando  fuerit  negligenter  au- 
ditum !  nisi  forte  negligere  videbatur,  qui  dicebat  : 
Obsecro^Domine,  mitte  quem  missurus  es  (Exod.iVj 
!3);  aut  fastidire,  qui  clamabat :  Vtinam  dirumpe- 
res  coelos  (Isa  lxiv,  1),  et  descenderes,  caeleraque  si- 
milia.  Idipsum  deinde  apostoli  sancti  viderunt  et 
audierunt,  et  manus  eorum  tractaverunt  de  Verbo 
vitae,  quibus  singulariter  aiebat :  Deati  oculi  qui 
vident  quai  vos  videiis  (Luc.  x,  23).  Postremo  hoc 
idem  nobis  quoque  servatum  est  fidelibus,  utique 
thesauris  lldei  commendatum,  ipso  acque  dicente : 
Beati  qui  non  viderunt,  et  crediderunt  {Joan  xx,  29). 
Pars  nostra  hsDC  in  verbo  vitae.  Nec  sane  contemptibi- 
lis,  ex  qua  nimirum  vivitur,  et  qua  vincitur  mundus : 
quoniam  justus  ex  fide  vivit  {Habac,  ii,  4),  et  haec 
est  victoria  quse  vincit  mundum,  fides  nostra  (/  Joan* 
v,  4).  Hsec  est  quse,  velut  quoddam  aeternitatis  exem- 
plar,  prseterita  simul  et  presentia  ac  futura  sinu 
quodam  vastissimo  comprehendit,  ut  nihil  ei  prse- 
tereat,  nihii  pereat,  praeeat  nihil. 

5.  Merito  proinde  in  testimonium  fidei  vestrse, 
ubi  facta  est  vox  annuntiationis  hujus  in  auribus 
vestris,  exsultastis  in  gaudio,  egistis  gratias,  pro- 
atrati  solo  tenus  adorastis,  concurrentes,  velut  sub 
umbra  alarum  ejus,  et  snb  pennis  ejus  sperantes. 
Nunquid  non  singuli  nativitate  Salvatoris  audita, 
ckmastis  in  cordibus  vestris,  dicentes :  Mihi  autem 
adhasrere  Deo  bonum  est  {PsaL  lxxii,  28) ;  aut  potius 
illud  quod  idem  propheta  ait :  Deo  subjecta  esto, 
anima  mea?  {PsaL  lxi,  6).  Infelix  nimirum  quisquis 
ficte  prostratus,  corde  rigido  corpus  humiiiavit.  Est 
enim  qui  humiliatur  nequiter ;  interiora  autem  ejus 
plena  sunt  dolo  {Eccli.  xix,  23).  Quisquis  enim 
necessitatem  suam  minus  considerat,  minus  sentit 
incommoda,  minus  pericula  pavet,  minus  devote 
confugit  ad  remedia  ortae  salutis,  minus  affectuose 
se  subjicit  Deo,  minus  fideliter  psallit  :  Domine, 
refugium  factus  es  nobis  {PsaL  lxxxix,  1)  :  hujus 
adoratio   minus  accepta,    hujus   prostratio    minus 


B 


repraesentare  et  recolere  fide  non  ficta  magnum 
illud  magnae  pietatis  sacramentum,  quod  manifesta- 
tum  est  in  carne,  justificalum  est  in  spiritu,  appa- 
ruit  angelis,  praedicatum  est  gentibus,  creditum  est 
mundo,  assumptum  estin  gloria  (I  Tim.  iii,  16)? 

6.  Semper  igitur  novum ,  quod  semper  innovat 
mentes;  nec  unquam  vetus,  quod  fructificare  non 
cessat,  quod  in  perpetuum  non  marcessit.  Hoc  est 
enim  Sanctum,  quod  non  datur  videre  corruptio- 
nem.  Hic  novus  homo,  qui,  nullius  unquam  vetus- 
tatis  capax,  etiam  eos  quorum  inveteraverunt  om- 
nia  ossa,  in  veram  vitae  transferat  novitatem.  Inde 
est  quod  etiam  in  praesenti  tam  jucundissima  an- 
nuntiatioue,  si  advertistis,  congrue  satis  dicitur 
non  tam  natus  esse  quam  nasci  :  Jesus  Christus, 
Filius  Dei,  nascitur  in  Bethlehem  Judae  »  Sicut 
enim  quodam  modo  immolatur  adhuc  quotidie,  do- 
nec  mortem  ejus  annuntiamus  :  sic  videtur  et 
nasci,  dum  fideliter  rcpraesentamus  ejus  nativitatem. 
Die  igitur  crastina  videbimus  majestatem  Dei , 
sed  sane  7  741  in  nobis,  non  in  seipso  :  utique 
majestatem  in  humilitate,  virtutem  in  infirmitate, 
in  homine  Deum.  Ipse  est  enim  Emmanuel,  quod 
interpretatur  nobiscum  Deus.  Et  evidentius  audi : 
Verbum,  inquit,  caro  factum  est,  et  habitavit  in 
nobis  {Joan^  i,  14).  Denique  extunc  et  deinceps  vi- 
dimus  gloriam  ejus,  sed  gloriam  quasi  Unigeniti  a 
Patre,  utique  plenum  gratiae  vidimus  et  veritatis.  Non 
enim  gloriam  potestalis  aut  claritatis,  sed  gloriam 
paternae  pietatis,  gloriam  gratiae,  de  qua  Apostolus  : 
/n  laudemy  inquit,  glorias  gratice  suas  {Ephes.  i,  6). 

7.  Sic  ergo  nascitur.  Sed  ubi  putas  ?  >  In  Bethle- 
hem  Judae  (Luc,  ii,  15  :  »  neque  enim  decet  nos  ita 
Bethlehem  praeterire.  Transeamus  usque  BethlehBm, 
dicunt  pastorcs ,  non ,  Bethlehem  pertranseamus. 
Quid  enim  si  pauper  viculus  est  ?  quid  si  videtur 
minima  in  Judaea  ?  Ne  id  quidem  incongruum  ei,  qui 
cum  dives  esset,  propter  nos  factus  est  pauper  :  et 
cum  esset  magnus  Dominus  et  laudabilis  nimis,  par- 
vulus  natus  est  nobis ;  et  dicebat :  Beati  pauperes 
spiritu,  quoniam  ipsorum  est  regnum  ccclorum 
{Matth.  V,  3)  :  itemque  :  Nisi  conversi  fueritis,  et 
efficiamini  sicut  puer  iste,  non  intrabitis  in  reg^ 
num  ca^lorum  {Matth,  xvui,  3).  Unde  etiam  stabu- 
lum  elegit  et  praesepe,  utique  domum  luteam,  et 


verax,  hujus  humiliatio  minus  habens,  hujus  etiam  D  diversorium  jumenlorum,  ut  hunc  esse  scias,  qui  de 


victoriosa  minus,  iino  et  minus  vivida  fides.  Quid 
tamendicit :  Beati  qui  non  viderunt  et  crediderunt? 
quasi  non  videatur  ipsum  credere  quodammodo  jam 
videre.  Sed  adverte  diiigenter  cui  et  quando  dictum 
sit :  ei  utique  qui  arguebatur  quod  quia  vidisset 
credidisset.  Neque  enim  idipsum  est  \idisse,  et  ideo 
credidisse,  quod  credendo  vidisse.  Alioquin  Abra- 
ham  pater  vester,  quonam  modo  Dominicum  hunc 
vidisse  diem,  nisi  credendo,  credendus  est?  Sed 
et  illud  quomodo  accipietur  quod  hac  nocte  canta- 
tum  est  nobis,  «  Sanctificamini  hodie,  et  estote  pa- 
rati :  crastina  enim  die  videbitis  majestatem  Dei  in 


stercore  erigit  pauperem,  et  salvos  fadt  homines  et 
jumenta. 

8.  Utinam  autem  inveniamur  et  nos  Bethlehem 
Judae,  ut  in  nobis  quoque  dignetur  nasci ,  et  audire 
mereamur :  Quia  vobis  timentibus  Deum  orietur  sol 
fustitia: !  {Malach.  iv,  2.)  Forte  enim  est  hoc  quod 
supra  meminimus,  ad  vidcndam  in  nobis  Domini 
majestatem  ct  sanctificationo  opus  csse,  et  praepa- 
ratione.  Nam  et  juxta  propbelam  :  Facta  est  Judcea 
sanctificatio  ejus  {PsaL  cxiii,  2),  quia  videlicet  om- 
nia  in  confessione  lavantur :  et  domus  panis,  quod 
Betblehem  sonat,  ad  praeparationem  fortasse  vide- 


113 


ISr  VIGIUA  NATIVITATIS  DOMim  SBRMO  VI. 


114 


bitur  magnopere  pertinere.  Quomodo  enim  ille  pa-  . 
rstns  est,  nt  excipere  tantum  hospitem  possit,  cpii  ^ 
dicit :  Quia  non  est  in  domo  mea  panis  ?  (/5a.ni,7.) 
Denique  quia  imparatus  erat  quidam,  necesse  ha- 
bnit  amici  ostium  dausum  media  nocte  pulsare,  et 
dicere:  Quia amicusmeusvenit  ad  me  de  via,  etnon 
habeo  guod  ponamante  illum  {Luc.  xi,6).  Paratum 
cor  ejus  sperare  in  DominOy  ait  Propheta,  haud 
dubinm  quin  de  justo  loquens.  Confirmatum  est  cor 
ejus^  non  commovehitur  (PsaL  cxi,  8).  Non  esl  para- 
tnm  cor  quod  non  est  confirmatum.  Scimus  autem, 
ipso  eodem  teste  propheta,  quod  panis  eor  hominis 
confirmet  {Psal.cui,  15).  Nonest  ergoparatum,8ed 
aridum  et  exsangue  cor  ejus,  qui  oblitus  est  come- 
dere  panem  suum.  Est  antem  paratus  et  non  tur- 
batns,  ut  custodiat  mandata  vitae,  qui  oblitus  ea 
quae  retro  sunt,  in  ea  quse  ante  sunt,  se  extendit.  B 
Vides  quam  fugienda  quaedam,  quam  sit  quaedam 
obliyio  cupienda.  Neque  enim  totus  Manasses  Jor- 
danem  transiit,  sed  nec  totus  citra  sibi  elegit  man- 
sionem  {Josue,  xiii).  Est  qui  oblitus  est  Domini  crea- 
toris  sui,  et  est  qui  providet  eum  in  conspectu  suo 
semper  oblitus  populum  suum,  et  domum  patris  sui. 
Et  ille  quipem  coelestia  obliviscitur,  hic  vero  quae 
sunt  snper  terram  ;  iste  praesentia,  ilie  fntura ;  iste 
quae  videntur,  ille  quse  non  videntur ;  postremo  iste 
quae  sna  sunt,  ille  quse  Jesu  Christi.  Uterque  Ma- 
nasses,  nterque  obliviosus ;  sed  alterquidem  Jerusa- 
lem,  alter  Babylonis  oblitus :  quia  alter  eorum  quae 
impediunt,  et  iste  paratus ;  alter  sane  eorum  magis 
quae  expediunt,  et  quae  non  expedit  oblivisci ;  at« 
qne  bic  penitus  imparatus  ad  videndam  in  se  Do- 
mini  majestatem.  Neque  est  domus  panis,  in  qua 
Salvator  onatur;  non  est  Manasses  ille  cui  appa- 
reat,  qui  Israel  regit,  et  super  Cherubim  sedet : 
ApparCy  inquit,  coram  Ephraim,  Benjamin  et  Ma^ 
nasse  {PsaL  lxxix,  3).  Ego  arbitror  istos  tres  esse 
qui  salvantur,  quos  alius  quidam  propheta  Noe, 
Danielem,  et  Job  nominavlt  (Ezech.  liiYy  14) :  eos- 
dem  quoque  et  tribns  illis  pastoribus  designari, 
quibus  nato  Angelo  raagni  consilii,  gaudium  magnum 
angelus  evangelizavit. 

9.  Vide  autem  ne  forte  ipsi  sint  et  tres  magi,  ve- 
nientes  jam  non  modo  ab  Oriente,  sed  ^tiam  ab  Oc- 
cidente,  ut  recumbant  cum  Abraham ,  Isaac  et  Ja- 
cob.  Forte  enim  non  incongrue  videlur  ad  Ephraim 
quidero  775  (quod  fructificationem  sonat)  pertinere  Q 
thuris  oblationem  :  quod  offerre  incensum  dignum 
in  odorem  suavitatis  proprium  sit  eorum  quos  po- 
suit  Dominus  ut  eant  et  fructum  afferant,  id  est 
Ecclesiae  praelatorum.  Nam  et  Benjamin,  filius  dex- 
terae,  offerat  necesse  est  aurum,  id  est  substantiam 
hujus  mundi,  ut  videlicet  fidelis  popnlus,  in  parte 
dextera  constitutus,  a  judice  mereatur  audire,  quia 
esurivif  et  dedistis  mihi  manducare  {Matth,  xxv, 
35),  etc.  Porro,  Manasses  (si  tamen  is  esse  voluerit 
eui  appareat  Deus)  myrrham  offerat  morti6cationis, 
quam  quidem  a  nostra  specialiter  arbitror  profes- 
akme  requiri.  Et  haee  dicta  sint,  ne  ad  eam  partem 


tribus  Manasse,  quae  citra  Jordanem  substitit,  per- 
tineamus,  sed  obliviscamur  magis  ea  quae  retro 
sunt,  extentiet  intenti  ad  anteriora. 

10.  Nunc  vero  redeamus  usque  Bethlehem,  et 
videamus  hoc  verbum  quod  factum  est,  quod  fecit 
Dominus,  et  ostendit  nobis.  Domus  panis  est,  ut 
jam  diximus :  bonum  est  nos  illic  esse.  Ubi  enim 
fuerit  Verbum  Domini,  non  deest  utique  panis  qui 
confirmet  cor,  dicente  Propheta  :  Con/irma  me  in 
verbis  tuis  {PsaL  cxviii,  28).  Nimirum  in  verbo  quod 
procedit  de  ore  Dei,  vivit  homo ;  vivit  in  Christo, 
vivit  in  eo  Christus.  Ibi  oritur,  ibi  apparet  :  nec 
omnino  amat  cor  titubans  aut  vacillans,  sed  stabiie 
et  confirmatum.  Si  quis  murmurat,  si  quis  haesitat, 
si  quis  nutat,  si  quis  cogitat  revolvi  in  lutum,  re- 
dire  ad  vomitum,  deserere  votum,  mutare  proposi- 
tum  suum ;  non  est  Bethlehem  iste,  non  est  domus 
panis.  Sola  eniin  fames,  et  fames  valida,  in  iSgy- 
ptum  eum  descendere,  porcos  pascere,  siliquas 
esurire  compellit,  utpote  procul  agentem  a  domo 
panis,  a  domopatris:  in  qua  etiam  mercenarii  pa- 
nibus  abundare  noscuntur.  Non  ergo  in  hujusmodi 
corde  nascitur  Christus,  cui  deest  fidei  fortitudo, 
utique  panis  vitap,  Scriptura  teste,  Quoniam  justus 
ex  fide  vivit  {Habac.  ii,  4),  quod  videlicet  animai 
vera  vita  (quae  ipse  est)  nonnisi  per  fidem  interim 
habitet  in  cordibus  nostris.  Alioquin  quomodo  in 
illo  nascitur  Jesus,  quomodo  salus  oritur  illi,  quan- 
doquidem  vera  omnino  certaque  sententia  est, 
quod  is  tantum  qui  perseveraverit  usque  in  finem^ 
salvus  erit  ?  {Matth.  x,  22.)  Nam  quod  minime  inve- 
niatur  in  eo  Christus,  nec  de  eis  sit  quibus  dicitur : 
quia  unctionem  habetis  a  Sancto  (I  Joan.  n,  20)  ; 
ex  eo  vel  maxime  constat  quod  sine  dubio  etiam 
aruit  cor  illius,  ex  quo  oblitus  est  comedere  panem 
suum.  Multo  minus  autem  ad  Filium  pertinet  Dei,  qui 
hujusmodi  est,  quod  nonnisi  super  quietum  et  humi- 
Iem,ac  trementem  verbasua  requiescat  Spiritus  ipsius 
{Isa,  Lxvi,  2),  nec  sit  ulla  societas  aetemitati,  ettantae 
rautabilitati ;  ei  quiest,  etei  qui  nunquara  ineodem 
permanet  statu.  Caeterura  quamlibet  firrai,  quaralibet 
fortes  in  fide,  quamlibet  parati,  quamlibet  pa- 
nibus  abundantes,  ipso  quidera  largiente,  cui  quo- 
tidie  orantes  diciraus:  Panem  nostrumquotidianum 
da  nobis  hodie ;  necesse  haberaus  addere  consequen- 
ter:  Dimitte  nobis debita nostra  {Matth.yi^  11, 12). 
Alioquin  si  dixeriraus  quoniara  peccatura  non  habe- 
raus,  nos  ipsos  seduciraus,  et  veritas  in  nobis  non 
est  (I  Joan.  i,  8).  Nirairura  Verilas  ipse  est,  qui 
non  sirapliciter  in  Belhlehera,  sed  in  Bethlehera  Ju- 
dae  nascitur,  Jesus  Christus,  Filius  Dei. 

ii.  Praeoccuperaus  igitur  faciera  Doraini  in  con- 
fessione ,  ut  sanctificati  pariter  et  parati  inveniaraur 
et  nos  Bethlehem  Judae,  atque  ita  nascentera  Dorai- 
num  videre  racreamur  in  nobis.  Caeterum  si 
qua  aniraa  eo  usque  profecerit  (quod  quidem  est 
raultura  ad  nos)  ut  sit  fecunda  virgo,  sitstella  raaris, 
sit  plena  gratia,  et  supervenientera  habens  in  se 
Spritum  sanctura ;  puto  quod  non  modo  in  ea  sed 


115 


S.  BBRNARDI  ABBATIS  GLARJrVALLBNSIS 


116 


ex  ea  quoque  qoq  dedigQabilur  nasci.  Nemo  sanc  id  j^ 
sibi  arrogare  praesumat,  nisi  quos  ipse  spedali  desi- 
gnatione  tanquam  digito  monstraverit,  dicens : 
Ecce  mater  mea,  et  fratres  mei  (Matth,  xn,  49). 
Bnim  vero  audi  unum  ex  istis  :  Filioli  meij  ait, 
quositerum  pariurio,  donec  formetur  Christus  in 
vobU  (Galat.  iv,  49).  Si  enim  nasci  videbatur  in  eis, 
cum  formabatur  Christus  in  eis ;  quomodo  non 
etiam  ab  eo  similiter  nasci  eum  dicere  quis  pra)su- 
mat  qui  in  ipsis  quodammodo  parturiebat?  770 
Et  tu  quidem,  impia  Synagoga,  hunc  nobis  filium 
peperisti,  oflficio  quidem  matris,  sed  non  matris 
affectu.  Excussisti  eum  de  sinu  tuo,  extra  civitatem 
ejiciens,  et  elevans  super  terram,  tanquam  dicens 
Ecclesias  gentium,  pariter  etEccIesise  primitivorum 
quae  esl  in  cuelis :  Nec  mihi,  nec  vobis  sit,  sed   di- 


vidatur.  Dividatur,  inquam,  non  inter  uiraqne,  sed 
ab  utrisque.  Expulsum  enim,  et  exaltatum,  et  ele- 
vatum,  et  quidem  modice  satis,  tamen  ut  nec  in 
tuis  esset  moenibus,  nec  in  terra,  ferro  undique 
coarctasti,  ne  forte  vel  hac  vel  illac  excederct : 
ut  videlicet  a  te  separatus,  ad  neutram  perveniret 
illaruin.  Saeva  nimirum  mater  ita  abortivum  facere 
voluisti,  dum  non  esset  qui  excipere  posset  excus- 
sum.  Age  ergo,  quid  profeceris,  imo  quam  nihil 
profeceris  iotuere.  Undique  enim  egrediuntur  filiae 
Sion,  ut  videant  regem  Salomonem  in  diademate 
quo  coronasti  eum.  Relinquens  matrem  adhseret 
uxorisuae,  ut  sint  duo  in  came  una;  et  dvitate 
pulsus,  atque  exaltatus  (alias  levatus)  a  terra, 
omnia  trahit  ad  se,  qoippe  qui  est  super  omnia 
benedictus  Deus  in  saecula.  Amen. 


SERMO  I. 

De  fontihm  Salvatoris. 

1.  Grandis  quidem  est,  dilectissimi,  hodierna 
Dominicse  Nativitatis  solemnitas;  sed  dies  brevis 
cogit  breviare  sermonem.  Nec  mirum,  si  facimus 
nos  breve  verbum,  quando  et  Deus  Pater  Verbum 
fecit  abbreviatum.  Vultis  nosse  quam  longum,  quam 
breve  fecitt  Cojiiim, inquit  hoc  Verbum,e^  terramego 
impko  {Jcrem.  xxin,  24).  Nunc  caro  factum,  in  an- 
gusto  locatum  pra^sepio  est.  A  sieculOjdiii  Propheta, 
et  in  sasculum  tu  es  Deus  {PsaL  lxxxix,  2, :  et  ecce 
factus  est  infans  diei  unius.  Ad  quid  hoc,  fratres, 
aut  quse  necessitas  fiiit  ut  sic  exinaniret,  sic  humi- 
liaret,  sic  abbreviaret  se  Dominus  majestatis,  nisi  ul 
vos  similiter  fadatis  T  Jam  clamat  exemplo,  quod 
postmodumprsedicaturns  est  verbo.  Discite  a  me  quia 
mitis  sum  et  humilis  corde(Matth.  xi,  29) :  ut  verax 
inveniatur  qui  dicit :  Casptt  Jesus  facere^  et  docere 
{Act.  I,  i).  Obsecro  proinde  et  plurimum  rogo, 
fratres,  non  patiamini  sine  causa  tam  pretiosum 
exemplar  vobis  exhibitum  esse,  sed  conformamini 
illi,  et  renovamini  spiritu  mentis  vestrae.  Studete 
humilitati,  quae  fundamentum  est  custosque  virtu- 
tum:  sectamini  illam,quae  sola  potest'  salvare  ani- 
mas  vestras.  Quid  enim  magis  indignum,  quid  de- 
testandum  amplius,  quidgravius  puniendum,  quam 
ut,  videns  Deum  coeli  parvulum  factum,  ultra  appo- 
nathomo  magnificare  so  super  terram?  Intolera- 
bilis  impudenliae  est  ut,  ubi  sese  exinanivit  majestas, 
vermiculus  infletur  et  intumescat. 


IN  NATIVITATE  DOMINI. 

D  saepius  invenies :  Ego  DominuSf  Ego  Dominus.  Phi- 


losophis  quoque  abundantibus  in  sensu  suo  majestas 
innotuit,  quoniam  juxta  Apostoli  verba,  quod  notum 
est  Dei,  manifestum  est  in  illis  {Rom.  i,  19).  Verum** 
tamen  ct  Judaei  potestate  ipsa  premebantur,  et  plii- 
losophi  scrutatores  majeslatis  opprimeimntur  a  glo- 
ria.  Potestas  subjectionem,  majestas  exigit  admira- 
tionem,  neutra  imitationem.  Appareat,  Domine, 
bonitas,  cui  possit  homo,  qui  ad  imaginem  tuam 
creatus  est,  conformari :  nam  majestatem  potes- 
tatem,  sapientiam  nec  imitari  possumus,  nec  expe- 
dit  aemulari.  Quousque  angusta  est  misericordia 
tua  in  sola  angelorum  parte,  reliquam  occupat  ju- 
didum  cum  toto  pariter  humano  genere  T  Domin-Cf 
in  coslo  misericordia  tua,  et  veritas  tua  usque  ad 
nubes  {Psal.  xxxv,  6),  777  terram  universam 
condemnans,  et  aereas  poteslates.  Dilatet  miseri- 
cordia  lerminos  suos,  extendat  funes^  expandat 
sinus,  attingat  a  fine  usque  ad  finem  fortiter,  dispo- 
nens  omnia  suaviter.  Restrictus  est,  Domine,  judi- 
cio  sinus  tuus;  solve  cingulum  tuum,  et  veni  mise- 
rationibus  affluens,  et  supereffluens  charitate. 

3.  Qui  tu  times,  o  homo?  quid  trepidas  a  fade 
Domini,  quia  venit  ?  Venit  non  judicare,  sel  salvare 
terram.  Olim  tibi  persuasum  est  ab  infideli  qoodam 
servo,  ut  furtim  tolleres  et  imponeres  regium  dia- 
dema  capiti  tuo.  Deprehensus  in  furto,  quidni  ti- 
meres?  quidni  fugeres  a  facieejus?  Forte  enim  jam 
gladium  vibrabat  ignitum.  Nuuc  in  exsiiio  positus, 
in  sudore  vultus  tui  vesceris  pane  tuo :  et  ecce  vox 
audita  est  in  terra,quiaDoininator  advenit.  Quo  ibis 


2.  Hoc  igitur  est  propter  quod  exinanivit  sc  for-  ^  a  spiritu  ejus?  et  quo  a  facie  ejus  fugies?  Noli  fu- 


mam  servi  accipiens,  qui  in  forma  Dei  Patri  aequalis 
erat ;  scd  exinanivit  majestate  et  potentia,  non  Ik)- 
nitate  et  misericordia.  Quid  enim  ait  Apostolus? 
Apparuit,  inquit,  benigniiasethumanitas  Salvaioris 
nostri  Dei  (Tit.  iii,  4)  Apparuerat  ante  potentiain 
rerum  creatione,  apparebat  sapientia  in  earum  gu- 
bernatione ;  sed  benignitas  misericordiae  nunc 
maxime  apparuit  in  humanitate.  Innotuerat  Judaeis 
potestas  in  signis  atque  porlentis,  unde  etin  ea  lege 


gere,  noli  timere.  Non  venit  cum  armis  ;  non  pu- 
niendum,  sed  salyanjlum  requirit .  Et  ne  forte  dicas 
etiam  nunc  :  Vocem  tuam  audivi,  et  abscondi  me 
(Gen.  ui,  10) ;  ecce  infans  est,  et  sine  voco.  Nam 
vagientis  vox  magis  miseranda  cst,  quamtremenda  : 
aut  si  cui  forte  terribilis,  sed  non  tibi.  Parvulus 
factus  est,  tenera  membra  Virgo  mater  pannis  alli- 
gat ;  et  adhuc  timore  trepidas  ?  Vel  in  hoc  scies  quia 
non  venit  perdere  te,  sed  salvare;  eripere,  et  non 


117  IN  NATIYITATE  DOMINI  SBRMO  L 

ligare.  Jam  adversus  hostes  tuos  dimicat,  jam  su- 


118 


perborum  et  sublimium  coUa  tanquam  Dei  yirtus  et 
sapientia  calcat. 

4.  Duo  sint  tibi  bostes,  peccatum  et  mors,  id  est 
mors  corporis  et  animaB.  Utrumque  debellaturus 
advenit,  et  ab  utroque  salvabit  te  :  noli  timere.  Et 
jam  quidem  peccatum  in  propria  persona  vicit, 
quando  humanam  naturam  sine  ulla  contagione  sus- 
cepit.  Grandis  enim  peccato  facta  est  violeatia,  et 
revera  expugnatum  esse  cognoscitur,  quando  na- 
tura,  quam  se  totam  infecisse  et  occupasse  gloria- 
batur,  ab  eo  penitus  aliena  in  Christo  inventa  est. 
Dehinc  persequitur  inimicos  tuos,  et  comprehendit 
eos ;  nec  convertitur  donec  deficiant.  Contra  pecca- 
tum  dimicans  in  conversatione  sua,  verbis  pariter 
et  exemplis  oppugnat;  sed  in  passione  sua  alligat 
illud,  alligat  planefortem,  etdiripit  vasa  ejus.  Jam 
vcro  eodem  ordine  mortem  quoque  superat  prius  in 
se  ipso,  cum  resurgit  primitiae  dormientium,  et  pri- 
mogenitus  mortuorum  :  postmodum  debellalurus 
eam  pariler  in  omnibus  nobis,  quando  videlicet  sus- 
citabit  mortalia  corpora  nostra,  et  destruetur  no- 
vissima  inimica  mors.  Propterea  enim  rcsurgens  de- 
corem  indutus  est,  non  (sicut  anlea  nascens)  pannis 
involulus  est.  Propterea  qui  prius  sinu  misericordiae 
aflluebat  non  judicans  quemquam,  resurgens  prae- 
cinxit  se,  et  justitiae  cingulo  videtur  quodammodo 
efHuentem  sinum  miscricordiae  collegisse  :  quoniam 
extunc  preparatur  ad  judicium,  quod  in  nostra  re^ 
surrectione  futurum  est.  Nam  et  propterea  parvulus 
antea  venit,  ut  misericordiam  praerogaret;  et  futu- 
rum  in  finejudicium  praecurrens,  misericordia  tem- 
peraret. 

5.  Licet  enim  parvulus  ad  nos  venerit,  non  pa- 
nim  tamen  attulit,  non  parum  contulit  nobis.  Si 
quaeris  quid  attulit :  primo  omnium  attulit  miseri- 
cordiam,  secundum  quam,  teste  Apostolo  salvos 
nos  fecit  (Tit.  iii,  5).  Nequeenim  his  tantum  pro- 
fiiit,  quos  tunc  praesens  invenil ;  sed  fons  est  qui 
nunquam  poterit  exhauriri.  Fons  nobis  est  Christus 
Dominus  unde  lavemur,  sicut  scriptum  est  :  Qui 
diUxit  noSj  et  lavit  nos  apeccatis  nostris{Apoc*  i,  5). 
Verumtamen  non  isle  solus  aquarum  est  usus;  nec 
tantum  sordes  abluunt,  sed  et  sitim  exstinguunt. 
Beatus  vero^  ait  Sapiens,  qui  in  sapientia  morabitur, 
et  qui  injustitia  meditabilur  (Eccli.  xiv,22) ;  et  post 
pauca:  Aqua^  inquit,  sapientice  salutaris  potabit  iU 
lum  (Eccli.  XV,  3).  Bene  sapientice  salutaris,  quo- 
niam  sapientia  camis  mors  est,  et  sapientia  mundi 
etiam  ipsd  inimica  est  Deo.  Sola  quae  ex  Deo  est  sa- 
pientia  salutaris  est,  quae  secundum  beati  Jacobi 
definitionem  primum  pudica,  deinde  paci/ica  est 
{Jacob.  III,  47).  Nam  sapieniia  camis  voluptuosa  est, 
non  pudica :  sapientia  mundi  77S  tumultuosa  est, 
non  pacifica.  Sapienlia  vero  quae  ex  Deo  esl,  pri- 
mum  pudica  est,  non  quaerens  quae  sua  sunt,  sed 
quae  Jesu  Christi,  ut  non  suam  quisque  faciat  volun- 


B 


«  tatem,  sed  consideret  quae  sit  voluntas  Dei ;  deinde 
pacifica,  non  abundans  in  suo  sensu,  sed  alieno  ma- 
gis  acquiescens  consiiio  vel  judicio. 

6.  Tertius  aquarum  usus  est  irrigatio,  quam  pro- 
fecto  maxime  necessariam  habent  novellae  planta- 
tiones  :  alioquin  aut  minus  proficient,  aut  ex  toto 
peribunt  prae  siccitate.  Quaerat  ergo  devotionis 
aquas,  quisquis  seminaverit  bonorum  operum  se- 
mina  :  ut  irrigatus  fonte  gratiae,  bonae  conversatio- 
nis  hortus  non  arescat,  sed  in  perpetua  viriditate 
proficiat.  Oral  enim  pro  hujusmodi  Propheta :  Et  ho- 
locaustum  ^uum, inquiens,  pingue  fiat  (Psal.xi\^  4). 
Sic  et  in  laudibus  Aaron  legis,  quoniam  sacrificium 
ejus  quotidianus  ignisassumpsit.  In  quibus  omnibus 
nihil  aliud  intelligendum  videtur,  nisi  ut  bona  opera 
fervore  devotionis  et  dulcedine  spiritualis  gratiae 
condiantur.  Putas  inveniri  poterit  quartus  fons,  ut 
paradisum  recuperemus  quatuor  fontium  irrigatione 
amoenissimum?  Nam  si  terrenum  paradisum  denuo 
nobis  reddendum  non  speramus,  quomodo  regnum 
coelorum  sperabimus?  Si  terrena^  inqmi,  dixi  vobis 
et  non  crediiis;  quomodo^  si  dixero  vobis  caelestia^ 
credetis  (Joan.  iii,  12).  Nuncautem,  ut  de  exhibitione 
praesenlium  firma  sit  cxspectatio  futurorum ;  para- 
disum  habemus  multo  meliorem  et  longe  delecla- 
biliorem,  quam  primi  parentcs  habuemnt,  et  para- 
disus  noster  Christus  Dominus  est.  In  quo  tres 
quidem  fontes  jam  invenimus  :  quartum  quaeramus. 
Habemus  dc  fonte  misericordiae  ad  diluendas  culpas, 
aquas  remissionis ;  habemus  de  fonte  sapientiae  ad 
potandam  sitim  nostram,  aquas  discretionis;  ha- 

C  bemus  de  fonte  gratiae  ad  irrigandas  plantas  bono- 
rum  operum,  aquas  devotionis  :  quaeramus  ad  de- 
coquendos  cibos  aquas  ferventes,  aquasaemulationis. 
Uae  nimirum  condiunt  et  decoquunt  affectiones  no- 
stras,  et  ebuIUunt  de  fonte  charitatis.  Unde  ait  Pro- 
pheta  :  Concaluit  cor  meum  intra  me;  et  in  meditor 
tione  mea  exardescet  ignis  (Psal.  xxxviii,  4);  alibi 
quoque :  Zelus^  iuquit,  domus  tucecomedit  me(PsaU 
Lxviii,  10).  Siquidem  cx  dulcedine  devotionis  dili- 
gens  juslitiam,  ex  fervore  aemulalionis  odio  habet 
iniquitatem.  Et  vide  ne  forte  de  fontibus  islis  prae- 
dixerit  Isaias  :  Haurietis  aquas  in  gaudio  de  fontibus 
Salvatoris.  Nam  ut  promissionem  hanc  vitae  prae- 
sentis  esse  noveris,  non  futurae,  illud  atiende  quod 
sequitur :  Dicetis  in  illa  die :  Confitemini  Domino,  et 

Q  invocatenomenejus(!sai.  xn,  3,  4).  Invocatioquippe 
praescntis  temporis  est,  sicut  scriptum  est :  Invoca 
me  indie  tribulationis  (PsaL  xlix,  16). 

7.  Porro  ex  his  quatuor  fonlibus,  Ires  quidem 
proprie  convenire  videntur  tribus  Ecclesiae  ordini- 
bus,  singuli  siogulis  (10*).  Nam  primus  quidem  com- 
munis  est  omnibus.  In  multis  enim  offendimus  om- 
nes  :  et  necessarium  habemus  misericordiae  fontem 
ad  diluendas  offensionum  sordes.  Omnes,  inquam, 
peccavimus,  etegemus  gloria  Dei  (Rom.  iii,  23) :  et 
praelati,  et  continentes,   et  conjugati,  si  dixerimus 


(10*)  Confer  sermonem  96  de  Divcrsis,  ubi  hos  fontes  aliter  expUcat. 


119 


qoia  peccatum  non  habemus 
{IJoan.  I,  8).  Quia  ergo  nemo 
cessarius  est  oronibus  fons  misericordise,  et  pari 
YOto  debent  ad  hunc  fontem  Noe,  Daniel  et  Job  pro- 
perare.  De  caetero  quidem  Job  maxime  sapienlis 
fontem  quasrat :  quoniam  ipse  magis  inter  medios 
laqueos  ambulat,  ita  ut  magnum  videatur,  si  a  malo 
declinat.  Danieli  vero  currendum  est  ad  fontem  gra- 
tiae,  cui  nimirum  poenitentise  opera  et  labores  absti- 
nentise  devotionis  gratia  necesse  est  impingiiare. 
Oportet  enim  ut  nos  maxime  in  hilaritate  omnia  fa- 
ciamus;  quoniam  hilarem  datorem  dihgit  Deus  (// 
Cor,  IX,  7).  Nam  et  terra  nostra  nequaquam  fertilis 
est  hujusmodi  seminis,  bonae  scilicet  conversaiionis : 
ideoque  facile  exarescet,  nisi  crebris  irrigationibus 


S.  BBRNARDl  ABBATIS  CLAR^TALLBNSIS  120 

,  nos  ipsos  seducimus  k  Nam  in  primo   opere  conditionis  nostrae  de  limo 
5  mundus  a  sordc,  ne-      terrae  plasmavit  hominem  Deus,  et  inspiravit  m  fa- 

ciem  ejus  spiritum  vitae.  Qualis  artifex,  qualis  unilor 

rerum,  ad  cujus  nutum  sic  conglutinantur  sibi  limus 
terrae  et  spiritus  vitae!  Limus  quidem  jam  ante 
crcatus  erat,  quando  in  principio  creavit  Deus  coe- 
lum  et  terram  :  at  spirilus  sane  non  communen, 
sed  propriam  habet  conditionem;  nec  in  massa 
creatur,  sed  singulari  quadam  excellentia  inspiratur. 
Agnosce,  o  homo,  dignitatem  tuam,  agnosce  gloriam 
conditionis  humanae.  Est  enim  tibi  cum  mundo  cor- 
pus  :  sic  enim  decet  eum  qui  constitutus  est  super 
universam  hujus  creaturae  corporeae  molem,  aliqua 
ei  similari  ex  parte.  Sed  est  tibi  etiam  sublimius  ah- 
quid,  nec  omnino  comparandus  es  caeteris  creaturis. 


adjuvetur.  Unde  et  in  oratione  Dominica  hujusmodi  n  Compacta  et  confederata  sunt  in  te  caro  et  anima ; 

gratiam  sub  quotidiani  panis  nomine  postulamus.      iUa  plasmata,  haec  inspirata. 

2.  Sed  cujus  interest  haec  commistioT  cui  hac 

unione  praestatur?  Etenim  juxto  sapientiam  filiorum 

hujus  saeculi,  ubi  sociantur  summis  inferiora,  prae- 

valent  qui  potestatem  habent,  et  humilioribus  utun- 

tur  pro  libito  suo.  Conculcat  fortior  minus  fortem» 

ridet  sapiens  indoctum,  Bimplicem  fallit  astutus,  po- 

tens  despicit  imbecillem.   Non   sic  in  opere  tuo, 

Deus,  non  sic  in  tua  commislione ;  non  ad  hoc  so- 

ciasti  spiritum  limo,  sublimem  humih,  dignam  et 

excellenlem  creaturam  abjeclae  et  inulili  massae. 

Quis  non  videat,  fralres,  quantum  corpori  praeslet 

anima?  Nunquid  non  truncus  esset  insensibilis  caro 

inanimata?  Ab  anima  enim  pulchritudo,  ab  anima 

incrementum,  ab   anima  claritas   visus   et  sonus 

vocis :  denique  sensus  omnis  ab  anima  est.  Chari- 

tatem  mihi  conjunctio  ista  commendat,  charitalem 

in  hac  ipsa  conditionis  propriae  pagina  lego  :  chari- 

tatem  in  ipso  stalim  principio  non  solum  praedicat, 

sed  ingent  milii  manus  beniguissima  Creatoris. 

3.  Et  quidem  magna  haec  conjunctio,  dilectissimi, 
sed  si  stabilis  permansisset.  Nunc  autem  licet  divi- 
no  7SO  fuerit  munita  sigillo  (ad  imaginera  quippc 
et  simililudinem  suam  creavitDeus  hominem),  heul 
diruptum  est  sigillum,  et  unitas  dissipata.  Accedcns 
pessimus  ille  latro  recens  adhuc  sigillum  fregit :  et 
sic  mutata  similitudine  divina,  comparatus  est  mi- 
ser  homo  jumentis  insipientibus,  et  similis  factus 
est  illis  (P$al,  xlviii,  13).  Rectumquippe  fecit  Deus 
hominem  :  atque  haec  similitudo  ejus,  de  quo  scri- 


Merito  sane,  ne  forte  cadat  super  nos  terribilis  illa 
maledictio  propheticae  imprecationis  :  Fiant  sicut 
fenum  tectorumquod,  priusquam  evellatur,  exaruit 
(PsaL  cxxvni,  6).  Fons  vero  aemulationis  Noe  con- 
venit  77tlspecialiter,  quia  maxime  praelatos  decet 
hic  zelus. 

8.  Quatuor  itaque  fontes  istos  adhuc  in  carne  vi- 
ventibus  nobis  in  semetipso  Christus  exhibet  :  quin- 
tum,  qui  est  fons  vitae,  post  hoc  saeculum  repromit- 
tens,  ad  quem  sitiebat  Propheta  cum  diceret :  Sitivit 
anima  meaadDeum  fontem  vivum  (PsaL  xli,  2).  Et 
fortassis  etiam  propter  hos  quatuor  fontes,  quatuor 
in  locis  vulneratus  est  Christus  adhuc  vivens  in 
eruce  :  propter  quintnm,  cum  jam  tradidisset  spiri- 
tum,  transforatus  est  in  latere.  Tivebat  adhuc,  ^ 
quando  foderunt  ei  manus  et  pedes,  ut  nobis  adhuc 
viventibus  quatuor  fontes  ex  se  ipso  proferret : 
quiotum  pertuht  vulnus  cum  jam  exspirasset,  ut  in 
se  nihilominus  quiotum  nobis  fontem  post  obitum 
aperiret.  Sed  ecce  dum  loquimur  de  mysteriis  Nati- 
vitatis,  ad  scrutanda  repente  venimus  sacramenta 
Dominicae  Passionis.  Necmirum  tamen  si  quaerimus 
in  Passione,  quid  in  Nativitate  sua  Ckristus  attule- 
rit.  Tunc  enim  conscisso  sacco  pecuniam  quae  late- 
bat,  in  pretium  nostrae  redemptionis  effudit. 

SERMO  11. 
De  tribus  pra^cipuis  Dei  operibus,  et  triplid  com- 

mistione. 
i.   Magna  opera  Domini,    ait   propheta  David 


(PsaL  cx,  2).  Magna  quidem  omnia  opcra  ejus,  fra-  D  ptum  est :  Quia  rectus  Dominus  Deus  noster,  etnon 


tres,  siquidem  magus  et  ipse  :  sed  ad  nos  maxime 
spectant,  quae  in  eis  maxima  esse  videntur.  Hinc 
est  quod  psalHt  idem  propheta,  dicens  :  Magniftca' 
vitDominus  facere  nobiscum  (PsaL  Gxxv,  3).  Deni- 
que  quam  magnitice  nobiscum  agat,  specialiter  tria 
quaedam  ejus  operaclamant;  primae  nostrae  creatio- 
nis,  praeseatis  redemptionis,  futurae  giorificationis. 
Quam  magniticata  sunt  in  singuhs  opera  tua,  Domi- 
ne !  Tuum  est  virtutem  operum  tuorum  annuntiare 
populo  tuo,  nos  ipsa  saltem  opera  non  sileraus. 
Triplicem,  fratres,  .commistionem  in  his  tribus  con- 
siderare  es  ccDlestis  plane  operis,  et  divinae  virtutis. 


$st  iniquitas  in  eo  (PsaL  xa,  i6).  Veracem  quoque 
et  justum  fecit  eum,  sicut  et  ipse  veritas  et  justitia 
est  :  nec  unitas  ipsa  posset  disjungi,  dum  sigilli 
hujus  integritas  permaneret.  Verurasupervenit  falsa- 
rius,  qui  indoctis  sigillura  proraittens  melius,  vae, 
vae  I  fregit  quod  erat  mann  divinitatis  impressura. 
Eritis,  inquit,  sicut  dii,  scientes  bonum  et  ma- 
lum  [Gen,  in,  5).  0  raalevolel  o  raaligne!  ad 
quid  eis  hujus  i^irailitudo  scientiae  ?  Sint  certe  sicut 
dii,  recti,  justi;*  veraces  sint,  sicut  Deus,  in  quera 
peccatura  non  cadit.  Hoc  quippe  sigillo  stante,  sta- 
bit  unitas  illa.  Jam  experimur  miseri,  quid  nobis 


f2I 


IN  NATIVITATB  DOHINI  SBRNO  m. 


122 


persuaserit  Tersutia  diabolicae  fraudis.  Fracto  nam-  ■  ejus  (Apoc.  v,  4) :  dum  enim  dansas  staret,  nemo 

•         •  M  *  A  . 1  •  •  J  •         *       *       •  •  •  •*  1     •  1  •        •  _  aii  **•  •  • 


que  sigillo,  sequitur  amarum  discidium,  triste  divor- 
tium.  Ubi  est  quod  dixisiti,  nequam,  Nequaquam 
moriemini?  Ecce  eoim  morimur  omnes,  et  non  est 
bomo  qui  vivat,  el  non  videat  mortom. 

4.  Sed  quid  erit,  Domlne  Deus?  nunquamne  re- 
parabitur  opus  tuum,  et  qui  ceciderit  non  adjiciet 
Qt  resurgat?  Non  est  qui  reficiat,  nisi  qui  fecit.  Ita- 
que  proptermiseriam  inopumetgemitumpauperum 
nunc  exsurgamy  dicit  Dominus :  ponam  in  salutari, 
/iducialUer  agam  in  eo  {PsaL  xi,  6).  Nihil  siquidem 
proficiet  inimicus  in  eo,  et  filius  iniquitatis  non 
appanet  nocere  ei  (PsaL  lxxxviii,  23).  Novam,  in- 
quit,  ego  facio  commisturam,  ubi  et  expressius,  et 
robustius  pono  sigillum,  eum  qui  non  ad  imaginem 


ex  nobis  divinam  illam  attingere  sapientiam  prseva- 
leret.  Aperi  tu  librum,  Agne  Dei,  vera  mansuetudo. 
Fodiendas  expone  Judaeo  7SI  manus  tuas  et  pedes, 
ut  qui  in  eis  latet  procedat  thesaurus  salutis,  et  co- 
piosa  redemptio.  Fmage  denique  esurientibus  pa- 
nem  tuum.  Solus  enim  frnagere  potes,  qui  solus,  ut 
confracta  solides,  stare  poles  :  et  in  ipsa  confractio- 
ne  solas  postestatem  habes  ponendi  animam,  cum 
volueris,  resumendam.  Tua  igitur  miseratione  solva- 
tur  aliquatenas  hoc  templum,  sed  non  penitus  dissol- 
vatur.  Separetur  ab  anima  caro,  sed  Yerbom  sane  et 
carnis  servet  incorruptionem,Jet  animae  plenam  con- 
ferat  libertatem  :  ut  sola  inter  mortuos  libere  agat, 
educens  vinctos  de  domo  carceris,  sedentes  in  tene- 


meam  factus  est,  sed  est  ipsa  imago,  splendor  glo-  n  bris  et  umbra  mortis.  Ponat  anima  sancta  carnem 

•  «/•  _1_»4*  _!••  J  •«  M.  ■•        I »_         1_A J  I  <  <•  1«  < 


riae,  et  figura  substantise,  non  factus,  sed  genitus  ante 
necula.  Et  ne  forte  timeas  esse  frangendum,  audi 
Prophetam  :  Aruity  inquit,  tanquam  testa  virtus 
mea  (PsaL  xxi,  16);  sed  talis  testa,  cui  nec  ipse 
malleus  universae  terrae  nocere  ullo  modo  pos- 
sit.  Sanc  cum  prima  ex  duobus  facta  sit,  secunda 
jam  cunjunctio  fit  ex  tribus,  ut  discas  ex  hoc  ipso 
ad  sacramentum  accedere  Trinitatis.  Yerbum,  quod 
erat  in  principio  apud  Deum,  et  Deus  erat;  anima^ 
quae  de  nihilo  creata  est,  et  ante  non  erat,  caro  de 
massa  corruptionis  sine  corruptione  aliqua  divino 
segregata  artificio;  qualis  nulla  jam  caro  erat;  vin- 
culo  indissolubili  in  personae  coeunt  unitatem.  Habes 
in  his  triplex  genus  potentiae  :  quod  non  erat,  crea- 
tum ;  quod  perierat,  reparatum  ;  quod  super  omnia 
erat,  paulo  minus  ab  angelis  minoratum.  Haec  sunt 
erangelica  illa  sata  farinse,  quae  pariter  fermentan- 
tur  {Matth,  xui,  33),  ut  sit  panis  angelorum  quem 
manducet  hoiqo,  panis  cor  hominis  confirmans.  Fe- 
lix  mulier,  benedicta  in  mulieribus,  in  cujus  castis 
Tisceribus,  superveniente  igne  sancti  Spiritus,  coctus 
est  panis  iste  (a/.  vitae).  Felix,  inquam,  mulier  quae 
in  haec  tria  sata  immisit  fidei  suse  fermentum. 
Siquidem  fide  concepit,  fide  pepcrit,  et,  ut  ait  Elisa- 
beth,  beata  quae  credidit,  quoniam  perfecta  sunt  in 
ea  quae  dicta  sunt  ei  a  Domino  {Luc,  i,  45).  Nec 
mireris  quod  fide  ejus  mediante  unitum  dixerim 
Yerbum  cami,  qaandoquidem  et  camem  ipsam  de 
ejos  carae  suscepit.  Sane  ne  hoc  quidem  praesenti 
ezpositioni  obviare  potest,  quod  de  cnelestis  regni 
dicitur  similitudine.  Neque  enim  indignum  videtur, 
si  coelomm  regnum  fidei  Mariie  comparatnr,  qua 
et  reparatur. 

5.  Hujus  itaque  vinculum  unionis  nulla  omnino 
solvcre  poterit  creatura  :  siquidem  nec  princeps 
bujus  mundi  habet  in  eo  quidquam,  nec  ipse  Joannes 
solvere  dignus  est  corrigiam  calceamenti.  Quid  ta- 
men?  Soivatur  certc  aliquatcnus  necesse  est  :  alio- 
quin  quod  dissolutum  est,  non  resolidatur.  Panis  in- 
t^er,  thesaurus  absconditus,  sapientia  occulta,  quae 
Qtilitas  in  his  omnibus?  Merito  flebat  Joannes  non 
inveniri  qui  aperiret  iibrum,  et  solveret  signacula 


immaculatam,  sed  resumendam  terlia  die  :  ut  mo- 
riens  mortem  perimat,  et  vita  hominum  cum  resur- 
gente  resurgat.  Ita  factum  est,  dilectissimi,  et  ita 
factum  esse  gaudemus.  Morte  illa  mors  mortua  est, 
et  regenerati  sumus  in  spem  viiae  per  resurrectionem 
Jesu  Christi  ex  moriuis. 

6.  Jam  quid  futurum  sit  in  unione  tertia,  qois  lo- 
quetur?  Nec  oculus  vidit,  nec  auris  audivit,  nec  in 
cor  hominis  ascendit,  quae  praeparavit  Deus  dili- 
genlibus  se  (/  Cor.,  ii,  9).  Consummatio  erit  illa, 
cum  tradiderit  Christus  regnum  Deo  et  Patri :  et 
erant  dno  non  jam  in  carne  una,  sed  in  spiritu  uno. 
Etenim  si  adhaerens  carni  Yerbum,  factum  estcarq; 
multo  magis  qui  adhaeserit  Deo,  unus  spiritus  erit 
cum  eo.  Et  in  hac  quidem  unione,  media  humiiitas 
exhibetur,  et  humilitas  magna  nimis  :  in  ea  vero 
quam  exspectamus,  ad  quam  suspiramus,  perfecta 
nobis  (si  tamen  nobis)  reposita  glorificatio  est.  Quod 
si  meminimus  in  prima  conjunctione,  qua  ex  anima 
et  carne  compactus  est  homo,  charitatem  conunen- 
•dari ;  merito  humilitas  eminet  in  secunda,  quia  sola 
virtus  humilitalis  est  laesae  reparatio  charitatis.  Porro 
quod  unitur  rationalis  animae  crealura  terreno  cor- 
pori,  omnino  non  est  humilitati  adscribere  :  siqai- 
dem  non  ex  deliberatione  propria  carni  miscetur, 
sed  creando  immitlitur,  immittendo  creatur.  Non  sic 
sane  summus  ille  Spiritus,  qui  cum  essel  magis  bo- 
nus,  ipso  beneplaciti  sui  arbitrio  accessit  ad  corpus 
incoinquinatum.  Merito  denique  charitatem  et  humi- 
litatem  sequitur  glorificatio,  quia  sine  charitate  nihil 
prodesse  potest ;  et  nemo,  nisi  qui  se  humiliat,  exal- 
tabitur  [Luc.  xiv,  11). 

SERMO  III. 
De  locot  tempore  et  aliis  circumstantiis  Nativitatis. 

1.  Duo  (11)  quaedam  rerum  genera,  fralres,  in 
hac  Nativitatc  Domini  considero,  non  solum  diversa, 
sed  et  dissimilia  valde.  Siquidem  et  puer  qui  nascilur, 
Deus  est ;  et  mater  de  qua  nascitur,  virgo  est ;  et 
partus  ipse  sine  dolore  est.  Fulget  in  tenebris  lux 
nova  de  coclo ;  gaudium  magnum  angelus  evangeli- 
zat;  laudal  multitudo  coelestis  militiae;  datur  gloria 
Deo,  pax  hominibus  bonae  voluntatis ;  curmnt  pas- 


(il)  In  manascripto  Gallico  FuUensium  legitur,  tna^  et  rectius. 


123 


S.  BERNARDI  ABBATIS  GLARi&YALLENSIS 


124 


tores,  inveninnt  quod  ad  eos  dictum  est  verbom,  a  mundi,  damnet  sseculi  Tanitatem.  Necdum  loquitur 

«.•         A  !••  •  J^     _*        oJ_^!_MM«...  !•.       ...  «  ^^  J  *  1  •  !• 


nuntiant  aliis  :  quicunque  audiunt,  admirantur. 
Hsec  et  his  similia)  dilectissimi,  divinae  virtutis  sunt, 
non  fragilitatis  humanae.  Yasa  sunt  aurea  et  argen- 
tea,  quibus  pro  tanta  solemnitate  in  mensa  Domini 
etiam  egenis  quibusque  bodie  ministratur.  Non  est 
nobis  toUere  ista,  non  nobis  datur  aureus  discus 
aut  scyphus,  sed  qui  in  eis  est  cibus  et  potus.  Dili" 
genter  considera,  ait  Sapiens,  quce  tibi  apponuniur 
\Prov.  XXIII,  i ).  Et  ego  certe  agnosco  mea  esse  Nati- 
vitatis  hujus  tempus  et  locum,  infantilis  corporis 
teneritudinem,  parvuli  vagitus  et  lacrymas ;  scd  et 
ipsorum  quibus  primo  annuntiatur  nativitas  Salva- 
tons,  paupertatem  pastorum  atque  vigilias.  Mca 
sunt  haec,  pro  me  faciunt,  mihi  apponuntur,  mihi 


liugua,  et  quaecunque  de  eo  sunt,  clamant,  praedi- 
cant,  evangelizant  :  ipsa  quoque  infantilia  membra 
non  silent.  In  omnibus  mundi  judicium  arguitur, 
subvertitur,  confutatur.  Quis  enim  hominum,  si  da- 
retur  oplio,  non  magis  eligeret  robustum  corpus  et 
aetatem  intelligibilem,  quam  infantilem  ?  0  Sapien- 
tia,  quae  de  occultis  iraheris  ?  o  vere  incarnata  et 
velata  Sapientia !  Et  tamen,  fratres,  ipse  cst  pro- 
missus  olim  per  Isaiam  parvulus,  sciens  reprobare 
malum,  et  eligere  bonum  {Isai,  vii,  15).  Malum  ergo 
voluptas  corporis,  bonum  vero  afflictio  est :  siqui- 
dem  et  hanc  eligit,  et  illam  reprobat  puer  sapiens, 
Yerbum  infans.  Yerbum  enim  caro  factum  est,  et 
caro  infirma,   caro  infantilis,   caro   tenera,   caro 


proponuntur  imitanda.  Hieme  natus  est,  nocte  natus  d  impotens,  onmis  operis,  omnis  laboris  impatiens 


est  Christus.  Nunquid  credimus  casu  factum  ut  in 
tanta  acris  indementia  et  in  tencbris  nasceretur, 
cujus  est  hiems  et  aestas,  dics  et  7S9  nox  ?  Non 
eligunt  parvuli  caeteri  quando  nascantur  :  quippe 
quibus  adhuc  vix  incipicntibus  vivere,  nullus  subest 
rationis  usus,  nulla  eligendi  liberlas,  facultas  nulla 
dcliberandi.  Christus,  fratres,  etsi  homo  non  erat 
(12),  erat  tamen  in  principio  apud  Deum,  et  Deus 
erat,  ejusdem,  cujus  nunc  csl,  sapientiae  et  potesta- 
tis,  utpote  Dei  virtus,  et  Dci  sapientia.  Nasciturus 
itaque  Dci  Filius,  cujus  in  arbitrio  erat  quodcunque 
Tellet  eligere  tempus,  clegit  quod  molestius  est,  prae- 
sertim  parvulo,  ct  pauperis  matris  filio,  quae  \ix 
pannos  haberet  ad  involvendum,  prsesepc  ad  recli- 


3.  Et  vere,  fratres,  Yerbum  factum  est  caro,  et 
sic  habitavit  in  nobis.  Dum  esset  in  principio  apud 
Deum  (Joan,  i,  24),  luccm  habitabat  inaccessibilem 
(/  Tim.  VI,  16),  et  non  erat  qui  caperet  illud.  Quis 
enim  invesligavil  sensum  Domini?  aut  quis  consilia- 
rius  cjus  fuit?(/5ai.  xl,  13.)  Carnalis  homo  non  per- 
cipit  ea  quae  sunt  Spiritus  Dei  (/  Cor*  ii,  1 4)  :  sed 
jam  capiat  et  camalis,  quia  Verbum  factum  est 
caro.  Si  nihil  prajter  carnem  novit  audire,  ecce 
Verbum  caro  factum  est  :  audiat  illud  vcl  in  came. 
0  homo,  in  carne  tibi  exhibelur  Sapientia  :  illa 
quondam  occulla,  ecce  jam  trahitur  de  occultis,  et 
ipsis  sese  ingerit  sensibus  carnis  tnae.  Camaliter,  ul 
ila   dixerim,  praedicatur  tibi    :    Fuge  voluptatem. 


nandum.  Et  certe  cum  esset  tanta  necessitas,  nuUam  p  quia  posita  est  mors  secus  introitum  delectationis ; 

«•  11.  f  »  ..  *«•  <l  1  ^  _  •• »•_  •_  ».  _     ' . •_  M. 


audio  pellium  fieri  mentionem.  Primus  Adam  pel 
liceis  vestitur  tunicis,  pannis  secundus  obvolvitur. 
Non  est  tale  judicium  mundi :  aut  iste  fallitur,  aut 
mundus  errat.  Sed  divinam  falli  impossibile  est 
sapientiam.  Merito  proinde  et  carais  pradentia 
(mors  siquidem  etipsa)  inimica  est  Deo  (Rom.  viii, 
7);  et  saeculi  quoque  prudentia  stultitia  nominatur 
(I  Cor,  III,  19).  Quid  enim?  Christus  utique,  qui 
non  fallitur,  elegit  quod  carai  molestius  est.  Id  ergo 
melius,  id  utilius,  id  potius  eligendum  :  quisquis 
aliud  doceat  vel  suadeat,  ab  eo  tanquam  a  seductorc 
cavendum. 

2  Jam  vero  etiam  nocte  voluit  nasci.  Ubi  sunt 
qui  tam  impudentcr  ostentare  gestiunt  semetipsos? 


age  poenitentiam,  quia  per  hanc  appropinquat  re- 
gnum  Dei  (Matth,  iii,  2).  Hoc  tibi  praedicat  stabulum 
istud  hoc  praesepe  clamat,  hoc  membra  illa  infan- 
tllia  manifcste  loquuntur,  hoc  lacrymae  et  vagitus 
evangelizant.  Plorat  quippe  Christus,  sed  non  sicut 
caeteri,  aut  certe  non  quare  ca^teri  solent.  In  aliis 
sensus,  in  Christo  praevalebat  affectus.  Patiuntur 
illi,  non  agunt,  utpote  ncc  ipsius  adhuc  usum  vo- 
luntatis  habentes.  7S3  Illi  ex  passione  lugent, 
Christus  ex  compassione.  Illi  jugum  grave,  quod  est 
super  omnes  filios  Adae  :  Christus  filioram  Adae  pec- 
cata  deplorat.  Et  certe  pro  quibus  nunc  lacrymas 
fundit,  postea  fundet  et  sanguinem.  0  duritia  cordis 
mei  I  Ulinam,  Domine,  sicut  Verbum  caro  factum 


Christus  eligit  quod  saiubrius  judicat  :  vos  eligitis  n  est,  ita  et  cor  meum  carneum  fiatl  siquidem  et 

1  1         .      •II  /^       •  J  «•  I  l^  A  •  "^     i_  !!•      •»  1         .      J         I*.  •  ••» 


quod  reprobat  ille.  Quis  pmdentior  e  duobus  ?  cujus 
judicium  justius?  cujus  sententia  sanior?.  Denique 
tacet  Christus,  non  se  extoliit,  non  magnificat,  non 
praedicat  :  et  ecce  annuntiat  eum  angelus,  laudat 
multitudo  ca^Iestis  exercitus.  Et  tu  ergo  qui  Chri- 
stum  sequeris,  inventum  absconde  thesaumm.  Ama 
nesciri,  laudet  te  os  alienum,  sileat  tuum.  Adhuc 
autem  in  stabulo  nascitur  Christus,  et  in  praesepio 
reclinatur.  El  nonne  ipse  est  qui  dicit  :  Meus  est 
orbts  terrce,  et  plenitudo  ejus ?  (Psal.  xux,  1 2.)(Juid 
ergo  stabulum   elegit?  Plane  ut  reprobet  gloriam 


hoc  poUicitus  es  per  prophetam  :  Auferam,  inquit, 
a  vobis  cor  lapideum^  et  dabo  vobis  cor  cameum 
(Ezech.  XI,  19). 

4.  Fratres,  lacrymae  Ghristi  mihi  et  pudorem 
pariunt,  et  dolorem.  Ludebam  ego  foris  in  platea, 
et  in  secreto  regalis  cubiculi  super  me  ferebatur 
judicium  mortis.  Audivit  hoc  Unigenitus  ejus  :  exiit 
posito  diademate,  sacco  vestitus,  aspersus  cinere 
caput,  nudus  pedes,  flens  et  ejulans,  quod  mortc 
damnatus  essct  servulus  ejus.  Intueor  illum  subito 
procedentem,  stupeo  novitatem,  causam  percontor 


(12)  Aliis  deest  particula,  non^  sed  retinenda  omnino,  ut  sit  scnsus  Christum  non  fuibbc  hominem  anle 
hanc  nativitatem,  sed  tantum  Deum* 


i& 


IN  NATITITATB  DOHINI  SBRMO  IT. 


126 


et  mdio.  Quid  factaros  sum?  adhuene  ludam,  et 
dehidam  lacrymas  ejas?  Plane  si  insanus  sum  et 

I  mentis  inops,  non  sequar  eum,  nec  simul  cum  lu- 
gente  logebo.  Ecce  unde  pudor  ?  Dolor  et  iimor 
ondc  ?  Utique  quia  ex  consideratione  remedii,  peri- 
coli  mei  sestimo  quantitatem.   Nesciebam,   sanus 

j  mihi  videbar  :  et  ecce  mittitur  Virginis  Filius,  Filius 
Dei  altissimi,  et  jubetur  occidi ;  ut  vulneribus  meis 
pretioso  sanguinis  illius  balsamo  medeatur.  Agnosce, 
0  homo,  quam  gravia  sunl  vulnera  ,*pro  quibus  ne*- 
cesse  est  Dominum  Christum  vulnerari.  Si  non 
esseat  bac  ad  mortem,  et  mortem,  sempiternam, 
oanqnam  pro  eorum  remedio  Dei  Filius  moreretur. 
Pudet  itaqne,  dilectissimi,  propriam  negligenter 
dissimnlare  passionem;  cui  tantam  a  majestate 
tanta  ezbiberi  video  compassionem.  Compatitar 
Filias  Dei,  et  plorat  :  homo  patitur,  et  ridebit?  Sic 
et  medidnffi  estimatio,  et  doloris  milii  et  timoris 
ezai^eratio  est, 

5.  Yerum  si  diligenter  observem  prsecepta  medi- 
d,  erit  etiam  consolationis  occasio.  Sicut  enim 
gravem  agnosco  morbum,  cui  tanta  apponitur  rae- 
diciaa;  sic  et  ex  hoc  ipso  non  incurabilem  esse 
conjeetor.  Neque  enim  pretiosissimas  species  frustra 
insiimeret  medicus  sapi.ns,  imo  sapientia  ipsa. 
Porro  frustra  insumi  constat,  non  solum  si  absque 
•is  facilis  esset  curatio,  sed  multo  magis  el  si  cum 
eis  ait  impossibilis.  Animat  itaque  ad  poeniientiam, 
st  accendit  vehementius  desiderium  spes  concepta. 
Sane  accedit  ad  consolationem  ipsa  quoque,  qua^ 
pastoribns  vigilantibus  exhibita  est,  visitatio  et 
aUocatio  angelorum.  Yae  vobis,  divites,  qui  habetis 
conaolationem  .vestram,  ut  jam  non  mereamini  ha- 
bere  coelestem!  Quam  multi  enim  nobiles  secundum 
camem,  quam  multi  potentes ;  quam  mulli  sapientes 
hajas  saeculi,  hora  ilia  in  stratis  mollibus  quiesce- 
baat;et  nemo  eorumdignus  habitusest  novam  vi- 
dere  lucem,  scire  magnum  iliud  gaudium,  angelos 
audire  cantantes  :  Gloria  in  excelsis  Deo  {Luc,  ix, 
14)!  Agnoscant  igitur  homines,  quia  qui  in  labore 
hominum  non  sunt,  viaitari  ab  angelis  non  merentur. 
Agnoaeant  quam  placeat  supernis  civibus  labor  cujus 
spiriCaalis  intentio  est,  quandoquidem  et  eos  qui  pro 
victa  corporis,  corporali  nrgente  necessitate,  labo- 
rant,  suo  dignantur  alloquio,  et  alloquio  tam  fclici. 
Niminim  bumanum  in  eis  agnoscunt  ordinem  [alias 
ordinationero],  quo  consliluit  Deus  ut  in  sudore  vul- 
Uia  soi  vescatur  Adam  pane  suo  {Gen,  iu,  19). 

6.  Obsecro  vos,  dilectissimi,  considerale  diligen- 
tius,  qaantum  fecerit  Deus  pro  vestra  exhortatione 
et  salute :  ne  infructuosus  invenialur  in  vobis  sermo 
tam  vivus  et  efficax,  sermo  fideiis  et  omni  accep- 
tiooe  dignus;  sermo  non  tam  oris  quam  operis. 
PataUs,  fratres,  parum  mihi  molestum  esse,  si  hoc 
ipsum  verbum,  quod  nunc  loquor  ad  vos,  vacuum 
et  sine  aliqua  utilitate  deperire  in  cordibus  vestris 
nossem  ?  Et  quis  sum  ego,  aut  quis  est  hic  sermo 
meus?  Si  hunc  tantiiium  vocis  laborem  inutiiem 
esse  doleret  homo  pusiilus,  imo  et  nihili,  quam  jus- 


a  tius  indignabiturDominusmajestatis,  si  tantam  ejus 

operam  nostra  aut  duritia  aut  negligentia  contingat 

evacuari?  Avertat  hoc  a  servulis  suis,  qui  pro  eorum 

salute   induere  dignatus  7S4  est  formam  servi, 

Unigenitus  Dei  Patris,  qui  est  super  omnia  Deus 

benediclus  in  ssecula  I  Amen. 

SERMO  IV. 

De  eo  quod  pastores  invenerunt  Jtfiariam,  et  Joseph, 
et  infantem  positum  in  prcesepio. 

1.  Agnoscite,  fratres  dilectissimi,  quanta  sit  ho- 

dierna  solemnitas,  cui  et  dics  brevis,  et  terrae  au- 

gusta  est  latitudo.  Loco  pariter  et  tempore  dilatatur. 

Noctem  praeoccupat,  ccelum  replet  antequam  terram. 

Nox  enim  ut  dies  illuminata  est,  cum  intempestae 

noctis  hora  pastores  circumfiiisit  lux  nova  de  codo. 

P  Et  ut  noveritis  quo  in  loco  solemnitatis  hujus  ccept- 

*'  rint  gaudia  celebrari ;  quod  jam  angelis  erat,  futu- 
rum  omni  populo  gaudium  evangelizatur  :  sed  et 
confestim  adest  divinis  personans  laudibus  coelestis 
exercitus  multitudo.  Hinc  est  quod  solemnis  ducitur 
nox  ista  prae  cseteris,  in  psalmis,  hymnis  et  canticis 
spirilualibus  :  et  bis  potissiraum  in  vigiliis  sine  ulla 
haesitatione  credendum  est,  coclestes  illos  principea 
pnevenire  conjunctos  psallentibus,  in  medio  juven- 
cularum  tympanistriarum.  Sed  quam  multa  hodie 
genmiis  ct  auro  fulgent  altaria !  quanti  ubique  pal- 
liis  parietes  adornantur  1  Putas  ad  hsec  divertent 
angcli,  et  pannosos  homines  declinabunt  ?  Si  ita  est, 
cur  pastoribus  ovium  magis  apparuere,  quam  terrae 
regibus,  quam  sacerdotibus  tcmpli?  Cur  et  ipse 
Salvator,  cujus  est  aurum  pariter  et  argcntum,  sa- 

^  cram  in  corpore  suo  dedical  paupertatem  ?  Aut  certe, 
cur  pauperlas  ipsa  tam  soUicite  eoarratur  ab  angelo  ? 
Neque  enim  sine  certi  ratione  mysterii  pannis  Salva^ 
tor  obvolvitur,  et  ponitur  in  praesepio,  quando  id 
manifeste  in  signum  nobis  commendatur  zb  angelo. 
Hoc^  inquit,  vobis  signum :  invenietis  infantem  pan- 
nis  involutum  {Luc.  u,  12).  In  signum  positi  sunt 
panni  tui,  Domine  Jesu  ;  sed  in  signum,  cui  a  mullis 
usque  hodie  contradicitur.  Mulli  quippe  vocati,  sed 
non  mulli  electi,  et  ideo  nec  signati.  Agnosco  certe, 
agnosco  Jesum  magnum  sacerdotem  sordidis  oper- 
tum  vestibus,  dum  altercaretur  cum  diabolo.  Scien- 
tibus  Scripturas  loquor,  et  quibus  non  ignota  est 
prophetica  visio  Zachariae  {Zach.  iii;.  Ubi  vero  exal- 
tatum  est  caput  nostrum  super  inimicos  nostros,  ex 

D  hoc  plane  mutavit  vestem,  decorem  induit,  amictus 
lumine  sicut  vestimento,  exemplum  dedit  nobis,  ut 
el  nos  eadem  faciamus,  Utilior  siquidem  in  conflictu 
lorica  ferrea  quam  stola  linea,  licet  oneri  sit  illa,  haec 
honori.  Erit  cum  et  membra  sequentur  caput,  ut 
corpus  jam  universum  uno  psallat  spiritu,  et  dicat  : 
Conscidisti  saccum  meum,  et  circumdedisti  me 
loetitia  {PsaU  xxix,  12). 

2.  Invenietis,  inquit,  infantem  pannis  involutum, 
etpositum  inprcesepio.Eiimi  pauca :  Venerunt,  ait 
evangelista,  festinantes^  et  invenerunt  Mariam^  et 
Josephf  etjinfantempositum  inprassepio{Luc.  ii,  16). 
Quid  est  quod  sola  ab  angelo  commendari  videlur 


127 


S.  BBRNARDI  ABBATIS  GLAR.&VALLBNSIS 


128 


humilitas,  nec  tamen  sola  a  pastoribus  invcnirit  *  mus.  Sed  qualis  mediator  est,  inquies,  qui  in  sttbulo 


Forte  specialius  commendat  angelus  humilitatem, 
quia  ruentibus  C€Dteris  per  superbiam,  ipse  in  bumi- 
litate  stetisset.  Aut  propterea  certe  coelitus  annun- 
tiatur  humilitas,  quod  hsDC  quasi  propria  virtus  divi- 
nae  exhibenda  sit  majestati.  Sola  tamen  non  poluit 
inveniri,  quia  sempcr  gratia  datur  humilibus.  Inve- 
nerunt  ergo  Mariam,  et  Joseph,  et  infantem  positum 
in  praesepio.  Sicut  enim  Salvatoris  infantia  mani- 
festam  praetendit  humilitatem,  sic  per  Yirgincm 
continentia,  juslitia  per  Joscph  virum  justum,  cujus 
laus  est  in  Evangelio,  non  incongruo  designatur. 
Sane  continentiam  dcberi  cami  quis  nesciat?  Justilia 
vero  virtus  est,  quod  suum  est  cuique  tribuens  :  et 
haec  erga  proximos  est  necessaria.  Porro  humilitas 
Deo  nos  reconciliat,  Deo  facit  esse  subjectos,  Deo 
placet  in  nobis ;  sicut  ait  Yirgo  beata  :  Respexit  hu- 
militatem  ancillce  suas  {Luc,  i,  48).  Itaque  qui  for- 
nicatur,  peccat  in  corpus  suum ;  qui  injuriosus  esl, 
in  proximum;  qui  extollitur  ct  inflatur,  in  Deum. 
Fornicator  795  semetipsum  dehonestat ;  injuriosus 
molestat  proximum;  elatus,  quod  in  se  est,  Deum 
inhonorat.  Gloriam  meam,  Dominus  ait,  alteri  non 
dabo  {Isai.  xlii,  8).  Et  supcrbus :  Ego,  inquit,  mihi 
eam,  licet  non  dederis,  usurpabo.  Nec  enim  placet  ei 
angehca  distributio,  dans  gloriam  Deo,  pacem  ho- 
minibus  )Luc.  ii,  14).  Non  ergo  colit  Deum,  sed 
adversus  eum  extollitur,  impius  plane  et  infidelis. 
Qu8B  est  enim  pietas,  nisi  cultus  Dei  ?  Quis  vero 
Deum  colit,  nisi  qui  voluntarie  ei  subjectus  est,  et 
sicut  oculi  servorum  in  manibus  Dominorum,  suo- 


nascitur,  in  praesepio  ponitur,  pannis  involvitur  sicut 
caBteri,  plorat  ut  caeteri,  denique  infans  jacet,  utcae- 
teri  consueverunt  ?  Magnus  plane  mediator  est, 
etiam  in  his  omnibus,  quae  ad  pacem  sunt,  non  per- 
functorie,  sed  efBcaciter  quaerens.  Infans  quidem  est, 
sed  Verbum  infans,  cujus  ne  ipsa  quidem  infantia 
tacet,  Consolaminij  consolamini,  dicit  Dominus 
Deus  vester  (Isai,  xl,  1).  Didt  hoc  Emmanuel,  no- 
biscum  Deus,  Clamat  hoc  stabulum,  clamat  praesepe, 
clamant  lacrymae,  clamant  panni.  Clamat  stabulnm, 
curando  sese  homini,  qui  in  latrones  inciderat  (Luc. 
X,  30),  praeparari;  clamat  praesepe,  eidem  homini, 
qui  jumentis  comparatus  fucrat  (Psa/.  xlviii,  i3), 
pabulum  ministrari;  clamant  lacrymae,  clamant  panni 
n  ejusdem  ipsius  cruenta  jam  vulnera  ablui  et  detergi : 
siquidem  nullo  horum  Christus  eguit;  nihil  horum 
illi  propter  se,  magis  autem  omnia  propter  electos. 
VerebunturFiliummeum,  ait  Patcr  misericordiarum 
(Matth.  XXI,  37).  Verumid  quidem,  Domine,  reve- 
rcntur  eum  :  Sed  qui  ?  Non  plane  Judaei,  ad  quos 
missus,  sed  electi,  propter  quos  missus. 

2.  Reveremur  enim  eum  nos  in  praesepio,  reve- 
remur  in  patibulo,  reveremur  in  sepulcro.  Devote 
suscipimus  tenerum  propter  nos,  cruenlum  propter 
nos,  pallidum  propter  nos,  sepultum  propter  nos 
roveremur.  Devote  adoramus  cum  Magis,  devote 
amplectimur  cum  Simeone  sancto  infantiam  Salva- 
toris,  suscipientes  misericordiam  tnam  in  medio 
templi  tui :  siquidem  ipse  est  de  quo  legimus :  Mise- 
ricordia  Domini  ab  astemo  (Fsal.  cii,  i7).  Alioquin 


rum,  sic  oculi  cordis  ejus  ad  dominum  Deum  suum  ?  **  quid  coaeternum  Patri,  nisi  Filius  et  Spiritus  san- 


3.  Ut  ergo  inveniatur  in  nobis  semper  Maria,  et 
Joseph,  et  infans  positus  in  prsesepio ;  sobrie,  et 
juste,  .et  pie  vivamus  in  hoc  saeculo.  Propler  hoc 
enim  appamit  gratia  Dei  erudiens  nos,  et  per  hoc 
quoque  illius  gloria  apparebit.  Sic  enim  habes.  Ap- 
paruitgratiaDei  omnibus  hominibus,  erudiensnos; 
ut  abnegantesimpietatemetsascularia  desideria.so* 
briCy  et  juste,  et  pie  vivamus  in  hoc  sasculo,  exspe- 
ctantes  beatam  spem,  et  adventum  glorice  magniDei 
(Tit.  II,  il-13).  Apparuit  in  parvulo  gratia  ad  cru- 
ditionem  :  sed  hic  erit  magnus,  sicut  de  eo  Gabriel 
locutus  est  (Luc,  i,  32);  et  quos  parvulus  erudierit 
ad  humilitatem  cordis  et  mansuetudinem,  magnifi- 
cabit  postmodum  et  gloriRcabit  magnus  et  gloriosus 


ctus?  Et  uterque  quidem  non  tam  misericors,  quam 
ipsa  vere  misericordia.  Nihilominus  etiam  Pater 
misericordia  cst  :  atqui  hi  tres  nonnisi  una  miseri- 
cordia,  sicut  una  essentia,  una  sapientia,  nna  divini- 
tas,  una  majestas.  In  eo  tamen  quod  Pater  miseri- 
cordiarum  7SO  dicitur  Deus,  quis  non  videat  velut 
proprio  nomine  Filium  designari  ?  Et  bene  dicilur 
Patcr  misericordiamm,  cui  proprium  est  misereri 
semper  el  parcere.    - 

3.  Sed  forte  quis  dicat  :  Quomodo  iUi  proprium 
est  misereri,  cujus  judicia  abyssus  multa?  (Psal. 
XXXV,  7,)  neque  enim  dicitur  :  Omnes  vias  ejus 
sola  misericordia;  sed  misericordia  etveritas  (PsaL 
xxiv,  10).  Non  minus  justus  quam  miserieors  est, 


adveniens  Jesus  Christus  Dominus  noster,  qui  est  D  cui  misericordia  et  judicium  decantatur  (PsaL  c,  1). 


benedictus  in  sa»cula  saeculorum.  Amen. 

SERMO  V. 

De  verbis  Apostoli,  •  Benedictus  Deus  et  Pater  Do- 

mini  nostri  Jesu  Christi^  Pater  misericordiarum, 

et  Deus  totius  consolationis,  qui  consolatur  nos  in 

omni  tribulatione  nostra.  »  (//  Cor.  1,  3,  4). 

1.   Benedictus,  qui  propter   nimiam  charitatcm 

suam,   qua  dilexit  nos,  misit   nobis  Filium  suum 

dilectum,  in  quo  ei  bene  complacuit,  per  quem  re- 

conciliati  pacem  habeamus  ad  eum,  ct  idem  sit  in 

nobis  reconciiiationis  hujus  et  mediator,  et  obses. 

Non  est  quod  vcreamur,  fratres  mei,  sub   tam  pio 

mediatore ;  non  est  quod  de  Um  fido  obaide  dubite- 


Verum  id  quidem  :  Cui  vnlt  miseretur,  et  quem 
vnlt  indurat  (Rom.  ix,  18);  sed  quod  miseretur, 
proprium  illi  est.  Ex  se  enim  snmit  materiam,  et 
velut  quoddam  seminarium  miserendi.  Nam  quod 
judicat  et  condemnat,  nos  eum  quodammodo  cogi- 
mus,  ut  longe  aliter  de  corde  ipsius  miseratio  quam 
animadversio  proccdere  videatur.  Ipsum  audi  di- 
centem  :  Nunquid  voluntatis  mea  est  mors  impii, 
dicit  Dominus,  et  non  magis  ut  convertatur  et  vivat? 
(Ezech.  xviii,  23.)  Recte  igitur  non  Pater  judicio- 
mm  vel  ultionum  dicitur,  sed  Pater  misericor- 
diarum^  uon  modo  quod  pater  videatar  miseceri 


129 


IN  NATIVITATB  SS.  INMOGENTIUH,  SERMO  UNICUS. 


130 


potius  quam  indignari,  et  quemadmodum  pater  fi-  jt  sit  salvatunis,  qui  neutruro  suscipere  est  dedignatus. 

•  •  •  ,  «  *__.  «*         J  •  J        •  ■  MOJ*  •!_  aA     •»!  • 


lionim  misereatur  timentium  se;  sed  eo  magis  quod 
misereodi  causam  et  originem  sumat  ex  proprio, 
judicaDdi  vel  ulciscendi  magis  ex  noslro. 

4.  Sed  si  propler  hoc  Paler  misericordiae,  quare 
PaUr  fnisericordiarum?  Semel  locutusest  Deus,  ait 
Propheta,  duo  hcec  audivi :  quia  potestas  Dei  est,  et 
tibi^  Domine,  misericordia  {Psal,  lxi,  12, 13).Caele- 
nun  Apostolus  nobis  in  uno  Yerbo,  in  Filio  uno 
ipaam  quoque  misericordiam  dupUcem  conmiendat, 
Palrem  dicens  non  unius  tantum  misericordiae,  sed 
misericordiarum;  et  Deum  non  unius,  sed  totius 
consolatianis,  gui  consolatur  nos  non  modo  in  hac 
Tcl  iUa,sedm(?iiint  tribulatione  no</ra.  Misericordiae 
Domini  mult«,  ait  quidam  (Thren.  lu,  32),  videlicet 


5.  Sed  in  quibus  putas?  Plane  in  populo  suo.  Ipse 
enim  et  nunc  salvum  faciet,  non  quoscunque,  sed 
populum  suum  a  peccalis  eorum  (Matth.  i,  21)  :  et 
postmodum  non  omne  corpus,  sed  corpus  humilita- 
tis  configurabit  corpori  claritalis  suae  {Philipp,  iii, 
21)^  Denique  populum  suum  consolatur,  utique  po- 
pulum  humilem,  quem  salvum  faciet  :  nam  oculos 
superborum  humiliabit.  Vis  nosse  populum  ejus? 
Tibi  derelictus  est  pauper  (PsaL  ix,  14),  ait  homo 
secundum  cor  Dei.  Sed  et  ipse  in  Evangelio  :  Vm 
vobis,  inquit,  divites,  qui  habetis  consolationem 
vestram!  (Luc.  vi,  24).  Utinam  nos,  dilectissimi,  in 
eo  populo  inveniri  semper  optemus,  non  coi  dicit : 
Yae  1  sed  quem  consolatur  Dominus  Deus  suus.  Quid 


quia  multae  tribulationes  justorum,  et  de  omnibus  n  enim  consoletur  eos  qui  snam  habent  consolationem  t 
his liberabit  eos  Dominus.  Unus  est Dei  Filius,  unum      -^  *  -      ^,   *  .*  *  .    .. 

Yerhum ;  sed  miseria  nostra  multiplex,  non  modo 
maj^am  misericordiam,  sed  et  multitudinem  quscrit 
miserationum.  Forte  tamen  propter  substantiam 
duplicem,  qua  subiistit  humana  conditio,  cum  sit 
utraque  tam  misera^  non  incongrue  duplex  homi- 
nom  dicatur  esse  miseria,  Ucet  sit  multiplex  in 
utraque.  Siquidem  et  corpons  et  cordis  nostri  tri- 
bulationes  multiplicatse ;  sunt  sed  ab  utrisque  ne- 
cessitabus  eruit,  qui  totum  hominem  salvum  fecit. 
Cum  ergo  unus  ille  et  unicus  Dei  Fihus  et  jam  nunc 
venerit  propter  animas,  tollere  scilicet  peccata 
mundi,  et  secundo  propter  corpora  sit  venturus,  ut 
ea  resuscitet,  et  configuret  corpori  claritatis  suse ; 


Non  consolatur  Christi  infantia  garrulos,  non  con- 
solantur  Chrisli  lacrymae  cachinnantes,  non  conso- 
^antur  panni  ejus  ambulantes  in  stolis,  non  consolan- 
tur  praesepe  et  stabulum  amantes  primas  cathedraa 
in  synagogis;  sed  aequanimiter  forte  universam 
hanc  consolationem  exspectantibus  in  silentio  Do- 
minum,  797  lugentibus,  pannosis  pauperibua 
cedere  videbuntur.  Caetemm  audiant  quod  et  ipsi 
quoque  angeli  non  alios  consolantur.  Vigilantibus 
enim  pastoribus  et  custodientibus  vigilias  noctis 
evangelizatur  gaudium  novae  lucis,  et  ei»  natus  di- 
citur  esse  Salvator.  Pauperibus  atque  laborantibus, 
non  vobis  divitibus,  qui  vestram  habetis  consola- 
lionem,  et  vae  divinum,  inter  ipsa  vigilias  noctia 


non  incongruum  fortasse  videbitur  ut,  in  eo  quod  p  dies  sanctificatus  illuxit ;  et  nox  sicut  dies  illumi- 


Patrem  misericordiarum  bene  dicimus,  duplicem 
hanc  misericordiam  conflteamur.  Suscipiens  enim 
hnmanae  naturae  corpus  simul  et  animam.non  modo 
semel  consolamini,  sed  (ut  supra  quoque  memini- 
mus)  consolamini,  consolamini^dicit  Dominus  Deus 
vesier;  ut  videiicet    certi  simus  quod  utrumque 


nata,  imo  in  diem  mutata  est,  dicente  angelo  :  Quia 
natus  est  vobis  Salvator,  hodie  (Luc.  ii,  11)  utique» 
non  hac  nocte.  Siquidem  nox  praecessit,  dies  autem 
appropinquavit,  verus  utique  dies  ex  die,  salutare 
Dei,  Jesus  Christus  Dominus  noster,  qui  est  super 
omnia  Deus  benedictus  in  saecula.  Amen. 


IN  NATIVITATE 

SERMO  UNICUS. 
De  Quatuor  continuis  soUmnitatibuSf  scilicet  Nati- 

tntatis  Domini,  ac   SS.  Stephani,  Joannis,  et 

bmocentium. 

i.  Benedictus  qui  venit  in  nomine  Domini,  Deus 
Dominus,  et  illuxit  nobis  (Psal.  cxvu,  26,  27).  Be- 
nedictum  nomen  gloriae  ejus,  quod  est  sanctum  (Dan. 
niy  52).  Neque  enim  otiose  venit  quod  ex  Maria 
natum  est  Sanctum :  sed  copiose  diffundit  et  nomen 
et  gratiam  sanctitatis.  Nimirum  inde  Stephanus 
sanctus,  inde  Joannes  sanctus,  inde  sancti  etiam 
Innocentes.  Utili  proinde  dispositione  \alias  dis- 
pensatione]  triplex  ista  solemnitas  Natale  Domini 
comitatur  :  ut  non  modo  inter  continuas  solemnita- 
tes  devotio  continua  perseveret,  sed  et  fructus  Do- 
minicae  Nativitalis  exinde  nobis  velut  ex  quadam 
prosecutione  evidentius  innotescat.Siquidem  adver- 
tere  est  in  his  tribus  solenmitalibus  triplicem 
quamdam  speciem  sanctitatis;  nec  facile  praeter 
tria  sanctorum  genera,  quartum  aliud  posse 


SS.  INNOCENTIUM. 

arbitror  in  hominibus  reperiri.  Habemus  in  beato 
Stephano  martyrii  simul  et  opus  et  voluntatem : 
habemus  solam  voluntatem  in  beato  Joanne ;  solum 
in  beatis  Innocentibus  opus.  Biberunt  omnes  hi  ca- 
licem  salutaris,  aut  corpore  simul  et  spiritu,  aut 
solo  spiritu,  aut  corpore  solo.  Calicem  quidem 
D  meum  bibetis^  ait  Dominus  Jacobo  et  Joanni  (Matth. 
XX,  23) :  nec  dubium  quin  de  passionis  calice 
loqueretur.  Demum  cum  Petro  diceret  :  Sequere 
me,  evidenter  eum  ad  imitationem  suae  provocans 
passionis;  conversus  ille  vidit  discipulum,  quemdi" 
ligebat  Jesus,  sequentem,  non  tam  gressu  corporis, 
quam  promplae  devotionis  affectu.  £t  bibit  ergo 
Joannes  caiicem  salutaris,  et  secutus  est  Dominum 
sicut  Petrus,  etsi  non  omni  modo  sicut  Petrus. 
Quod  enim  sic  mansit,  ut  non  etiam  passione  eor- 
porea  Dominum  sequeretur,  divini  fuit  consilii, 
sicut  ipse  ait :  Sic  eum  volo  manere  donec  veniam 
( Joan,  XXI,  19-22);  ac  si  dicat :  Yult  quidem  et  ipse 
sequi,  sed  ego  sic  eum  volo  manere. 


131 


S.  BBRNARDI  ABBATIS  CLARvG-VALLBNSiS 


»32 


B 


t,  Aii  vero  de  Innocentium  coronis  quis  dnbitet?  a 
Ule  pro  Christo  trucidatos  infantes  dubitet  inter 
martyres  coronari,  qui  regeneratos  iu  Christo  non 
credit  inter  adoptionis  filios  numerari.  Alioquin 
quando  cosevos  sibi  pueros  puer  ille  qui  natus  est 
nobis,  non  contra  nos,  propter  se  paleretur  occidi, 
quod  utique  solo  nutupoterat  probibere,  nisimelius 
aliquid  eis  provideret?  ut,  quemadmodum  cseteris 
infantibus  tunc  quidem  circumcisio,  nunc  vero 
baptismus  sine  ullo  proprise  voluntatis  usu  sufficit  ad 
salutem,  sic  nihilominus  pro  eo  susceptum  mar- 
tyrium  illis  sufficeret  ad  sanctitatem.  Si  quseris 
eorum  apud  Deum  merita,  ut  coronarentur,  qusere 
et  apnd  Herodem  crimina,  ut  trucidarentur.  An 
forte  minor  Christi  pietas,  quam  Herodis  impietas, 
ut  ille  quidem  potuerit  innoxios  neci  dare,  Christus 
non  potuerit  propter  se  occisos  coronare  ?  Sit  ergo 
Stephanus  martyr  apud  homines,  cujus  voluntaria 
passio  evidenter  apparuit  in  eo  vel  maxime,  quod  in 
ipso  mortis  arliculo  tam  pro  persequentibus,  quam 
pro  se  ipso  sollicitudinem  gereret  ampliorem  vin- 
ceretqne  in  eo  sensum  corporeae  passionis  intemae 
compassionis  affectus;  ut  illorum  magis  scelera, 
quam  sua  vulnera  plangeret.  Sit  Joannes  apud  an- 
geios  7S9  martyr,  quibus,  tanquam  spiritualibus 
creaturis,  spiritulia  devotionis  ejus  signa  certius 
innotuerunt.  Caeterum  bi  sunt  plane  martyres  tui, 
Deus,  ut  in  quibus  nec  homo  nec  angelus  meritum 
invenit,  singularis  tuae  praerogativa  gratise  eviden- 
tins  commendetur.  Ex  ore  infantium  et  lactentium 
perfecisti  laudem  {Psal,  viii,  3).  Gloria  in  excelsis 
Deo,  angeli  dicunt,  et  in  terra  pax  homnibus  bonas 
voluntatis  (Luc,  u,  14).  Magna  quidem,  sed,  audeo 
dicere,  necdum  perfecta  laus,  donec  veniat  qui 
dicat  :  Sinite  parvulos  ad  me  venire,  quia  talium 
estregnum  coslorum  {Matth.  xix,  14};  etpax  homi- 
nibus,  etiam  sine  /oluntatis  usu  in  sacramento 
pietatis. 

3.   Considerent  haec  qui  de  operc  et  voluntate 
contentiosis  solcnt  disputationibus  corrixari;  con- 


siderent  et  advertant  ncutrum  negligi  oportere,  ubi 
non  videtur  deesse  facultas,  praesertim  cum  utrum- 
que  sine  altero  (ubi  tamen  facultas  dcest)  non  modo 
salutcm  conferre  possit,  sed  etiam  sanctitatem.  Sed 
et  hoc  quoque  firmiter  tcneant,  prodesse  quidem 
opus  sine  voluntate,  non  autem  [alias  tamen]  contra 
voluntatem;  ut  unde  salvantur  infantes,  inde  magis 
damnentur  ficte  accedentes.  Nihilominus  sane  in 
quibusdam  voluntas  sine  opere  sufficiens  est,  non 
autem  contra  opus.  Verbi  causa,  rapitur  quis  in 
bona  quidem  voluntate,  sed  necdum  perfecta,  necdum 
idonea  martyrium  sustinere  :  quis  illi  audeat  pro 
hac  imperfectione  negare  salutem?  Forte  enim 
propterea  non  sinitur  in  illam  gravem  tentationem 
venire,  ne  deficiat  et  damnetur.  Nimirum  si  in  hac 
tam  infirma  voluntate  induceretur  in  eam,  quae 
supra  ipsum  est,  tentationem,  ncc  vulnntas  robora- 
retur;  quis  ilium  dubitet  defectnrum,  negaturum, 
et,  si  in  eo  mori  contigerit,  etiam  peritumm?  Qui 
enim  erubuerit  me  coram  homnibuSf  erubescam  et 
ego  eum,  ait  Dominus,  coram  angelis  Det  Lii(;.ix,26). 
In  ea  igitur  imperfecta  voluntate,  in  qua  salvatur 
quis,  ubi  deest  facultas  operis,  ]am  non  salvari 
posset  propter  defectum  operis,  vel  opns  defectionis. 
Idem  vero  et  in  ignorantia  posset  accidere.  iEmu- 
lemur  proinde  charitatem,  et  sectemur  bona  opera, 
fratres  mei,  nec  infirmitatis,  nec  ignorantiae  peccata 
ullo  modo  parvipendentes.  Magis  autem  solliciti  ei 
timorati,  agamus  gratias  benignissimo  et  iargissimo 
Salvatori,  qui  humanae  salutis  occasiones  tam  eo- 
piosa  charitate  perquirit,  ut  in  his  volontatem  et 
opus,  in  his  sine  opere  volnntatem,  in  his  etiam 
sine  voluntate  opus  salutis  invenire  laetetur,  qui 
vult  omnes  homines  salvos  fieri,  et  ad  agnitionem 
sui  venire.  Haec  est  enim  vita  aetema,  ut  cognosca- 
mus  Patrem  vemm  Deum,  et  quem  misit  Jesum 
Christum  {Joan.  xvii,  3),  qui  unus  cum  eo  ve- 
ms  est  Deus  super  omnia  benedictus  in  saecula. 
Amen. 


IN  CIRCUMCISIONE  DOMINI. 
SERMO  1.  Q  multo  certius  probat  Patris  divinitas,  integritas  ma- 

De  lectione  evangelica. « Postquam  consummati  sunt 


dies  octo,  ut  circumcideretur  Puer^  vocatum  est 
nomen  ejus  Jesus.  >  {Luc.  n,  21). 

1.  Audivimus  paucis  expressum  magnum  pietatis 

sacramentum  .*  audivimus  congmam  lectionem  Verbo 

abbreviato  quod  fecit  Dominus  super  terram.  Ab- 

breviatum   enim    in    carne,    amplius    abbreviatur 

suscepta    etiam    carnis   eircumcisione.    Minoratus 

paulo  minus  ab  angelis  Dei  Filius,  humanam  natu- 

ram  induit;  scd  jam  nec  ipsum  respuens  remedium 

humanae  [corraptionis,   plane  mnlto  minoratus  ab 

eis.   Habes  igitur  hic  magnum  fidei  documentum, 

habes  et  manifestum    humilitatis  exemplum.   Ad 

quid  enim  tibi  circumcisio  necessaria,  qui  peccatum 

non  commisisti  nec  contraxisti?  Quod  ipse  non 

feceris,  aetas  manifestat;    quod  non  contFaxeris, 


tris.  Summns  sacerdos  est,  quem  nec  super  patre. 
nec  super  matre  eontaminandnm,  prophetatum  est 
in  lege  {Levit.  xxi,  11)  potius  qnam  mandatum.  Est 
enim  tibi  Pater  ab  aetemo,  sed  Deus  est,  799  in 
quem  peccatum  non  cadit,  Est  et  mater  ex  tempore, 
sed  virgo;  nec  parere  potuit  incorraptio  cormpte- 
lam.  Super  haec  omnia  circumciditur  Puer,  Agnus 
sine  macula  :  etsi  non  eguit,  tamen  voluit  circum- 
cidi.  Nec  vestigium  quidem  ullum  vulneris  habens, 
alligaturam  non  refugit  vuhieris.  Non  sic  impii,  non 
sic ;  non  sic  agit  perversitas  eiationis  humanae.  Em- 
bescimus  vulnemm  ligaluram,  qui  de  vulneribus 
interdum  etiam  gloriamur.  Quem  nemo  potest  ar- 
guere  de  peccato,  ipse  peccati  remedium,  et  vere- 
cundum  pariter  et  austemm,  sine  uila  necessitate 
soscepit;  nec  rtpulit  coltram  lapideam,  in  qno  «^ 


laa 


IN  ClRGUMGlSlOiNE  DOMLNl  SgRMO  I. 


134 


velus  iUa  qua  eraderetur  rubigo  non  fuil.  Nos  e  a  quaerendura  nobis  salulis  propriae  teslimonium,  ne 


eoBtra  inverecundi  ad  obscenitalem  culpce,  erubesci- 
mus  agcre  ptfinitenliam ;  quod  extrema)  dementiae 
est  :  male  proni  in  vulnera,  pejus  in  remedia  vere- 
cundi.  Qui  peccatum  non  fecil,  non  dedignatus  est 
peccatorem  reputari  :  nos  et  esse  voluraus,  et  nolu- 
mus  aesttmari.  Itane  sano  opus  est  raedicina,  cl  non 
male  babentibusT  imo  vero  itane  eget  medicamine 
non  aeger,  medicus?  Quis  hominum  tantae  sibi 
DOQ  dicam  gloriae,  sed  vel  innocenliae  conscius, 
squanimiter  circumcidentis  manum  admitterel? 
Christus  vero  patienter  quae  non  rapuit  exsolvit 
[aUas  exsolvebat],  qui  venerat  purgalionem  facere, 
non  suscipere,  delictorum.  Seddicas  :  Quidni  susci- 
perel  parvulus?  Imo  vcro,  quidni  susciperet  humilis 


fortc  videamur  assumpsisse  nomen  Dei  nostri  in 
vanum.  Et  nos  enim,  fralres,  circuracidi  necesse 
est,  et  sic  noraen  salutis  accipere;  circumcidi  sane 
non  liltera,  sed  spirilu  et  veritate;  circuracidi  non 
uno  raerabro,  sed  toto  corpore  simul.  Licet  enim 
magis  in  ea  parte,  in  qua  mandata  est  Judaeis  cir- 
cumcisio,  regnet  addilaraentum  Leviathan,  quod  a 
malo  est,  et  amputari  790  debet,  universara  taraen 
occupat  carnera.  A  planta  pedis  usque  ad  verticera 
non  est  in  nobis  sanitas;  nec  est  aliqua  pars  quae 
non  tabida  sit  hoc  veneno.  Propterea  sicut  parvulus 
adhuc  in  fide  et  dilectione  populus  congruum  sibi 
raandatum  exiguac  circumcisionis  accepit  :  sic  ubi 
crevit  in  virura  perfectiorera,  toto  jubetur  corpore 


el  mansuetus?  Quidni  obmutesceret  coram  circum-  g  baptizari,  quae  totius  est  hominis  integra  circumci- 


cidente,  qui  coram  tondente  obmutuit,  coram  cru 
cifigenle  siluit?  Alioquin  non  erat  illi  difGcile  car- 
nem  suam  integram  consenare  ne  scinderetur,  qui 
fecerat  ne  virginalis  uteri  porta  in  exilu  suo  aperi- 
retur.  Non  erat  difficile  paryulo  prohibere  ne  caro 
illa  circumciderelur,  quando  nec  morluo  fuit  diffi- 
cile  custodire  ne  corrumperetur. 

2.  Postquam  ergo  consumtnati  sunt  Dies  octo  ut 
eircumcidereturPuer.vocatum  est  nomen  ejus  Jesus. 
Magnmn  et  mirabile  sacramenluml  Circumcidiiur 
puer,  et  vocatur  Jesus,  Quid  sibi  vult  isla  connexio? 
Gircamcisio  nempe  salvandi  potius,  quam  Salvatoris 
esae  videtur;  et  Salvatorem  circumcidere  decet, 
qnam  circumcidi.  Sed  agnosce  mediatorem  Dei  et 


sio.  Uinc  est  quod  Salvator  noster  et  circuracidi 
octavo  die,  et  post  annura  tricesimura  dignatus  est 
crucifigi,  ubi  in  poenara  corpus  omne  distensum 
est  :  cujus  similitudini  mortis  coraplantaraur  et  nos, 
ut  scribit  Apostolus  (Rom,  vi,  5),  nirairum  quod 
novissime  traditum  est  observantes. 

4.  Quae  est  ergo  moralis  circumcisio  nostra,  nis 
quam  commendat  idem  apostolus  :  Victumj  in- 
quiens,  et  vestitvm  habentes,  his  conienti  simus? 
(/  Tim,  VI,  8.)  Optime  prorsus  circumcidit  nos,  et 
superflua  resecat  universa,  voluntaria  haec  pauper- 
tas,  poenitentiae  labor,  regularis  observatio  discipli* 
nae.  Caeterum  in  hac  circumcisione  triplex  nobis 
quaereudum  est  salutis  nostrae  testimonium,  ab  an- 


hominum,  qui  ab  ipso  nalivitatis  suae  exordio  divinis  |»  gclo,  et  Maria,  et  Joseph.  Oportet,  inquam, 

hllTnflnsl     fiAAIllt       tma      eiimmie      ]Ma<«AitiiM  aw    «»..1:»«^  rhmnia     n/\Kic     morrni     /«nneilii    Qnnrolnc     caliiti 


bamana  sociat,  ima  summis.  Nascitur  ex  muliere, 
sed  cai  fecundilalis  fructus  sic  accedat,  ut  non  de- 
cidat  flos  virginitalis;  pannis  involvitur,  sed  panni 
ipsi  angelicis  laudibos  honorantur;  absconditur  in 
praesepio,  sed  prodiiur  radianle  stella  de  coelo.  Sic 
ct  circumcisio  veritalem  susceptae  probal  humani- 
tatis ;  et  nomen,  quod  est  super  omne  noraen,  glo- 
riam  indicat  majestatis.  Circumcidiiur  lanquam 
yerasAbrahae  filius;  Jesus  vocatur  tanquam  verus 
Filios  Dei.  Neque  enim  ad  instar  priorum  meus  iste 
Jesos,  nomen  vacuum  aut  inane  portat.  Non  est  in 
eo  magni  nominis  umbra,  sed  veritas.  Coelitus  siqui- 
dem  inditum  nomen  evangelista  testatur,  quod  vo^ 

eatum  estabangelo,priusquaminutero  concipere'      -i — <—  

tur.  £t  attende  verbi  profunditatera.  Postquara  natus  «^  grata,  nemini  onerosa  est  conversatio,  huic  sine  du- 
est  Jesos,  Jesus  vocatur  ab  hominibus,  quo  nomine  **  bio  propria  de  salute  universa  fratrum  congregatio 

attestatur.  Frustra  plane  super  his  duntaxat  quae 


ut  ante 
omnia  nobis  raagni  consilii  angelus  salutis  nomen 
imponat.  Dehinc  et  ipsius  quoque  congregationis 
necessaria  est  attestatio,  quae  tanquam  mater  est 
singuiorum;  mater,  inquam,  virgo,  tanquam  ea 
quam  despondit  Apostolus,  uni  viro  virginem  castam 
exhibere  Chrisio  [II  Cor.  xi,  2).  Sed  nec  ipsius 
ministri  contemneudum  est  testunonium  ei  qut 
imitari  quaerit  Salvatoris  exemplura.  Hic  est  Joseph, 
locum  quidem  obtinens  sponsi,  re  autem  vera  servus 
et  dispensator,  qui  sane  pater  vocatur,  raagis  autem 
nutritius  est. 

5.  Sed  dico  eadera  raanifestias.  Et  ab  his  qui  fo« 
ris  sunt,  fratres  mei,  et  ab  eo  qui  intus  est,  habere 
oportet  testimonium  bonura.  Cujus  enira  oranibus 


vocaUis  est  [alias  qui  vocatus  est]  ab  angelo,  prius- 
quam  in  utero  conciperetur.  Idem  quippe  et  angeli 
Salvator,  et  hominis ;  sed  hominis  ab  incamationey 
angeli  ab  initio  creaturae. 

3.  Vacaium  est,  ait,  nomem  ejus  Jesus,  quod  voca- 
ium  est  ab  angelo»  in  ore  ergo  duorum  vel  trium 
testinm  stat  omne  verbum  :  et  ipsura  quod  in  pro- 
pheta  abbreviatum,  manifestius  in  Evangelio  legitur 
caro  factum.  Nos,  fratres  mei,  nos  respicit  haec 
parabola.  Chnstus  enim  nec  angelico  eguit  testimo- 
nio,  nec  humano  :  sed,  ut  scriptum  est,  omnia 
propter  electos  {U  Tim.  u,  iO),  Tripiex  proiade 


sunt  in  manifesto,  nequissimus  ille  fratrum  accusa- 
tor  trahat  [alias  trahit)  in  causam,  quem  excusat 
universitas  fratrum.  Habet  el  a  praelatis  testimo- 
nium,  quisquis  et  peccata  saecularis  vitae,  et  hujus 
quoque  temporis  negligentias  ^quoniara  in  multis 
offendimus  omnes  [Jacob,  ni,  2),  nisi  forte  sanctio- 
res  nos  arbitramur  discipulo  quem  dilexit  Jesus 
[IJoan.  1,8)  humili  eis  et  pura  confessione  judicanda 
semper  exponit,  et  eorum  satisfacere  studet  arbi- 
trio.  Jam  ne  in  his  quidem  pessimi  illius  timenda 
est  accusatio,  quoniam  non  judicabit  Dominus  bis 


135 


S.  BBIU4ARD1  ABBATIS  GLARifi-VALLBNSLS 


136 


ia  idipsum.  At  forle  criminari  volet  intentionem,  et  A  promissio,  evidenter  nobis  coronam  fabricaret  [alias 
in  ea  parte  calumniam  struere  macbinabitur,  in  qua      fabricctj. 


ncc  fratrum,  nec  ipsius  patris  tcstimonium  satis 
efficax  videatur.  Necesse  cst  ergo  ut  in  hac  parte 
opituleturnobis  testis  internus,  qui  magis  cor  quam 
faciem  iotuetur  :  a  quo  sane  ct  incipiendum  esl,  ut 
non  prius  quidquam  concipiatar  in  animo,  quam  ab 
eo  salulis  nomen  acceperit.  Ubi  vcro  in  opus  pro- 
cesserit  manifestum,  expedit  jam  exteriora  quoque 
sibi  teslimonia  conciliare,  sicut  ait  Apostolus  :  Pro- 
videnies  bona  non  tantum  coram  Deo,  sed  etiam 
coram  hominibus  {II  Cor.  vui,  21). 

SERMO  II. 
De  variis  Christt  nominibus. 
1.  Postquam  consummati  suntdies  octOj  ut  cir- 


3.  Merito  sane  dum  circumciditur  Puer  qui  natut 
est  nobis,  Salvator  vocatur;  quod  videlicet  ex  hoc 
jam  coeperit  operari  salutem  nostram,  immaculatum 
illum  pro  nobis  sanguinem  fundens.  Neque  enim  jam 
quaerere  est  Christianis,  cur  voluerit  Dominus  Christus 
circumcidi.  Propter  hoc  siquidem  circumcisus  est, 
propterquodnatus,propter  quod  passus.Nihil  horum 
propter  se,  sed  omnia  propter  electos.  Nec  io  pee- 
cato  genitus,  nec  a  peccato  circumcisus,  nec  mor- 
tuus  est  pro  peccato  suo,  magis  autem  propter  de* 
licta  nostra.  Quod  vocatum  est,  inquit,  ab  angelo 
priusquam  in  utero  conciperetur.  Vocatum  est 
plane,  non  impositum  :  nempe  hoc  ei  nomen  c$t  ab 


cumcideretur  Puer,  vocatum  est  nomen  ejus  Jesus  n  aetemo.  A  natura  propria  habet  ut  sit  Salvator;  inna- 


{Luc.  II,  21).  Ab  inifio  Deus  modum  acceptat,  et 
nihil  unquam  immoderatum  iili  placuit  sequitati. 
Hinc  fuit  quod  non  modo  in  pondere  et  mensura  et 
numcro  condidit  universa,  sed  et  protinus  ipsi  ho- 
mini  modum  praescripsit,  mandatum  contulit,  di- 
cens  :  Exomni  ligno  paradisi  comedes^  de  ligno  au- 
temscientiasbonietmali  necomedas{Gen,  n,  16, 17). 
Lcvissimum  plane  mandatum,  et  larga  omnino  men- 
8ura  1  Sed  transgressus  est  homo  praescriptum  sibi 
modum,  et  constitutum  sibi  terminum  praetergres- 
sus.  Unde  et  avertens  ab  eo  facicm  suam  Deus,  vix 
tandem  in  diebus  79%  Abrahse  amici  sui  placabiiis 
fieri  incipiens,  rursus  modum  instituit,  promulgavit 
legemi  sed  non  priori  similem  usquequaque.  Ea 
giquidem  ad  cautelam  fuerat,  hsec  ad  medelam ;  ibi 
prohibitio  facta,  ne  superfluitas  subintraret;  hic 
jam  indicta  abscissio  est,  ut  Sacramenti  remedio, 
quse  subintraverat,  toUeretur;  postremo  illa  quidem 
in  arbore  data  est  lex,  ne  fructu  ejus  vesceretur, 
bsec  in  proprio  corpore,  ut  caro  preeputii  scindere- 
tur.  Nec  dubium  sane  quin  cselera  quoque  humani 
corporis  membra  additamentum  illud  Leviathan 
oecuparet,  venenum  scilicet  concupiscentiae,  et 
immoderatse  atque  inordinatae  illecebra  voluptatis, 
ut  generalis  quaedam  abscissio  omnibus  necessaria 
videretur. 

2.  Caeterum,  quia  singulorum  membrarum  abscis- 
sionem  humanse  camis  fragilitas,  et  infantilis  aetatis 
infirmitas  nullatenus  sustineret,  pio  moderamine  dis- 
positio  superaa  providit  ut  in  ea  potissimum  parte 
concupiscentia  castigaretur  in  qua  vchementius  eam 
ssevire  constabat  et  violentius  malignarL  In  omni  si- 
quidem  contradicentium  spiritui  rebellione  mem- 
brorum,  solum  illud  usque  adeo  contumax  inveni- 
tur,  ut  contra  omnem  voluntatis  deliberationem  ad 
inhonestos  ct  illicitos  motus  assurgat.  Nam  quod 
haec  circumcisio  octava  die  fiebat,  spem  commen- 
dabat  rcgni  ccelestis,  quod  videlicet  ad  primum  re- 
flexus  dierum  circulus  praeferre  quamdam  coronse 
speciem  videretur.  Hinc  est  quod  octava  potissimum 
dies  post  solemnitates  praecipuas  celebratur;  et  in 
Mnnone  Domini,  primae  beatitudini  copulatur  octa- 
vt  (ira^^A.v,  3,  10),  ut  coelestisregnidemumiterata 


tum  est  ei  nomen  hoc,  non  inditum  ab  humana  vel 
angelica  creatura. 

4.  Sed  quid  dicimus,  quod  egregius  ille  propheta, 
hunc  ipsum  puerum  multis  nominibns  appellandum 
fore  praedicens,  hoc  unum  tacuisse  videtur  qnod  so- 
lum  (ut  praemonuit  angelus,  et  testatur  Evangelista) 
vocatum  est  nomen  ejus?  Exsultavit  Isaias,  ut  vide- 
ret  dicm  hunc ;  et  vidit,  et  gravisus  est.  Denique  et 
loquebatur  gratulabundus  et  laudans  Deum  :  Puer 
natus  est  nolns,  filius  datus  est  nobis,  et  factus  est 
principatus  super  humerum  ejus;  et  vocabitur  nO" 
men  ejus  Admirabilis,  Consiliarius,  Deus,  Fortis, 
Pater  futuri  sasculi^  Princeps  pacis  {Isa.  ix,  6).  Ma- 
gna  quidem  nomina;  sed  ubi'  est  nomen  quod  est 
super  omne  nomen,  nomen  Jesu,  in  quo  omne  genu 
flectatur?  Forte  in  his  omnibus  unum  illud  invenies, 
sed  expressum  quodammodo  ct  effusum.  Nempe 
ipsum  est  de  quo  sponsa  in  Cantico  amoris  :  Oleum^ 
inquit,  effusum  nomen  tuum  {Cantic.  i,  2). 

5.  Habes  ergo  unum  in  bis  omnibus  appellationi- 
bus  Jesum ;  nec  omnino  aut  vocari  posset  aut  esse 
Salvator,  si  forte  quidpiam  horum  defuisset.  Nun- 
quid  non  vere  admirabilem  eum  singuli  sumus  ex- 
perti,  in  mutalione  utique  voluntatum  nostraram? 
Hoc  nempe  est  salvationis  nostrae  principium,  cum 
incipimus  respuere  quod  diligebamus,  dolere  unde 
laetabamur,  amplccti  quod  timebamus,  sequi  quod 
fugiebamus,  optare  quod  contemnebamus.  Admira- 
bilis  plane  qui  haec  operatur  mirabilia.  Sed  nihilo- 
minus  et  consiliarium  sese  exhibeat  necesse  est  in 
electione  poenitentiae  et  vitae  ordinatione,  ne  forte 
sit  nobis  799  absque  scientia  zelus,  et  voluntati 
bonae  pmdentia  desit.  Sane  opus  est  ut  Deum  qno- 
que  probemus,  in  remissione  videlicet  priorum  de« 
Uctomm  :  quia  nec  sine  hac  salus  nobis  conslare 
potest,  et  uemo  potest  dimittere  peccata,  nisi  solus 
Deus.  Verum  ne  id  quidem  sufficit  ad  salutem,  nisi 
fortem  quoque  experiamur  in  expugnando  impu- 
gnantes  nos;  ne  ab  eisdem  rursum  concupiscentiis 
superemur,  et  fiant  novissima  nostra  pejora  priori- 
bus.  Videtume  jam  aliquid  deesse  Salvatori  t  Plane 
deesset  quod  maximum  est,  nisi  et  pater  esset  fu- 
turi  saaculi,  ut  per  eam  scUicet  in  immortalitatem 


137 


IN  CIRCUHCISIONB  DOMINl  SBRMO  UI. 


138 


resui^reinaft^  qni  per  prsssentis  sseouli  patrem  gc-  ^  inventus  ut  homo :    hodie  vero  mirabilius  aliquid 


ncramur  ad  mortem.  Nequc  hoc  satis,  si  non  etiam 
princeps  pacis  Patri  nos  reconciliaret,  cui  traditu- 
rus  est  regnum,  ne  forte  sicut  filii  perditionis  uti- 
que,  non  salutis,  resurrecturi  videremur  ad  pocnam, 
Multiplicabitur  sane  ejus  impcrium,  ut  merito  Sal- 
yator  dicatur  etiam  pro  muItitudiDe  salvandorum ; 
et  pacis  non  crit  finis,  ut  veram  noveris  esse  salu- 
tem,  qua}  non  possit  timere  defectum. 

SERMO  III. 

De  die  octavo  [alias,  De  octo  dicbus]. 

1.  In   Circumcisione    Domini,  fratres,   liabemus 

quod  amemus  et  admiremur,  habemus  etiam  quod 

imitemur.  Patet  in  ca  magnum  dignatienis  benefi- 

cium,  unde  gratias  agamus ;  iatet  aliquid  clausum. 


audio.  Jam  minoratus  est  multo  minus  ageUs,  qui 
non  solum  formam  hominis,  sed  tormam  habet  pec- 
catoris,  et  infigitur  velut  quodam  cauterio  latronis. 
Quid  est  enim  circumcisio,nisisuperttuitatis  et  pec- 
catiindicium?  In  te,  798  Domine  Jesu,  quid  est 
supeiiluum  quod  circumcidatur  ?  Nonne  tu  verus 
Deus  es  de  Deo  Patre,  homo  verus  sine  omni  peccato 
de  Virgine  matre?  Quid  facitis  circuracidenles  eum? 
Putatis  quia  super  eum  possitcadere  illa  sententia: 
Masculus  cujusprceputiicarocircutncisa  nonfuerit^ 
peribit  anifnaipsius  de  populo  suo  ?\,Gen,  xvii,  14.> 
Potest  oblivisci  Pater  Filii  uteri  sui  ?  aut  non  co- 
gnosceret  eum,  nisi  signum  circumcisionis  baberet? 
Imo  vero  si  quo  modo  posset  non  agnoscere  Filium, 


quod  in  nobis  implere  debeamus.  Yenit  namque  d  in  quo  ei  bene   complacuit,   ex  hoc  maxime  signo 


Domlnus  propter  nos  non  solum  redunendos  sangui- 
nis  effiisione,  sed  et  docendos  verbis,  et  exemphs 
nihilominus  instruendos.  Sicut  enim  penitus  erat 
inutile  viam  scire,  si  detineremur  in  carccre,  ita  re- 
dimi  non  prodesset,  si  viae  ignaros  qui  primus  in- 
veniret,  primus  reduceret  in  carcerem  retrudcndos. 
Itaque  in  majore  quidem  setate,  patientiae  ct  humi- 
litatis,  et  super  omnia  charitatis,  cseterarumque 
virtutum  manifesta  dedit  Salvator  exempla,  in  in- 
fantia  vero  figuris  velata. 

2.  Sed  antequam  ad  hsec  discutienda  veniamus 
deiectat  aliquid  prius  de  tanta  ct  tam  manifesta  di 
gnatione  loqui.  Habent  angeli  gloriam  puram  et 
perfectam  ;  sed  nec  nos  erimus  sine  gloria.  Yide- 


poterat  ignorare  eum,  invenla  lu  eo  circumcisione 
quam  peccatoribus  ipse  providerat,  ob  purgationem 
utique  deUctorum.  Sed  quid  mirum  si  caput  pro 
membris  accepit  curationem,  quam  tamen  in  se  ipso 
non  habuit  necessariam  ?  Nonne  et  in  membris  no- 
slris  sa^pe  pro  unius  infirmitate  alteri  adhibetur  cu- 
ratio  ?  Dolet  caput,  et  in  brachio  fit  coctura ;  dolent 
renes,  et  fit  in  tibia :  ita  hodie  pro  totius  corporis 
putredine  cauterium  quoddamintixum  est  inCapite. 
4.  Denique  quid  mirum  si  pro  nobis  dignatus  est 
circumcidi,  pro  quibus  dignatus  est  mori  ?  Totus  si- 
quidem  mihi  datus,  et  totus  in  meos  usus  expensas 
est.  Ego  enim,  audiens  quia  transit  ante  carcerem 
filius  magni  Regis,coBpi  altius  gemere,  et  miserabi- 


inus  gloriam  ejus,  gloriam  quasi  Unif  eniti  a  Patre,  Q  hus  exciamare,  dicens :  Fili  Dei,  miserere  mei.  At 


gloriam  misericordia;  et  affectus  vere  paterni,  glo- 
riam  procedentis  ex  corde  Palris  et  [paterna  plane 
viscera  exhibentis.  Onmes  enim  peccaverunt,  ait 
Apostolus,  et  egentgloria  Dei  {Rom.  niy  23).  Etaho 
loco  :  Mihiy  inquit,  absit  gloria^  nisi  in  cruce  Do^ 
mininostri  Jesu  Christi  {Galat,  vi,  14)  I  Quid  enim 
nobis  gloriosius,  quam  quod  tanti  sestimavit  nos 
Deus?  Quaeve  major  UU  gloria,  quam  tanta  dignalio 
et  tanta  benignitas,  eo  utique  dulcissima,  quod  tam 
gratuita?  nam  pro  impiis  mortuus  est.  Yidetis 
qoantum  fecit,  et  pro  qualibus :  pr6  quaUbus,  ut 
non  superbiamus ;  quantum,  ne  desperemus.  Pro- 
ptereay  ut  inveniamini  non  spiritum  habere  hujus 
mnndi,  sed  spiritum  qui  ex  Deo  est,  et  sciatis  quae 


iUe,  sicut  benignissimus :  Quisnam  est,  inquit,  iste 
fletuset  ululalus  quem  audio?Et  dicuntei  :  Ipse  est 
Adam  proditor  Ule,  quem  Patcr  vester  trudi  fecit 
in  carcerem,  donec  cogitet  quibus  iUum  suppUciis 
fadat  interire.  Quid  ageret,  cujus  natura  bonitas^ 
cui  proprium  est  misereri  semper  et  parcere  ?  De- 
scenditincarcerem,  venit  uteducat  vinctum  de  domo 
carceris.  Judaei  vero  non  immemores  odu  quo  ode«* 
rant  Patrem,  exercent  illud  in  FiUum :  unde  et  ipse 
ait :  QuiaoderuntmeetPatrem  meum{Joan.  xv,  24). 
Quid  ergo  fecerunt  impii,  quibus  gravis  erat  etiam 
ad  vldendum  ?  Hic  est^  inquiunt,  hcereSy  venite,  occi* 
damus  eum  {Matth,  xxi,  3S).  Sic  ergo  occiderunt 
Agnum  Dei,  in  suam  quidem  perniciem,  sedin  salutem 


a  Deo  data  sunt  vobis,  noUte,  obsecro,  fieri  sicut  D  nostram.   IIU  enim  sanguinem  Agni  fuderunt ;  nos 


eqans  et  mulus,  sed  sicnt  pium  jumentum,  quod 
ait :  Utjumentum  factus  sum  apud  te^  etego  semper 
Ucum  {PsaL  lxxii,  23).  Talia  enim  jumenta  cogno- 
seant  possessorem  suum,  et  prsesepe  domini  sui :  in 
qao  positum  esteispiissimum  fenum,  ipsequi  panis 
est  aagelorum.  Ipse  enim  est  panis  vivus,  de  quo 
virere  debuit  homo ;  sed  quia  homo  jumentum  fa- 
etaa  est,  et  panis  factus  est  fenum,  ut  vel  sic  vivat 
de  eo. 

S.  Et  hujus  quidem  mutationis  sacramentum  die 
Nalivitatis  celebratum  est,  quando  Verbum  caro 
fustam  est,  cum  sit  omnis  caro  fenum.  Ipsa  ergo 
die  minoFatus  est  paulo  minus  ab  angcUs,  el  babitu 

Patbol.  GLXXXIU. 


accessimus,  et  bibimus  iUum.  Accepimus  calicem 
salutaris  :  et  calix  [alias  calix  noster]  inebrians 
quam  prseclams  est  1  Ecce  unde  gratias  agamus. 
Nam  ante  paucos  dies  celebravimus  adventum  ejus 
in  carcerem  hujus  mundi,  id  est  diem  NataUs ;  hodie 
vero  celebramus  quod  catenas  et  vincula  nostra 
suscepit.  Hodie  enim  qui  peccatum  non  fecit,  ut 
reos  absolveret,  innoxias  manus  eorum  catenis  in- 
seruit ;  hodie  sub  lege  factus  est,  qui  legem  dedit. 

5.  Sed  dicendum  est  jam  quid  in  hac  circumci- 
sione  nobis  spiritualiter  indicelnr  agendum.  Neqne 
enim  sine  causa  m  lege  praeceptnm,  nec  sine  causa 
completum  est  in  Domino,  ut  octava  die  fieret  cir- 

5 


139 


S.  BfiRNARDi  AQBATIS  CLAai&VALlBNSlS 


140 


eaincislo((ren.  xyii»42).  Sed  quis  cognovit  seDsum 
Pomini  ?  aut  quis  consiliarius  ejus  fuil  ?  [Rom*  xi, 
34. )  Adsil  nunc  vestris  desideriis  advocatus  Spiri- 
tus,  qui  scrutatur  alta  Dei,  et  edisserat  nobis  [alias 
vobis]  sacramentum  istud  octav^  diei.  Non  ignora- 
mus  jam  oporterehominen  nasci  denuo :  nam  propter 
hoc  secundo  natus  est  Dei  Filius.  In  peccatis  siqui- 
dem  nascimur  omnes,  et  necesse  habemus  renasci 
in  gratia,  quam  in  Baptismate  quidem  percepimus, 
sed  heu!  totum  periit  in  sxculari  vita.  Nunc  pri- 
mum,  miserante  Deo,  virtus  gratise  in  nobis  opera- 
tur,  ut  in  novitate  vitse  ambulemus.  Ergo  tunc  na- 
scitur  homo,  quando  Sol  justitise,  ortus  in  animo, 
peccatorum  illuminat  tenebras,  horrendumque  Dei 
judicium  internis  obiutibus  offert,  addens  ad  terro- 
risvinculum  brevem  dierum  numerum,  et  finem  in- 
certum.  Haec  plane  vespera  est,  ad  quam  demora- 
bitur  fletus  ;  et  necesse  est  addi  matutini  laeiitiam, 
ut  auditam  faciat  nobis  misericordiam  suam.  Sic 
enim  tit  vespere  et  mane  dies  unus.  Est  autem  dies 
istajustitise«  reddens  unicuiqne  quod  suum  est :  no- 
bis  miseriam,  misericordiam  Deo,  In  hac  die  Puer 
nascilur,  quando  ex  his  qua3  diximus,  ad  amorem 
poenitentise  et  odium  peccati  anuuus  excitatur. 

794  6.  Sed  periculosum  est  si  forte  velit  inter 

saeculi  turbas  agere  poenitentiam,  ubi  nimirum  ahi 

venenatis  persuasionibus,  alii  undique  exemplis  pe* 

joribus  ad  peccatum  alliciant,  alii   adulationibus  in 

vanam  gloriam,  alii  detractionibus  in  impatientiam 

animum  ejus  dejiciant.    Procedat  jam  necesse   est 

prudentide  radius.  Ostendat  quantaa  et  quamimpor- 

lunas,  prffisertim  in  hac  generatione  nequam,  op- 

portunitates  et  occasiones  peccati  offerat  mundus 

et  ingerat ;  quam  debilis  sit  ad  illas  humanus  ani- 

mus,  maxime  qui  in  peccati  consueludine  sit  nutri- 

tos.  In  hae  ergo  die  prudenti»  eligat  de  prsesenti 

«eeculo  nequam  fugere,  dicens  cum  propheta :  Odivi 

JScclesiammalignarUiumj  etcumimpiis  non  sedebo 

(Psal,  xxv^  5).   Sed   nondum   sufficit  hoc.  Forte 

enim  vult  eligere  solitudinem,  non  saiis  aitendens 

propriam  infirmitatem,  et*pericuIosam  diaboUIuctam. 

Quid  enim  periculosius  quam  solum  luctari   contra 

antiqui  hostis  versutias,  a  quo  videalur,  et  quem  vi- 

dere  non  possit  ?  Itaque  jam  habet  necessariam  for- 

titudinisdiem,  ut  noverit  custodiendam  ad  Dominum 

fortitudinem  suam,  et  in  acie  multorum  pariter  pu- 

gnantium  esse  quaerendam,  ubi  tot  sunt  auxiliarii 

■  quot  socii,  et  tales  qui  dicere  possint  cum  Apostolo  : 

Quianonignoramus  astuiias  immid  (II  Cor.ii,!!). 

Congregatio  enim  profortitudine  sua  terribilis  est,  ut 

eastrorum  acies  ordinata.  YeeautemsoU!  quia  si  ce- 

cideril,  non  habet  sublevantem  (Eccle.  iv,  10).  Quod 

si  cuiquam  ex  antiquis  PatrilKis  gratiam  hanc  con- 

cessam  audivimus,  non  expedit  temere  se  commit- 

tere  huic  periculo,  nec  oportet  tentare  Deum,  sicut 

-  et  magister  noster,  de  anachoretis  loquens  :  «  Qui 

non,  inquit,  «  conversionis  fervore  novitio  (Beg.  S. 

Benedicti.  cap.  i),  >  etc.  Itaque  in  hac  fortitudinis 

die  ad  id  quod  jam  coeperat,  id  est,  Odivi  Eccletiam 


m  malignantium^  etiam  addit  quqd  sequitur  :  Lavabo 
**  inter  innocentes  manus  m^s^ 

7.  Yerum  cum  eligit  esse  in  congregatione  multo- 
rum,  nunquid  eliget  esse  magister,  qui  nondum  di- 
scipulus  fuit,  et  docere  quod  didicit  nunquam  ?  £t 
quomodo  aut  in  se,  aut  in  aliis  motus  irrationabiles 
poterit  temperare?  Nemo  unquam  carnem  suam  odio 
habuit  (EpJies.  v.  29).  Quomodo  ergo  putatis,  si  jam 
magister  suus  fueril  isie,  quin  facile  sibi  aliquando, 
eo  amplius  quo  familiarius,  condescendat?IUucescat 
igilur  dies  temperantiae,  ut  quaerat  quomodo  tempe- 
rari  et  refrenari  possint  inconlinentes  motus  yolu- 
ptaiis,  bestiales  motus  curiositatis,  cervicosi  motus 
elationis  suse.  Eiigat  abjectus  esse  in  domo  Dei  sui, 
et  subjectus  esse  magisiro,  sub  quo  frangatur  ejus 

n  voluntas,  et  obedienftae  freno  concupisceniia  repri- 
matur,  sitque  quod  ait  propheta  :  Imposuisti  homir 
nes  super  capita  nostra  (PsaL  lxy,  12).  Nec  dedi- 
gnandum  servo,  quod  praecessit  in  Domino ;  siqui- 
dem  non  est  servus  major  domino  suo  (Joan.  xjii. 
16).  llle  enim  cum  jam  crevisset  aetate,  sapientia, 
et  gratia  apud  Deum  et  homines  ;  cum  jam  duode- 
cim  annorum  esset,  et  remansisset  in  Jerusaleia, 
inventus  a  beata  Yirgine  et  Joseph,  cujus  filius  pu- 
tabatur,  in  medio  doctorum,  audiens  iUos  et  iuterro- 
gans :  iamen  descendit  cum  ilUs,.  et  erat  suhditus 
illis  (Lue.  ii,  42-51).  Et  tu  ergo  aubditus  eslo  pro- 
pter  illum.  . 

8.  Sed  jam  tibi  in  ipaa  obedientiae  via  aHquft  for- 
tassis  dura  et  aspera  occurrere  possunt^  nt  accipias 

A  interdum  prsecepta  nonnuUa,  quae,  Ucet  salabria 
sint,  minus  tamen  suavia  videantur.  Haec  si  moleste 
coeperis  sustinere,  si  dijudicare  praelatum,  si  mur- 
murare  in  corde ;  etiamsi  exterius  impleas  quod 
jubetur,  non  cst  haec  virtns  patientiae  [fortasse  obe- 
dieniiae],  sed  velamentum  maUUae.  Nocesse  est  ergo 
ut  iUucescai  diespatieniiae,  per  quam  omnia  dura  et 
aspcra  iacita  amplectaris  conscientia,  te  magis  diju- 
dicans  et  durius  arguens,  cui  nimirum  displicent 
quae  ad  salulem  sunt ;  et  in  cogitatione  tua  semper 
partem  magislri,  quoad  potes,  adversus  temetipsum 
juvans ;  te  quidem  in  omnibus  accusare,  ipsum  vero 
magis  excusare  laborans. 

9.  Porro  in  hoc  laco  jam  cavendum  tibiarbitror 
a  superbia.  Magnum  est  enim  omnino  sic  vincere 

l^  semetipsum.  Melior  est^  ait  S^omon,  paOens  viro 
forii ;  et  qui  dominatur  animo  suo,  expugnator^  ttr- 
hium  (Prov.  xvi,|32).  Considera  795deniqae  quam 
manifeste  propheta  doceat  neeessarlam  esse  hu- 
miUtaiem  postpatientiam,dicens:  VerumtamemBeo 
subjecia  estOj  anima  mea,  quoniamabipsopaiientia 
mea(Psal,  lxi,  6).Nonne  videturhic  occasionepa- 
tienUae  tentationem  sensisse  superbi8&  ?  Necesae  est 
ergo  ut  illuminet  cor  tuum  radius  humiUtatn,  et 
declaret  quid  a  te  sit,  quid  a  Deo,  ut  non  altum 
sapias,  quoniam  Deus  snperbis  rasistitt  humiUbus 
dat  gratiam  (Jac,  iv,  6). 

10.  Jam  vero  cumin  his  diativs  faerts  exeroitatos, 
roga  dari  tibi  devotionis  lomen,  diem  sereoissinuun, 


m 


IN  fiPIPHAMIA  DOMINI  SBRMO  L 


142 


et  Sftbbatum  MeHiis,  in  qaoy   tanqvfUn  emeritns 
milas,  io  labortbua  uriiversis  vivas  absque  labohre, 
diiftlato  DimiFanB  corde  enrrens  viam  mandatonim 
Dei ;  nt  quod  prius  cum  amaritudine  et  coactione 
tui  apiritus  facidi)as,  de  ceetero  jam  cum  summa 
dolctfdiDe  peragas  ei  delectatione.  Uanc,  ni  fallor, 
^tiam  petebat  qui  ait  :  RemiHe  ndki  ut  refrigerer 
(PtaU    xxxvni,   14);   ac  si    dicat,   Quonsque  in 
sudore  et  dolore  islo  crucior,  et  morte  afficior  toia 
die?  Remitte  mihi  ut  refrigerer.  Veram,  et  ad 
bane  qnidem  perfectionevn  piauci,  ni  fallor,  per  ve- 
ninnt  in  hac  vita.  Neqne  enim  st  quis  aliquando 
videtor  hanc  habere,  contiikiio  credat  siln  necesse 
est,  maxime  si  novitius  est,  nec  [alias  scd  necdum] 
per  pnefetos  ascenderit  nradus.  Pius  enim  Domi- 
nnB  Doster  Jesus  Ghristns  pusiilos  corde  blanditiis 
talibas  sdet  atticere.  Sed  noverint  qni  hujusmodi 
sont,  gratuim  hanc  praestitam  sibi  esse,  non  datam, 
nt  in  die  bonorum  memores  sint  malorum,  ct  in 
die  malonim  non  immemores  sint  honorum.  Longe 
aiiter  qui  exerdtatos    habent  sensus,  devotionis 
faujQB  feiici  fhinntor  jacunditate.  Sed  multi    tota 
vita  sn  ad  hoe  tendunt,  et  nunquam  pertendnnt ; 
qiSinis  tamen,  si  pie  et  perscveranter  conati  sunt, 
statan  ut  de  corpoiTe  exeunt,  redditnr  quod  in  hac 
vits  (fi^yetiaatorie  est  negatum,  illuo  perducente 
eos  sola  gtatia,  quo   prius  tendebaM  ipsi  cum 
gratia,  nt  consummati  in  brevi,  expleant  tempora 
flMtta» 


A  4i .  lUis  mo  qai  ad  haoc  devotionis  graiiam  per « 
veniant,  UBum  videtur  restare  pericakun,  ei  omniDo 
timenduih  ois  a  dagmoak)  meridiano  :  Ipse  enhn  Sa* 
tanas  transfigurat  se  in  angelnm  lucis  (//  Cor.  xu 
14).  Hoc  ergo  iimendnm  ei  qui  tanta  iieleclatiooe 
omnia  £acit,  ne,  dum  sequiinr  affeeiioaem,  eorpiis 
deslruat  per  immoderatam  exercitationem,  ac  deinde 
necesse  habeat,  non  sine  magno  spirituaiis  eaercitii 
delrimento,  circa  debiiitati  curam  eorporifi  oeai- 
pari.  Ergo  ne  incurrat  qui  currit,  illuminari  necesse 
est  lumine  discretionis,  quse  mater  virtulum  esi,  et 
consummatio  perfectionis.  Haec  nimirum  doeet,  n^ 
quid  nimis ;  atque  hffiC  est  octava  dies  in  qua  cir- 
eumciditur  puer  :  quia  discretio  vere  ciroomcidit,  ut 
tton  phis  nec  minus  fiat  Nam  et  qni  nimuis  est,  fm- 
ctum  boni  operis  abscindit,  non  cironmoidit ;  siout 


B 


qui  tepidus  est,  si  minus  facit.  In  hac  ergo  die  ne- 
men  imponitur,  et  nomen  salutis;  nec  de  eo  qui 
sic  conversatur  dubitem  dicere  quod  suam  ipsios 
salutem  operetur.  Usque  ad  hunc  enim  diem  dieere 
possunt  angeli,  qni  norunt  secreta  coalestia ;  sed 
ego  nunc  primum  ei  fidncialiter  nomen  sahitis  imi- 
pono.  At  vero,  quia  omnino  rara  ista  avis  est  in 
terris  (Jcven.  sal.  vi),  hujus  discretionis  locom  m 
vobis,  fratres,  suppleat  virtus  obedienti»,  ut  nihii' 
plus,  nihil  minus,  nihil  aliter  quam*  imperatum  rni^ 
faciatis. 


IN  EPIPHANIA  DOMINI 


SERMOI. 


De  verbis  Afostoli^ « Apvaruit  benignitas  et  huma- 
nitas  Sdlvatoris  noslri  Dei,  »  (tit.  m,  i)^  et  de 
trUms  Christi  apparftionibus. 

4 .  Apparuit  benignitas  et  humanitas  Salvatoris 
nostri  Dei.  Gratias  Deo,  per  quem  sic  abundat  con- 
solatio  nostra  in  hac  peregrinatione,  in  hoc  exsilio. 
7fM  in  bac  miseria.  Super  his  namque  ssepius  vos 
admonere  curamus,  ut  nunquam  mente  excidat, 
peregrinds  nos  esse,  longe  factos  a  patria,  pulsos 
hsereditate.  Qidsquis  enini  desolationem  non  novit, 
nec  consblatipnem  agnoscere  potest.  Quisquis  con- 
solatiODem  ignorat  esse  necessariam,  superest  ut 
non  habeat  l)el  gratiam  (13).  Inde  est  quod  homines  * 
ssBCuli,  negotiis  et  flagitiis  implicati,  dum  miseriam 
Don  sentiunt,  non  atlendunt  misericordiam.  Yos  r^ 
quibas  non  frustra  dictum  est,  Vacate  et  videte  quo- 
niam  suavis  est  liominus  (Psal  xlv,  ii);  et  de  qui- 
bds  idem  propbeta  :  Virtutem,  inquit,  operum  suo- 
rum  annuntiavit  populo  suo  (Psal.  cx,  6) ;  vos, 
iDquaroi  quos  non  detinet  occupatio  ssBCuIaris,  atten- 

(f  3)  Id  est,  consequens  est  ut  non  h^beat  Dei 
gratiem,  qua^  nonnisi  petentibus,  et  miseriam  suam 
agaosceDtibus  datur,  nec  servatur  nisi  iis  qui  timent 
Bd  eaju.  •«BUttentj  iafra  sermone  i  post  octavam 
Bpibbani^)  num.  6^  et  sermone  2,  num.  8.  Quibus 
'UHicr  S^ern&Onem  i  in  psalmuiifi  xc,  num.  l.Unde 


dite  qusenam  sit  consolatio  spiritualis.  Y6i  ((ui  noii 
ignoratis  exsilium,  audite  quia  de  co^lo  vei^  auxi- 
linm.  Apparuit  enim  benignitas  ef  hufndiittdsi  &^- 
vatoris  nostri  Dei.  Priusquam  appareret  hunl^itas, 
latebat  benignitas ;  siquidem  et  prius  ei*at :  nam  et 
misericordia  Domini  ab  setemo  est.  Sed  undfe  tanta 
agnosci  poterat?  Promittebatur,  sed  non  sentieba- 
tur;  undd  et  a  muhis  non  credebatur.  Multifarie 
quippe  raultisque  modis  loquebatur  Domintis  in 
prophetis  (Hebr.  i,  i),  EgOy  inqulens,  cogito  cogiia- 
tiones  pacis,  et  non  afflictionis  {Jerem.  xxix,  if). 
Sed  quid  respondebat  homo,  afflictionem  sentiens, 
pacem  nesciens?  Quousque  dicitis,  Pax,  paxj  et  non 
est  pax{E%ech.  xra,  iO)?  Propter  hoc  arigeli  pacis 
amare  flebant  {ha.  xxxiii,  7),  dicenles  :  Domine^ 
quis  credidit  auditui  nostro  (id.  Lni,  i)  ?  Sed  nunc 
credani  homines  vel  visui  suo,  qiiia  testimonia  Dei 
cr^dibilia  facta  sunt  nimis.{PsaL  xcii,  6).  Ut  enim 
nec  turbatum  quidem  oculum  lateat,  iri  sdle  posuit 
tabernaculum  suum  {Psal.  xviii,  6). 
2.  Ecce  pax  non  promissa,  sed  mlssa;  non  dilata, 

sermone  5  in  Dedicatione  ecclesiae,  num.  S  :  a  Ex- 
cludit  miserise  dissimulatio  miserationem,  nec  di- 
gnatio  locum  habet,  ubi  fuerit  praesumptio  dignita^ 
tis.  »  Confer  librum  de  Yita  Bernardi,  num.  36  et 
37. 


143 


S.  BBRNARDl  ABBATIS  GLARi&VALLBNSiS 


144 


sed  data;  non  prophetata,  sed  praesentata.  Ecce  a 
qaasi  saccum  plenum  raisericordia  sua  Deus  Pater 
misit  in  terram ;  saccum,  inquam,  in  passione  con- 
cidendum,  ut  etfundatur  quod  in  eo  latet  pretium 
nostrum;  saccum  utique,  etsi  parvum,  sed  plenum. 
Parvulus  siqnidem  datus  est  nobis,  sed  in  quo  lia- 
bitat  omnis  plenitudo  divinitatis.  Postquam  enim 
venit  plenitudo  temporis,  venit  et  plenitudo  divini- 
tatis.  Yenit  in  came,  ut  vel  sic  carnalibus  exhibe- 
retur,  et  apparente  humanitate  benignitas  agno- 
sceretur.  Ubi  enim  Dei  innotescit  humanitas,  jam 
benignitas  iatere  non  potest.  In  quo  enim  magis 
commendare  poterat  benignitatem  suam,  quam  sus- 
cipiendo  camem  meam?  Meam,  inquam,  non  car- 
nem  Adam,  id  est  non  qualem  ille  habuit  ante  cul- 
pam.  Quid  tanlopere  declaret  ejus  misericordiam, 
quam  quod  ipsam  suscepit  miseriam?  Quid  ita  ^ 
pietate  plenum,  quam  quod  Dei  Verbum  propter  nos 
factum  est  fenum?  Domine^  quid  est  homo  quia  re- 
putas  eum?  aut  quid  apponis  erga eum  cor  tuum? 
{Job,  VII,  17.)  Hinc  attendat  homo  quanta  sit  cura 
ejus  Deo;  hinc  sciat  quid  de  eo  cogilet  aut  quid  sen- 
tiat.  Non  interroges,  o  homo,  ea  quae  pateris,  sed 
qu%  passus  cst  ille.  Quanti  te  fecit,  cx  his  quae  pro 
te  factus  est,  agnosce,  ut  appareat  tibi  benignitas 
ejus  ex  humanitate.  Quanto  enim  minorem  se  fecit 
in  humanitate,  tanto  majorem  exhibuit  in  bonitate  ; 
et  quanto  pro  me  vilior,  lanto  mihi  charior  est.  Ap- 
paruitj  inquit  Apostolus,  benignitas  et  humanitas 
Salvatoris  nottri  Dei>  Magna  plane  et  manifesta  be- 
nignitas  Dei  et  humanitas !  et  magnum  benignitatis 
indicium  declaravit,  qui  humanitati  addere  nomen  C 
Dei  curavit. 

3.  £t  quidem  ad  Mariam  missus  Gabriel  angelus 
Filium  Dei  loquitur,  sed  non  nominat  Deum.  Bene- 
dictus  Deus,  qui  talem  nobis  de  nobis  ipsis  Angelum 
dedit,  ut  noster  ipse  suppleret  quod  ille  non  dixit. 
Nam  et  ipse  spiritum  Dei  habuit,  et  ejus  spiritu 
locutus  est,  quod  nobis  valde  necessarium  fuit.  Quid 
enim  sic  instruit  fidem,  spem  roborat,  charitatem 
accendii,  quomodo  humanitas  Dei?  Sed  Angelo 
nostro  id  reservatum  est  quod  alii  tacuerunt.  Neque 
enim  omnes  797  omnia  dicere  congmum  erat,  ut 
a  diversis  diversa  colligere  gratulemur,  et  debitas 
singulis  gratias  referamus.  Attamen  unum  est  in 
quo  conveniunt  Apostolus  et  angeli  qni  de  Christi 
nativitate  loquuntur,  id  est  in  nomine  Salvatoris.  Q 
Ad  Mariam  quidem,  tanquam  plenius  edoctam  per 
Spiritum,  Gabriel  loquens  indicat  nomen  solum  : 
Et  vocabiSf  inquit,  nomen  ejus  Jesum  (Luc.  i,  31). 
Ad  Joseph  veniens  angclus  non  solum  nomen  pro» 
tulit,  sed  et  causam  ejus  interpretatus  edocuit,  di- 
cens :  Et  vocabis  nomen  ejus  Jesum;  ipse  enim  sal- 
vum  faciet  populum^uum  a  peccatis  eorum  {Matth, 
1, 21.)  Sed  et  pastoribus  quoque  annuntiatur  gaudium 
magnum,  natum  illis  Salvatorem  Christum  Domi- 
mim  {Luc.  ii,  10,  11).  Simile  aliquid  Paulus  loqui- 
tur  :  Apparuit  benignitas  et  humanitas  Salvatoris 
nostri  Dei.  Bene  dulce  nomen  nullus  ex  ipsis  tacuit, 


qui  hoc  mihi  maxime  necessarium  fuit.  Alioqoin 
quid  agerem,  audiens  Dominum  venientem?  Nun- 
quid  non  fugerem,  sicut  Adam  qui  a  facie  ejus  fugit, 
sed  non  effugit?  Nonne  desperarem,  audiens  quia 
venit  ille  cujus  legem  sic  pracvaricatus  sum,  cujus 
patientia  sic  abusus  sum,  cujus  beneficio  tam  ingra- 
tus  inventus  sum?  Quas  vero  major  consolatio  po- 
terat  esse,  quam  in  dulci  vocabulo,  in  nomine  con- 
solatorio?  Propterea  et  ipse  dicit  quia  non  venit 
Filius  et  judicet  mundum,  sed  ut  salvetur  mundus 
per  ipsum  {Joan,  m,  17).  Jam  confidenter  accedo, 
jam  supplico  fiducialiter.  Quid  enim  timeam,  quando 
Salvator  venit  in  domum  meam?  Ei  soli  peccavi; 
donatum  erit  quidquid  indulserit  ille ;  utique  enim 
licet  ei  quod  vult  facere.  Deus  est  qui  justificat, 
quis  est  qui  condemnet  ?  aiit  quis  accusabit  adversus 
electos  Dei?(/?om.  viii,  33,  34.)  Propterea  gaudere 
nos  oportet,  quod  in  nostra  venerit;  nunc  enim 
facilis  ad  indulgentiam  erit. 

4.  Denique  parvulus  est  :  leviter  placari  potest. 
Quis  enim  nesciat  quia  puer  facile  donat?  Ecce  si 
non  fuerit  nobis  pro  minimo,  possumus  reconciliari 
pro  minimo.  Pro  minimo,  inquam,  non  tamen  sine 
ponnitentia  ,  sed  quia  minimum  quiddam  sit  nostra 
ipsa  poenitentia.  Pauperes  sumus,  parum  dare  pos- 
sumus;  attamen  reconciliari  possumus  pro  parvo 
illo,  si  volumus.  Totum  quod  dare  possum,  mise- 
rum  corpus  istud  est ;  iilud  si  dedero,  satis  est.  Si 
quorainus,  addo  et  corpus  ipsius  :  nam  illud  de  meo 
est,  el  raeura  est.  Parvulus  enira  natus  est  nobis, 
et  filius  datus  est  nobis  {Isai.  ix,  6).  De  te,  Doraine, 
suppleo,  quod  rainus  habeo  in  rae.  0  dulcissiraa 
reconciliatio  I  o  satisfactio  suavissiraa!  o  vere  re- 
conciliatio  facilis,  sed  pemtilis!  satisfactio  parva, 
sed  non  parvipendenda!  Etenira  quara  facilis  modo, 
tara  difHcilis  crit  postea ;  et  sicut  raodo  nerao  est  qui 
reconciliari  non  possit,  ita  post  paululum  nemo  qui 
possit  :  quoniara  sicut  benignitas  apparuit  ultra 
oranera  spera,  ultra  oranera  humanara  aestimationera, 
sirailera  exspectare  possuraus  judicii  districtionera. 
Noli  ergo  conleranere  Dei  raisericordiara,  si  non  sen- 
tire  vis  juslitiara,  sed  irara,  sed  indignationera,  sed 
eeraulationera,  sed  furorem.  Domine,  ne  in  furore  tuo 
arguas  rae,  neque  in  ira  tua  corripias  rae.  Ut  enira 
scires  quanta  districlio  succedit,  tanta  illara  raan- 
suetudo  praevenit.  Ex  raagnitudine  indulgentiae,  raa- 
gnitudiraenultionisattende.  Iraraensus  esteniraDeus 
et  infmitus  in  justilia,  sicut  et  in  raisericordia  ;  raul- 
tus  ad  ignoscendura,  raultus  ad  ulciscendura.  Sed 
raisericordia  quidera  priora  sibi  vindicat ;  ut,  si  vo- 
lueriraus,  districtio  invenire  non  possit  in  quera 
saeviat.  Propter  hoc  enira  benignitatera  praerogavit, 
ut  per  eara  reconciliati  severitatera  videamus  securi. 
Proptereavoluitnonsolumad  terras  descendere,  sed 
etiam  innotescere ;  non  solum  nasci,  sed  et  agnosci. 

5.  Denique  propter  hanc  agnitionem  dies  ista  ce- 
lebris  habetur,  et  insignis  dies  apparitionis.  Hodie 
enim  magi  ab  Onente  venerunt,  ortum  Solem  justH 
tiae  requirentes,  eum  de  quo  legitur :  Ecce  vir^ 


145 


IH  BPIPHARIA  DOHINI  8BRH0  I. 


146 


Oriens  namm  ilH  (Zaeh.  vi,  18).  Hodie  adoraye- 
runt  novum  Virginis  partum,  sequentes  novi  sideris 
ductum.  Nonne  et  hic  nobis  est  roagna  consolalio,  si- 
cut  in  iUo,  de  quo  locuti  sumus,  Apostoli  verbo?  IUe 
dixit  Deum;  isti  non  voce,  79S  sed  opere  dicunt. 
Quid  facitis,  o  Magi?  Quid  facitis?  Lactentem  puerum 
adoratis,  in  turgurio  vili,  in  vilibus  pannisl  Ergone 
Deusest  iste?  Deus  certe  in  templo  sancto  suo,  Do- 
minus  in  ccelo  sedes  ejus;  et  vos  eum  quaeritis  in 
vili  stabulo,  in  matris  gremio.  Quid  facitis,  quod  et 
aurum  ofTertis?  Ergo  rex  est  ipse?  Et  ubi  aula  regia, 
ubi  thronus,  ubi  curiae  regalis  frequentia  ?  Nunquid 
anla  est  stabulum,  thronus  prsesepium,  curise  fre- 
quentia  Josepb  et  Maria  ?  Quomodo  ita  insipientes 
facti  sunt  viri  sapientes,  ut  adorent  parvulum  despi. 
cabilem  tam  sua  aetate  quam  paupertate  suorum  ? 
Insipientes  facti  sunt,  ut  fierent  sapientes,  et  pra> 
docuiteosSpiritus  qaod  postea  praedicavit  Apostolus  : 
Qui  vuU  sapiens  esscy  stultus  fiat^  ui  sit  sapiens 
(/  Cor,  lu,  18).  Quia  enimpersapientiam  mundus  in 
sapientia  sua  Deum  cognoscere  non  poterat,  placuit 
Deoper  stultitiamprasdicationis  salvos  fieri  credeu'' 
ies  (/  Cor»  i,  21).  Nonne  limendum  erat,  fratres,  ne 
scandaiizarentur  viri  isti,  et  illusos  se  crederent, 
cum  tanta  indigna  viderent?  A  regia  civitate,  ubi 
regem  qnaerendum  conjectabant,  ad  Bethlebem  vil- 
lam  parvnlam  diriguntur;  ingrediuntur  stabulum, 
inveniunt  involutum  pannis  infantulum.  Non  illis 
sordet  stabulum,  non  pannis  offendunlur,  non  scan- 
dalizantur  lactentis  infantia;  procidunt,  venerantur 
ut  regem,  adoraut  ut  Deum.  Sed  profecto  qui  iUos 
adduxit,  ipse  et  iustruxit;  et  qui  per  steUam  foris 
admonuit,  ipse  in  occulto  cordis  edocuit.  Uaec  igitur 
Domini  declaratio  clarificavit  hanc  diem,  et  Ma- 
gorom  devota  veneratio  devotam  fecit  et  venera- 
bUem. 

6.  Nec  8ola  haec  apparitio,  sed  allera  quaedam, 
sicut  a  patribus  nostris  accepimus,  hodie  cclebratur ; 
qoae,  etsi  longo  post  tempore,  facta  creditur  hoc 
ipso  die.  Cum  enim  jam  Ghristus  triginta  annorum 
tempus  exegisset  in  carne,  qui  secundum  divinita* 
tem  idem  ipse  est,  et  anni  ejus  non  deficiunt,  inler 
populares  turl>as  ad  baptismum  Joannis  advenit; 
venit  tamquam  unus  e  populo,  qui  solus  erat  sine 
peccato.  Quis  eum  tunc  crederet  Filium  Dei?  quis 
putaret  Dominum  majestalis  ?  Yalde  quidem  humi- 
liaris,  Domine;  in  imis  absconderis,  sed  Joannem 
latere  non  poteris.  Nonne  ipse  esl,  qui  per  malernum 
oterum,  te  nondum  natum  nondum  natus  agnovil? 
Noane  ipse  est  qui  per  utriusque  materni  uteri  pa- 
rietes  te  agnovit;  et,  quia  turbis  clamare  non  potuit, 
saltem  matrem  suam  motu  exsultationis  edocuit  ? 
{Luc.  II,  41.)  Nunc  autem  quid?  Vidit  eum  Joannes^ 
ait  evangeUsta,  vementem  ad  se^  et  ait :  Ecce  Agnus 
Deif  eccequi  tollitpeccata mundi{Joan.  i,  29).  Vere 
agnus,  vere  humilis,  vere  mausuetus.  EccCj  inquit, 
Agnus  Dei^  ecce  qui  tollitpeccaiamundu  En  ipse  qui 
porgationem  iaciat  delictorum,  ecce  sentinaro  no- 
stram  pargaturus  advenit  :  et  tamen  post  hoc  tesli- 


a  monium  baptizari  vnlt  a  Joanne.  Tremit  iUe.  Quid 
mirum?  qnid,  inquam,  mirum,  si  tremit  homo,  nee 
audet  attingere  sanctum  Dei  verticem,  caput  ado- 
randum  angelis,  reverendum  Potestatibus,  tremen- 
dum  Principatibus?  Baptizari  vis,  Domine  Jesu?  Ut- 
quid  enim,  aut  quid  tibi  opus  fuit  baptismate  ?  Nun- 
quid  sano  opus  est  medicina,aut  mundatione  mundo? 
Unde  libi  peccatum,  ut  baptisma  sit  necessarium? 
Nunquid  a  patre?  At  patrem  quidem  habes,  sed 
Deum ;  et  sequalis  es  iUi,  Deus  de  Deo,  lumen  de 
lumine.  Nam  in  Deum  peccatum  cadere  non  posse 
quis  nesciat?  An  vero  de  Matre?  Nam  et  Matrem 
habes,  sed  virgo  est.  Quod  ergo  peccatum  ex  ea 
trahere  potuisti,  quae  te  sine  iniquitate  concepit,  et 

P  salva  integritate  peperit?  Quam  maculam  habere 

"  potest  Agnus  sine  macuia?  EgOy  inquit  Joannes,  a 
te  debeobaptimri^  et  tuvenis  adme?  Magnautriroque 
humiiitas,  sed  nuUa  comparatio.  Quomodo  enim  non 
humiUaretur  homo  coram  humili  Deo?  Sine  modo, 
inquit  Dominus  :  decet  enim  sic  nos  implere  omnem 
jugtitiam  (Matth.  iii,  14,  15).  Acquievit  Joannes,  et 
obedivit :  baptizavit  Agnum  Dei,  et  aquas  hvit.  Nos 
abluti  sumus,  non  ille :  quia  nobis  lavandis  aquse 
cognoscunlur  abluta;. 

7.  Sed  fortassis  minus  credis  Joannis  testimonio, 
709  quia  et  ipse  homo  est,  et  potes  habere  suspe- 
cluni ;  cognatus  ejus  est  cui  testimonium  pcrhibet. 
Ecce  testimonium  majus  Joanne,  testimonium  adve;- 
nientis  columbae.  Nec    incongrue  ad   indicandum 

r  Agnum  Dei  venit  columba ;  quia  nihU  meUus  agno 
convenit  quam  columba.  Quod  agnus  in  animalibus, 
hoc  columba  in  avibus  est.  Summa  utriusque  inno- 
centia,  summa  mansuetudo,  summa  simplicitas.  Quid 
enim  sic  aUenum  ab  omni  malitia,  sicut  agnus  ei 
columba?  Nocere  cuiquam  nesciunt,  Isedere  non  no- 
verunt.  Sed  ne  fortuito  casu  id  evenisse  causeris, 
ecce  testimonium  Dei  Patris.  Ecce  Deus  majestatis 
intonuit,  Dominus  super  aquas  multas  {PsaL  xxviii, 
3),  et  Vox  Patris  audita  est :  Hic  est  Filius  meus 
dilectuSt  in  quo  mihibene  complacui{Maith,mj  17). 
Vere  enim  hic  est,  in  quo  non  est  quod  Patri  displi- 
ceat,  quod  oculos  roajestatis  offendat.  Unde  et  ipse 
ait :  Quia  quas  placita  sunt  eiy  facio  semper  {Joan. 
VIII,  29).  Ipsum  inquit,  audite.  Ecce,  Domine  Jesus 

l^  vel  jam  nunc  loquere.  Quousque  siles?  quousque 
dissimulas?  Diu  tacuisti,  et  valde  diu;  sed  jam  nunc 
loquendi  Ucentiam  habes  a  Patre.  Quandiu,  Dei  vir- 
tus  et  Dei  sapientia,  quasi  infirmus  aUquis  et  insi- 
piens,  lates  in  populo  ?  Quandiu,  nobUis  Rex,  et  Rex 
coeU,  fabri  filium  te  pateris  appeUari  pariter  et  pu- 
tari?  Etenim  Lucas  evangelisia  testatur  quoniam 
adhuc  filius  Joseph  putabatur  {Luc,  iu,  23.)  0  hu- 
miUtas,  virtus  (^hristi  I  o  hunulitatis  sublimitas  1 
quantum  confundis  superbiam  noslra)  vanitatis?  Pa- 
rum  aUquid  scio,  vel  magis  scire  mihi  videor,  et 
jam  silere  non  possum,  impudenter  me  et  impru- 
denter  ingerens  el  ostentans,  promptus  ad  loquen- 
dum,  velox  ad  docendum,  tardus  ad  audiendum.  Et 
Christus  cum  tanto  tempore  sUebat  cum  se  ipsum 


147  S.  BEmUADl  ABBATI8  GLA)1«.VALLSNS1S  f  48 

abscondebal,  nunqukl  inanem  gloriam  metuebai?  /^  dete  regem  Salomoaent  in  diaderaaie,  quo  €orwtvit 
Quid  timerct  ab  inani  g^oria,  qui  est  vera  f  loria      cum  mater  sua. 


Patris?  Utique  timebat;  acd  noa  stbi.  NoJms  timebat 
ab  illa,  qyibus  noverat  esse  timendum;  n^^is  cave- 
bat,  nos  instruebat.  Tacebat  ore,  sed  instruebat 
opere ;  et  quod  postea  docuit  verbo,  jam  clamabat 
exemplo  :  DUcite  a  me  quia  miiii  sum  et  humilis 
corde  {Matth,  zi,  29).  Nam  de  infantia  Domini  pa- 
rum  aliquid  audio;  extunc  jam  usque  ad  hunc  tri- 
cesimum  annum  nibil  invenio.  Nunc  vero  jam  la- 
tere  non  potest,  qui  tam  manifeste  dcmonstratur  a 
Fatre.  Nam  in  prima  quoque  apparitione  eum  matre 
virgine  voluit  apparere,  quod  verecundia  quffidam 
in  virginitate  signaretur. 
8.  Tertia  quoque  apparitio  ejus  in  Evangelio  in- 


2.  Verumtamen  non  est  opus  illis  nostra  exhortar 
tione,  quoniam  ipsi  sunt  qni  desiderant  in  ilum 
prospicere.  IUis  enim  quanto  sublimitas  notior,  tanto 
bumilita^  preUosJor  et  amalulior  est.  Uade  (licet 
nobis  major  sit  caoaa  Isetitiae  :  ndtnM  enim  natus 
est,  et  nobis  datus)  tamen  ipsi  nos  praBvt^UDt,  ipsi 
nos  exhortantur.  Probat  hoc  angelus,  qut  gaudiam 
magnum  exangelizat  pastoribus,  et  qu»  oum  ea 
facta  est  mukitudo  coelestis  cxercitus  {Imc.  n,  CO, 
13).  Vobis  ergo  dicimus,  Mm  Sion,  aaimn  seeeula- 
res,  debiles,  delicat»  fiii»,  et  non  fitii,  in  quibtts 
nihii  est  fortitudinis,  nihii  est  virilis  animi  :  Egre" 
dimini,  filix  Sion.  Egredimini  de  sensu  carnis  ad 


venitur :  et  hsc  nihiloniintts  hodie  celebratnr.  Invi-  B  inteUectum  mentis,  de  servitute  oarnaiis  concupi- 


tatus  enim  ad  nuptias  Dominus,  vino  deficiente, 
c#mpa8sus  eorum  verecundisB,  aquam  mutavit  in 
viDum.  Hoc  etiamj  sicut  ait  evangelista,  signarum 
ejusfuit  iniiium  (Joan.  ii,  ii).  Itaque  inprunaap- 
paritione  bomo  verus  innotuit,  ubi  iater  vb§T9. 
matrk  infons  apparuit;  in  secunda  vero,  verum 
•ase  Dai  Filium  Patris  indicat  testimoninm ;  in  ter- 
tia  vero,  verus  esse  Deus  demonstratur,  ad  cujus 
imperium  natura  mutatur.  Tot  testimoniis  hodie 
confirmatur  fides  nostra,  tot  indiciis  roboratur  spes 
noslra,  tot  incentivis  inflammatur  charitas  nostra. 

SERMO  n. 

De  Magis,  ubi  exponitur  illud  de  CanticiSj  iii,  ii, 


scentiae  ad  liberUtem  spirituaKs  intelligenti». 
Bgredimini  de  terra  vestra,  et  de  cognatione  vestra. 
et  de  domo  patris  veslri,  et  videte  regem  Salomonem; 
alioquin  non  erit  tulum  vobis  videre  eum  ecclesia- 
sten.  Idcm  enim  qui  Salomon,  id  est  pacificus,  in 
exsilio  est  (14),  Ecclesiastes,  id  est  concionator, 
erit  in  judi^io,  Idida,  id  esi  dilcctus  Domini,  in 
regoo.  In  exsilio  mansuetus  ot  amabilis,  in  judicio 
}ustus  et  terribilis,  in  regno  gkmosus  et  admirabilis. 
%redimini  igilur,  et  videte  regem  Saloroonem  : 
nam  ubique  rex  est.  Licet  enim  regnmn  ejus  non 
sit  de  boc  mundo,  tamen  rex  est  etiam  in  bec  mun<^ 
do.  Inten*ogatus  siqoidcm,  Ergo  rex  es  H?  EgOy 


«  Egredimini,  llli(B  Sion^  et  videte  regem  'sahmo^  C  ^^^^'  ^^  ^  *^^^*  '*^'  ^*  ***  ^  ^^^  ***  mundum 

(Joan.  xvui,  87).  Hic  ergo  rector  est  morum,  in 


nem*  » 

i.  Tres  apparitiones  Domini  legimus  :  una  qui- 
dem  die,  sed  non  uno  tempore  factas.  Et  quidem 
mirabilis  secunda,  mirabilis  tertia  ;  sed  prima  appa- 
ritio  mirabilius  admiranda.  Bfirabilis  aquarum  mu- 
tatio,  mirabiHs  Joannis  et  columbee  pariter  et  pa- 
tem»  vocis  attestatio;  sed  illud  mirabile  magis, 
quod  agnitas  est  a  Magis.  Nam  quod  Deum  agno- 
seant,  itidicat  adoratio,  indieat  thuris  oblatio.  Nec 
solnm  Deum,  sed  et  regem  agnoscunt,  quod  desi- 
gnatur  in  auro.  Et  in  his  non  latet  eos  magnum 
(lietatis  sacramentum :  SOB  nnde  et  in  myrrha 
indicant  moritumm.  Adorant  Magi,  ct  ofTerunC  mn- 
nera  adhuc  sugenti  matris  ubera.  Sed  ubi  est,  o 
Magi,  ubi  est  pui*pura  regis  bujus?  Nunquid  viles 


judicio  discretor  meritomm,  in  regno  distributor 
prsemiorum. 

3.  Egredimini  proinde,  filiae  Sion,  et  videte  regem 
Salomonem  in  diademate,  quo  eoronavit  eum  ina- 
ter  sua,  in  corona  paupertatis,  in  corona  miseriae. 
Siquidem  coronatus  est  et  a  noverca  sua  corona 
spinea,  corona  miserias;  eoronandus  a  familia  sua 
corona  justitiae,  quando  exibunt  angeli,  et  toUent  de 
regno  ejus  omnia  scandah,  qnando  veniet  ad  jtrdi- 
cium  cum  senioribus  populi  sui;  cum  pugnabit  pro 
eo  orbis  terrae  adversus  insensatos.  Coronat  eum  et 
Pater  eorona  glorise,  sicut  ait  Psalmista  :  Ghria  et 
honore  coronasti  eum,  Domine  {PsaL  viM,  «).  Videte 
eimi,  filise  Sion,  in  diademate,  quo  coronavit  eum 


panniisti,  quibusest  invoIutus?Si  rexest,  diadema  D  mater  sua.  Suscipite  coronam  parvuli  propter  vos 

ejus  ubi  est?  Sed  vos  eum  vere  videtis  in  diadematc, 

quo  coronavit  enm  Mater  sua,  in  sacco  mortalitatis, 

de  quo  resurgens  ait :  Qm^conscidisti  saccnm  meum, 

et  circumdedisti  me  lcetitia  {Psal.  xxix,  Xt^.Egre" 

diminiy  filia!  Sion,  et  videte  regem  Salomonem  in 

diademate,  qu4)eoronavit  eum  mater  sua,  etc.  Egre- 

«iimifii,  vfftutes  angelicae,  incolae  civitatis  supernae. 

Ecce  rex  vester,  sed  in  corona  nostra,  in  diademate, 

qdo  eoronavit  eum  mater  sua.  Sed  his  delieiis  usque 

nfiodo  camistis,   hanc   hacleRus    dulcedinem   non 

gustastis.  Habetis  subHmitatem  ejus,  sed  humili- 

tatem  ejus  non  vidistis.  Egredimini  igitur,  et  vi- 


regis  vestri,  et  una  cum  Magis  humilitatem  ejus 
adorate,  quorum  fidei  devotio  vobis  hodie  ptt)poni- 
tur  in  exeniplum.  Gui  enim  comparabimus,  et  cui 
shniles  sestimabimus  vhros  istos?  Si  latronis  fidem, 
si  centurionis  confessionem  considem,  in  eo  supe- 
rexcellere  Vtdentur  isti,  quod  jam  tunc  miracula 
multa  fecerat,  jam  tnnc  a  multis  prsedieatus  fiierat, 
a  nmHis  adoratus.  Attamen  consideremus  quid  et 
illi  dixerint.  Gtamabat  latro  de  cmce  :  Domine, 
memento  mei,  dum  veneris  in  regnum  tuum  {Luc. 
xxfii,  42).  Ergone  per  sut^Hchim  ille  vadit  in  reg- 
num  ?  Quis  indrcavit  tibi  quoniam  oportebat  pati 


(\k)  Quae  abhinc  sequuntur  ad  finem  sectionis,  totidem  verbis  leguntur  in  sermone  50  de  Diversis. 


149 


IN  BPIFIANiA  DOMUa  8BRH0  lU. 


150 


GhrMtam)  €fi  iic-  kimro  in  gloriam  soamt  Tu  quo- 
que,  centario,  eum  unde  nosti?  Videm  quod  sic 
cUmam  eMpirassei :  Vere,  inquit,  hic  homo  Filius 
D€i  erat  (Marc.  xv,  39).  Mira  res,  et  omni  admira- 
tione  dignal 

f$0%  4.  Propterea,  rogo  vos,  intuemini  et  videte 
qoara  oculata  sit  Gdes ;  quam  lynceos  oculos  habeat, 
diligentins  considerate.  Gognoscit  Dei  Filium  lac- 
tentem,  cognoscit  in  ligno  pendentem,  cognoscit 
morientem  :  siquidem  latro  in  patibulo,  Magi  in 
stabub  cognoecunt ;  ille  clavis  infixum,  isti  pannis 
involutum:  centurio  vero  vitam  agnovit  in  morte. 
Isti  Dei  virtutem  in  teneri  corporis  infirmitate,  ille 
sammnn  Spiritum  in  exspiratione.  Isti  Dei  Yerbum 
in  iBfantia  cognovere  :  siquidem  quidquid  illi  ser- 
monibus,  isti  muneribus  confitentur.  Latro  regem, 
centurio  Dei  Filium  simul  et  hominem  pronuntiat. 
Et  quid  baec  tria  ipsa  magorum  munera  indicant, 
nisi  quod  in  thure  non  tam  Dei  Filium  monstravere, 
qnam  Deura?  Obsecramus  ergo,  cbarissimi,  'prosit 
Tobis  tanta  charitas,  quam  nobis  Deus  majestatis 
exhibuit;  tanta  humilitas,  quam  susccpit;  tanta  be- 
nignitas,  quse  nobis  per  Ghristi  humilitatem  appa- 
mit.  AgamuS  gralias  Bedemptori  et  mediatori  nos- 
itOf  per  quem  nobis  innotuit  tam  bona  erga  nos 
voluntas  Dei  Patris;  siquidem  talem  jam  novimus 
ejus  animnm,  ut  non  immerito  dicamus  :  Sic  curri- 
mus,  non  quasi  in  incertum  (/  Cor,  ix,  26).  Profecto 
enim  tale  est  erga  nos  cor  Dei  Patris,  quale  nobis 
expresalt  qni  de  ejus  corde  processit. 

SERMO  III. 

De  lectiaue  evangelica,  c  Ubi  est  quinatus  estRex 
Judasorum  f  »  {Matth,  ii,  1-11). 

i«  Necessarium  nobis  videlur,  fratres,  juxta  cae- 
ieramm  solemnitatum  eonsuetudinem,  etiam  solem- 
nitatis  hodiernae  vobis  exponere  rationem.  Interdum 
enim  contra  vitia  loquimur,  et  genus  illud  sermonis 
perntile;  sed  diebus  caeteris  videtur  opportunius 
eonvenire.  Festivis  autem,  et  maxime  in  prsecipuis 
solemnitatibus,  magis  circa  ea  quae  solemnitatis 
sunty  immorandum  videtur,  ut  pariter  et  erudiatur 
animos,  et  excitetur  affectus.  Quomodo  enim  cele- 
brabitis  quod  nescitis?  aut  quomodo  scietis,  nisi 
aanuntietur  vobis?  Propterea  non  sit  molestum  his 
qui  sunt  in  lege  periti,  si  parum  docti  morem  ge- 
rimuSi  ut  exigit  ratio  charitatis.  Gredo  enim  ne  ip- 
tos  quidem  suis  epulis  esse  fraudandos,  si  minus 
ernditis,  tanquam  popularibus  turbis,  grossiores 
prius  apposuerint  cibos.  Ita  vero  apponent,  si  fra- 
temae  cbaritatis  intuitu  placuerint  eis  quae  necessa- 
lia  sunt  non  satis  intelligentibus,  etsi  fortasse  minus 
Bceessaria  videantur.  Sic  autem  fragmenta  postmo- 
dum  recoUigent  sibiipsis,  si  diligentius  recogitantes 
subtiliora  quaeque,  tanquam  munda  animaha  rumi- 
naverint  quae  parum  intelligibiles  animos  prae  sub- 
tilitate  effugerint. 

2.  Solemnitas  igitur  hodiernae  diei  ab  apparitione 
nomen  ac<vepit.  Epiphania  qiiippe  apparitio  est.  Ho- 
die  ergo  apparitio  Domini  celebratur,  non  tantum 


1  una,  sed  trina,  sicut  a  patribus  nostris  accepimus. 
Hodie  enim  pai*vulus  rex  noster,  paucis  a  Nativitate 
diebus  transactis,  stelladeclaranteprimitiisgentium 
apparuit.  Hodie  quoque,  cum  jam  triginta  ferme  in 
dispensatione  carnis  egisset  annos  (qui  secundum 
divinitatem  idem  ipse  est,  et  anni  ejus  non  deficiunl), 
inter  populares  turbas  absconditus,  ad  Jordanem 
baptizandus  advenit ;  sed  testimonio  Dei  Patris  in- 
notuit  (Matth,  in,  43-17).  Hodie  nihilominus  cum 
discipulis  suis  vocalus  ad  nuptias,  deficiente  vino, 
signo  admirabili  suae  potentiae  aquas  in  vinum  mu- 
tavit  {Joan.  ii,  1-H).  Sed  delectat  eam,  quae  in  in- 
fantia  Salvatoris  facta  est,  apparitionem  diligentius 
intueri,  quoniam  et  dulcissima  est,  et  specialius  ho- 
die  noscitur  celebrari. 

3.  Hodie  ergo,  sicut  audivimus  in  evangelica  le- 
B  ctione,    Magi  Jersolymam   venerunt  ab  Oriente. 

Mcrito  sane  ab  Oriente  veniunt,  qui  Solis  justitiae 
novum  nobis  ortum  annuntiant,  qui  laetis  rumoribu^ 
lotum  mundum  illuminant ;  nisiquod  infelix  Judaea, 
8419  quia  lucem  oderat,  ad  fulgorem  novae  clarita- 
tis  obtenebratur,  ct  caligantes  oculi  ejus  coruscant^ 
radio  Solis  aeterni  multo  magis  excaecantdr.  Yenicn- 
lcs  ergo  ab  Oriente  Magi,  quid  dixerint  audiamus  : 
Vbi  est,  qui  natus  est  Rex  Judceorum  ?  Quam  certa 
fides,  et  nihil  penitus  haesitans !  Non  quaerunt  utrum 
natus  sit ;  sed  fiducialiter  loquuntur,  et  interrogant 
sine  dubitatione,  ubi  sit  natus  est  Rex  Judaeorum. 
Pon'0,audito  nomine  regis,  rex  Herodessuccessorem 
suspicatus  cxpavit.  Nec  mirum  si  turbatur  Herodes ; 
sed  quod  Jerusalem  civitas  Dei,  quae  visio  pacis 

Q  est,  cum  Herode  turbatur,  quis  non  miretur?  Vi- 
dete,  fratres,  quantum  noceat  iniqua  potestas; 
quomodo  caput  impium  subjectos  quoque  suae  con- 
format  impietati.  Misera  planc  civitas,  in  qua  re- 
gnat  Herodes;  quoniam  Herodianae  sine  dubio 
particeps  erit  malitiae,  et  ad  novae  salutis  ortum  H^- 
rodiana  movebitur  turbatione.  Gonfido  ego  in  Do- 
mmo,  quoniam  inter  nos  minime  regnabit,  etiamsi 
adesse  contingat;  quod  et  ipsum  Deus  avertatl  Nam 
Herodiana  malitia  et  Babylonica  crudelitas  est,  na- 
scentem  velle  exstinguere  religionem,  et  allidere 
parvulos  Israelis.  Si  quid  enun  ad  salutem  pertinens, 
si  quid  religionis  oritur,  quicunque  resistit,  quicun- 
que  repugnat,  plane  cum  iEgyptiis  parvulos  Israe- 
litici  germinis  necare  conatur ;  imo  cum  Herode 
nascentem  persequitur  Salvatorem.  Sedjam  inchoa- 

U  tam  prosequamur  historiam.  Gredo,  si  quis  conscius 
est  hujus  rei,  studiosius  sibi  cavebit  de  caetero ;  et 
Herodianum  exsecrabitur  animum,  ne  sunilem  exi- 
tum  sortiatur. 

4.  Ergo  quaerentibus  Magis  Regem  Judaeorum,  et 
sciscitante  a  Scribis  Herode  Dominicae  Nativitatis 
locum,  illi  juxta  prophetam  nomen  civitatis  edicunt. 
Gumque  recessissent  Magi,  et  reliquissent  Judaeos, 
ecce  stella  quam  viderant  in  Oriente^  antecebat  eos. 
Hinc  manifeste  datur  intelligi  quoniam,  humanum 
flagitantes  consilium,  divinum  amisere  ducatum ;  et 
conversos  ad  lerrenum  documentum,  signum  coeleste 


15t 


S.  BBRNARDI  ABBATIS  GLARie-VALLRNSIS 


15? 


deseruil.  Unde  et  relieto  Herode,  continno  gavisi  a  iii,  4).  Ecce  enim  in  evangelica  lectione  audiTimas 

«•  m    %  n<tl  •  _» 11 m.      ^"  *  •         *  A  9  MM  •    •  M 


sunt  gaudio  magno  valde.  Stella  enim  antecedebat 
eos,  usque  dum  veniens  staret  supra  ubi  [puer  erat. 
Et  intrantes  domum  invenerunt  puerum  cum  Ma^ 
ria  matre  ejus,  et  procidentes  adoraverunt  eum. 
Unde  vobis  hoc^  o  alienigenae  ?  Neque  enim  tantam 
invenimus  6dem  in  Israel.  Sic  vos  non  ofTendit  vilis 
habitatio  stabuli,  non  pauperes  cunaepraesepiifnon 
¥0s  pauperis  matris  prsesentia,  non  laclentis  infantia 
scandajizat  ? 

5.  Denique  apertis  thesauris  suis^  ait  evangelista, 
obtulerunt  ei  munera^  aurwn^  thus^  et  myrrham' 
Si  solum  oblulissent  aurum,  videri  fortasse  poterant 
paupertati  matris  voluisse  consulere,  ut  haberet  ni- 
mirum  unde  parvulum  posset  filium  educare.  Nunc 


quoniam  intrantes  domum  Magiinvenerunt  puerum 
eum  Maria  matre  ejus,  In  infiEintill  corpore,  quod 
virgineo  roater  fovebat  in  gremio,  quid  nisi  veritaft 
susceptse  camis  apparuit  ?  Quid  in  eo  quod  cum 
matre  parvulus  invenitur,  nisi  vems  homo  et  Tems 
hominis  filius  declaratur?  Jam  vero  et  in  secunda 
apparitione  vide  si  non  manifeste  vocis  patero»  tes- 
timonio  Dei  Filius  approbatur.  Coeli  naraque  aperti 
sunt  super  eum,  et  descendit  l^iritus  sanctus  oor- 
porali  specie  sicut  columba  in  illum,  et  vox  Patrts 
audita  est :  Hic  est  Filius  meus  dilectusj  in  quo 
mihi  bene  complacui  (Matth,  iii,  17).  Satis  equidera 
manifestum  est  ex  hoc  ipso,  satis  evidens  et  indubi- 
tabile,  quoniam  Dei  Pilium  necesse  est  Deum  esse. 


autem  offerentes  pariter  aumm,  thus  ct  myrrham;  p  Nam  et  Olios  hominum  homines,  et  ipsomra  qnoqne 


sine  dubio  spiritualis  oblationis  genus  insinuant.  Au- 
ram  enim  inter  divitias  saeculi  videtur  excellere ; 
quod  per  ejus  gratiam  omnes  nos  devote  obtulimus 
Salvatori,  cum  pro  ejus  nomine  ex  integro  dereli- 
quimus  substantiam  bujus  mundi.  Jam  vero  necesse 
et  ut,  qui  perfecte  terrena  contempsimus,  flagrant^ 
desiderio  coelestia  requiramus.  Sic  enim  offerimus 
et  thuris  odoramentum ;  quo  nimimm,  ut  in  Apo- 
calypsi  beati  Joannis  legis,  significantur  orationes 
sanctomm  (Apoc*  v.  8).  Unde  et  Propheta  in  psalmo : 
Dirigaturj  inquit,  oratio  mea  sicut  incensum  in 
conspectu  tuo  {Psal.  gxl,  2)  Sic  et  in  alio  loco  legis, 
quia  oratio  justi  coslos  penelrat  (Eccli,  xxxv,  21). 
Oratio,  inquam,  non  cujusiibet,  sed  justi.  Nam  qui 


animalium  fetus  ex  eodem  cum  eis  genere  esse  nemo 
est  qui  dubitet.  Vemmiamen,  ut  nullus  sacrilego 
errori  rcmaneat  locus,  qui  in  prima  apparitione 
vems  homo  et  filius  hominis  est  declaratus,  et  in  se- 
cunda  vems  nihilominus  Dei  Filius,  in  tcrtia  jam 
verus  De^is  et  auctor  naturae  probatur,  ad  cujus  nu- 
tum  natura  mutatur.  Nos  ergo,  dilectissimi,  Ghri- 
stum  Jesum  diligamus  nt  verum  hominem  et  fra- 
trem  nostmm,  honoremus  ut  Dei  Filium,  adoremns 
ut  Deum.  Secure  credamus  in  eum,  secure  creda- 
mus  ei  nos  ipsos,  fratres  mei,  cui  nec  potestas  deest 
salvandi  nos,  cum  sit  vems  Deus,  et  Dei  Filius,  nec 
bona  volunlas,  cum  sit  tanquam  unus  ex  nobis  vc- 
ras  homo,  et  hominis  filius.  Quomodo  namque  nobis 


avertit  aurem  suam  ne  audiat  legem,  oralio  ejus  erit  q  grit  inexorabilis,  propter  quos  faclus  est  similis  no- 


exsecrabilis. 

6.  Porro  si  justns  esse  volueris,  et  non  avertere 
aurem  tuam  a  mandatis  Domini,  ne  avertat  et  ipse 
suam  a  precibus  tuis,  necesse  est  ut  non  solum  prse- 
sens  saeculum  contemnas,  sed  et  ipsam  carnem  cas- 
tiges,  et  subjicias  servituti.  Nam  qui  dixit  :  Nisi  quis 
abrenuntiaverit  omnibus  qucs  possidet^  non  potest 
meus  esse  discipulus  (Luc.  xiv,  33),  et  alibi  :  Si  vis 
esse  perfectuSf  vade  et  vende  omnia  quce  habes^  et  da 
pauperibus,  et  veni,  sequere  me  {Mattk.  xix,  21), 
idem  ipse  in  alio  loco  ait :  Qui  vult  venire  post  mcj 
SII3  abneget  semeHpsum,  el  tollat  crucem  suam^ 
et  sequatur  me  (Luc.  ix,  23.)  Quod  exponens  Apos- 
tolus :  Quicunque^  inquil,  «un^  Christi^  carnem  suam 
cruci/ixerunt  cum  vitis  et  concupiscentiis(Galat.  v, 
24).  Duas  igitur  alas  habeat  oratio  nostra,  contem- 
ptum  mundi,  et  affiictionem  carais;  nec  dubium 
quiu  coelos  penetret,  el  dirigatur  sicut  incensum  in 
conspectu  Dei.  Erit  enim  graluui  bacrificiuuj,  et  ac- 
cepldbiiis  oblatio  nostra,  in  qua  eum  auro  et  thure 
fuerit  etiain  et  myrrha :  quse,  iicet  amara  sil,  tamen 
pcrutilis  est,  et  conservat  corpus  quod  mortuum  est 
propterpeccatum,ue  defluens  iu  vitiumputrefiat.Haec 
breviter  pro  imitanda  Magoram  oblatioue  sint  dicia. 

7.  Gaeterum  quoniam  apparilionem  hanc  esse  di- 
ximus,  quid  in  ea  appareat,  dignum  est  ut  quaera- 
mus.  Utique  secundum  verba  Apostoli  :  Apparuit 
benignitas  et  humanitas  Salvatoris  nostri  Dei  ( Tit. 


bis  passibilis  ? 

8.  Jam  si  desideratis  super  his  apparitionibus  ali« 
quid  ad  sedificationem  moram  audire,  illud  attendite, 
quod  primo  omnium  Christus  appareat  puer  cum 
Virgine  matre,  ut  simplicitatem  et  verecnndiam  ante 
omnia  quaerendam  nobis  doceat  esse.  Nam  et  pueris 
simplicitas  naturalis,  et  cognata  virginibas  verecun- 
dia  est.  Omnibus  ergo  nobis  in  conversionis  nostrse 
iuitio  nulla  magis  virtus  necessaria  est,  quam  sim- 
plicitas  humilis,  et  gravitas  verecnnda.  In  secunda 
vero  apparitione  venit  Salvator  ad  aquas  baptismi, 
non  quidem  lavandus,  sed  magis  a  Patre  testimo- 
nium  accepturus.  Hae  sunt  lacrymse  devotionis,  in 
quibus  non  indulgentia  peccatorum,  sed  beneplaci- 
tum  quaeritur  Dei  Patris,  cum  descendit  in  nos  spi- 
ritus  adoptionis  filiorum,  testimonium  perhibens 
spiritui  nostro  quod  sumus  filii  Dei,  ut  mellifluam 
nobis  vocem  de  coelo  videamur  audire,  qnia  vere 
Deus  Patcr  in  nobis  complaceat  sibi.  Nec  parum 
distatinter  has  lacrymas  devotionis,  et  aetatis  utique 
jam  virilis,  atque  eas  quas  primaeva  setas  inter  infan- 
tiae  vagitus  emisit,  lacrymas  utique  poenitentise  et  con- 
fessionis.  Vemmtamen  longe  ampiius  uthsque  prae- 
cellunt  aliae  quaedem  lacrymae,  quibus  et  infunditur 
sapor  vini.  Illas  enim  lacrymas  vere  in  vinum  nuitari 
dixerim,  quffi  fraternae  compassionis  affectu  in  fer- 
vore  prodeunt  charitatis ;  pro  qua  etiaro  ad  horam  tui 
ipsius  immenor  esse  sobria  quadam  ebrietate  videris. 


fS3 


IN  QGTAVA  BPlPHANIi:  SBRHO 


15* 


IN   OCTAVA  EPIPHANIiE. 
904  SERMO. 


De  eirctmeitume^  bapUsmOj  et  verho  Demini  ad  Joannem.  «  Sic  decet  nos  implere  omnem  justitiam.  » 

{Matth.  III,  15.) 

1.  Populo  durae  cervicis  cultellus  erat  necessa-  a  mirum  si  Baptista  contremuit?  Quis  vel  ipsa  cogi- 
riuSf  et  lapideis  cordibus  merito  cultri  lapidei  deb&-  •     .«  ^ 

bantur,  quaiibus  a  Jesu  Nave  facta  circumcisio 
memorantur  {Josue  v,  2,  3).  Noster  autem  Jesus, 
tanquam  agnus  mansuetus,  omnem  austeritatem 
abstulit.  Domine,  agnus  es  cum  luna  et  lacte  ve- 
niens  :  aufer  a  me,  obsecro,  cultellum  islum.  Durum 
enim  videtur  et  crudele,  parvulo  recens  nato  cul- 
trum  lapideum  adbibere.  Sic  agit  misericors.  Duri- 
tiam,  duris  bene  congruam  serris,  filiiscommutavit 
in  mansuetudinem,  ut  rubiginem  originalis  peccati, 
quam  vix  cultellus  eradere  poteral,  ex  hoc  jam  cum 
unctioDe  gratise  facile  lavet  aqua.  Nihil  ergo  mi- 
nim  si  pro  diversitate  temporum  mutata  sint  sa- 
cramenta,  ut  daretur  utrisque  quod  congruum  erat 


tatione  non  contremiscat  ?  0  quam  altum  erit  in 
judicio  caput,  quod  modo  sic  inclinatur  I  et  vcrtex 
qui  modo  tam  humilis  videtur,  quam  sublimis  et 
et  excelsus  tunc  apparebit !  SinCt  inquit,  modo  :  sic 
enim  decet  nos  implere  omnem  justitiam.  Siquidem 
que  in  plenitudine  temporis  venit,  et  in  quo  habitat 
plenitudo  divinitalis,  nibil  novit  nisi  plenum.  Nam 
et  legem  non  venit  solvere,  sed  implere  [Matth.  v, 
17).  Est  autem  juslitia  quaedam  stricta  et  angusta 
valde,  ita  ut  quam.  cito  pedem  verteris,  in  peccati 
foveam  cadas  :  nec  prseponere  se  aequali,  nec 
aequare  praeposito.  Uujus  definitio  est,  reddere  uni- 
cuique  quod  suum  est.  Altera  latior  et  amplior  ju- 
stilia,  nec  eequare  se  pari,  nec  infcriori  praeponere. 


eis.  Ipse  vero  Christus  utrumque  suscepit,  ut  tan-  d  Sicut  enim  grandis  et  gravis  est  superbia,  praeferre 

«•  1*«*  •■•■  A  *^  *•-  •»•»  1_  *   I   * 


quam  lapis  angularis  utrique  parieti  cohaereret,  ac 
si  duainim  capita  corrigiarum  cousuendo  connecte- 
ret,  sicut  et  Pascha  figuratum  ipse  complevit,  et 
Tcrum  protinus  inchoavit. 

2.  Sed  et  propterea  voluit  circumcidi,  ut  osten- 
deret  autorem  se  esse  veteris  legis,  sicut  et  Evan- 
gelii;  quoniam  qui  per  se  ipsum  ait  :  iVm,  quis 
renatm  fuerit  ex  aqua  et  Spiritusancto^nonintralnt 
in  regnum  caslorum  {Joan,  iii,  5\  ipse  idem  per 
servum  suum  prius  dixerat,  Omnis  anima  cujus 
prceputii  caro  circumcisa  non  fuerit,  peribit  de  po- 
pulo  9U0  (Gen,  xvii,  14).  Quod  si  solum  baptisma 
suscepisset,  videri  poterat  refugisse  circumcisio- 
nem,   tanquam  nibil  ad  se  pertinentem.  Si  vcro 


se  aequali,  aul  aequare  praelato,  ita  magnae  humili- 
tatis  est,  inferiorem  se  exhibere  aequali,  aut  aequa- 
lem  inferiori.  Maxima  et  piena  justitia  est,  se  in- 
feriorem  exhibere  etiam  ipsi  inferiori.  Sicut  enim 
summa  et  intolerabilis  superbia  est,  superiori  se 
praeponere  ita  inferiori  se  supponere  \alias  sub- 
dere],  summa  et  plena  justitia  est.  Quod  80& 
Joannes  ait,  Ego  a  te  debeo  baptizari  {Matth.  iii, 
14),  de  prima  fuit,  quia  superiori  se  subdidit : 
quod  autem  Christus  fecit,  de  plcna  justitia  fe- 
cit,  siquidem  ille  servuli  sui  manibus  se  incli- 
navit. 

5.  Videat  nunc  quisque  quem  imitetur,  hunc,  an 
eum  qui  extollitur  super  omne  quod  creditur  Deus, 


circumcideretur  et  non  baptizaretur,  quando  mihi  p  aut  quodcolitur  (//  Thess.  ii,4).  Studeamus  et  nos, 


persuaderi  posset  baptizari,  circumcisiooe  relicta? 
Nunc  itaque  post  circumcisionem  baptisma  susci- 
piens,  illud  mihi  tenendum  tradidit,  quod  ullimo 
suscepit., 

3.  Denique  communitatis  amator  et  commendator, 
qui  babitare  fiicit  unius  moris  in  domo  {PsaL  lxvii, 
7),  quomodo  communitatem  desereret,  et  alios 
scandalizaret?  Sic  enim  scandalizarentur  videates 
eum  non  circumcidi,  sicut  hodie  scandaRzaretur 
£cclesia,  si  iniantem  videret  non  baptizari.  Nec 
sdum  communitatis  et  unitatis  bouum  commenda- 
re,  sed  humilitatem  voluit  exhibere ;  ut  ligaturam 
vulneratorum  susciperet,  qui  solus  erat  absque  vul- 
nere.  Uinc  enim  Apostolus  dicit :  Misit  Deus  Filium 
suum  in  mundumf  natum  ex  mulieref  factum  sub 
lege  (Galai.  iv,  4). 

4.  Verum  ne  quis  forte  diceret :  Quod  circum- 
cisus  est  parentes  fecerunt  (parvulus  enim  erat), 
jam  triginta  annomm  ad  baptismum  ipse  perrexit. 
Indinatar  aub  BaptisUe  manibus  caput  tremendum 
potestaiibus,   et   principatibus   adorandum.    Quid 


obsecro,  fratres,  adimplere  omnem  justitiam.  Ipsa 
enim  est  via  per  quam  ad  laetitiam  venitur.  Nam 
laetitia  praemium  est,  justititia  vero  meritum  et  ma- 
teria.  Nam  de  ipsa  justitia  erit  laetitia  nostra,  quando 
Christus  apparebit  vita  nostra,  et  nos  apparebimus 
cum  ipso  in  gloria;  quoniam  ipse  est  qui  factus  est 
nobis  a  Deo  Patre  justitia.  Beati  vero,  qui  etiamnunc 
de  justitia  laetantur,  et  exhilarantur  in  conscientiis 
suis,  sugentes  mel  de  petra,  oleumque  de  saxo  du- 
rissimo.  Nunc  cnim  [alias^  autem]  videtur  laboriosa 
justitia  :  sed  veniet  quando  in  suavitate  et  jucun- 
ditate  sine  omni  labore  desideretur  in  habeatur, 
ametur  et  percipiatur,  quando  fruemur  ipsa  ju- 
stitia.  Vae  autem  his  qui  praetergrediuntur  viam, 
^  qui,  relicta  justitia,  vanam  et  Iransitoriam  laeti- 
"  tiam  quaerunt!  Cum  enim  de  transitoriis  quae- 
runt  laetitiam,  oon  poterit  non  transire,  ti*anseun- 
tibus  his  de  quibus  erat.  Sicut  enim  lignis  deti- 
cientibus  deficit  ignis,  sic  mundus  transit,  et  con- 
cupiscentia  ejus  :  haud  dubium  quin  et  laetitia 
quoque. 


155 


S.  BBRNARDI  ABBATiS  GLARiE-YALLBNSlS 


156 


DOMINICA  PRIMA  POST  OCTAVAM  EPIPHANIiE. 


SERMO  I. 

De  miraculo  facto  in  nuptiis<,(Joan.  ii,  4-11);  et  de 
eo  quod  Dominus  ait  «  Et  vos  similes  hominibus 

•'  exspectantihus  dominum  suum,  quando  rever- 
tatur  a  nuptiis.  {Luc,  xii,  36.) 

1.  In  lectionne  sancti  Evangelii  fratres,  hodie  au- 
dlvimus  quia  Dominus  noster  ivit  ad  nuptias.  Pacia- 
mus  ergo  quod  alibi  monet,  et  studeamus  similes  fieri 
hominibus  exspectantibus  dominum  suum,  quando 
retertatur  a  nuptiis,  Nam  tenenti  camicam  in  agro, 
et  vendenti  aliquid  vel  emenli  in  foro,  non  dicimus : 
Quid  exspectas?  neque  enim  similes  sunt  exspe- 
ctantibus.  Ei  vero  quem  videmus  stare  ante  januam, 
pulsare  crebrius,  ssepius  suspicere  ad  fenestras; 
nihil  mirum  si  dicitur  :  Quid  exspectas?  Hli  ergo 
sunt  similcs  cxspectantibus,  qui  non  surda  aure 
audicrunt :  Yacatey  et  vidcte  quoniam  ego  sum  Deus 
{PsaU  XLV,  H).  Veniet  Dominus  exspectantibus 
eum  in  vcritate,  qualis  erat  qui  dicit  :  Exspectans 
exspectavi  Dominum  (Psal.  xxxix,  I).  Vcniet  lan- 
quam  revertens  a  nuptiis,  inebriatus  vino  charilatis, 
et  immemor  iniquilatum  nostrarum.  Veniet  non  ex- 
spectantibus,  tanquam  revertens  a  nuptiis,  tan- 
quam  potens  crapulatus  a  vino.  Vere  [alias  Ve- 
niel]  ebrius,  et  immemor  miserationum  suarum. 
Tunc  enim,  quantum  ad  illos,  obliviscetur  mi- 
sereri  Deus.  Veniet  in  ira  et  indignatione,  tan- 
quam  fiiribundus;  sed,  o  Domine,  ne  in  furorc 
tuo  arguas  me.  Haec  modo  non  tam  de  praesen- 
tibus  nuptiis,  quam  pro  earum  occasione  sint  dicta. 

2.  Jam  vero  sequamur  una  cum  discipulis  ad 
nuptias  euntem  Dominum,  ut,  videntes  quod  factu- 
rus  est,  pariter  credamus  cum  illis.  Deficiente  vino, 
dixit  Mater  Jesu  ad  eum  :  Vinum  non  habetit.  Gom- 
passa  est  enim  eorum  verecundidB,  sicut  misericors, 
sicut  benignissima.  Quid  de  fonte  pietatis  procede- 
ret,  nisi  pietas  ?  Quid,  inquam^  mirum,  si  pietalem 
exbibent  viscera  pietatis?  Nomie  qui  pomum  in 
manu  sua  tenuerit  dimidia  die,  reliquia  diei  parte 
pomi  servabit  odorem?  Quantum  igitur  viscera  illa 
virtus  pietatis  affecit,  in  quibus  novem  mensibus 
requievit?  Nam  et  anle  mentem  replevit,  quam 
ventrem ;  et  cum  processit  ex  utero,  ab  animo  non 
recessit.  Durior  forlasse  et  austerior  videri  posset 
responsio  Domini  :  sed  noverat  ille  cui  loqueretur ; 
et  quis  loqueretur  illa  non  ignorabat.  Denique  ut 
scias  quomodo  responsum  ipsum  acceperit,  aut 
quantum  de  Filii  benignitate  prsBsumpserit  ait  SOB 
ministris  :  Qua^cumque  prasceperit  vobis,  servale, 
et  fadte. 

3.  Erani  autem  ibi  lapidew  hydiias  sex  positas. 
Uas  nunc  hydrias  puriiicandis  veris  Judaeis  non 
liUera,  sed  spiritu,  necesse  habemus  apponere,  vel 
magis  appositas  demonsti^arc.  Quia  enim  nondum 
pervcnit  Ecclesia  ad  perfectam  purificationem, 
quando  eam  sibi  Chrislus  exhibebit  gloriosam,  non 
babentem  maculam  neque  rugam,  aut  aliquid  hu« 


A  jusmodi ;  multis  interim  purificationibus  opus  habet, 
quatenus  sicut  abundant  peccata,  abandet  et  hidul- 
gentia;  sicut  multiplicatur  miseria,  sic  et  miseri- 
cordia  :  nisi  quod  non  sicut  delictum^  ita  et  donum. 
Gratia  enim  non  solum  peccata  lavat,  sed  et  merita 
donat.  Sex  igitur  hydriae  sunt  positae  his  qui  post 
baptismum.in  peccata  labuntur  :  de  his  enim  loqui- 
mur,  quia  de  his  sumus.  Exuimus  tunicam  veterem; 
sed,  henl  pejus,  reinduimus  eam.  Lavimus  pedes 
nostros :  sed  pejus  inquinavimus  eos.  Sicut  ergo 
quod  alius  inquinaverat,  lavit  alius,  sic  inquinatos 
a  nobis  lavari  opus  est  a  nobis.  Aliena  lavit  aqua, 
quos  culpa  inquinaverat  aliena.  Nec  tamen  sic  alie- 
nam  dixerim,  ut  negem  nostram;  alioqmik  nec 
inquinaret.  Sed  aliena  est,  quia  in  Adam  omnes 

n  nescientcs  peccavimus ;  nostra,  quia,  etsi  in  alio, 
nos  tamen  peccavimus,  et  nobis  justo  Dei  judicio 
imputabatur,  licet  occulto.  Verumtamen,  ut  Jam 
non  sit  quod  causeris,  o  homo,  contra  inobedien- 
tiam  Adae  datur  tibi  obedientia  Ghristi,  ut,  si  gratis 
venumdatus  es,  gratis  etiam  rcdimaris;  si  nesciens 
in  Adam  periisti,  nesciens  vivificeris  in  Ghristo. 
Nescisti  quando  ad  lignum  vetitum  vetus  Adam  te- 
tendit  manus  noxias;  nescisti  nihiiominus  quando 
in  ligno  salutifero  innoxias  manus  Ghristus  exten- 
dit.  A  primo  homine  in  te  manavit  maoula  qua 
inquinatus  es  :  a  Ghristi  laetere  aqua  qua  mundatus 
es.  Nunc  Jam  inquinatus  propria  culpa,  propria 
nihilominus  aqua  mundabens,  ab  illo  tamen  et 
per  illum,  qui  solus  est  purgalionem  faciens  pecca- 

p  torum. 

^  4,  Prima  ergo  hydria  et  prima  purgatie  in  com- 
punctione  est,  dequa  legimus  quoniam,tfi^fiacum^u^ 
horaingemuerit  peccator^omnium  iniquitatum  ejus 
non  recordabor  {Ezech,  xviii,  21,  22).Secunda  vero, 
confessio  est.  Omnia  siquidem  in  confessione  la- 
vantur.  Tertia,  eleemosynarum  largitio.  Hinc  enim 
habes  in  Evangelio  :  Date  eleemosynam,  et  ecce  om- 
nia  munda  sunt  vobis  {Luc.  xi,  41),  Quarta,  remis- 
sio  injuriarum,  secundum  quod  orantes  dicimus  :  Di' 
mitte  nobis  debita  nostra,  sicut  et  nos  dimittimus 
debitoribus  nostris (Matth.\iyi2).  Quinta  estafflctio 
corporis ;  unde  et  oramus,  ut  mundi  per  abstuien- 
tiam,  Deo  canamus  gloriam  (Hymn.  Eccles.  ad 
Prim.)  Sexta  est  obedientia  praeceptorum,  sicut 
audierunt  discipuli  (quod  utinam  audire   mereaihur 

U  et  nosl) :  Vos  mundi  estis  propter  sermonem  quem 
locutus  sum  vobis  (Joan.  xv,  3).  Nimirum  quia  non 
erant  sicut  hi  quibus  dicitur,  Sermo  meus  non  capit 
in  vobis  (Id,  viii,  37);  sed  in  auditu  verbi  obaudie- 
rant  ei.  Hae  sunt  sex  hydriae  positae  in  purificatio- 
hcm  nostram,  quae  vacuae  sunt  et  plenae  vento,  si 
pro  inani  gloria  observantur.  Aqua  replentur,  si 
timore  D<^  cnstodiantur,  quonmm  timor  Domini 
fons  vitae.  Aqua,  iiiquam,  timor  Domini  est,  etsi 
miiitis  sapida,  sed  optime  refrigerans  animam 
noxiis  desidertis  sestuantem.  Aqua  eet,  qvm  jaotila 


157 


DOMINICA  I  POST.  OGT.  KPIPHANI*  8BRM0  11. 


158 


mimici  ignita  possit  exstingnere.  Nam  nee  illnd  f^ 

dissonat,  qnod  aqoa  semper  ima  petit,  et  timor  ad 

nna  cogitationem  dedncit,  et  in  inferioribus  im- 

moratur,  atque  loca  horrenda  pavida  mecte  col- 

lostrat,  juxta  illud  :  Vadant  ad  porias  inferi  {Isai. 

zxxTni,   10).  Sed  divina  virtute  aqua  mntatur  in 

vinom,   quando  perfecta  cbaritas  foras  mittit  ti- 

morera. 

5.  Picnntur  autem  lapidea;  hydriae,  non    tam 

propier  duritiam,  quam  propter  stabilitatem.  Co- 

pientessittffulasmetretasbinas  vel  ternas.  Duaeme- 

tretae,  du|^x  timor  :  ne  forte  trudi  in  gehennam, 

ne  forte  ab  stema  vita  contingat  excludi.  Sed  qula 

de  contingente  futnro  sunt  ista,  et  blandiri  potest 

sibi  anima  dieens,  Postquam  aliqnandiu  in  volupti- 

tibos  tois  viveris,  ages  pocnitentiam,  nec  ista  jam  B 

caritarus,  nec  periturus  in  illa ;  bonum  est  adhibere 

et  tertium,  qoi  utique  spiritualibus  notus  est,  eo 

utilior,  quo  de  praesenli  9Q7  est.  Timent  enim  qui 

noverunt  spiritualem  cibum,  ne  quando  fortefrauden- 

inr  eo.  Cibo  siquidem  forti  egent  qui  manum  mise- 

runt  ad  fortia«  Yivant  de  paleis  ^gypli,  qui  deser- 

vioni  in  operibus  luti  et  lateris ;  nobis  fortior  cibus 

esl  necessarins,  qnoniam  nobis  grandis  restat  via, 

ni  ambnlemns  in  fortitudine  clbi  illius.  Ipse  est 

paaia  angelomm,  panis  vivus,  panis  quotidianus. 

Hic  esi  de  qno  nobis  promissum  est  quia  centu* 

plom  aedpidmus  in  boc  saeculo  {Matt.  xix,  $t9). 

Sicoi  eaim  mercenariis  et  quotidianns  cibus  datur 

in  i^re  et  merces  servatur  in  iine,  sic  Dominus 

vitam  stemam  in  fine  reddet,  et  interim  centu-  G 

pkim  repromitlit,  ex  exhibet  (15).  Quid  ergo  mi- 

ram  ai  timel  ne  perdat  banc  gratiam,  qoi  ]am 

eooeecotos    esl    eam?  Haec  est   metreta  tertia, 

qoam  aob  disjonclione  signanler  posuit,  eo  quod 

oon  omniqm-    sil   :    quia  nec    omnibus    centu- 

plom  repromissam^  sed  solis  qui  omnia  retiqoe- 

nat. 

SERMO  II. 
De  spiritiialibus  nuptiis  in  evangelica  historia  desi- 

gnatis  [Mas,  De  mutatione  aquas  m  vinwn] . 

{i0wn.  n,  i-ii.) 

!•  In  opertbos  Domini,  fratree,  et  minus  capaces 
aotmoa  exterior  eonsideratio  paacit,  el  qui  magis 
eztireitatos  habent  sensus,  solidiorem  intns  cibum 
invenianl,  et  soaviorem,  tanquam  adipem  medul- 
lamqoe  frnmentL  Sunt  enim  et  exteriori  specie  " 
deieciaJlHlia,  ^t  interiori  virtute  muUo  delectabiliora ; 
qoemadmodom  et  ipse  exterius  quidem  speciosus 
eral  forma  pra^  flUis  hominum,  interius  aulem 
tanqoam  candor  iuds  aeternae,  etiam  ipsis  supere- 
mineQS  vultibus  angelorum.  Apparebat  enim  foris 
l^mo  sine  colpa,  caro  sine  peccato,  agnus  sine 
macola,  Quam  spedosi  pedes  annuntiantis  pacem, 
anmynliantis  bpna  (ba,  lu,  7)  1  sed  multo  specio- 

(iftf  Badem  verlMi  in  Dedamatioiiibns,  mm  Ber- 
Mnla  ittcleaoeaicripye  mtL,  refBrl  GaMfriw  oom, 
M^.il|i)i  boc  .oentnpW»  quod  9eroar<Jhis  relimsif 
propniun  asserit,  gratiam  devotioois,  dehcias  ehari- 
Cttb;  gibrianfrbonse  consdentiae,  et  gaudinni  etiam  in 


eitts  et  pretioeins  capnt  ejas  :  quoniamcapit  Cbristi 
Deus.  Delectabiiis  aspectus  heminis  in  quem  pec- 
catum  non  cadit»  et  beali  oeuli  qui  viderunt ;  sed 
muito  magis  beati  mundo  corde,  quoniam  ipsi  Deum 
videbunt  (Matth.  v,  8).  Denique  cnm  pervenisset 
ad  nudeum,  testam  jam,  licet  decoram  valde,  non 
reputabat  Apostolus,  dicens  :  Etsi  cognovimus  ali' 
quando  Christum  secundum  camem,  sed  nunc  jam 
non  novimus  {llCor,  v,  16).  Nimirum  qnia  Domimn 
ipse  praedixerat  :  Caro  non  prodest  quidquam,  spiri' 
tus  est  qui  vivificat  {Joan.  vi,  64).  Sed  haee  est 
Bapiemia  quam  loquiiur  Paulus  inter  perfectos , 
non  inler  eos  quibus  legimus  ab  eodem  diclam : 
mhil  arbitratus  sum  me  scire  inter  vp<,  nisi  Jesum 
Christum,  et  hunc  crucifixum  (/  Cor,  u,  6, 2).  Totus 
suavis  est,  lotos  salubris  est,  lotus  deiectabilis , 
totns  denique  secundum  sponsae  vocem  desidera* 
bilis  (Cantic.  v,  16).  Sicat  autem  in  eo  ostensum 
est,  sic  et  in  operibus  ejus  repcries.  Nam  et  super- 
ficies  ipsa,  tanquam  a  fbris  considerata,  decora  est 
valde,  et  si  quis  fregerit  nucem,  intus  inveniel  quod 
jocondius,  sit,  et  muito  amplius  delectabile.  Non 
sic  apud  Patres  Yeieris  Testamenti  reperies.  Nam 
in  operibus  eomm  decora  et  delectabilis  est  signifi- 
catio  mystiea;  ipsa  tamea  si  per  se  considereatnr, 
invenientur  irfiquando  minus  digna,  ut  sunt  facta 
Jacob,  adttlterium  David,  el  multa  similia.  Preliosa 
quidem  Mint  fercula,  sed  vasa  non  adeo  pretioaa, 
Et  fortasae  propterea  dictom  est,  Tenehrosa  aqua 
in  wiribus  aeris ;  quoniam  tenebrosee  nubes  illae 
fuemnt  :  ei  subjunetum  est  de  Domino,  Pra^  ful- 
gore  in  conspectu  ejus  nubes  transierunt  {Psal. 
XVII,  12,  13). 

2.  CredOtjam  adverlistis  ad  quid  haec  dioere 
velim.  Attdistia  enim  liodie  miraculttm  £sctom  in 
nuptiis,  initium  utique  signorum  Domini ;  cujus  et 
historia  satis  est  admirabilis,  et  significatio  amplius 
delectabilis.  Magnum  enim  divinae  majestatis  indi- 
cium  fuit,  ad  nutum  Domini  aquam  in  vinum  con- 
verti ;  sed  cst  illa  MIS  multo  melior  mutatio  dex- 
terae  Excelsi,  quam  in  ista  praBfiguravit.  Omnes 
enim  nos  ad  spirituales  nuptias  vocati  sumus,  in 
quibus  uUque  sponsus  est  Christus  Dominus;  unde 
canimus  in  Psalmo  :  Et  ipse  tanquam  sponsus  pro^ 
cedensde  thalamo  suo  (PsaL  xviii,  6).  Sponsavero 
nos  ipsi  sumus ,  si  non  vobis  videtur  incredibile, 
et  omnes  simul  una  sponsa,  et  animae  singulorum 
quasi  singulae  sponsae.  Sed  quando  hoc  sentire  po- 
terit  fragiiitas  nostra  de  Deo  suo,  quod  eo  affectu 
se  [alias  nos]  diligat,  quo  diligitur  sponsa  a  sponso  ? 
Multum  enim  haec  sponsa  sponso  suo  inferior  genere, 
inferior  specie,  inferior  dignitate.  Attamen  propter 
iEthiopissam  istam  de  longinquo  Filius  aeterni 
Regis  advenit,  et  ut  sibi  desponsaret  illam,  etiam 
mori  pro  ea  non  timuit.  Moyses  quidem  iEthiopis» 

trihttlatione  esse  didt  num.  79,  Ita  fere  Bernardas 
in  sermone  4  in  psalmum  xc,  num.  1  et  2.  Confer 
sequentem  sermonjem  3  posl  octavam  Epiphaniae, 
num.  8. 


159 


S.  BBRN\RDI  ABBATIS  GLAR^YALLBNSIS 


160 


«am  diuii  azorem,  sed  non  potoit  iSthiopisse  a 
mutare  colorem  :  Christus  vero  quam  adamavit 
ignc^ilem  adhuc  et  fcedam,  gloriosam  sibi  exibebit 
Ecclesiam,  non  habentem  maculam  neque  rugam. 
Murmuret  Aaron,  murmuret  et  Maria,  non  nova, 
sed  vetus ;  non  Maier  Domini ,  sed  soror  Moysi 
{Num.  xii) ;  non  nostra,  inquam ,  Maria  ;  illa  enim 
sollicita  est,  si  quid  forte  deest  in  nuptiis.  Vos 
autem,  ut  dignum  est,  murmurantibus  sacerdotibus, 
murmurante  Synagoga,  toto  alTectu  in  gratiarum 
actione  versamini. 

3.  Unde  enim  tibi,  o  humana  anima,  unde  tibi 
hoc  ?  Unde  tibi  lam  insestimabilis  gloria,  ut  ejus 
sponsa  merearis  esse,  in  quem  desiderant  angeli  ipsi 
prospicere  ?  Unde  tibi  hoc,  ut  ipse  sit  sponsus  tuus, 
cujus  pulchritudinem  sol  et  luna  mirantur,  ad  cujus  J' 
nutum  universa  mutantur  ?  Quid  retribues  Domino 
pro  omnibus  quse  retribuit  tibi,  ut  sis  socia  mensie, 
socia  regni,  socia  denique  thalami,  ut  introducat  te 
Rex  in  cubiculum  suum  ?  Vide  jam  quid  de  Deo  tuo 
sentias,  vide  quantum  de  eo  pnesumas,  vide  quibus 
brachiis  vicarise  charitalis  redamandus  et  amplec- 
tendus  sit,  qui  tanti  te  aestimavit,  imo  qui  tanti  te 
fecit.  De  latere  enim  suo  le  reformavit,  quando 
propter  te  obdormivit  in  cruce,  et  [alias  additur  ob 
hoc]  somnum  mortis  excepit.  Propter  te  a  Deo 
patre  exivit,  et  matrem  Synagogam  reliquit,  ut 
adhaerens  ei,  unus  cum  eo  spiritus  efQciaris.  Et  tu 
ergo  audi,  filia,  et  vide,  et  considera  quanta  sit  erga 
te  dignatio  Dei  tui ;  et  obliviscere  populum  tuum,  et  p 
dumum  patris  tui.  Desere  carnales  affectus,  sircula-  ^ 
res  mores  dedisce  ;  a  prioribus  vitiis  abstine,  consue- 
tudines  noxias  oblivisccre.  Quid  enim  putas?  nonne 
stat  angelus  Domini  qui  secet  te  mediam,  si  forte 
(quod  avertat  ipse !)  alterum  admiseris  amatorem  ? 

4.  Jam  enim  desponsata  es  illi,  jam  nuptiarum 
prandium  celebratur ;  nam  coena  quidem  in  cqs\o  et 
in  aula  aeterna  paratur.  Verumtamen  nunquid  ibi 
vinum  deficiet  ?  Absit !  Inebriabimur  ibi  ab  ubcrtate 
domus  Dei,  et  torrente  voluplatis  ejus  potabimur 
(PsaL  XXXV,  9).  Paratum  est  profecto  iilis  nuptiis 
flumen  vini;  vini,  inquam,  quod  Iseliticat  cor ;  siqui- 
dem  fluminis  impetus  laetificat  civitatem  Dei  (PsaL 
XLV,  5).  Nunc  autem  quoniam  grandis  nobis  resiat 
via,  prandium  quidem  accipimus  hic,  etsi  non  in  Q 
tanta  copia,  quod  plenitudo  et  saiietas  coenae  reser- 
vetur  setemae.  Hic  ergo  nonnunquam  vinum  deflcit, 
gratia  scilicet  dcvotionis,  et  fervor  charitatis.  Quo- 
ties  mihi  necesse  est,  fratres,  post  lacrymosas  quc- 
rimonias  vestras,  exorare  Matrem  misericordia)  ut 
suggerat  suo  benignissimo  Filio  quoniam  vinum  non 
habealis  ?  Et  ipsa^  dico  vobis ,  charissimi,  si  pie  a 
nobis  pulsata  fnerit,  non  deerii  necessitati  nostrae; 
quoniam  misericors  est,  et  mater  misericordiae  Nam 

bi  compassa  est  verecundiae  illorum  a  quibus  fuerat 
in«itata ;  multo  magis  compatietur  nobis,  si  pie  fuerit 

(16)  Is  fuit  abbas  ApoUo.  Vide  ViUs  Patrum. 


invocata.  Placent  enim  ilii  nuptiae  nostrae,  et  perti- 
nent  ad  eam  multo  amplius  illis;  nimiram  de  cujus 
utero  tanquam  e  thalamo  suo,  coelestis  Sponsos  pro- 
cessit. 

SII9  5.  Sed  quem  non  moveat,  quod  in  nuptiis 
illis  respondit  Dominus  benignissimae  ac  sanctissimas 
matri  suae,  dicens  :  Quid  mihi  et  tibi  est,  mulier  f 
Quid  tibi  et  lUi  est,  Domine  ?  Nonne  quod  fllio  et 
matri  ?  Quid  ad  illam  pertines  [alias  pertinet]  quae- 
ris,  cum  tu  sis  benedictus  fructus  ventris  ejus  im- 
maculati  ?  Nonne  ipsa  est  quae  salvo  pudore  conce* 
pit,  et  sine  corruptione  te  peperit  ?  Nonne  ipsa  est, 
in  cujus  utero  novem  mensibus  moratus  es,  cujus 
virgineis  uberibus  lactatus  es,  cum  qua  jam  duo- 
decim  annorum  faclus  de  Jerusalem  descendisti, 
et  eras  subditus  illi?  Nunc  ergo,  Domine,  quid  mo* 
lestus  cs  illi,  dicens,  Quid  mihi  et  tibi  ?  Multum  per 
omnem  modum.  Sed  manifeste  jam  video  quod  non 
velut  indignans,  aut  confundere  volens  virgims  Ma- 
tris  tcneram verecundiam,  dixeris :  Quidmihi  et  tibif 
cum,  venienlibus  ad  te  juxta  Matris  praeceptum  mi- 
nislris,  niliil  cunctatus  fadas  quod  illa  suggessit. 
Ulquid  ergo,  fratres,  utquid  sic  respondebat  prius  ? 
Ulique  propter  nos,  ut  conversos  ad  Dominum  jam 
non  solUcitet  carnalium  cura  parentum,  et  necessi- 
tudines  illao  non  impediant  exercitium  spirituale. 
Quandiu  enim  de  mundo  sumus,  debitores  nos  con- 
stat  esse  parentibus.  Ad  postquam  reliquimus  nos- 
metipsos ,  multo  magis  ab  eorum  sollicitudine 
liberi  sumus.  Unde  el  legimus  fratrem  quemdam  in 
cremo  conversantem,  cum  ad  eum  camalis  frater 
auxilii  gratia  adventasset,  respondisse,  ut  adiret 
alterum  fratrem  eorum,  cum  ille  utique  jam  obiisset. 
Cumque  admiratus  qui  venerat  responderet  quia 
ille  obiit  eremita  se  quoque  similiter  obiisse  re- 
spondil  (16).  Optime  ergo  nos  docuit  Dominiis  ne 
solliciti  simus  super  propinquis  carais  nostrae  plas 
quam  religio  postulet,  quando  ipsi  Bfatri,  et  tali 
Matri,  respondit :  Quid  mihi  et  tibi  est,  mulier  ?  Sic 
et  in  alio  ioco  cum  suggereret  ei  quidam  quoniam 
foris  staret  cum  fratribus  Domini,  quaerens  ei  loqui, 
rcspondit :  Quce  est  mater  mea,  et  qui  sunt  fratres 
mei  (Matth,  xii,  48}  ?  Ubi  modo  sunt  qui  tamen  camap 
liter  et  inaniter  super  camalibus  propinquis  suis  solent 
essc  solliciti,  ac  si  adhuc  viverent  et  ipsi  cum  eis  ? 

6.  Sed  videamus  jam  quid  sequitur.  Erant,  ait 
EwBnge\isiSLyhydrias  sex  posita^  secundum  purificaHo 
nem  Judmrum,  Vel  ex  hoc  potesmanifestius  adver- 
tere  non  plenitudinem,  sed  praeparationem  nuptia* 
rum  esse,  ubi  nimirum  adhuc  opus  est  purificatione. 
Desponsationis  ergo  nuptiae  istae  sunt,  non  copuiatio- 
nis.  Absit  enim  ut  credamus  illis  in  nuptiis  fore 
vasa  puriticatlonis,  quando  gloriosam  sibi  Christus 
Ecclesiam  exhibebit,  non  habentem  maculam,  neque 
rugam,  aut  aliquid  hijyusmodi !  ubi  enim  [aiiat  aa- 
tem]  non  erit  macula,  quae  puriticatio  erit  necessa- 
ria?  Nunc  utique  lavandi  terapuB  est,  nunc  porifi- 
cationem  patet  esse  necessariam,  quando  nemo 


161 


IN  SBPTUAGBSIMA  SBUMO  i. 


162 


maiidus  a  sorde,  nec  infans  cujas  est  unias  diei  A  Jacob  ad  Rachelis  amplexus,  Lia  a  palre  supponitor 


fibi  soper  terram.  Nunc  abluitar  sponsa,  nunc  puri- 
fieatur,  ut  in  coelestibus  illis  nuptiis  sponso  suo  sine 
onrni  macula  prsesentelur.  Quaeramus  ergo  hydrias 
sex,  In  quibus  haec  ablulio  Judseorum,  id  est  conti- 
tenfium,  purificatio  fiat.  Nam  si  dixerimus  quia 
peceatum  non  habemus,  nos  ipsos  seducimus,  et 
Yeritas  in  nobis  non  est,  quae  sola  liberat,  sola  sal- 
Tat,  sola  laTat.  Quod  si  conBteamur  peccata  nostra, 
non  deerunt  veris  Judaeis  purificationis  hydriae; 
quoniam  fidelis  estDeus,qui  dimittat  nobis  peccata, 
et  emundet  nos  ab  omni  iniquitate  (/  Joan,  i,  8,  9). 
7*  E|^  quidem  sex  hydrias,  sez  observantias 
art>itror  esse,  quas  ad  purificanda  confitentium 
corda  sancti  patres  instituere,  et  omnes  illas,  ni 


{Gen.  XXIX,  22-24).  Nobis,  fratres,  qui  ministri 
sumus  et  servi  vestri,  per  Christum  nobis  prsecipitur 
implere  hydrias  aqua,  quoiies  deest  vinum.  Ac  si 
dicatur:  Illi  devotionem  desiderant,  vinum  requi- 
runt,  fervorem  fla^iritant;  sed  nondum  venit  hora 
mea:  implele  hydrias  aqua.  Quae  est  enim  aqua 
sapienliae  salutaris,  etsi  non  adeo  suavis,  nisi  fons 
vitae,  et  initium  sapientiae  timor  Domini?  Didlur 
ergo  ministris :  Incutite  metum,  et  spiritu  timoris 
non  tam  vasa  quam  corda  replete  ;  quia,  ut  ad 
charitatem  perveniant,  initiandi  sunt  a  timore,  ut 
dicant  et  ipsi,  A  timore  ttw  concepimusj  Domine,  et 
parturivimus  spiritum  salutis  (Isaij  xxvi,  18).  Sed 
quomodo   implebuntur  hydriae  ?  Praedixerat  enim 


fallor  ,   hie  poterimus  invenire.   Prima  siquidcm  d  Evangeiisia :  Capientes  singula:  metretas  binas  vel 


hydria,  continentia  est  castitatis,  qua  diluitur  quid- 
quid  ante  luxuria  inquinavit.  Secundavero  jejunium 
est,  ut  quod  maculaverat  crapula,  nunc  abstinentia 
rauhdet.  Per  segnitiem  quoque  et  otiositatem,  quae 
immica  esi  animae,  multas  contraximus  sordes  con- 
tra  Dei  sententiam,  in  sudore  vultus  alieni,  non 
DOBtrit  pane  vescentes  (Gen.  ni,  19);  propter  hoc 
qnoque  tertia  hydria  nobis  apponitur,  ut  sordes  illae 
in  labore  roanuum  diluantur.  Sic  SIO  et  per  som- 
Dolentiam  cseteraque  noctium  et  tenebrarum  opera, 
multa  deliquimus;  ideo  quoque  quarta  hydria  vigi- 
iiarum  observantia  ponitur,  ut  nocte  surgentes  ad 
confiteiidum  Domino,  non  bonas  noctes  praeteriti 
tonporis  redimamus.  Jam  vero    de   lingua    quis 


^erna5.  Quae  sunt  dune  mctretae,  quaeve  tertia?Uti- 
que  duplex  timor  communis,  et  notus  omnibus;  at  ter- 
tius  quidem  minus  communis,  et  minus  notus.  Primus 
mus  enim  timor  est,  ne  cruciemur  in  gehenna; 
secundus,  ne  exclusi  a  visione  Dei  privemur  tan^ 
inaestimabili  gloria ;  tertius  replct  animam  omni 
sollicitude  timidam,  ne  forte  deseratur  agratia. 

9.  Et  quidem  omnis  timor  Domini,  sieut  aqua 
exstinguit  ignem,  sic  exstinguit  peccati  concupiscen- 
tiam ;  sed  is  maxime  cum  ad  omnem  tentationem 
statim  occurrit,  ne  forte  contingat  amitterre  gratiam, 
ut  sibi  derelictus  homo  labatur  quotidie  de  malo  in 
pejus,  de  peccato  minori  in  graviorem  cnlpam; 
quales  utique  mullos  videmus  cum  in  sordibus  sunt. 


neseiatt  quam  multum  inquinaverit  nos  per  vaniio-  p  lordescenles  adhnc.  Nam  adversas  timorem  istum 


qoia  et  mendacia,  per  detrationes  et  adulationes, 
per  verba  malitiae  et  verba  jactantiae?  Pro  his  onmi- 
bns  necessaria  est  hydria  quinta,  silentium  scilicet, 
eostos  religionis,  et  in  quo  est  fortitudo  nostra. 
Sexta  quoque  bydria  disciplina  est,  qua  non  nostro 
arbitrio,  sed  alieno  vi^mus,  ut  deleatur  quidquid 
indisciplinate  vivendo  deliquimus.  Lapidea  sunt 
haec,  dura  sunt,  sed  necesse  habemus  in  his  lavari, 
nisi  forte  voiumus  [alias  voluerimus]  propter  ioedi- 
tiates  nostras  a  Domino  accipere  libellum  repndii. 
Attamen  in  eo  quod  dicuntur  lapideae,  non  solum 
dnritia,  sed  multo  melius  soliditas  potest  intelligi; 
quoiiiam  non  lavant  haec,  nisi  firma  stabilitate  per- 
manserint. 

S.  Ait  ergo  Dominus  ad  ministros :  Implete  hydrias 
aqua^  Quid  sibi  istud  vult,  Domine?  Ministri  soUi- 
eitisantdevinipenuria,  et  tu  dicis :  Implete  hydrias 
aqua.  Hli  de  poculis  cogitant,  et  tu  praecipis  ut  vasa 
pnrificationis  impleant.  Sic  omnino,  sic  suspiranti 


0 


non  est  unde  sibi  blandialur  anima  sive  de  minori 
forte  quantitate  peccati,  sive  de  emendatione  futura. 
Talibus  enim  blandimentis  impediuntur  aliquatenus 
duo  prima  genera  timoris.  Praecipit  ergo  nobis  Do- 
minus,  ut  hac  aqua  hydrias  impleamus,  Sunt  enim 
aliquando  vacuae,  et  plenae  vento,  si  quis  tamen 
adeo  insanus  est  nt  in  eo  per  vanitatis  studium  illae, 
quas  praediximus,  observantiae  mercede  perpetua 
vacuentur,  ut  sunt  fatuae  virgines,  in  quarum  vasis 
oleum  non  habetur  (Matth.  xxv,  5).  Interdum  autem 
(quod  pejus  est)  plenae  quidem  sunt,  sed  plenae  yene* 
no,  quod  est  invidia,  murmur,  rancor  animi,  et 
detractio.  Propterea  ne  forte  subintrent  isla,  dum 
vinum  deest,  jubemur  implere  hydrias  aqua,  ut 
observentur  mandata  Domini  in  timore ;  quae  tunc 
mutatur  m  vinum,  cum  timor  expellitur  a  charitate, 
et  implenlur  omnia  fervore  spiritus  et  jucunda  de- 
votione  (17). 


IN  SEPTUAGESIMA. 

SERMO  I.  xiii,  47)  91 1.  Propterea  enim  vos  libentef  auditis, 

I.  Magna  mihi  consolatio  est,  fratres  mei,  in  verbo      quia  ex  Deo  estis.  Nec  ignoro  quod  alio  in  loco  dicit 

illo  Domini,  Qui  ex  Deo  est,  verba  Dei  audit  {Joan.     Scriptura :  Ex  ipso^  et  per  ipsum^  et  in  ipso  sunt 


(17)  Confer  sermonem  55  de  Diversis,  ubi  eodem  fere  modo  hydriae  istai  moraliter  explicantur,  et  de 
metreiis  sermonem  57. 


153 


S.  BEKiNAilDl  ABBATiS  OLAUili^VALLBiNSlS 


m 


iwumiiififH.  IX,  36).   S«d  nulio aliter  sunt  ex eo,  j^  adversus  vitia  illa  proccsserit^  qulbus  sese  Uikj^n- 
cpiii  secaBdum  beati  Joannis  Evangelittm,  non  ex      tiunt  obligatos,  dissimalaBt,  et  avertunt  oculos  cor- 


wluntate  camis  nati  suntt  sedex  Deo  {Joan,  i,  l^). 
Unde  et  inveoies  ab  eodem  Joanne  in  Epistola  sua 
scriptum  :  Omnis  quinatus  est  ex  DeOy  non  peccat; 
sedgeneratiocaslestisconservatillum{IJoan.  \,  18). 
Hon  peccatj  inquit,  id  est  non  permanet  in  peccato ; 
quia  conservat  illumj  uliqueutperire  nonpossit,  ea 
quse  falli  non  potest  generatio  cxlestis.  Sive  non 
peccats  id  est,  tantumdem  est  ae  si  non  peccet,  pro 
eo  scilicel  qued  non  imputatur  oi  peccaium :  generor 
tio  enim  cosiestis  etiam  in  hac  parte  conserwat 
iilum  (18).  Sed  generationem  istam  quis  enarrabit  ? 
Qui  poteat  dicere :  Ego  de  declis  sum,  ego  de  prsB'* 
destinatis  ad  vium,  ego  de  nwnero  filiorum?Qai8 


dis,  aut  qualibet  adinventione  palliant  vilia  {aUa$ 
audita),  et  seducunt  miseri  semetipsos.  In  his  ergo 
salutis  signa  non  video,  magis  autem  vereor  ne  forte 
propterea  non  audiant  verbum  Dei,  quia  non  sunt 
ipsi  ex  Deo.  In  vobis,  fratres;  (Deo  gratias)  vere  in- 
venio  aurefi  audiendi ;  nimirum  cum  in  emendatione 
vestra  sine  nkora  appareat  fructus  verbi,  sed  etiam 
inler  loquendum,  fateor,  nonnunquam  sentire  mibi 
videor  fervorem  studii  vestri.  Eienim  quanto  abun- 
dantius  sugitis,  tanto  amplius  replet  ubera  mea  di- 
gnatio  Spiritus  sancti ;  et  tanto  cqpiosus  datur  quod 
propinem  vobis,  quanto  dtiiis  quod  propinatur  hau- 
ritis  {aUas  bausistis).  Propterea  ssapius  loquor  vobia. 


hasc,  inquam,  dieere  potest  ?  reclamantc  nimirum  B  etiam  prseter  consuetudiaera   Ordinis  nostri.  Soio 


Scriptara,  Nescit  homo  si  sit  dignus  amore  an  odio 
{Eccle.  IX,  1).  Gertitudinem  utique  non  habemus  ; 
sed  spei  fiducia  consolatur  nos,  ne  dobilationis  hujus 
anxietate  penitos  crnciemor.  Propter  hoc  data  sunt 
sigua  qusedam  et  indicia  manifesta  salutis,  ut  indu- 
bitabile  sit  eam  esse  de  numero  electorum,  in  quo 
ea  signa  permanserint.  Propter  hoc,  inqoam,  quos 
{yripscivit  Deus,  et  pmdestraavit  oonformes  fieri 
imaginis  PiHi  sui ,  ut  qoibas  certitedinem  negat 
caasa  «ollicitudinis,  vel  fidueiam  praestet  gratia  con- 
solatlonis.  Hoc  enim  est  unde  semper  soihciti,  et  in 
timore  et  tremore  humiliemur  necesse  est  sub  potenti 
manu  Dei,  quoniam  qaales  samnS)  nosse  possomus 
Yel  ex  parte;  quales  autem  faturi  simus,  in  nosse 


enim  quie  dixerit :  Si  quid  supererogsuferis,  cum 
rediero^  reddam  tibi  {Luc.  x^  35). 

3.  Initium  Sepluagesinue^  fratres,  lM>die  celebrat- 
tur,  cujus  nomen  in  universa  Ecdesia  celebresatia 
habetur.  Jam  vero  dico  vobis,  ohansfiimi,  qoia 
plurimum  in  hoc  nomine  eoH^atior  mihi  ipsL  Gohi- 
raovetar  enim  intra  me  spiritus  meaa,  suspirans 
nimiram  ad  patriam  iUam  in  qua  nec  mimem  est 
iiec  mensBfa  nec  pondus.  Quandiu  enim  in  pradem 
et  mensura  et  numero  universa  corporia  et 
bona  fecipio  ?  (}aanti  merceBarii  in  domo  Patris 
abundant  panibus,  ego  aatem  hic  iame  pereo !  hhm 
de  corporaii  cibo  ad  Adam  diclam  est,  et  penrenit 
asque  ad  me  :  M  sudtfre  vuUus  tuivesceris  pane  tm» 


penitus  nobis  impossibte  est.  Itaque  qui  stat,  Tideat  £  {Gen.  iii,  19).  Sed  et  eum  Iabor«vero«  panii  dalar 


ne  cadat ;  et  in  ea  forma  qn»  salutatis  indicium  eet, 
et  argamentnm  pnedestinationis,  pereeveret  atqae 
proficiat. 

2.  Porro  inter  ea  quae  fiduciam  praestant  el  nrnte- 
riam  spei,  unum  illud  maximum  est,  de  quo  nunc 
ccepimus  loqui :  Qui  ex  Deo  est,  verba  Dei  audit. 
Monnullos  enim  sic  interdum  audientes  invenies,  ac 
si  nibii  omnino  ad  eos  pertineant  qnse  dicuntar ; 
non  intrare  cor  saum,  non  discutere  mores  suos, 
non  cogitare,  ne  forte  quod  audiunt,  dictum,  sit 
propter  eos.  IMagisaatem  si  forte  sermo  Dei  viviiset 
efficax,  qui  sao,  ei  non  ejos  qui  loquitur,  arbitrio 
fertur  quocanque  volaerit  ;  si,  inqaam,  manifeste 

(18)  Hieloea8,etsi  qui  sunt  apud  fiemardam  alii 
similes,  neutiquam  £avent  triplici  haereticorum  errori.ul 
Primo,  Joviniani  ac  Pelagii,  qui  justos  sine  ullis  jpec- 
catis  vitam  agerc  contendebant.  Secmido,  Calvmi  et 
sequacium,  qui  justificatum  negant  posse  a  ch«ritate 
excedere,  Tertio,  eorumdem  qui  fideies  justificari 
asserunt  per  meram  non  imj^utationem  peccatornm. 

Quod  speciat  ad  primum.  b.  doctor  mentem  suam  - 
aperit  sermone  23  m  Cant.,  n.  15.  Sed  manifestius 
libro  Dc  gratia  et  libero  arbitrio,  cap.  9,  exj^rtemis 
iUad  Joaaiiis  in  :  4)mnis  qui  natus  est  ex  Deo^  etc. 
c  Hoc  »  inquity  dictum  est  de  praedestinatis  ad 
vitam  :  non  quod  omnino  non  peccent,  sed  qaed 
peccatom  ipsis  nen  impatetar ,  quia  vel  paniiar 
condigna  poeniteniia,  vel  in  charitate  absconditur.  » 
Yide  etiam  sermonem  4  de  Diversis. 

De  secundo  vero,  sciUcet  quod  charitas  semel 
habita  possit  amitti,  in  epistola  42,  ad  Henricum 


mihi  in  pondere,  919  potoB  in  meoiura,  pnUneAla 
in  BHmero.  Et  de  corporali  quidem  sic.  Qnid  vero 
de  spiritaali?  Utique  anteqnam  comedamy  «wpiffQ, 
atqae  atinam  cum  suq^iravero  et  flavero,  vel 
fragmentam  exiguum  merear  de  eodesti  oonvivio, 
et  tanqaam  catellus  edam  de  miebqae  cadnnt  de 
mensa  dominoram  meomml  Q  Jerusalett,  eivitas 
Begis  magni,  qui  te  ex  ad^e  frumenti  aatiai,  et 
quam  flaminis  impetns  Isetificatl  in  te  nea  pondos 
utique  nec  mensura,  sed  satietav  eat  et  alfloentia 
summa.  Sed  necbabes  nameramf  qaippe  eujBBpafti- 
eipaUo  ejuB  in  idipsum.  Ego  vero,  qni  tiHas  aana  in 
vicissifii^e  et  anmero,  qoande  veniaan  ad  aoam 

,Senonensem,  cap.  4,  de  fide  ficta  aeens,  ita  nro- 
nuntiat:  «  Recedunt  ergo  quidam  a  fide.  qilltfTeri- 
tats  asserit :  conseqtienter  et  a  salute,  qola^SaMfor 
redarguit :  inde  noB  cofligimas  qaod  et  a  charilate, 
sine  oua  aahts  esse  aon  poterit, »  etc.  Vide  Melchio- 
rem  Canum,  hb.  iv  De  loeis  theok)|Qcis,  can.  alti^o, 
in  respons.  ad  8  argum.  ac  Guilleimum  E^tiuM  'in 
prsedictum  locum  Joannis,  ubi  S.  Bemardi  senten- 
tiam  expendunt. 

Qood  std  tertium  attinet,  justificationem  non  con- 
sistere  in  sola  Dei  non  imputatione,  sed  in  quadam 
supematurali  qualitate,  manifeste  docet  S.  doctor 
vanis  in  locis,  diserte  vero  epist.  11  adCarttrasten- 
ses,  et  ex  ea  is  Tractatudeailigendo  Deo,  cap.  ult. 
sic  scribens :  «  Itaque  charitas  dat  charitatem,  sub- 
stantiva  aceidentalem.  Ubi  dantem  sifpaificat,  nomen 
est  substantiae;  ubi  donum,  qnalltatis.  »  Tid6  ser- 
monem  27  in  Cant. 


165 


LN  SBPTUAGBSIMA  SEdMO  II 


166 


qnam  roqiiire?  quando  satiabor  apparenle  A 
gloria  taa,  Domine  ?  qnando  inebriabor  ab  ubertate 
domos  tuae,  et  torrente  voluptatis  tuae  potabis  mc  ? 
Ndnc  enim  tam  exigua  sunt  stillicidia  stillantia  su- 
per  terram,  ut  nec  glutire  qnidem  possim  salivam 
neam. 

4.  Sic  onmino,  sic  verum  est,  fratres,  quoniam 
modo  omnia  dantur  in  pondere  et  mensura  et  nu- 
Biero;  sed  veniet  dies  quando  omniasunt  cessatura. 
Nam  de  numero  quidem  legimus,  quoniam  sapientim 
illUu  non  est  numerus  {Psal.  cxlvi,  5).  £t  alio  in 
loco  apud  eumdem  propbetam  :  Delectaticnes  in 
dexUra  tua  usque  in  finem  (Psal.  xv,  11).  Audi 
etiam  apod  Apostolum  pondus  sine  pondere  :  Supra 
modum,  inquit,  in  sublimitate  ceternum  pondus 
gloriw  (11  Cor.  iv,  17).  Audi  pondus  aetemum ;  sed  p 
altende  quiapraemiserit,  supra  modum.  Sic  etCbris- 
tum  audio  mensuram  sine  mensura  promittentem  : 
Mensuramj  inquit,  confertam^  et  coagitatam,  et  <u- 
pereffluentem  (Luc.  vi,  38).  Sed  quando  venient 
ista  ?  Profecto  in  fine  praesentis  Septuagesim»,  quod 
eat  tempns  captivitatis  nostrae.  Sic  enim  legimus, 
qnod  captivati  a  fiabyloniis  filii  Israel,  terminum 
acceperant  annonim  septnaginta ;  quibus  tansactis 
redieront  in  sua,  cnm  instauratum  est  templumi  et 
dntas  reaedifioata  (Jerem.  xxv,  xxix,  et  Esdr.^  etc.). 
At  yero  captivitas  nostra,  fratres,  quando  fini«{tur 
qoae  tot  annis,  ab  initio  utique  mundi,  protenditur? 
Qiando  liberabimor  a  servitate  ista  ?  quando  restau- 
nbitiir  Jarasalem,  civitas  sancta?  Utiqne  completa 
bae  Septoagesima,  quaa  ex  denario  et  septenario  C 
eoaatai,  propter  decem  raandata  quse  aocepimos,  et 
sept^n  impedimentaquibas  amandatorum  obedien- 
lia  relardamar. 

.  5.,  Primum  enim  impedimentam  nostcum  et  occu- 
paiio  gravis,  est  ipsa  necessitas  hujus  miseri  cor« 
poris^  quod,  dum  modo  somnum,  modo  cibum,  modo 
vestem,  caeteraque  simUia  quserit,  haui  dubium  quin 
frequenter  impediat  nos  ab  exercitio  spirituali.  Se- 
eando  loco  impediunt  nos  vitia  cordis,  ut  est  levi- 
tai^  snapicio,  impatientiae  aut  invidiae  motus,  laudis 
appeUtiOS^  et  similia,  qaas  qnotidie  experimor  in 
^K^.  TerUnm  et  quartom  impedimentam  accipe 
•^voapeiitatem  bujus  siecali  et  adveraitatem.  Sicat 
enim  eorpus  quod  corrumpitur,  aggravat  animam,  D 
aie  deprimit  etiam  terrena  inhabitatio  sensum  multa 
•eofitaBtfim  ;(Sap.  ix,  15).  Utrinque  ergo  cave  a 
JaqMO.tentationis,  et  quaere  arroa  justiti»  a  dextris 
^  a  sinistris.  Qaintum  impedimentom  gravissimum 
el  pariculosissimum  ignorantia  nostra  est.  In  multis 
eaim  omnino  incertum  habemus  quid  agere  debea* 
mas,  ita  ut  quid  oremus,  sicut  oportet,  nesciamos. 
Sextom  impedimentum  est  adversarius  noster,  qui 

(19)  Ita  qoidem  usus  Ecclesiae  jam  inde  ab  aevo 
Geregorii  llagni  lerebat,  praeterquam  apud  Gister- 
.oienGes»  fii  nempe  AUeiuia  ante  Quadragesimam 
(qttbd  Bernardo  Abaelardus  objicit  epistola  quinta) 
non  intermittebant  ex  prsescripto  Benedictinae  Re- 
galsti,  eap.  15.  AUamen  longe  ante  Bemardam  afoba- 
tea  in  sniodo  Aqaisgranensi  anni  S17  usam  Ronla- 


tanquam  leo  rngiens  circoit  qnaerens  qnem  devoret 

(/  Petr.  V.  8).  Atque  utinam  in.istis  sex  tribulatio- 

nibus  liberaremur,  ut  vel  in  septima  non  tangerei 

nos  malum,   nec  apprehenderet  nos  periculam  in 

falsis  fratribus.  Utinam  soli  impugnarent  nos  roaligoi 

spiritus  cum  suggestiooibus  suis,  et  nihil  nocerent 

homines  perniciosis  exemplis,   persuasionibus  im- 

portunis,   sermonibus  adulationis  vel  detractionis^ 

atque  aliis  milie  modis.   Videtis  certe  quam  necQS- 

sarium  sil  ut  adversus  haec  septem  pericula,  quibus 

impedimur,  septiformis  Spiritus  sancli  anxilio  sur 

blevemur.   Pro  his  enim  septem,  quibus  ab  obser* 

vanlia  Decalogi   retardamur,   in  lectu  pcenitenti» 

Septuagesima  prsesens  agitur.    Unde  et  reticetar 

interim  9t3  Alleluia  solcmne  (19)«  et  human« 

transgressionis  historia  miserabilis  ab  exordio  re* 

censetur. 

SERMO  II. 

De  eo  quod  scripium  est^  « Immislt  Dominus  sop<h 
rem  in  Adam  (Gen.  ii,  21-24).  » 

1.  Immisit  Dominus  soporem  in  Adam.  Immisit  et 
in  sc  ipsum,  factus  nimirum  secundus  Adam;  sed 
est  distantia  forte  nou  parva.  Ilie  enim  soporatus 
videtur  prae  excessu  contemplationis ;  Chriatus  mi* 
serationis  affectu  :  ut  in  illum  soporem  immiserit 
veritas,  in  hunc  charitas,  cum  utraque  sit  Dominus* 
Ait  enim  Joannes  evangelista  :  Deus  charitas  est 
{I  Joan.  IV,  16);  et  ipse  Dominus  :  Ego  sum  via^ 
veritas  et  vita  (Joan,  xiv,  6).  Sane  soporem  Christi 
solius  charitatis  fuisse  nemo  dubitat,  vel  nomine 
tenus  Christianus.  Siquidem  accubuit  (20)  nt  leo» 
non  victus  plane,  sed  vicior,  potestale  propria  ponens 
animam,  somnum  mortis  excipiens  propria  voluntate. 
Caeterum  qualis  et  ille  sopor  dicendus  est  fuisse  vel 
credenduSj,  quem  Dominus  immisitin  Adam,  in  quo, 
sine  sensu  omnino  doloris»  in  mulierem  aedificandam 
costa  sublata  est  de  latere  dormientis?  Mihi  quidem 
nonnisi  incommutabilis  veritalis  inluitu,  et  abysso 
divinae  sapienliae,  corporeis  excedens  sensibus  obdor- 
misse  videtur ;  quod  ex  ejus  verbis  vel  maximo 
conjici  potest.  Rediens  nimirum  indicat  quo  abiisset, 
dum,  tanqufun  ebrius  de.  cella  vinaria  veniens,  et 
eructans  illud  magnum  sacramentum  quod  tanto 
post  in  Christp  et  in  Ecclesia  A^slolus  commenda- 
vit :  Hoc  nunCf  inquit,  os  ex  ossibus  meis;  et  : 
Propter  hoc  relvnquet  homo  patrem  et  matretn^  et 
adha^ebit  uxori  suas^  ei  erunt  duo  in  eame  una 
(Ephes.  v.  31,  32).  An  tibi  penitus  obdormiaae 
videtur,  qui  in  hanc  vecem  excitatus  erupit,  et  non 
magis  dicere  potuisse  :  Ergo  dormio^  et  cor  meum 
vigilat  (Cant,  v,  2). 

2.  Verum  id  quidem  sine  pnejudicio  dixorim,  si 
eui  forte  aliter  visom  fuerit,  majdi^e  si  qaid  aliud 

num  praetulerant,  eap.  30.  h  nondum  ebtintiemt 
tempore  S.  Benedieti,  imo  nec  Sepluifi^esimaft  insti- 
tutio.  Yeterem  usum  inculcat  concilium  iv  Toleta- 
num  anni  633. 

(20 )  Sic  legendum,  non  occubuit,  ut  accubitus 
reieratur  ad  seperem. 


1G7 


S.  BBRNARDl  ABBATiS  GLARifrVALLfiNSlS 


168 


in  sanctorem  paginis  invenitar.  Neqne  enim  commn-  ^ 
nem  arbitror  fuisse  soporem,  ant  noslris  similem 
somnis,   quos  nec  contemplationis  excessus,   nec 
miserationis  afTectus,  sed  inBrmitatis  defectus  im- 
mittit;  quos  nec  veritas,  nec  charitas,  sed  necessitas 
parit.   Grave  siquidem   jugum  super  fiiios  Adam 
(Eccli,  XL,  1);  non  autem  in  principio  super  Adam, 
sed  nunc  jam  super  tilios  ejus.  Quid  non  grave  mi- 
seris,  quibus  et  vivere  labor  est  ?  quibus  et  (quod 
pauci  videntur  advertere,  sentire  penitus  nemo)  ipse 
quoque  sensuaiitatis  usus  invenitur  oneri,  adeo  ut 
nequeat  sustineri,   nisi   alterna  requie  foveamur? 
Quid  non  labor,  et  dolor,   et   afflictio  spiritus  ex 
omnibus  quse  sub  sole  sunt,  quando  et  illud  ei  gra- 
vissimnm  est,  quod  potissimum  delectatur,  vegetaiio 
scilicet  et  sensificatio  carnis  ?  Nimirum  quam  sit  ei  d 
dulce  consortium,  triste  divortium  manifesiat,  dum 
vix  tandem  avelli  potest,  dum  corruptio  ipsa  corpo- 
ris  penitus  intolerabilis  est  vegetanti.  Sane  non 
sinipliciler  corpus,  sed  corpus   quod  corrumpituri 
aggravat   animam  (Sap.  ix,   15);  ut  immunem  ab 
hoc  gravamine  primi  parentis  animam  noveris  ex- 
stitisse,  donec  adhuc  corpus  gereret  [alias  degeretj 
incorruplum.  Nimirum  in  libertale  posuit  eum  Deus, 
ut,  inter  summa  et  infima  versans,  et  in  ilia  excede- 
ret  sine  difficultate,  et  ad  hsec  sine  illecebra  aut 
necesitate    descenderet;   illa     penelrans    naturali 
vivacitate  et  puritate  mentis,  haec  auctoritate  diju- 
dicans  praesidentis.  Denique  adducta  sunt  animalia 
ad  Adam,  ut  videret  quid  vocaret  ea  {Gen,  ii,  19); 
npn  ipse   aliqua  curiositate  ductus  est  ut  videret  p 
ea. 

3.  Non  sic  in  nobis  libera  ratio,  sed  undique  ei 
luctandum  est.  Sic  enim  et  ab  inBmis  visco  quodam 
captiva  91 41  tenetur,  et  a  summis  indigna  repellitur : 
ut  nec  ab  his  sine  dolor  possit  avelli,  nec  ad  illa 


sine  magno  gemitu  vel  raro  queat  admitti.  Hinc 

nempe  vim  fadunt  qui  quserunt  animam  meam,  ut 

clamare  necesse  sit :  Infelix  ego  homo^t  quis  me  libe" 

rabit  de  corpore  morHs  hujus?  (Rom.  vii,  24.)  Inde 

priusquam  comedam  suspiro,  quia  regnum  coelomm 

vim  patitur,  et  violenti  rapiunt  illud  (Matth.  xi,  12). 

Nihilominus  tamen   et  illic  unitas,  et  hic  tenenda 

divisio  est,  sicut  et  Adam  soporatus  est  in  contem- 

platione,  et  animalia  nominum  impositione  discrevit. 

Sic  nimirum,  sic  et  Abraham  in  sacrificio,  non  qui- 

dem  volatilia,  sed  animalia  legitur  divisisse  (Gen. 

w,  9,  10).  Et  Martha  erga  multa  turbatur,  cum 

unum  sit  necessarium.  Necessarium  plane  unum, 

et  maxime  necessarium,  quoniam  haec  pars  optima, 

qua^  non  auferetur  (Luc.  x,  41,  42).  Cessabit  divisio 

cum  venerit  plenitudo,  et  erit  totius  sanctse  civitatis 

Jerusalem  pariicipatio  in  idipsum.  Interim  Spiritus 

sapientise  non  modo  unicus ,  sed  et  multiplex  est : 

interiora  quidem  in  unitate  solidans,  sed  sub  judicio 

exteriora  distinguens.  Utrumque   tibi  in  primitiva 

Ecclesia  commendatur,  quando  mulHtudinis  creden- 

tium  erat  cor  unumy  et  anima  una^  ne  volatilia 

scinderentur;  dividebatur  autem   singulis  prout 

cuique  opus  erat  (Act.  iv,  32,  35),  ut  animalia  se- 

carenlur.  Sit  igilur  etiam  in  nobis,  charissimi,  unitas 

animorum  ;  unita  sint  corda,  diligendo  unum,  quae' 

rendo  unum.  adhserendo  uni,  et  idipsum  invicem 

sentiendo.  Sic  nimirum  exterior  ipsa  divisio  et  eva- 

dit  pericalum,  et  scandalum  non  incurrit ;  dum  vide- 

licet,  etsi  propria  cuique  tolerantia ,  propria  quoque 

nonnunquam  in  terrenis  agendis  sententia,  sed  et 

diversa  interdum  dona  gratiarum,  nec  membra  om- 

nia  actum  eumdem  videntur  habere ;  unitas  tamen 

interior  et  unanimilas  ipsam  quoque  multiplicitatem 

coUigat  et  constringat  charitatis  glutino,  et  vinculo 

pacis. 


IN  CAPITE  JEJUNII. 


SERMO  I. 

Quid  sit  ungere  caput,  et  faciem  lavare  [Matth.  vi, 

16,  17). 

1 .  Hodie,  dilectissimi,  sacrum  Quadragesimse  teni- 
pus  ingredimur,  tempus  militiae  Christian».  Non 
nobis  singularis  est  hsec  observatio ;  nna  omnium 
est,  quieunque  in  eamdem  fidei  conveniunt  unitatem. 
Quidni  commune  sit  Cliristi  jejunium  omnibus  Chri- 
stianis?  quidni  caput  suum  membra  sequantur  ?  Si 
bona  suscepimus  ab  hoc  capite,  mala  autem  quare 
non  sustineamus  ?  An  respuere  tristia  voitunus,  et 
commnnicare  jucundis?  Si  ita  est,  indignos  nos 
capitis  bujus  participatione  probamus.  Omne  enim 
quod  patitur  ille,  pro  nobis  est.  Quod  si  in  opere 
saiutis  nostrae  ei  coUaborare  piget,  in  quo  deinceps 
coadjutores  nos  exhibebimus  illi?  Non  est  magnum 
si  jejunet  cum  Ghristo,  qui  sessurus  est  ad  mensam 
Patris  cum  ipso.  Non  est  magnmn  si  compatitur 
aiembmm  capiti,  cum  quo  et  gbrificandum  est. 


Feiu  membrum,  quod  buic  adhfieserit  per  omma 
capiti,  et  sequetur  illud  quocunque  ierit.  Alioquin 
si  forte  abscindi  separarique  contingat,  privetur 
statim  necesse  est  etiam  spiritu  vitae.  Quaecunque 
Q  enim  portio  capiti  non  cohseret,  unde  ei  jam  sensus 
aut  vita?  Nec  sane  deerit  qui  expositam  occupet, 
ut  ne  tunc  quidem  sit  absque  capitc.  Germinabit 
rursum  radix  amaritudinis,  venenatum  caput  iterum 
pullulabit ;  illnd,  inquam,  caput,  quod  in  eo  contri- 
verat  ante  fortis  mulier;  mater  Ecclesia.  Dico  autem 
quando  per  eam  regeneratus  est  in  spem  vitse,  quem 
natura  filium  irae  mater  camalis  ediderat. 

2.  Videbit  ergo  jam,  si  fuerit  qui  revelatos  habeat 
815  oculos  cordis,  et  spiritoaliter  intueatur,  hor- 
rendum  omnino  monstrum,  corpus  quidem  hominis, 
caput  autem  dsemonis  habens.  Non  solum  autem, 
sed  etiam  erant  sine  dnbio  novissima  hominis  illius 
pejora  prioribus,  cum  vipereum  illnd  caput,  quod 
prios  fuerat  amputatum,  non  absque  septem  nequio- 


I 


169 


IN  CAPITE  JBiUNII  SERMO  I. 


m 


ribos  se  referUUur.   Quis  non  solo  contremiseai  a  Christus  repetit :  sed  ne  tibi  pereat  qnidcpiid  ad 

!•-  A         *^_.ll-,  — .  ^ I y^l_        •       *•  /*  •  ••  /»  I  •  f^9  m     %  m  /k  •         • 


auditu?  Tollens  membrum  Christi,  £aciam  mem- 
bnim  daemoniorum  ?  Abscissus  a  corpore  Christi, 
Satanae  miser  incorporabor  ?  Sit  procul  a  nobis 
semper  exsecranda  ista  commutatio  [alias^  commu- 
nicatioj,  fratres  mei.  Mihi  omnimo  adhaerere  tibi 
boaum  est,  o  caput  gioriosum  et  benediclum  in 
saecula,  in  quod  et  aQgeli  prospicere  concupiscunt 
Sequar  te  quocunque  ieris :  si  transieris  per  ignem, 
non  aveliar  a  te;  non  timebo  mala»  quoniam  tu 
mecum  es.  Tu  dolores  meos  portas,  et  pro  me  doles: 
tu  prius  transis  per  angustum  passionis  foramen,  ut 
latum  prsebeas  sequentibus  membris  ingressum. 
Quis  nos  separabit  a  charitate  Chrisli  ?  {H<m.  viii, 
35.)  Ipsa  enim  est,  per  quam  omne  corpus  per  nexus 


eum  refcrre  volueris.  Siquidem  etiam  fluminis  aqua, 
si  slare  cocpcrit,  et  ipsa  pulrescet,  et  inundatione 
facla  supcrveniens,  repelletur.  Sic  plane,  sic  gratia- 
rum  ccssat  decursus,  ubi  recursus  non  fuerit :  nec 
modo  nlhil  augetur  ingralo,  sed  et  quod  acceperat 
verlitur  ei  in  pemiciem.  Fidclis  autem  in  modico 
censetur  dignus  muncre  ampliori.  Unge  igitur  caput 
in  lc  efit  devotionis,  quidquid  delectationis,  quidquid 
tuum,  refundens  in  eum  qui  supra  le  est,  quidquid 
affectionis.  Unge  igitur  caput  tuum,  ut  si  qua  in  te 
est  gratia,  referatur  ad  ipsum :  nec  tuam  quseras 
gloriam,  sed  ipsius.  Ungit  enim  Christum,  qui  lio- 
nus  ejus  odor  est  in  omni  loco.  Memento  sane  ad- 
versus  hypocritas  hunc  processisse  sermonem.  Nolite^ 


et  jooctiiras  crescit.   Hoc  glutinum  bonum,   cu}nB  ^inqxuiy  fieri  sicut  hypocritwtristes.Nonomnmodsim 


memiiiit  Isaias  (Isa.  xli,  7).  Haec,  per  quam  bonum 
est  et  jucundum  habitare  fratres  in  unum.  Hoc  un- 
gnentum,  quod  descendit  a  capite  in  barbam,  a 
capite  descendit  et  in  oram  vestimeuti  {PsaL  cxxxii, 
2),  nt  ne  minima  qnidem  fimbria  careat  unctione. 
In  capite  siquidem  plenitudo  gratiarum,  dc  qua 
aceipimus  omnes :  in  capite  universitas  miseralionis, 
in  capite  inexhaustus  fons  pietatis  divinae,  in  capite 
afOuenlia  tota  spiritualis  unguenti,  sicut  scriptum 
est :  Unxit  te^  Deus,  Deus  tuus  oleo  lcelitias  prce  par^ 
ticipibus  tuis  (PsaL  xuv,  8).  Ipsum  tainen,  quod 
tam  copiose  Pater  unxerat  caput,  Maria  quoque 
ungere  non  veretur.  Calumniantur  quidem  discipuli : 
sed  respondet  Yeritas  pro  ea,  quod  bonum  opus  sit 
operala  (Matth.  xxvi,  7-10).  '  C 

3.  Denique  et  nobis  hodie  quid  prsecipit  in  Evan* 
gelio  ?  Tu,  inquit,  cum  jejunaveris,  ungecaput  tuum. 
ilira  dignatio !  Spiritus  Domini  super  eum,  eo  quod 
unxerit  cum;  et  nihilominus  tamen  evangelizans 
pauperibus  ait :  Unge  caput  tuum !  Complacet  sibi 
Pater  in  Filio,  et  dum  vox  sonat  in  a^there,  descendit 
Spiritns  in  columba.  Putatis,  fratres,  quia  Christi 
baptismo  chrisma  defuerit  ?  Manet  Domini  Spiritus 
super  ipsum  ;  et  unctum  ab  eo  quis  dubitet  ?Z/tc  est 
Filius  meus  dilectus,  in  quo  mihi  bene  complacui 
(Matth,  III,  17).  Haec  plane  spiritulias  unguenti 
fragrantia  est.  Unxit  Pater  ilum  prse  participibus 
siiiSy  in  qno  prae  cwteris  singulariter  complacet  sibi. 


nobis  Irisliliam  interdicit,  sed  qua^  in  facie  est  co- 
ram  hominibus.  Alioquin,  Cor  SIO  sapientis  ubi 
tristitia  (Eccle.  vii,&) :  et  Pauium  quoque  discipulos 
contristasse  non  piget,  pro  eo  quod  contristati  sunt 
ad  salutem  (//  Cor.  vii,  8).  ^on  est  talis  Iristitia 
hypocritarum  :  non  iu  corde,  sed  in  facie  est.  EX' 
terminant  enim  facies  suas. 

5.  Nota  proinde  quod  non  dixerit :  Nolite  esse 
sicut  hypocrita^  iristes;  sed :  Nolite  fieri^  hoc  est 
fmgi.  Sic  quippe  vulgo  dicilur :  Trislem  se  facit; 
aut :  Magnificat  se ;  et :  Qui  beatificat  te,  in  erro- 
rem  te  adducit  (Isa.  ix,  16),  et  similia,  quse  simula- 
tionis  sunt,  non  veritatis.  Tu  autemcum  jejunaveris^ 
unge  caput  tuum,  et  faciem  tuam  lava.  Exterminaut 
iili  faciem,  tu  aulem  lavare  juberis.  Estautem  facies, 
quae  in  facie  est  conversatio.  Hanc  fidelis  Christi 
servus  lavat,  ne  quodoffendiculum,  praebeat  intuenti : 
hypocrita  magis  exterminat,  dum  singularia  magis 
et  inusitata  sectatur.  Sed  nec  caput  ungit,  cujus 
affectio  eiongaiur  a  Christo,  et  vanis  favoribus  de- 
lectatur.  Ungit  potius  semetipsuro,  ut  proprise  fra- 
grantiam  opinionis  respergat.  Aut  certc  quia  ma- 
nifestum  est  non  esse  caput  hypocritae  Christum : 
nec  suum  tamen  qualecunque  caput  ungere  potest, 
cujus  mens  non  proprise  testimonio  conscientiae, 
sed  adulationibus  demulcetur.  Date  nobis^  aiunt 
fatuae  virgines,  de  oleo  vestro  (Matth.  xxv,  8).  Cur 
hoc?  Quia  in  vasis  suis  oleum  non  habent.  Sed  non 


Pater  enim  diiigit  Filium,  affectu  utique  divino,  et  >%  est  prudentium  hujuscemodi  oleum  dare.  Quod  enim 
Wxperto  omni    creatur».   Unxit,   inquam,    Pater      sibi  fieri  nolunt,  quando  ipsse  facient  aliis  ?  Audi 


FiHum  prse  participibus  suis,  accumulans  saper  eum 
imiversa  charismata  benignitatis,  mansuetudinis  et 
suaTitatis,  abundantius  eum  replens  visceribus  mi- 
sericordiae  et  miserationis.  Unctum  denique  misit  ad 
nos,  quem  nobis  exhibuit  plenum  gratiae  et  misera- 
tionis  [aliaSf  pietatis].  Sic  unctum  a  Patre  est  caput 
nostnim,  et  nifailominus  nngi  postulat  et  a  nobis 
Cum  jejunaveris,  inquit,  unge  caput  iuum,  Itane 
aqnam  petit  a  rivulo  fons  indeficiens  ?  Petit  sine  da-> 
tno,  ant  certe  repetit  magis.  Ad  fontem  enim  unde 
exeunty  flomina  revertontur,  ut  iteram  tluant  (Eccle. 
1,7). 
4«  Non  vero,  ut  minus  habens,  quod  dederat 

Patrol.  CLXXXni. 


vero  Prophetam,  cui  incerta  et  occulta  sapientiae 
suae  revelaverat  Deus.  Oleumj  inquit,  peccatoris  non 
impinguet  caput  meum  (PsaL  cxl,  5).  Emuntoleum 
istud  hypocritae,  sicut  ait  Dominus :  Amen  dico  vobis, 
receperunt  mercedem  suam.  Exterminant  enim  /*a- 
cies  suaSyUt  appareant  jejunantes,  Vides  quam  brevi 
sermone  hypocritas  et  singularitatis  notat,  et  arguit 
vanitatis.  Yide  etiam  quam  paucis  et  coram  Deo 
suadeat  bona,  et  coram  hominibus  providere.  Unge 
caput  tuum,  et  faciem  tua^n  lava :  hoc  est,  sic  te 
irreprehensibilem  foris  exhibe,  ut  divinam  tibi  con- 
ciliare  studeas  gratiam;  et  ante  oculos  homands  non 
propriam  quaeras  gloriam,  scd  aucloris. 

6 


17i 


S.  BEfilVARDI  ABBATIS  CLAILE^VAIXENSIS 


472 


6.  PotMt  tatnen  €l  alio  modo  lota  fadefl,  conacieii-  m  laodabilia  magnitudo  illias,   non  etiam  imitabilis. 
tia  pura;  et  anctnm  capnt  intelligi  raens  devota.      Klevata  est  magnificentia  illins,  et  non  poteris  ad 


Qnod  si  id  probas,  adversus  duplex  vitlum,  quod 
maxime  solent  appetere  jejunantes,  htec  duo  verba 
ablutionis  et  uncti  nis  dicta  videntur.  Alius  enim 
jejunat  studio  vanitatis,  et  huic  dicitur:  Faciem 
tuam  lava,  Alius  jcjunat  cum  impatientia  et  rancore, 
et  hnic  opus  est  ut  caput  lingat.  Est  autem  caput 
istud,  mens  inlerior,  quse  tnne  ungitur  in  jejunio, 
cnm  spiritualiter  delectatur  in  eo.  An  vero  tibi  no- 
vum  videtur,  nt  dicamus  caput  ungi  jejunio  ?  Ego 
plus  dico !  etiam  impinguatnr.  Nunquamne  legisti 
qnodseriplum  est:  Ut  alat  eos  in  fame?  (PsaL 
XXXII,  i9.)  Est  ergo  jejunium  corporis,  capitis  nn- 
ctio ;  et  camis  inedia,  refectio  cordis.  Quidni  dixe* 


eam  :  nec  si  te  ruperis,  apprehendes.  Accedet,  in- 
quit,  homo  ad  cor  altumy  et  exaltabitur  Deus  {PsaU 
Lxiii,  7,  8).  Excelsus  siquidem  Dominus  el  humilia 
respicit,  et  alta  a  longe  cognoscit  {Psal.  cxxxvu,  6). 
Humiiiare,  et  apprehendisii.  Hsec  plane  lex  pietatis, 
el  propter  hanc  iegem  sustinui  te,  Domine.  Si  forte 
snblimitatis  esset  via  proposita,  et  illic  iter  quo 
ostenderetur  salutare  Dei;  quanta  facerent  homines 
ut  exaltarentur  ?  Quam  crudeiiter  invicem  sternerent, 
invicem  conculcarent !  Quam  impudenter  reperent, 
manibusque  et  pedibus  conarentur  in  altum,  ut 
imponerent  sese  hominea  super  capita  aliena  I  Bt 
certe    qni  eontendit  supergredi    [alias^  excedere] 


rim    nnctionem,  qnae   et  medetur    vnlneribus,  et  B  proximos,  multas  inveniet  difficultates,  muitoa  habe- 


cxasperatas  conscientias  lenit?  Emat  igitur  hypo- 
crita  jejunio  suo  olenm  peccatoris :  ego  nieum  in- 
terim  non  vendo  jejunium,  et  ipsum  mihi  oleum  cst 
qno  ungar.  Vnge,  inquit,  caput  tuum,  ne  quid  forte 
mnrmuris  aut  impatientiHe  subeat.  Non  solum  autem, 
sed  et  gloriare  in  tribulatione,  sicut  ait  Apostolus 
(Rom.  V,  3).  Gloriare,  inquam,  sed  abeqiie  omni 
studio  vanitatis,  ut  sit  etiam  facies  munda  ab  oleo 
peccatoris. 

SERMO  II. 

Quomodo  debeamns  converti  ad  Dominum. 
t .  Convertimini  ad  me  in  toto  corde  vestro^  injeju* 
niOt  etftetuy  et  planctu:  et  sdnditecorda  vestra,  et 


bit  emulos,  multos  patietur  contradictores,  ascen- 
dentes  equidem  ex  adverso  :  nihil  vero  facilius  est 
volenti,  quam  hnmiliare  semetipsum.  Hoc  verbum 
est,  dilectissimi,  quod  omnimo  nos  reddit  inexcusa- 
biles,  ut  ne  tenue  qoidem  nobis  velamen  praetendere 
liceat. 

2«  Sed  jam  ad  hunc  parvulum,  ad  mansuetudinis 
et  bumilitatis  magistrum  quonam  modo  converti 
necesse  sit,  videamus.  Convertimini  inquit,  ad  me 
in  toto  corde  vestro.  Fralres,  si  dixisset :  Converli- 
mini,  nihil  addens;  esset  nobis  forsttan  liberum  re- 
spondere :  Factum  est,  jam  aliud  propone  mandatum. 
Nunc  autem  spiritualis  (ut  audio)  coaveraionis  nos 
admonet,  qoe  non  una  die  perfieitur :  utinam  vei 


nonvestimeniavestra^aitDominusommpotensiJoel.  ^  in  omni  vita,  qua  degimus  in  hoc  corpore,  valeat 


n,  i%,  13).  Qnid  sibi  vuU,  dilectissimi,  qnod  prsedpit 
Dominns,  nt  eonvertamnr  ad  enm  ?  Ubiqne  enim 
est,  et  replet  omnia,  et  nihilondnus  complectitur 
nniversa.  Quo  me  vertam,  nt  convertar  ad  te,  Do- 
mine  Deus  meus  ?  Si  aseendero  in  coelum,  tu  illic 
es  :  91 7  si  descendero  in  infemum,  ades  (Psal, 
cxxxvin,  8).  Quid  jubes?  quo  convertar  ad  te? 
Supra,  an  infra  ?  ad  dexteram,  an  ad  sinistram  ? 
Consiiium  istud  est,  fratres  mei;  secretum  est, 
qnod  solis  credatnr  amicia.  Mysterium  regni  Dei 
est:  Apostolis  revelatnr  in  aure,  nam  turbis  nihil 
didturabsque  parabola.  NisiconversifueritiSf  inquit, 
et  ef/iciamini  sicut  parvulus  iste,  non  inirabitis  in 


consummari  I  Corporis  namque  conversio,  si  sola 
fuerit»  nulla  erit.  Forma  siquidem  conversionis  est 
ista>  non  veritas,  vacuam  virtute  gerens  speciem 
pietaUs.  Miser  homo,  qui  totus  pergens  in  ea  quaa 
foris  sunt,  et  ignarua  interiorura  suorum,  putans 
aliquid  se  esse,  cum  nihil  sit«  ipse  se  sedueitl  Sicut 
aqua  effusus  sum,  ait  Psaimista  in  persona  hominis 
higuscemodi,  et  dispersa  sunt  omniaossa  mea  (PsaL 
XXI,  15).  Et  alius  quidam  propheta :  ComederunU  in''* 
quit,  alieni  robur  ejus^  et  ignoravit  (Osee.  \n,  9). 
Exteriorem  quippe  superficiem  intuens,  salva  sibi 
omnia  suspicaiur,  non  sentiens  vermem  occultumi 
qui  interiora  corrodit.  Manet  tonsura,  vestis  necdum 


regnum  cmiorum  (Matth.  xviii,  3).  Agnosco  plane  q  muiata  est,  jejuniorum  regula  custoditur,  statutia 
qao  velit  ut  convertamnr.  Ad  Parvulum  converti      paAWllur  hom;  sed  cor  Umge  estame^  dicit  Domi- 

nus  (Marc.  vn,  6). 

3.  Attende  solerter  quid  diligas,  quid  roetuas; 
unde  gaudeas,  aut  contristeris  (21);  et  sub  habitu 
religionia  animum  ssecularem,  sub  pannis  conver- 
sionis  invenies  cor  perversum.  Totum  enim  cor  in 
his  quatuor  affectionibus  est ;  et  de  his  accipiendum 
puto  quod  dicitur,  ut  in  toto  corde  tuo  convertaris 
ad  Dominum.  Convertatur  proinde  amor  tuus,  ut 
nihil  omnino  diligas  nisi  ipsum,  aut  certe  propter 


necetse  est,  ut  discamns  ab  eo  quia  mitis  est  et 
hnmilis  eorde :  ad  hoc  siquidem  parvulus  datus  est 
nobis  Sane  idem  et  magnus  est,  sed  in  civitale 
Domini,  cui  et  didtur :  Exulta  et  lauda,  habitatio 
Sion,  quiamagnus  inmedio  tuisanctus  brael  (Isa. 
xn,  6).  Qttid  tu  inilaris,  o  homo  ?  quid  extolleris 
sin'*  causa?  quid  alta  sapis^  et  oculi  tui  omne 
snblime  vident,  qnod  tibi  non  cedei  in  bonum  ?  Su- 
blimis  qnidem  Dominus^  sed  non  ita  proponitur  tibi : 

(81)  Quatnor  iatas  prindpes  passiones.  tanqnam 
solas,  asslgnafe  solent  veteres,  in  hts  Bemardus, 
((nod  ex  iis  ceter»  pettdeant.  Goafer  aermonem  14 
in  psalmum  xo,  nwn.  9;  sermonem  50  De  diversis, 


num.  S  et3;  sermonem  85  in  Canttca,  nnm.  5;  ac 
hb.  V  DeconsideratioBe,  mmk  9 ;  necnon  trtetatum 
De  diligendo  Deo,  num,  23. 


173? 


IN  QUADRAGfiSUIA  SERMO  flL 


174 


ipstmi.  CoiiverUitar  etiam  ad  ipsam  tiroor  taas; 
qaia  perversas  est  timor  omnis,  qao  metuis  aliquid 
praeter  eam,  aat  non  propter  eum.  Sic  ei  gaadium 
toum,  et  tristitia  tua  aeque  converlantur  ad  ipsum. 
Hoc  autem  ita  fiet,  si  nonnisi  secuudum  eumdoleas, 
aut  Iseteris.  Quid  enim  perversum  H\H  magis 
quain  keiari  cum  male  feceris,  et  in  rebus  pessimis 
cxsullare?  Sed  et  ea  quoque  quse  socundum  carnem 
e«t  tristitia,  morlem  operaiur.  Si  pro  tuo  sive  pro- 
xioii  peceato  doles,  bene  facis,  et  haec  tristitia  est 
ad  salotem  (//  Cor»  vii,  10),  Si  gaudcas  ad  rounera 
f  ratis,  hoc  gaudium  sancturo  est,  et  securum  gau- 
dinm  io  Spiritu  sancto.  Debes  et  io  dilectione  Chris- 
ti  fratemis  congaudere  prosperitalibus,  et  adversita- 
tibus  condolere,  sicut  scripium  est :  Gaudere  cum 
gaudentibus,  flere  cum  (lentibus  {Rom.  xii,  15). 

4.  Verum  ne  ipsa  corporalis  quidem  est  parvipen- 
denda  conversio,  qaia  spiritualis  hujus  adminiculuro 
noscitar  esse  non  parvum.  Inde  est  quod  in  hoc  loco 
Domioos  cum  dixisset :  /n  toio  corde,  adjunxit  pro- 
tinos:  Injejunio:  quod  utique  corporis  est.  Yolo 
tamen  vos  admonitos  esse  fratres  meos,  observan- 
dum  illud  noQ  ab  escis  tantum,  sed  ab  omnibus  illc- 
cebris  camis,  et  universa  corporis  voluplate;  imo 
vero  jejuoandam  est  longe  amplius  a  viliis,  quam  a 
dbis.  Sed  est  panis  a  quo  vos  jejunare  nolo,  ne  for- 
te  deficiatis  in  via :  ot  si  uescitis,  panem  dico  lacryma. 
rum.  Seqoitur  enim :  Injejunio^  et  flelu  et  planctu. 
Exigit  enim  planctum  a  nobis  poenitenlia  praeleritae 
oonversationis ;  exigit  fletum  desideriuro  fiiturae 
beatitttdinis.  Factag  sunt  miki  lacrymce  mem  panes 
die  ac  nocte^  ait  Propheta^  cum  dicitur  mihi  quotidie : 
Ubi  est  Deus  tuusf  {Psal.  xli,  4.)  Parum  ei  placct 
hujus  vit<nR  novitas,  qui  necdum  vetera  plangit,  nec- 
dura  plangit  admissa  peccata,  uecdum  plangit  tem- 
pus  amissum.  Si  non  plangis,  pUne  non  sentis  animae 
vulnera,  consdentiae  laesionem.  Sed  nec  futura  satis 
gaodia  concupisds,  si  non  quotidic  postulas  ea  cum 
laeryrais :  minas  tibi  nota  suntf  si  non  renuit  con- 
solari  anima  tua,  donec  veniant. 

5.  Additdeinde  Propheta  :  Et  scindite  corda  m- 
trUf  etnon  vestimentavestra.  Quibus  verbis  manifes- 
te  prior  ille  populus  Judaeorum  et  duritise  cordis,  et 
vaoae  superstioois  arguitur.  Crebra  siquidem  apud 
eos  scissio  vestium,  sed  non  cordiuro  esse  solebat. 
Qaando  enim  scinderentur  corda  lapidea,  quae  non 
poterant  nec  circumcidi?  Scindite,  inquit;  corda  ve^ 
stra^  et  non  vestimenta  vestra.Quis  in  vobis  est,  cujus 
voliintas  circa  anum  aliquid  solet  obstinatior  inve- 
niri?  Scindat  cor  suum  gladio  spiritus,  quod  est 


^  verbum  Dei :  sdndat  illad,  et  in  multas  minutiaa 
festinet  dispertiri.  Alioquin  non  est  converti  ad 
Dominuro  in  toto  corde,  nisi  scisso  corde.  Donec 
eniro  illaro  unam  accipias  in  Jerusalem,  cujus  est 
participatio  in  idipsum,  multa  interim  tibi  praed- 
piunlur ;  et  si  in  uno  offeaderis,  factus  es  omnium 
reus.  Spirttus  Domini  multiplext  ait  Sapiens  (Sap. 
VII,  22),  nec  potest  sequi  multiplicero  sine  multi- 
plici  sdssione.  Audi  denique  hominem,  quem  se- 
cunduro  cor  suuro  invenerat  Deus.  Paratum,  inquit, 
cor  meum,  Deus,  paratum  cor  meum  [Psal,  lvi,  8), 
Paraturo  ad  adversa,  paraturo  ad  prospera ;  paratuni 
ad  humUia,  paraturo  ad  subliroia ;  paraturo  ad  uni- 
versa  qusecuoque  prseceperis.  Vis  pastbrero  ovium 
facere?  vis  constituere  regem  populoram?  Para^um 

B  cor  meum,  Deus^  paratum  cormeum,  Quis  ut  David 
fidehs  ingrediens,  et  egrediens,  et  pergens  ad  impe- 
rium  regis?  Et  dicebat  de  peccatoribus :  Coagulatum 
est  sicut  lac  cor  eorum;  ego  vero  Ugem  tuam  medita- 
tussum(PsaL  cxviu,  70).  Inde  enim  cordis  duritia, 
inde  mentis  obstinatio,  quia  meditatur  quis  non  le- 
gem  Domini,  sed  propriam  voluntatero. 

6.  Scindarous  itaque  corda  nostra,  dilectissimi, 
quatenus  inlcgra  proinde  vestimenta  servemus. 
Yestes  enim  nostrse  virtutes  sunt.  Bona  vestis,  cha- 
ritas ;  bona  vestis,  obedienlia  est.  Bealus  qui  custo- 
dit  vestimenta  haea,  ut  non  ainbulet  nudus.  Denique  : 
6eati  quorum  tecta  sunt  peccata  {PsaU  xxxi,  1) ;  et, 
Charitas  operit  multitudinem  peccatorum  (/  Petr. 
IV,  8).  Scindarous  corda,  sicut prsedictam  e8t,ut9i9 

6  haec  vestimenta  integra  servemus,  quemadniodam 
integra  salvata  est  tunica  Salvatoris.  Nec  modo  in- 
tegram  servat  vestem  scissio  cordis,  sed  et  talarem 
eam  facit  et  polyroitaro,  qualero  a  sancto  patriarcha 
Jacob  accepit  filius,  qui  prae  caeteris  aroabatur  {Gen, 
XXXVII,  3).  Hinc  nempe  virtutum  perseverantiaj 
hinc  conversationis  pulchne  discolor  unitas.  HinC 
Ila  est  gloria  regis  filiiae  in  fimbriis  aureis,  drcum- 
aroicta  varietatibus  {Psal.  XLlv,  14,  15).  Potest 
tamen  et  aliter  hsec  scissio  cordis  inlelligi,  ut  sl 
quidem  pravuro  fuerit,  scindatur  ad  Coropunctionero. 
[aliasj  confessionero] ;  si  dururo,  ad  coropassionero. 
Quidni  scindatur  ulcns,  ut  sanies  eflQaat?  Quidni 
scindatur  cor,  ut  visceribus  effluat  pietatis?  Utilis 

Q  prorsus  utraque  sdssio,  nt  nec  clausaro  lateat  pec- 
cati  viras  in  corde,  nec  indigenti  proxiroo  clauda- 
rous  viscera  roisericordiae :  ut  et  ipsi  consequa- 
rour  roisericordiam  a  Domino  nostro  Jesu  Christo, 
qui  est  super  orania  Deus  benedictus,  in  ssecula, 
Amen. 


IN  QUADRAGBSIMA 


SERHO  III. 

Dejejunio  Quadragesimce. 

t.  Rogo  vos,  dilectissiffli,  tota  devotione  suscipite 

qoadragesimale  jejunium,  quod  non  sola  abstinentia 

eommendat,  aed  multo  magis  sacramentum.  Nam  si 

devot^  usqae  modo  jejanavirous^utique  sandtd  hoc 


tempore  j^junandum  nobis  est  multo  devotius.  Si 
quid  enim  additar  ad  solitum  abstinentis  nlodum, 
nunquid  non  valde  indigiraih  est,  nt  nobis  onerosuih 
sit  quod  Ecclesia  poriat  imivet^  nobiscum?  Ihct^- 
nus  usque  ad  nonam  jejnnavimas  soli :  mme  tuque 
ad  vesp^ranH  Jdjtmabunt  fadblsctkAi  ^tr  iter  tmiTera 


175 


S.  BERNARDI  ABBATI8  CLARiE-YALLENSIS 


176 


reges  et  principes,  clenis  et  populus,  nobiles  et  igao- 
biles,  simul  in  unum  dives  et  pauper.  Hsec  idcirco 
dixerim,  fratres,  ne  quis  fortc  turbelur  a  pusiila- 
nimitale  spiritus,  et  jejunium  praesens  minori  devo- 
tione  suscipiat,  dum  se  fortassis  meminerit  prioris 
quoque  jejunii  pondus  satLs  difficile  tolerasse.  Hoc 
enim  quantum  potest  laborat  adversarius  noster,  ut 
holocaustum  noslrum  devotionis  pinguedine  vacue- 
tur,  ut  et  minus  acceptum  sit  Deo,  ^t  conscientia 
nostra  in  spirituali  gaudio  minus  exliilaretur :  sicque 
de  pusillanimitate  tolerantiae,  etiam  conscientiae 
pusillanimitas  generetur.  Cujus  astutias  non  igno- 
rantes,  tota,  obsecro,  adversus  eum  soUicitudlne 
vigilemus :  et  quia  hilarem  datorem  diligit  Deus,  et 
ipsa  quoque  conscientia  noslra  ampUori  exinde 
fiducia  sublevatur ;  ut  devotiora  sint  nostra  jeju- 
nia,  sollicite  nobis  totius  Ecclesise  proponamus 
exempla. 

2.  Sed  quid  de  his  loquor,  quos  habemus  in  hac 
jejunii  observalione  consortes?  quasi  non  multo 
excellentiores  habeamus  in  ea  duces,  imo  et  conse- 
cratores.  Quanta  devotione  suscipiendum  cst  nobis, 
quod  a  sancto  Moyse  tanquam  haereditario  jure  tra- 
ditur  (Exod.  xxxiv,  28),  cui  speciali  pra3  caeteris 
prophetis  praerogaliva,  facie  ad  faciem  Dominus  lo- 
quebatur?  (Exod.  xxxiii,  11.)  Quanlo  fervore  am- 
plectendum  est,  quod  Elias  ille  commendat  {III  Reg. 
XIX,  8),  igneo  curru  raptus  in  coelum  ?  (IV  Reg.  ii, 
11.)  Ecce  enim  quam  multa  millia  a  diebus  illis 
generalis  conditio  mortis  invasit :  Elias  tamen  usque 
adhuc,  conservante  Domino,  manus  ejus  evasit.  Jam 
vero  si  commendant  jejunium  prsesens  Moyses  et 
Elias,  qoamvis  magni,  tamen  conservi  nostri ;  quan- 
tum  commendat  illud  Jesus  Dominus  noster,  qui  et 
ipse  diebus  totidem  jejunavit  ?  (Matth.  iv,  2.)  Qualis 
ille  est,  non  dicam  monachus,  sed  Chrislianus,  qui 
minus  devote  jcjunium  suscipit,  quod  ei  tradidit  ipse 
Christus?  Denique  tanto  devotius  imitandum  nobis 
est,  dilectissimi,  Christi  jejunantis  exemplum,  quanto 
cerlius  est  propter  nos  eum  jejunasse,  non  propter 
se  ipsum. 

3.  Jejunemus  ergo,  charissimi^  et  devote  jejune- 
mus  sancto  hoc  Quadragesimae  tempore  :  ita  sane  ut 
noverimus  quadragesimam  nostram  non  solos  qua- 
draginta  dies  habere.  Continuanda  enim  nobis  est 
quadragesima  990  cuqclis  diebus  misers  hujus 
vitse,  dum  per  auxilium  gratise  (quse  in  qualuor 
Evangeliis  commendatur)  necesse  est  nos  Decalogum 
legis  implere.  Errant  plane  qui  paucissimos  dies  istos 
ad  poenitentiam  sufficere  credunt,  cum  certum  sit 
totum  vitae  hujus  tempus  nonnisi  ad  poenitentiam 
institutum.  Quosrite  Dominum^  ait  propheta,  non  so- 
lam  quadraginta  diebus,  sed  dum  inveniri  potest ; 
invocate  eum,  dum  prope  e$t  {I$ai.  lv,  6).  Neque 
enim  tunc  erit  invocandi  tempus,  qoando  nemini 
proximus  erit  Deus ;  sed  aliis  quidem  praesens,  aliis 
vero  nimis  valde  remotus.  Interim  sane  ex  eo  quod 
proximos  dieitor,  manifestum  est  qnod  nondum  ha- 
betur :  sed  tamen  haberiy  et  invenin  facile  potest. 


1  Quis  tibi  tidetur  proximus  foisse  illi  qui  incidit  in 
lalrones?  Utique  qui  fecit  cum  eo  misericordiam 
{Luc.  X,  36,  37),  Ergo  quia  toto  hoc  tempore  mise- 
ricordiae  proximus  esl,  qucerite  Dominum,  charis- 
simi,  dum  inveniripotest;  invocate  eum,  dumprope 
est. 

4.  Yerumtamen  praesenti  Quadragesima  majore 
nobis  est  fervore  quaerendus,  quae  non  solum  pars, 
sed  et  sacramentum  est  tolius  tempons  hujus. 
Propterea  si  forte  diebus  caeteris  stndia  nostra  ali- 
quatenus  inlepuerant,  dignum  est  nt  nunc  in  fervore 
spiritus  recalescant.  Quod  si  gula  sola  peccavit,  sola 
quoque  jejunet,  et  sufficit,  Si  vero  peccaverunt  et 
membra  caetera,  cur  non  jejunent,  et  ipsa?  Jejunet 
ergo  oculus,  qui  depraedatus  est  animam ;  jejunet 

B  auris,  jejunet  lingua,  jejunet  manas,  jejunet  etiam 
anima  ipsa.  Jejunct  oculus  a  curiosis  aspectibus  et 
omni  pelulaotia,  ut  bene  humiliatus  coerceatur  in 
poenitentia,  qui  male  liber  vagabatur  in  culpa.  Je- 
junet  auris  nequiter  pruriens  a  fabulis  et  rumoribus, 
et  quaecunque  otiosa  sunt,  et  ad  salutem  minime 
perlinentia.  Jejunet  lingua  a  detractione  et  murmu- 
ralione,  ab  inutilibus,  vanis  atque  scurrilibus  ver- 
bis :  interdum  quoque,  ob  gravitatem  silentii  et,  ab 
ipsis  quae  vidcri  poterant  necessaria.  Jejunet  manus 
ab  oLiosis  signis,  et  ab  operibus  omnibus,  qusecunque 
non  sunt  impcrata ;  sed  et  mullo  magis  anima  ipsa 
jejunet  a  viliis,  et  propria  voluntate  sua.  Etcnim 
sine  jejunio  haec  caetera  a  Domino  reprobantur,  sicut 
scriptum  esl,  quia  in  diebus  jejuniorum  vestrorum 

C  voluntates  vestrce  inveniuntur  {Isai,  lvui,  3). 

SERMO  IV 
De  oratione  et  jejunio, 

1.  Quia  jejunii  quadragesimalis  tempus  advenit, 
quod  tota  devotione  suscipere  moneo  charitalem 
vestram ;  dignum  reor  aliquaienus  exponere,  quo 
fructu,  et  quemadmodum  oporteat  jejunare.  Primum 
quidem,  fratres,  pro  eo  quod  ab  ipsis  quoque  licitis 
abstinemus,  ea  nobis,  quae  prius  commisimus,  illicita 
condonantur.  Quid  vero  est  condonari  commissa, 
nisi  jejunio  brevi,  jejunia  redimi  sempitema  ?  Gc- 
hennam  enim  meruimus,  ubi  nullus  unquam  cibus 
est,  consolatio  nulla,  terminus  nullus;  ubi  guttam 
aquae  dives  postulat,  et  accipere  uon  meretur  {Luc. 

Q  XVI,  24-26).  Bonum  ergo  et  salutare  jejunium,  quo 
redimuntur  jejunia  sempilerna  et  supplicia,  dum 
redimuntur  [alias^  remittuntur]  hoc  modo  peccata. 
Non  solum  autem  abolitio  est  peccatorum,  sed  exstir- 
patio  vitiorum ;  non  solum  obtinet  veniam,  sed  et 
promeretur  gratiam  ;  non  solum  delet  pcccata  prae- 
terita  quae  commissimus,  sed  et  repellil  futura,  quae 
committere  poleramus. 

2.  Dicam  et  unum  adhuc  quod  facile  capiatis, 
saepius,  ni  fallor,  experti.  Jejunium  orationi  devo- 
tionem  et  fiduciam  donat.  Et  vide  quemadmodum 
sibi  invicem  jejunium  et  oratio  socientur,  sicut  scrip- 
tum  est:  Frater  adjuvans  fratrem,  ambo  eonso- 
labuntur  {Prov.  xvin,  19).  Oratio  virtutem  impetrat 
jejunandi,  et  jejunium  gratiam  promeretur  orandi. 


177 


IN  QOADRAGESIMA  SERMO  V. 


178 


Jejuniiim  orationem  roborat,  oratio  sanctificat  jejn- 
oiam,  et  Domino  repraesentat.  Qnid  enim  jejunium 
nobis  proderit,  si  relinqnatur  in  terra  ?  quod  absit. 
Sttblevelur  ergo  jejunium  penna  quadam  991  ora- 
tionis.  Verum  huic^  ne  forte  minus  sufiiciat,  alteram 
quoque  necesse  est  sociari.  Oratio  jtutU  ait  Scrip- 
tura,  penetrat  cailos(Ecclu  xxxv,  20,  21).  Sint  ergo 
jejunio  nostro,  ut  iiacile  coelos  penetret,  alae  dus, 
orationis  scilicet  atque  justitiae.  Juslitia  vero  quse 
eat,  nisi  quae  cuique  reddit  quod  suum  est  ?  Noli  ergo 
quasi  solum  attendere  Deum.  Debitor  enim  es  etiam 
praelatis,  etiam  fratribus  tuis  :  nec  vult  Deus  utpar- 
vipendas,  quos  ipse  minime  parvipendit.  Neque  enim 
sine  cansa  ait  Apostolus  :  Providente*  bona  non 
tantum  coramDeo  $ed  etiamcoram  hominibus  {Rom. 
\a,  17).  Dicebas  fortasse  :  Suificit  mihi  si  tantum 
DeuB  approbat  quod  ago :  quae  mihi  de  humano  cura 
judicio?  Sed  certus  sis  quod  ei  minime  placeat, 
qnidqaid  cum  scandalo  filiprum  ejus,  et  contra  ip- 
iius  feceris  voluntatem,  cui  obedire  tanquam  ejus 
vicario  oportebat.  Sancti/icatej  inquit,  jejunium, 
vocate  costum  {JoeL  iii>  15).  Quid  est  enim  coetum 
vocare  ?  Unitatem  servare»  diligere  pacem,  fraler* 
nitatem  amare.  Superbus  ilie  Pharisaeus  jejunium 
babuit,  jejunium  sanctificavit,  qui  nimirum  jejuna- 
vit  bis  in  Sabbato,  et  gratias  egit  Deo  :  sed  non  vo- 
eavit  coetum,  dicens  :  Non  sum  sicut  costeri  homi- 
num  (Luc,  xviii,  il);  ideoque  ala  una  nitens  jeju- 
nJum  ejus  non  pervenit  in  coelum.  Yos  ergo,  cha- 
rissimi,  lavate  manus  vestras  in  sanguine  peccatoris, 
et  omnino  soUiciti  estole,  ut  alas  duas  habeat  jeju- 
ninm  vestmm,  sanctimoniam  scilicet  et  pacem,  sine 
qua  nemo  videbit  Dcum.  Sanctificate  jejunium,  ut 
pura  intentio  et  devota  oraiio  divinae  illud  offerat 
majestati :  Vocate  ccBium,  ut  congruat  unilati :  LaU" 
date  Dominum  in  tympano  et  choro  {Psal,  cl,  4), 
ut  concors  sit  mortificatio  carnis. 

9.  Porro  quia  et  de  jejunio  et  de  justitia  aliqua 
diximus,  dignum  est  ut  de  oratione  quoque  panca 
loqoamur.  Haec  enim  quanto  efficacior  est,  si  fiat  ut 
debet;  tanlo  callidius  impediri  ab  adversario  solet, 
Interdum  enim  graviter  impeditur  oratio  a  pusilla- 
DimiUte  spiritus  et  timore  immoderato.  Hoc  autem 
tunc  solet  fieri,  cum  sic  cogitat  homo  propriam  in- 
dignitatem,  ut  non  convertat  oculos  ad  divinam  be- 
nignitatem.  Abyssus  enim  abyssum  invocat  {PsaU 
XLI9  8)  :  abyssus  luminosa,  abyssum  tenebrosam; 
abyssus  misericordiae,  abyssum  miseriae.  Profundum 
namque  est  cor  hominis,  et  imperscrutabile.  Sed  si 
magna  est  iniquitas  mea,  multo  major  est,  Domine, 
pietas  tua.  Ideoque  cum  ad  me  ipsum  turbala  fuerit 
anima  mea,  memor  sum  multitudinis  misericordiae 
tuae,  et  respiro  in  ea  :  et  cum  introiero  in  impo- 
tentias  meas  (22),  nolo  memorarijustitiaetuae  solius. 

4.  Vemmtamen  sicut  periculum  est,  si  fuerit 
OFatio  nimis  timida ;  sic  in  contraria  parte  non  mi- 
nos,  imo  et  majus  periculum  cst,  si  forte  fuerit  te- 

(82)  Hic  variant  scripti  et  editi.  Quidam  habent, 
/s  poUnUai  meas^  nolo,  etc.  Horstios  habet,  tuaSf 


A  meraria.  De  his  qui  sic  orant,  audi  quid  loquatur 
ad  prophetam  Dominus.  Clama,  inquit,  ne  cesses  : 
guasi  tuba  exalta  vocem  tuam  {Isai.  lviii,  1),  etc. 
Quasi  tubuy  inquit :  quia  in  spiritu  vehementi  incre- 
pandi  sunt  temerarii.  Me  etenim  quaerunt,  qui  se- 
metipsos  nondum  inveneninl.  Nec  hoc  dico  ut  pec- 
catoribus  auferam  orandi  fiduciam  :  sed  volo  eos 
orare,  tanquam  gentem  quae  peccatum  fecerit,  non 
justitiam.  Orent  pro  indulgentia  peccaiorum  suorum 
in  animo  contrilo  et  spiritu  humilitalis,  quem- 
admodum  Publicanus  ille  :  Deus,  inquit,  propi- 
tius  esto  mihi  peccatori  {Luc.  xviii,  13).  Temerita- 
tem  enim  dico,  quando  is  in  cujus  conscientia  peo- 
catum  adhuc  aut  vitium  aliqnod  regnat,  ambulat  in 
magnis  et  in  mirabilibus  super  se,  minus  soUicitus 

B  pro  periculo  animae  suae.  Tertium  periculom  est^  si 
sit  oratio  tepida,  et  non  ex  viva  affectione  proce- 
dens,  Timida  quidem  oratio  coelum  non  penetrat. 
quia  restringit  animiun  timor  immoderatus,  ut  ora- 
tio,  non  dicam  non  ascendere,  sed  nec  procedere 
queat.  Tepida  vero  in  ascensu  languescit  et  deficit, 
eo  quod  non  habeat  vigorem.  Nam  temeraria  ascen- 
dit,  sed  resilit ;  resistitur  enim  ei :  nec  tantum  non 
obtinet  gratiam,  sed  et  meretur  offensam.  Quae  vero 
fidclis,  et  humilis,  899  et  fervens  oratio  fuerit, 
coelum  sine  dubio  penetrabit  :  unde  certum  est 
quod  vacua  redire  non  poterit. 

SERMO  V. 
De  triplici  modo  orationis. 

1.  Charitas,  qua  pro  vobis  soUicitus  sum,  fratres 
^  mei,  cogit  ut  loquar  vobis  :  et  urgente  ea  multo 

saepius  loquerer,  nisi  tam  muUis  occnpationibus 
impedirer.  Ncc  mirum  si  soUicitus  sum  pro  vobis 
cum  inveniam  in  me  ipso  materiam  multam  et  oc- 
casionem  soIUcitudinis.  Quoties  enim  propriam  mi- 
seriam  et  multimoda  pericuia  cogito,  haud  dubium 
quin  ad  me  ipsum  conturbetur  anima  mea.  Nec  mi- 
nor  mihi  soUicitudo  est  pro  singuUs  quibusque 
vestrum,  si  tamen  dUigo  vos  tanquam  me  ipsum. 
Novit  ipse  qui  scrutatur  corda,  quoties  in  corde 
meo  propriae  soIUdtudini  praeponderat  solUcitudo 
vestra.  Nec  mirum  si  multa  mihi  soIUcitudo  est,  et 
timor  magnus  conturbat  me  super  omnibus  vobis, 
quos  video  in  tanta  miseria  et  in  tantis  constitutos 
H  esse  poriculis,  Ipsi  enim,  ut  manifestum  est,  gesta- 
mus  laqueum  nostrum,  ubique  proprium  circunfe- 
rimus  inimicum  :  camem  hanc  loquor  de  peccato 
natam,  in  peccato  nutritam  ;  corruptam  nimis  ipsa 
originc,  sed  multo  ampUus  prava  consuetudine  vi- 
tiatanu  Hinc  est  quod  tam  acriter  caro  adversus 
spiritum  concupiscit,  quod  assidue  niurmurat,  et 
impatiens  est  disciplinae,  quod  UUcita  suggerit,  quod 
nec  rationi  obtemperat,  nec  inhibetur  uUo  timore. 

2.  Huic  accedit,  hanc  adjuvat,  hac  utitnr  ad  im- 
pugnandos  nos  calUdissimus  serpens,  cui  nuUum 
aUud  desiderium  est,  nuUum  studium,  nuUum  nego- 
tium,  nisi  cffundere  sanguinem  animarum.  Hic  est 

Sed  nostra  lectio  melior,  ut  impotentias  referatur 
ad  pusiUanimitatem. 


f79 


S.  BERKARDI  ABBATIS  GLAILE-yALLENSIS 


480 


qm  jugiter  machinatar  mahim,  qui  desidena  camis 
instigat,  qui  concupiseentiae  ignem  natnralem  quo- 
dammodo  venenatis  suggestionibus  sufflat,  illicitos 
motus  inflammai ;  peccati  occasiones  parat,  et  mille 
nocendi  artibus  corda  hominum  tentare  non  cessat 
ffio  est  oui  manus  nostras  proprio  dngulo  alHgat, 
ct,  nt  dicitur,  baculo  noslro  nos  csedit,  ut  caro  qusB 
data  est  inadjutorium,  in  rainam  nobis  et  in  la- 
queum  fiat. 

3.  Sed  quid  prodest  indicasse  pericula,  si  nulla 
consolatio ,  nuUa  adhibeantur  remedia  ?  Grande 
quidem  periculum  est,  et  grayis  lucta  adversus  do- 
mesticum  hostem  :  maxime  cum  nos  advense  simus, 
et  iile  civis:  ille  suam  inhabitet  regionem,  nos 
exsules  fimns,  et  peregrini.  Magnum  quoqne  diseri- 
men,  adversus  diabolicse  fraudis  astutias  tam  ere- 
bros,  imo  continuos  habere  conflictus  ;  quem  nec 
Tidere  quidem  possumus,  et  quem  nimis  astutum 
fecerit  tam  natura  subtiiis,  quam  longa  exercitatio 
malitifle  ejus.  Verumtamcn  in  nobis  est,  si  vinoi  no- 
lumus  :  et  uemo  nostrum  in  hoc  certamine  dijieitur 
invitus.  Snb  te  est,  o  homo,  appetitus  tuus,  et  tu 
dominaberis  illi  {Gen,  iv.  7).  Potest  hiimicus  exci- 
tare  tentationis  motum  :  sed  in  te  est,  si  volueris, 
dare  sen  negare  consensum.  In  tua  facullate  est,  si 
yolueris,  inimicum  tuum  facere  servum  tuum,  ut 
omnia  tibi  cooperentur  in  bonum.  Ecce  enim  m- 
flammat  inimicus  desidertum  cibi,  vanitalis  aut  im- 
palientise  cogitationes  ingerit,  aut  exeitat  libidinis 
motum  :  tu  solnmmodo  ne  consenseris ;  et  quoties 
restiteris,  toties  coronaberis. 

4.  Yemmtamen  negare  non  possumus,  fratres^mo- 
lesta  snnt  haec,  et  periculosa  :  sed,  et  in  ipso  certa- 
mme,  si  viriliter  resistimus,  qusedam  pia  tranquit- 
litas  de  conscientia  bona  nascitur.  Credo  etiam,  si 
eogitationes  istas  quam  cito  in  nobis  advertimus 
non  palimur  remorari,  sed  in  spirita  vehemeati  ani- 
mns  adversus  ilias  excitatnr,  quoniam  inimicns  con- 
iiisas  abscedet  a  nobis,  nec  tam  libenler  iHico  re- 
vertetur.  Sed  qui  sumus  nos,  aut  quae  fortitudo  no- 
stra,  ut  tam  multis  89S  tentationibus  resistere  va- 
leamus  ?  Hoc  erat  certe  qnod  quserebat  Deus,  hoc 
erat  ad  quod  nos  perdocere  satagebat :  nt  videntes 
defeetum  nostnmi,  et  qnod  non  et  nobis  auxilium 
aliud  ad  ejns  misericordiam  tota  humilitate  curra- 
mus.  Propterea  rogo  vos,  ffiktres,  ut  semper  ad  ma- 
num  habeatis  tutissimun  orationis  refnginm,  de  qna 
etiam  memini  me  paulo  ante  in  iine  sermonis  esse 
locutum. 

3.  Vemmtamen  quoties  de  oratione  ioquor,  yerhsL 
quaedam  humansB  eogitationis  audire  mihi  videor  in 
eordei  vestro,  qu»  et  ab  aliis  frequenter  audivi,  et 
nonnnnquam  experUis  sum  in  corde  meo.  Quid  enim 
est,  quod  licet  nunqnam  ab  oratione  cessemus,  vix 
unquam  experiri  videatup  aliquis  noetmm  quis  sit 
orationiB  suae  fruotus  ?  Sioot  ad  orationem  accedi- 
mus,  sie  et  redire  videmar  :  nemo  nobis  respondet 
verbHn^,  i^m^.  qt^vf^W  4fmh  sed  l^^pr^a^^  vide- 
mur  incassum.  Sed  qnid  in  EvangaKo  ^^^^^linifyf  ? 


j^  NoliUj  ail,  judicare  seeundtm  faoiem,  sed  justum 
judieiumjudicate!  (Joan.  vii,  24.)  Quod  est  antem 
justum  judicinm,  nisi  judicium  fidei?  Quontam  justus 
ex  fide  vivit  [Habac.  ii,  4),  Ergo  judicium  fidei  se- 
quere,  et  non  experimentum  tuum :  quoniam  fides 
qnidem  verax,  sed  experimentum  faltax.  Quse  est 
ergo  veritas  fMlei,  nisi  quod  promittit  ipse  Filins  Dei : 
Quidquid  orantes  petitisj  credite  guia  accipietis,  et 
fietvobis?  (Matth.  xxi,  22.)  Nemo  vestmm,  fratres, 
parvipendat  orationem  suam.  Dico  enim  vobis  quia 
ipse  ad  quem  oramus,  non  parvipendit  eam.  Prins- 
quam  egressa  sit  ab  ore  nostro,  ipse  scribi  jnbet 
eam  in  libro  suo.  Et  unum  indnlntanter  et  duobus 
sperare  possumus,  quoniam  aut  dabit  quod  petimus, 
aut  quod  nobis  noverit  eese  utilius.  Nos  onim  qnid 

B  oremus  sicut  oportet  noscimus :  sed  miseretnr  ilte 
super  ignorantia  nostra ;  et  orationem  benigne  susci- 
piens,  quod  nobis  aut  omnino  non  est  ulile,antnon 
tam  cito  dari  neoesse  est,  minime  tribuit:  oratio 
tamen  infractuosa  non  erit. 

6.  Ita  sane,  si  fecerimus  quod  monemur  m  psalmo, 
1(1  est  si  delectemur  in  Domino.  Ait  enim  sanctus 
David :  Delectarein  Ehmino^  etdabit  tibi  petitiones 
cordis  tui  (PsaL  xxxvi,  4).  Sed  quid  est,  oPropheta, 
quod  tam  absolute  mones  delectari  in  Domino,  ac  si 
ad  manum  nebis  sit  hujusmodi  delectatio?  Delecta- 
tionem  cibi,  somni,  quietis  et  cseteromm,  quse  in 
terra  snnt,  novimus :  Deus  autem  quam  delectatio- 
neaii  habet,  ut  in  eo  delectemur?  Fratresmei,  sa^n- 
lares  hoc  dicere  possunt,  vos  non  potestis.  Quis 

C  enim  vestmm  est  qui  non  ssepe  expertus  sit  con- 
scientise  bonae  delectationem  ?  qni  non  gustaverit 
saporem  caalitatis,  humilitatis,  charftatis  ?  Non  est 
hapc  delectatio  potus,  neque  cibi,  aut  similis  cujusli- 
bet  rei:  delectatio  tamen  est,  et  major  omnibus 
illis.  Divina  enim  est,  et  non  carnalis  delectatio : 
et  cum  in  his  delectamur,  pkne  delectamnr  in  Do- 
mino. 

7.  Sed  causantnr  multi  fortasse  quod  alTectum 
hunc  delectabilem  et  dulciorem  super  mel  et  favum 
rarius  experianlur,  nimirum  quia  tentalionibus  inte- 
rim  exercentur :  multoque  virilius  agunt,  si  virtutes 
ipsas  non  pro  delectatione,  quam  experiantur,  sed 
pro  virtutibus  ipsis  et  pro  solo  beneplacito  Dei  tota 

B  intentione,  etsi  non  tota  affectione  sectantur.  Nec 
dubium  quin  optime  compleat  qui  hujusmodi  est, 
Prophetae  admonitionem,  qua  dicit :  Delectare  in 
Bomino ;  quoniam  non  de  affectu  loquitur,  sed  de 
exercitio.  Affectus  enim  ille  beatiludinis  est,  exerci- 
tium  vero  virtutis.  Deleciare,  inquit,  in  Domino:  ad 
hoc  tende,  ad  hoo  conare,  ut  in  Domino  delecteris, 
et  dabit  tibi  petitiones  cordis  tui,  Sed  considera  quod 
petitiones  cordis  dixerit,  quas  approbat  jndieium 
rationis.  Nec  habes  unde  causeris,  sed  unde  magis 
toto  affectu  in  gratiaram  actione  verseris :  quando- 
quidem  tanta  super  te  oura  est  Deo  tuo,  ut  quoties 
ignorans  quaeris  quod  tibi  inntile  esL,  non  te  audiat 
9mp^  hqPi  m4  ^^  ^Uu^  u<MM)I:^  do^o.  $^  ei  pa- 
ler  oaraalia  ptmlo  quarepli  pecieni  UbMLlM  iN^rf i- 


181 


IN  QnAORAGBSIMA  SBRMO  ?I. 


182 


gil:  qwreikU  enlteifaim,  qBem  aon  Beeesmiiim  pa-  a  enpieeentia  et  igiMmDtia  nostra.  Ineel  enim  nobis 


tat,  non  coosentit^  sed  magis  panem  ei  quem  dede- 
rtt  frangit,  vet  per  aliquem  S94  ministrorum 
f  raagi  praBcipit,  nt  nihil  Hle  habeat  periculi,  nihil 
laboris. 

8.  Porro  petitiooes  cordis  in  tribus  credo  con- 
stare,  nec  video  quid  preter  illa  electus  quisque  sibi 
debeat  postnlare.  Duo  quidem  hujus  temporis  sunt, 
id  est  bona  corporis  et  animaB,  tertium  vero  beati- 
tudo  elerme  vitae.  Nec  mireris  quod  bona  corporis 
a  Deo  dixerim  esse  qusrenda ;  quoniam  ejus  sunt 
oorporaiia  omnia,  sieut  et  spiritualia  omnia  bona. 
Ab  eo  ergo  petendum  et  sperandum  nobts  est,  unde 
possimus  in  ejus  servitio  sustentari.  Vemmtamen 
pro  tteeessitatibus  animse  orandnm  nobis  est,  et  fre- 


quasi  a  natora,  magis  antem  ab  exterminio  nalune 
afTectio  qussdam  pessima  et  libido  nocendi,  ut  inex- 
stinguibiUs  inveniatur  in  miseris  animabus  nostris 
malitiae  delectatio.  Quid  vero  longius  a  voiuntate 
divinaT  Plane  chaos  magnum  inter  nos  et  iliam  fir- 
matum  est  in  hac  parte  :  cum  semper  eum  delectet 
prestare  beneficia,  et  ingratis  nobis  e  contra  sugge- 
rat  affectio  crudelissima  et  innoxiis  veUe  nocere. 
Hinc  omnis  radix  amaritudinis  germinat ,  hinc 
invidiae,  hinc  detraetiones,  hinc  dissentiones  pul- 
lulant,  hinc  silvescunt  inimicitise.  At  haec  quidem 
germina  vimlenta  praecidi  semper  necesae  est  £aiee 
justiti»,  qua  videlicet  extorquemus  a  nobis,  ne 
cui  faciamus  quod  nolumos  nobis  fieri ;  sed  que 


qnenliuSy  et  ferventius,  id  est  pro  obtinenda  graiia  B  voiumus  nt  fociant  nobis  homines,  et  nos  eis  eadem 


Dei,  animfleque  virtutibus.  I^c  et  pro  vita  aeterna 
lota  pielate  et  toto  nobis  orandum  est  deaiderio,  ubi 
■iminim  corporis  el  aninue  plena  et  perfecta  ^t 
beatitndo. 

9.  In  his  ergo  tribus,  nl  cordis  petitiones  sint, 
tria  nobis  snnt  observanda.  Nam  et  in  prima  quidem 
superfluitas,  et  in  secunda  impurilas,  et  elatio  inter- 
dnm  lobrepere  solet  in  tertia.  Nonnanquam  enim 
temporalia  quseri  solent  ad  vohiptatem,  virlutes  ad 
ostentalionem ;  sed  et  vitam  aeternam  fortassis  ali- 
qui  non  in  humilitate  quaerunt,  sed  tanquam  in  fidu- 
eia  suorum  meritorum.  Nec  hoc  dico,  quin  accepta 
graiia  fiduciam  donet  orandi ;  sed  non  oportet  ut  m 
ea  oonslilual  quisquam  fidudam  impetrandi.  Hoc 
solwn  oonferont  hsee  prima  [alias,  prsemissa]  dona, 
«t  ab  ea  misericordiae  quae  tribuit  haec,  sperentur 
eliam  ampHora.  Sit  ergo  oratio  quae  pro  temporali- 
bua  esl,  circa  soias  neeessitates  restricta ;  sit  oralio 
qusB  pro  virttttibus  est  animae,  etiam  ab  omni  impu- 
ritale  libera,  et  circa  solum  benepladtnm  Dei  in- 
tenla;  sit  ea  quse  fit  pro  aeterna  vita,  in  omni  humi- 
litaie,  praesumens  de  sola  (ul  dignum  est)  misera- 
tione  divina. 

SERMO  VL 
De  eratume  Dommica  {Matth.  vi,  9-13.) 

!•  Yolnntas  Domini,  fratres,  quae  prins  angelos 
ereavit  fisciens  eosdem,  postmodum  in  eis  facta 
beavit.  Sicut  enim  Yerbum  quod  erat  in  principio, 
camem  snspieiens  dicitur,  et  vere  dicitur,  factum 
caro  (Joan.  I,  i,  14) :  sie  volunuisilla  aeternain  an- 
gelo  faeta  esl,  cum  angelicam  omnino  in  se  absor- 
buil  volnnlatem.  Quidni  dicatur  &cta  in  angelo  cum 
angelica  facta  est?  Hsec  enim  summa  illius  felicitalis 
esl,  hic  voluptatia  coelestis  torrens,  quod  divina  vo- 
Inntas  ipsa  fada  est  etiam  angelorum  :  ut  quemad- 
modum  placel  Dco  universitas  administrationis  hu- 
jifts,  sie  el  ipsi  in  cunctis  gaudeant,  in  omnibus  de- 
leelentnr.  Hoc  igitur  oramus,  ut  haec  voluntas,  sicut 
Bi  eeteslibtts  facta  est  crcaturis,  fiat  etiam  in  terre- 

;  ul  sient  angelus,  sic  et  homo  adhaerens  Deo, 
enm  eo  spiritnssit.  Sed  heu  me!  qnot  obsta- 
eola  separant,  qaot  prohibent  impedimenta !  Objieit 
seae  nelilia  asediam,  objicil  infirraitaa,  ol^jieit  con» 


faciamus.  Eradicari  tamem  aut  exstirpari  a  cordibns 
nostris  omnino  non  poterit  malitia,  donec  in  mundo 
fuerimus,  qui  totus  posilus  est  in  maligno.  Gonteri- 
tur  quidem  S^ft  serpentis  caput,  sed  freqnenter 
experiri  est  calcaneo  insidiantem. 

8.  Secundo  loco  ipsa  quoque  corruptibilis  hujus 
infirmitate  corporis  praepedimur,  ne  voiuntas  nostra 
divinae  valeat  cohaerere.  Nobis  siquidem  quod  mole 
stum  sentimus,  non  potest  non  displicere ;  et  fre- 
quenter  in  his  voluntas  noslra  a  divioa  dissidet  vo- 
luntate:  cui  ne  penitus  adversetur,  fortitudo  esl 
nobis  necessaria,  quas  secunda  species  esl  virtutia. 

3.  Nec  soia  impedit  afOictio  eorporis :  impedit  et 
concupiscentia,  qua  multiplicibus  et  inexplebilibus 
distrahimur  desideriis.  Quando  autem  poterit  anfra- 
ctuosa  et  angulis  plena  voluntas  ei  uniri  quae  rectis- 
sima  est,  et  omnimodis  indistorta?  Heu  mel  Domine 
Deus,  quia  undique  mihi  beHa,  undiqne  tela  volant, 
undique  pericula,  undique  impedimental  Qnoeuaque 
me  vertam,  nulla  nsquam  securitas  est.  Et  quse 
muleent,  et  quae  molestant,  timeo :  el  esuries  et 
refectio,  et  somnus  et  vigiliae,  et  labor  et  requies 
militant  contra  me.  Ditfitias  et  paupertatem  nedede- 
m  mikij  orat  sapiens  (Prot;.xxx,  8):  nimirum  quia 
utrobique  laqueus,  utrobique  periculum.  Quod  si 
reprimit  temperantia  coneupiscentiam  (hoc  qaippe 
unicum  in  hujusmodi  remedium  est),  erit  quidem 
unio  jam  nonnulla,  sed  plena  non  eril.  Hinc  et  Apo»- 
lolus  de  se  fatetur :  Ego  ipse,  uUmente  cansentio 
legi  Dn,  came  autem  legi  peccatif  qux  est  m  mm- 
bris  meis  {Rom.  vii,25,  23).  Ex  parte  ergo  ooh»rel, 
et  ex  parte  dissidet,  donec  veniat  quod  perfectum 
est,  et  quod  ex  parte  est  evacnetur. 

4.  Quarta  est  ignorantia,  quam  et  ipsam  nobis 
plurimum  obesse  non  ignoratis.  Quo  enim  pacto 
voluntatem  Dei  prsviam  sequar,  ubi  ignoro  eam  ? 
Cognosco  autem  tantum  ex  parte,  et  necdum  sicut 
cognitus  sum.  Propterea  ioquirenda  sunt  nobis  cnm 
omni  desiderio  incrementa  pmdentiae,  ut  magis  ac 
magis  notam  faciat  nobis  Deus  voluntatem  suam,  ut 
sciamus  quid  acceptum  si  eil  omni  lempore.  Sic  vir- 
tutum  eonsummatio,  justiti»,  fortitudinis,  tempe- 
rantMB  el  pmdemte,  nnionem  illam  tam  feKcem 


m 


S.  BERNARDI  ABBATIS  CLAR^-YALLENSIS 


tai 


qaam  desiderabilem  consummabit,  ut  sit  nobis  cnm  a  minos  eito  veniat ;  sed  et  remanens  ex  toto»  ne  tarde 
Deo  una  voluntas,  et  qusecunque  ei  placent,  pia-      quidem  perveniat. 


ceant  simul  et  nobis :  atque  hsec  nobis  erit  (ut  de 
angeiis  supra  dictum  est^  omnino  perfecta  jucun* 
ditas. 

5.  Oramus  autem  ut  adveniat  regnum  Domini, 
quo  videlicel  nobis  plena  sit  de  regni  potestate  se- 
curitas.  Quod  autem  petimus  ut  sanctificeUir  nomen 
ejus,  omninojamsupranosin  ejus  notitiam  pergere 
concupiscimus.  Ubi  nimirum  nobis  in  nobis  et  felix 
securitas,  et  secura  feltcitas  fuerit,  in  eum  qui  supra 
nos  est,  tota  jam  spiritus  vehementia  rapiemur. 
Sancti/icetur  rumen  tuum.  Nomen  ejus,  gloria  ejus 
Et  illa  quando  non  sancta?  Fieri  tamen  dicitur  sancla 
gloria  ejus,  cum  in  sanctitate  glorificatur  a  nobis : 


2.  Quis  igitur  est  magis  altenus  ab  actibua  se- 
culi,  quam  peregrinus?  Profecto  quibns  dicit  Apo- 
siolus :  Mortui  enim  estis,  et  vita  vestra  abscondita 
est  cum  Christo  in  Deo  (Coloss,  iii.  3).  Peregrinus 
nimirum  potest  facile  occasione  viaiJci  plus  quam 
oporteal,  et  dctineri  qui^rendo,  et  prsRgravari  por- 
lando :  mortuus,  si  desit  etiam  ipsa  sepultura«  non 
sentit.  Sic  vituperantes  nt  laudantes,  sic  adulantes 
audit  ut  detrahentes,  irao  vero  nec  audit,  quia 
mortuus  est.  Omnino  felix  mors,  quse  sic  immacu- 
latum  servat;  imo  penitus  alienum  facit  ab  hoc 
saeculo.  Sed  necesse  est  ut  qui  non  vivit  in  se,  vivat 
Ghristus  in  illo.  Hoc  est  enim  quod  ait  Apostolus : 


sicut  et  voluntatem  ejus,  quae  setema  est,  in  nohis,  B  Vivo  autem,jamnon  ego,  vivitvero  inme  Christus 


ut  nostra  fiat,  fieri  postulamus,  Hoc  ergo  primum 
fieri  petimus  quod  maximum  cst,  ul  nobis  gloriae 
iDius  innotescat  sanctitas  illibata.  Exindo  quod  ad 
nos  spertat  oplamus,  et  regni  potestatem  proptcr 
securilatem,  etvoluntatis  ejusin  nobis  perfectionem 
proptcr  jucunditatem,  Sed  quia  necdum  illa  perfc- 
ctione  gaudentes,  non  sine  magno  labore  divinae 
possumus  obtemperare  voluntati ;  opus  est  cibo  ne 
deficiamus,  opus  est,  inquam,  pane  quotidiano. 
Ssepius  quoque  aberrantes  ab  ea,  et  delinquentes, 
boc  est  derelinquentes  eam,  neces^irio  pro  indulgen- 
tia  supplicamus,  dicentes:  Dimitte  nohis  deMta 
nostra,  etc.  At  no  forte  in  eadem  recidamus  post 
acceptam  veniam  peccalorum,  orandus  anobisidem 


{Galat.  II,  20).  Ac  si  diceret :  Ad  alia  quidem 
omnia  mortuus  sum,  non  sentio,  non  attendo,  non 
curo :  si  qua  vero  sunt  Christi,  hsec  me  virum 
invcniunt  et  paratum.  Nam  si  non  aliud  possum, 
saltem  sentio  :  placet  quod  ad  ejus  honorem  fieri 
video,  displicent  quae  aliter  fiunt.  Magnus  omnino 
gradus  est  iste. 

3.  At  fortasse  poterit  aliquid  adhuc  superius 
invcniri.  In  quo  ergo  qua^remus?  In  quo  putas,  nisi 
in  eo  de  quo  nunc  loquebamur,  qui  raptus  est 
usque  ad  tertium  coelum  ?  Quis  enim  prohihet  ter- 
tium  coelum  dicere,  si  quem  gradum  supra  istos 
poteris  invenire?  Audi  igitur  ipsum  de  hac  tanta 
altiludine  non  in  se   gloriantem,  sed  dicentem : 


ipse  est,  ne  nosinducat  in  tentationem ;  scd  magis     Mihiautemabsitgloriariy  nisiincruce  Domini  Jesu 


educat  nos,  et  liberet  a  malo.  Amen. 

S9e  SERMO  VU. 

De  peregrino,  mortuo  et  crucifixo, 
i,  Felices,  quise  prsesenti  saeculo  nequam  advc- 
naa  et  peregrinos  exhibent,  iromaculatos  se  custo- 
dientes  ab  eo!  Neque  enim  habemus  hic  manentem 
eivitatem,  sed  futuram  inquirimus  (Hebr.  xiii,  14). 
Abstineamus  ergo  a  carnalibus  desideriis,  quse  mi- 
litant  adversus  animam,  tanquam  adveua;  et  pcrc- 
grini.  Peregrinus  siquidom  via  regia  incedit ;  non 
declinat  ad  dexteram,  neque  ad  sinislram.  Si  forte 
jurgantes  viderit,  non  aitendit;  si  nubentes,  aut 
choros  ducentes,   aut  aliud  quodlibet  facientes, 


Christi  per  qucm  mihi  mundus  crucifixus  est,  et  ego 
mundo  {Galat.  vi,  14).  Non  solum  inquit,  mortuus 
mundo,  sed  et  crucifixus :  quod  est  ignominiosum 
genus  mortis.  Ego  illi,  pariter  et  ipse  mihi.  Omnia 
quae  mundus  amat,  crux  mihi  sunt  :  delccUtio 
carnis,  honores,  divitia;,  vanae  hominum  laudes. 
Qnae  vero  muudus  reputat  crucem,  illis  affixus  sum, 
illis  adhaereo,  illa  toto  amplcctor  afTectu.  An  non 
major  iste  esl  secundo  et  primo  gradu  ?  Peregrinus 
si  prudens  est,  et  non  obliviscitur  suae  peregrina- 
tionis,  licet  cum  labore,  transil,  et  non  magnopere 
siecularibus  implicatur.  Mortuus  aeque  blanda  hujus 
ssrculi,  sicut  aspera  spernit.  Qui   vero  raptus  est 

cui 


nihilominus  transit,  quia  peregrinus  est,  et   non  j.  usque  ad  lertium  calum,  crux  iUi  est  omne 

pertmet  ad  eum  de  talibus.  Ad  patriam  suspirat,  ad  "  mundus  inhaeret;  et  his  adh»ret  qu^  mundo  crux 

patriam  tendit :  vestitum  et  victum  habens  non  vult 

aliis  onerari.  Bcalus  plane,  qui  suum  sic  agnoscit, 

sic  deplorat  incolatum,  dicens  Domino :  Quoniam 

advena  ego  sum  apud  te  et  peregrinus,  sicut  omnes 

pairesmei{Psal,w\vi\\,  13).Magnum  hoc  quidem, 

sed  forte  gradus  aliquis  aliior  est.  Nam  peregrinus, 

etsi  non  admiscetur  civibus,   aliquando   tamcn  de- 

lectatur  videre  quae  fiunt,  aut  audire   ab  aliis,  aut 

ipse  narrare  quae  viderit :  et  his  et  hujusmodi,  etai 

penitus  non  retinetur,  detineturtamenetretardatur, 

dum  minus  memor  patrias,  minori  accelerat  deaido- 

rio.  Nam  et  tantopere  [Alias,  tanto  tempore]  potest 

in  his  deleotari,  ut  jam  non  solam  remoretur,  et 


esse  videntur.  Quamvis  in  his  verbis  Apostoli  iUud 
quoque  non  incongrue  possit  intelligi,  crudfixum  ei 
mundum  reputatione,  ipsum  vero  mundo  cmcifixum 
compassione.  Grucifixum  enim  mundum  videbat 
obligationibus  vitiorum,  et  99T  ipse  crucifigebatur 
ei  per  compassionis  affcctum. 

4.  Pensemus  nunc  singuli  in  quo  gradu  quisque 
sil  positus,  et  studeamus  proficere  de  die  in  diem 
quoniam  de  virtute  in  virtutem  videbitur  Deus 
deorum  in  Sion  {PsaU  Lxxxiii,  8).  Maximc  vero 
hoc  sancto  tempore  in  omni,  ohsecro,  puritate  con- 
versari  studeamus,  ubi  et  certus,  et  brevis  diemm 
nnmeniA  positus  est,  ne  desperet  bniiiana  fragilitas; 


185 


IN  PSAL.  QUI  HABITAT  SERMO  I. 


186 


Nam  u  didtur  nobis :  Omnl  tempore  soUiciii  estote 
omnino  ad  custodiendam  puritatem  vestrae  conver- 
sationis;  qoi  non  desperet?  Nunc  autem  monemur, 
brevi  dierum  numero  omnes  aliorum  temporum 
negligentias  emcndarc, :  ut  vel  sic  guslemus  duice- 
dinem  perfecta^  purilatis,  et  omni  dcinceps  tempore 
in  oonvcrsationc  nostrse  sanctae  hujus  Quadragesima; 
vestigia  clara  resplendeant.  Conemur  ergo,  fratres, 
sanctum  hoc  tempus  tota  devotione  suscipere,  ot 
nnnc  magis  arma  spiritualia  reparare.  Nunc  enim 
generali  quodam  tolius  orbis  exercitu  contra  dia- 
bolum  Salvator  congreditur  :  beati  qui  sub  tali  duce 
strenae  militaverint.  Toto  siquidem  anno  domesiica 


A  regis  familia  militat,  et  assidoa  est  in  bellorum 
procinctu  [alias  additur  lucU] ;  semel  autem  et  cerlo 
tempore  universum  imperium  generali  congregatur 
exercitu,  Felices  vos,  qui  domestid  meruistis  esse, 
quibus  dicit  Apostolus  :  Jam  non  estis  hospites  et 
advenas^  sed  esiis  cives  sanctorum  et  domestici  Dei 
{Ephes.  II,  19).  Quid  igitur  facturi  sunt  qui  toto 
anno  pugnare  susceperunt,  quando  el  ipsi  rudes,  et 
vocantes  prius  spiritualia  arma  arripiunt  ?  Utique 
soUto  amplius  solit«e  opos  est  insistere  pugnse,  ut 
magna  quasdam  victoria  regi  nostro  ad  gloriam, 
nobis  proveniat  ad  salutem. 


IN  PSALMUM  XC,  QUI  HABITAT,  SERMONES  XVII  (23),  IN  QUADRAGESIMA  HABITL 

PILEPATIO.  g  latio,  maxime  his  diebus,  quibus  (sicut  omnino  di- 


1.  Considero  labores  vestros,  fratres,  non  sine 
magno  miseralionis  affeclu.  Quaero  consolationem 
quam  exhibere  possim,  et  corporalis  occurrit ;  sed 
ea  non  prodest  quidquam,  magiset  obcsse  plurimum 
potest.  Siquidem  modica  sementis  detractio,  non 
modicum  messis  est  delrimcntum :  et  si  poenitentia 
vestra  minuatur  miseralione  crudeli,  paulatim  gem- 
mis  corona  veslra  privatur.  Quid  tamen  agimus? 
ttbi  propheUe  farinula?  (IV  lieg.  iv,  41.)  Siquidem 
mors  in  oUa  est;  ct  morliBcamiai  tota  die  in  jeju- 
niis  multis,  in  laboribus  frcquenter,  in  vigiUis  supra 
modum,  pra^ter  ea  qucC  intrinsccus  sunt  contriUo 
cordium,  et  multitudo  tentationum.  Mortificamini, 
scd  propter  eum  qui  mortuus  est  pro  vobis.  Quod  si 


gnum  est)  aUquatenus  major  est  labor  vester ;  ut 
confidb,  non  erit  inutUe  tractare  vobiscum  aliquid  de 
Scripluris  sancUs,  quod  etiam  aUqui  vestrum  roga- 
verunt.  Unde  nobis  eligendus  est  psalmus  ipse,  de 
quo  tcntationis  occasionem  inimicus  assumpsit  (24). 
ut  inde  confringanlur  arma  maligni,  unde  sibi  usur- 
pare  prsesumpsit.  Propterea  nolo  vos  ignorare,  fra- 
tres,  quoniam  manifeste  imitatores  sunt  inimici# 
quicunque  de  Scripturis  sanctis  aliquid  non  sancte 
usurpant,  et  detinent  veritalem  Dei  in  mendacio, 
sicut  solent  quandoque  nonnulU.  Cavete  hoc,  dile- 
ctissimi,  quia  prorsus  diaboUcum  est,  et  de  parte 
ejus  se  esse  probant  qui  id  faciunt,  in  suam  ipsomm 
pemiciem  salutaria  scripta  pervertere   molientes. 


abundat  tribnlatio  vestra  pro  eo,  abundabit  conso«  C  Sed  non  modo  plus  immoror :  sufficit,  credo,  brevi- 


laiio  vestra  per  eum,  ut  in  eo  delcctetur  anima, 
quse  in  aUis,  renuil  consolari.  Apud  ipsum  namquo 
ipsa  quoque  tribuIaUo  magna  quxdam  consolatio 
poterit  inveniri  Nonne  enim  ccrtum  est  supra  vires 
humanas,  ultra  naiuram,  conlra  consuetudinem  esse 
quae  sustineUs  ?  Alius  igitur  portat  ista,  ille  sine 
dubio,  qui  sccundum  Apostoium  portat  omnia  verbo 
virlntis  sua;  (Hebr.  i,  3).  Nonne  ex  hoc  jam  suo  ipsius 
gladio  inimicus  perimilur,  et  magnitudo  tribulalio- 
nis,  de  qua  tentare  solebat,  ipsa  magis  tentatioues 
exsnperat,  tanquam  cerUssimum  divinae  praesentia; 
argumentum?  Qnid  cnim  Umendum  nobis,  si  adest 
qui  portat  onmia?  Dominus  protector  vitcemea;,  a  quo 


tcr  tetigisse.  Jam  de  ipso,  qucm  clegimus,  psalmo 
aUqua  prsstante  Domino  disserere  et  explanare  ten- 

temus. 

SERMO  I. 

De  versu  pnmo, « Qui  habitat  in  adjutorio  Altissimiy 
in  protectione  Dei  casli  commorabitur.  » 
1.  Quis  sit  divini  inhabitator  adjutorii,  per  non 
inhabitante  iliud  meUus  potest  agnosci.  Tria  siqui- 
dem  eorum  repcries  genera :  unum  non  sperantium, 
aliud  desperantium,  lertium  frustra  speranUum.  Ne- 
que  enim  habitat  in  adjutorio  Dei,  qui  non  posuil 
Deum  adjutorem  suum,  sed  confidit  in  virtute  sua, 
et  in  multitudine  diviUarum  suarum.  Surdus  nam- 


trepidabo?  {PsaL  xxvi,  1.  i,)]Sflmsiambulavero  in  _  que  est  ad  prophetae  vocem  diceniis :  Quasrite  Domi- 
medio  umbroi  mortis,  non  timebo  mala,  quoniam  tu  ^  num, dum  inveniri potest;  invocate  eum^dum  prope 

est  {Isa.  LV,  6) :  et  sola  tcmporaUa  quaerens,  »mu- 
latur  in  maUgnanUbus,  pacem  peccatorum  videns ; 
et  clongatur  ab  adjutorio  Allissimi,  quod  sibi  ad 
hsec  necessarium  esse  non  reputat.  Scd  quid  nobis 
de  his  quae  foris  sunt  judicare  ?  Timeo,  fratrcs,  ne 
forle  etiam  sit  in  nobis,  qui  non  habitet  in  adjutorio 
Altissimi,  sed  confidat  in  virtute  sua  et  in  muUitu- 
dine  diviliarum  suarum.  Forte  enim  fervorem  ha- 


mecum  es  {PsaL  xxii,  4).  Quid  est  quod  totam  mo- 
lem  terrae  austinet  ?  et  universus  orbis  cui  inniUtur? 
Nam  si  est  H^H  aliquid  quod  susUneat  caetera, 
ipsum  a  quo  susUnctur  ?  Non  invcnitur  nisi  virtuUs 
verbum  onmia  portans.  Verbo  enim  Donuni  coeli 
firmaU  sunt,  et  spirilu  oris  ejus  omnis  virlus  eorum 
(Psal.  XXXII,  6). 
2.  Propterea,  ut  si  vobis  in  vcrbo  Domini  conso- 

(23)  lu  codice  Vaticano,  num.  663,  appellatur 
Liber  in  psalmum  Qui  habitaty  constatque  non  ser- 
monibus,  sed  capitibus  18.  In  quibusdam  manu- 
seripUs  numerantnr  sermooes  dontaxat  qoindecim. 


tribus  primis  in  unum   conjcctis.  Habiti  sunt  post 
annum  1138,  infra  ex  sermone  6. 

(24)  Quippe  verbis  psaUni  90  abusus  est  diabolus 
lentaiis  Chnstnm,  8ciUe#t  veran  li. 


167 


S.  BBRNARDl  ABBATIS  CLARi£-VALLINSIS 


iStt 


bet  aliquis,  polens  'm  figiliis,  in  jejuniis,  in  labore  ^  Shnile  ei^  esse  necesse  est  quidqnid  tnndatttr  !n 


et  cseteris  hujusmodi,  aat  etkoi  mullorum  (ut  sibi 
videtnr)  divitias  meritorum  longo  tempore  acquisi- 
vit;  et  in  his  confidens,  remissior  est  in  timore  Dei, 
facile  jam  ad  oliositateff  et  curiositates  perniciosa 
quadam  securilate  dechnat,  murmnrat,  detrabit, 
dijudicatque.  Qui  profecto,  si  habitaret  in  adjutorio 
Dei,  attenderet  ulique  sibi  et  timeretoffendere»  quem 
sibi  cognosceret  adhuc  tam  neccssarium  esse.  Tanto 
siquidem  amplius  timere  Deum,  et  magis  soilioitus 
esse  debuerat,  quanto  majore  ejus  munera  jam  per« 
cepit.  Neque  eoim  quae  habemus  ab  eo,  servare  aut 
tcnere  possumus  sine  eo.  Nunc  vcro  (quod  non  sine 
dolore  loquimur  aut  videmus)  sunt  aliqui  qui  in 
conversionis  initio  satis  timorati  et  solliciti  sunt, 


ipsa.  Quis  enim  super  fragile  fhndamentum  stabile 
credat  aedificium  ?  Periculosa  habilatio  eorum  qui 
in  meritis  suis  sperant ;  pericnlosa,  quia  niinosa. 
Eorum  vero  qui  consideratione  propriae  infirmitatis 
desperatione  dejiciuntur,  habitatfo  est  anxia,  et  eas 
in-tormentis  diximus  habitare.  Quandiu  enim  et 
poenas  suslinent,  in  quibus  nocte  et  die  conterun- 
tur;  et  eis  quoque  quas  nondum  sentiunt,  amplius 
cruciantur,  ut  non  sufBciat  diei  malitia  sua,  sed 
opprimuntur  his  quoqne  qoae  fortasse  nunquam  ex- 
perientur :  quae  tormenta,  quis  infemus  intolerabiKor 
potest  excogitari  ?  praesertim  quia  et  tanto  labore 
premuntur,  et  coelestis  panis  non  sustentantur  edu- 
lio.  Bi  sunt  qui  in  adjutorio  Altiasimi  non  habitant, 


donec  iniiium  aliquod  conversationis  \alias,  conver-  B  quia  desperant.  Priores  autem  idcirco  non  quae- 


sionis]  acceperint;  etcum  multo  magis  desiderare 
debuerant»  juxta  illud :  Qui  eduni  me  adhuc  esurient 
[EeeH.  xxiv,  W) ;  inciphint  sic  agere  ac  si  dicant : 
Utquid  ei  serviamus  ultra,  quande  jam  habemus 
quod  daturus  est  ?  0  si  scires  quam  pamm  est  quod 
habes,  et  hoc  ipsum  quam  cito  perdes,  si  non  serva- 
verit  ille  qui  dedit !  Haec  enim  duo  sunt  quae  valde 
soUicitos  et  subjectos  Deo  nos  reddere  possnnt,  ut 
non  simus  de  his  qui  propterea  non  habitant  in  ad- 
jutorio  Altissimi,  quia  non  repulant  illud  sibi  ncces- 
sarium  esse ;  et  hi  sunt  qui  non  sperant  in  Domino. 
2.  Sunt  autem  et  alii  qui  ct  desperant ;  hi  scilicet 
qui  considerantes  imbecillitatem  propriam,  deficiunt 
9^99  et  obmuntur  a  pnsillanimitate  spiritus,  habi- 
tantes  in  carne  sua,  et  circa  infirmitatem  propriam 
semper  intenti,  ut  omnia  quae  patiuntur,  cursum 
enumerare  parati  sint.  Ubi  enim  intenderis,  inge- 
nium  valet.  In  adjutorio  autem  Dei  non  habitant, 
neque  noverunt  illud,  quod  ncc  assurgere  valeant, 
ut  aliquando  cogitent  illud.  Sunt  autem  aiii  qui 
sperant  quidem  in  Domino,  sed  frustra ;  quia  sie  de 
misericordia  ejus  sibi  ipsis  blandiuntur,  ut  a  peccatis 
suis  non  emendentur.  Vana  est  omnino  spes  ista,  et 
haec  confiindit,  eo  quod  charitas  desit.  Contra  hos 
propheta:  Malediciusy  inquit,  qttipeceat  in  spe  (25) ; 
et  alius  :  Beneplacitum  est  Domino  super  iimentes 
eum^  etineis  qui  sperant  super  misericordia  ejus 
{PsaU  GXLVi,  11).  Dictums,  qui  sperani,  signanter 


mnt,  quia  nequaquam  sibi  illud  necessarium  sen- 
tiunt.  Extremi  vero  propterea  longe  sunt,  quia  eo 
modo  quaemnt  auxilium  Dei,  quo  obtinere  non  pos- 
sunt.  Soli  enim  in  adjutorio  Altissimi  habitant,  qui 
id  solum  obtinere  desiderant,  id  solum  amittere 
trepidant;  sedula  circa  iilud  et  sollicita  congilatione 
versantes,  quae  est  utique  pietas  cultus  Dei.  Beatus 
plane  qui  sic  habitat  in  adjutorio  Altissimi,  quia  in 
protectione  Dei  coeli  commorabitur.  Quid  ei  nocere 
poterit  eomm  quae  sub  co^Io  sunt,  quem  Deus  coeli 
protegere  et  conservare  voluerit  ?  Porro  sub  coelo 
sunt  quaecunque  nocere  possunt.  Sub  coelo  sunt 
aereae  potestates,  sub  coelo  praesens  saeculum  nc- 
quam,  et  caro  advcrsus  spiritum  concupiscens. 

4.  Optime  igitur  dictum  cst :  In  protectione  Dei 
casli  commorabitur ;  ut  nihil  eomm  quae  sub  coelo 
sunt  timere  possit,  quisquis  protectionem  ejus  habere 
meraerit;  sive  ita  diclum  sit,  ut  ad  versum  sequen- 
tem  oratio  dependeat :  Qui  habitat  in  adfutorio  Al- 
tissimij  in  protectione  Dei  cosli  commoraHtury  dicet 
Domino  Susceptor  meus  es  tu ;  et  sit  quod  dicitur,  in 
protectione  Dei  casli  commorabitury  expositio  praece- 
dentis  partis:  Qui  habitat  in  adjutorio  Altissimi: 
aut  magis  addere  videatur,  ut  non  solum  adjutorium 
ad  operandum  bonum,  sed  protectionem  quoque  ad 
liberandum  a  malo  doceat  esse  quaerendam.  At  vero 
diligenter  attende  quod  in  protectione  dicit,  non,  in 
praesentia.  Angelus  in  praesentia  ejus  exsultat;  ego 


^Tmv[^s\i,supertimentes  eum,  Fmstra  siquidem  spe-  n  utinam  possim  in  ejus  protectione  morari.  Illebeatus 


rat,  qui  contemptu  suo  gratiam  a  se  repellit,  et  spem 
suam  prorsus  evacuat. 

3.  NuIIus  ergo  horum  trium  habitat  in  adjutorio 
Altissimi.  Primus  enim  habitat  in  meritis  suis,  se- 
cundus  in  poenis,  tertius  in  vitiis.  Immunda  habita- 
tio  lertii,  anxia  secundi,  stulta  et  periculosa  primi. 
Quid  enim  stultius  quam  habitare  in  domo  vix  ad- 
huc  inchoata?  Consummasse  te  putas?  At  cum 
consummaverit  homo,  tunc  iocipit  {Eccli.  xviii,  6). 
Denique  ruinosa  est  omnino  haec  habitatio,  et  quaB 
sustentari  magis  opus  habeat  et  fulciri,  quam  inha- 
bitari.  Nonne  vita  praesens  fragilis  est  et  inccrta  ? 


in  prsesentia ;  ego  utinam  m  protctione  sim  secu- 
ms.  Dei  co^lit  inquit.  Licet  enim  ubique  es<^  non 
dubitetur,  sic  tamen  in  coelo  est,  ut  ad  ejus  compa- 
rationom  nec  esse  videatur  in  terris.  H99  Propter 
quod  ct  orantes  dicimus :  Pater  noster^  qui  es  in 
eoBlis  (Matih.  vi,  9).  Sicut  enim  anima,  cum  in  toto 
quoque  sit  corpore,  excellentins  tamen  et  singula- 
rius  est  in  capite,  in  quo  sunt  omnes  sensus  (nam 
in  caeteris  omnibus  membris  vix  unum  exercet  so- 
lum,  scilicet  tactum,  unde  quantum  ad  eum  modum 
quo  in  capite  est,  caetera  membra  videtur  quodam- 
modo  non  tam  inbabitare  quam  regere);  ita  si 


(25)  Incertum  quis  iite  pr^heU,  atsi  tit  Jefemias,  qui  timile  hidMt  in  eap.  xvn,  5, 


189 


IN  PSAL.  QVI  HABITAT  SBRIK)  iH. 


190 


prflBMiitiani  illaai  [alioiy  illiiu]  cogiteinvs,  qua  beati  j^  Al  vero  Susceptor  meut  es  iu^is  tantom  dioere  po 


angeli  perfraantQr,  videri  posaumas  via  aliquam 
Dei  proteetionem  et  nomen  babere.  Felix  tamen 
anima,  qnae  vel  hanc  proteclionem  meretur.  Dicet 
enim  Domino:  Susceptor  meus  es  tu,  Yenim  id 
quidem  sermoni  aheri  reservemus. 

SERMO  ii. 
De  versu  secundOf  «  Dicet  Domino:  Susceptor  meus 

es  tu,  »  ele. 
i.  Qui  habitat  in  adjutario  Altissimi^  ait  Prophela, 
dieei  Domino ;  Susceptor  meus  es  lu,  et  refugium 
meum;  Deus  meus,  sperabo  in  eum,  Dicet  in  gratia* 
rom  actione,  conGteos  Domino  et  miserieordim  ejus 
saper  duplici  adjutorio  ejus.  Omnis  enim  qui  adhue 
tn  adjutorio  hahitat,  non  in  regno,  et  frequenter 


test  qui  habiiat  m  adjuiorio  AlHssimu  Unde  et 
addidit:  Ei  Deus  meus^  Cur  non,  Deus  nosterT  Qoia 
in  creatione,  in  redemptione,  csBlerisque  eommuni- 
bus  bcneficiis  est  Deus  omnium ;  sed  in  tentationi- 
bus  suis  tanquam  proprium  eum  habent  singuli 
electorum.  Sic  enim  paratus  est  suscipere  caden- 
tem,  et  eripere  fugientem,  991  ut  videri  possit  re- 
lictis  omnibus  aliis  ei  soli  operam  dare. 

3.  Proptcrea  expedit  omni  animsB  Deum  semper 
attendere  tanquam  proprium,  non  modo  adjutorem, 
sed  etiam  inspectorcm.  Quando  {AUas^  qaomodo] 
enim  negligens  poterit  Geri,  qui  intuentem  se  Deam 
nunqaam  desinit  tntuerit  Aut  quomodo  noa  quasi 
propriam  illum  habere  videtur,  qui  sic  eum  super 


opoa  habet  fogere,  et  interdum  cadit.  Fugere,  in-  B  se  videt  intenlum,  ut  omnia  interiora  ejus  et  exte- 


qoam,  dum  in  boe  corpore  samus,  a  facie  tentatio- 
nia  peraequentis  oportet.  Quod  ai  minus  eeleritor 
(bgimua,  aliquando  (ut  assolet)  impeliimur  et  ever- 
timar,  sed  Dominus  soscipit  nos.  Ipse  itaque  refu- 
giom  est,  ui  venientem  cum  stercoribus  boum  pir 
grorBm  lapidatorem  impigri  fugiamus,  et  evadere 
possimus  faedam  nimis  lapidationem  {EcdL  xxu,  i). 
Ipse  qooqoe  sosceptor  est,  ut  etiam,  cum  cecideri- 
mus,  non  collidamur,  quoniam  supponit  maaum 
soam.  Com  ergo  teniationis  impetum  sentimus  in 
eogitatioae,  statim  fugiamus  ad  ipsum,  et  bumiliter 
poetulemos  auxilium.  Quod  si  forte  preeoccupaverit 
nos,  ut  fit  aliquando,  cum  tardius  quam  oporteat 
ad  eum  oonfugimus ;  soUiciti  siinus  ut  suscipiat 
noa  manus  Domini.  Homines  enim  aliquando  cadere  ^ 
necesse  est,  dum  in  hoc  saeculo  detinentur ;  sed  alii 
eoUiduntur^  alii  non,  quia  Deus  supponit  manum 
soam.  Sed  quomodo  eos  discemere  poterimus,  ut 
segregemus  juxta  Dominaexemplumagnoaabha^dia, 
jostos  ah  injustis?  (Matth.  xxv,  32.)  Nam  et  justus 
■epliea  in  die  cadit  (Prov^  xxiv,  i6), 

8.  Yeram  hpc  intereat  inter  eorum  casus,  quod 
jostos  suscipitttr  a  Domino,  ideoque  resurgit  £or- 
tior:  injaatas  autem  cum  ceciderit,  non  acyiciet 
alira  at  reaurgat;  imovero  autin  pudorem  noxium* 
aat  in  impudentiam  cadit.  Aut  enim  excus^t  quod 
hck,  et  bie  est  pudor  adducens  peccatum ;  aut  fit  ei 
froqa  mereiricis,  et  jam  neo  I>eam  timet,  nec  homi- 


riora  omni  hora  coasiderare  non  oesset;  omneaque 
noa  solum  actus,  sed  etiam  ipsoe  sublilisaimos  ani- 
msB  rootus  perseratetar  atque  dijudieet?  Hic  igitor 
non  immerito  dicere  potest :  Deus  meus,  sperabo  in 
eum,  Et  attende  quod  non  dixeril:  Speravi,  aut, 
spero;  sed,  sperabo.  Hoc,  inquit,  est  votam  meum, 
hoc  propositum  meam,  hse  intentio  oordis  mei. 
Reposita  est  haec  spes  mea  in  sinu  meo,  et  ia  hac 
perseverabo.  Sperabo  in  eum.  Non  desperalx),  nec 
frastra  sperabo,  quia  maledictus  qui  peccat  in  spe, 
et  nibilominus  qui  peccat  in  desperatione;  sed  nec 
esse  volo  de  his  qui  non  sperant  in  Domino.  Spera^ 
bo,  inquit,  in  eum.  Sed  jam  dic  nobis  quo  fructu,  qua 
mercede,  quo  lucro?  Quoniam  ipse  liberavit  me  de 
laqueo  venaniium,  et  a  verbo  aspero.  Sane  laqueum 
hunc  et  hoc  verbum  in  dieai  allerum,  et  sermonem 
si  piacet,  alterum  differamus. 

SfiRMO  UI. 
Deversuter4io, «  Deus  meus,  sperabo  in  eum.  Quo- 

niam  ipse  UberavU  me  de  laqueo  venantium^  ei  a 

verbo  aspero.h 

i.  Bgo  utique,  fratres,  in  hoc  verbo  magna  mei 
ipsius  pietate  eompungor,  et  valde  misereor  animse 
me«.  Ipse  liberauii  me  de  laqueo  venantium.  Ergone 
bestise  sumus  nos?  Bestise  prorsus.  Ihmo  enim  cum 
inhonore  esset,  non  intellezit:  comparatus  estju- 
mentisinsipientibus,  et  similis  factus  est  iltis  {PsaL 
XLVUi,  i3).  Bestiae  profecto  sunt  homincs,  oves  er^ 


aem  reverelur,  sed  praedicat  peccaium  suum  sieut  n  rantes  non  habentes  pastorem.  Quid  soperbis,  o  ho- 

/^  -     «  -    ■  -    -  ¥.«_»..^     ___._^      _.. rk_         •       •       __  J*»  »     ■^  a  •   1     .  «1  •  i_       A     IT!  J  _       ..l_     L  __a1^     C^  ^Amm^m 


Sodoma.  Justus  vero  super  manum  Domini  cadit,  et 
miro  quodam  modo  etiam  ipsum  ei  peccatum  in 
jaatilia  cooperatur.  Scimus  enim,  quoniam  diligen- 
tiiwa  Deam  omaia  cooperantar  in  bonum  (/iom* 
Tui,  88).  Nonne  cooperatur  nobis  ille  cai&us  ia  i>o- 
Bom,  aade  et  bumiiiores  efiicimur,  et  eautiores? 
Nonne  Dominus  cadentem  iUum  suscipit,  qui  ab  hu- 
militate  auscipiiur?  Impulsus  eversus  sum  ut  cade- 
rem^axi  Propheta:  sed  nihii  proficit  qui  impulitme, 
qaoniam  Dominus  suscepit  me  (PsaL  cxvii.  i3).  Sic 
ergo  dicet  fidelis  anima  Domino :  Susceptor  fneus  es 
<tt.  Posaam  omnja  dicere:  Greator  meus  es  tu; 
possipit  et  aniinalia  dicere:  Pastor  meua  ea  tu;  poa» 
sont  onmes  homines  dicere :  Redemptor  meus  es  tu. 


mo?  quid  te  sciolum  jactas?  Vide  quia  bestia  factua 
eSy  cui  venandee  laquei  praeparantur.  Sed  qui  aunt 
venatores  isti?  Yonaiores  utique  pessimi  et  nequia- 
simi,  calhdisaimi  et  crudelissimi.  Yeoatores,  qoi 
cornu  non  sonant,  ut  non  audiantur,  sed  sagittant 
in  occultis  immaculatum.  Ipsi  rectores  sunl  tene- 
brarum  haram,  astutissimi  nequitia  et  versutia  dia- 
bolicae  fraudis :  ita  ut  sicut  est  ante  venatoren 
beslia,  sic  ad  eoram  comparationem  ait  quilibet 
astutissimus  hominum,  praeter  eos  duntaxat,  qui 
cum  Apostolo  non  ignorant  cogitationes  eorum  (U 
Cor.  II,  11),  quibus  in  Dei  sapientia  datumest  frau- 
dea  depreheod^  malignorum.  Obsaoro  vof ,  novellae 
plantationee  Dei,  voa  foi  aoa^m  exerdtatoa  habetis 


191 


S.  BERNARDI  ABBATIS  GLiiRiE-YALLENSIS 


192 


sensus  ad  diseretioncm  boni  et  mali,  nolite  seqoi  f^ 
oordis  vestri  judicium,  nolite  abundare  in  sensu  ve- 
8tro;  ne  vos,  tanquam  rudes  adhuc,  versutus  ille 
venator  decipiat.  Nam  silvestribus  illis  et  omnino 
bestialibus  bestiis  (saeculares  homines  loquor)  aper- 
tos  satis  expandit  laqueos,  utpote  quos  facile  ca- 
piendos  esso  non  dubitat.  Yobis  autem,  qui  tanquam 
prudentiores  cervi  serpentes  necatis  (26),  et  desi- 
deralis  ad  fontem  vivum,  subtiliores  occultat  la- 
queost  et  callidiora  fraudis  suse  argumenta  conqui- 
rit.  Unde,  obsecro  vos,  humiliamini  sub  potenti 
manu  Dei  pastoris  vestri,  et  aquiescite  eorum 
consiliis,  qui  melius  norunt  venatoris  illus  versu- 
tias,  edocti  diutumo  longi  temporis  exercitio, 
et  creris  experimentis,  tam  in  se»  quam  in 
multis.  B 

1.  Sed  ecce  quia  jam  venatores  ei  bestias  novi- 
mus ;  quisnam  sit  laqueus  iste  quserendum  est.  Nolo 
ego  adinvemre  ex  me,  ncc  dubium  aliquid  tradere 
vobis.  Ostendai  nobis  Apostolns  laqueum  istum  : 
ipse  enim  venalorum  illorum  non  ignorat  cogitatio- 
nes.  Dic  nobis,  inquam  beate  Paule,  quis  sit  laqueus 
iste  diaboli,  a  quo  se  liberatam  fidelis  animacongra- 
tolatur.  Qui  volunt,  inquit,  divites  fieri  inkoc  Sieculo, 
incidunt  in tentationesj  ei  in  laqueum  diaboli  (Tim. 
VI,  9)  Ergone  laqueus  diaboli,  divitiae  sunt  hujus 
seeculi?  Heu  quam  paucos  939  invenimus,  qui  ab 
hoc  laqueo  liberari  exsultent!  quam  mullos,  qui  do- 
lent  quod  parum  sibi  videntur  irretiti;  et  adhuc 
quantum  possunt,  ipsi  se  involvere  et  intricare  la- 
borantl  Yos  qui  reliquistis  omnia,  et  secuti  estia  ^ 
non  habentem  ubi  caput  sunm  redinaret,  Filium 
hominis  {Luc.  ix,  58),  exsultate,  et  dicite :  Quoniam 
ipse  liberavit  mede  laqueovenantium.  Gonfitemini 
iUi  toto  corde,  tota  anima,  tota  virtute,  et  ex  ipsis 
medullis  cordis  gratias  ei  agite,  dieentes  :  Quoniam 
ipse  liberavit  me  de  laqueo  vetiantium.  Et  ut  noveri- 
tis  quam  magnum  sit  beneficium  hoc,  et  sciatis  quae 
a  Deo  donata  sunt  vobis,  audite  quod  sequitur :  Et  a 
verbo  aspero.  0  homo,  vel  magis  bestia,  laqueum 
non  timebas?  Time  vel  malleum.  A  verbo,  inquit, 
aspero.  Quod  est  hoc  verbum,  nisi  illud  insatiabiUs 
gehennae:  Affer,  affer,  percute,  dilacera,  citointer- 
fice,  velociter  spolia  detrahe?  Quod  est  vert)um 
aiperum,  nisi,  tollatur  impius  nevideatgloriamDei  ?  f| 
(Isai  XXVI,  iO.)  Quomodo  exsultant  venatores  capia 
bestia,  et  clamant :  Tolle,  tollo,  infige  verubus,  infcr 
pninis,  et  male  bullientibus  impone  lebetibus?  Yer- 
bum  asperum  fuit,  quod  protulit  domus  exasperans, 
populus  Judaeorum :  ToUc,  tolle^  crucifige  eum  (Joan, 
XIX,  15).  Quam  horribile  verbum,  quam  asperum, 
quam  crudele  I  Yere  dentes  eorum  arma  et  sagittse, 
et  lingua  eorum  gladius  acutus.  Hoc  verbum  aspe- 
rum  tu  sustinuisii,  Domine.  Gur,  nisi  ut  nos  libera- 
res  a  verbo  aspero?  Sit  jam  pietatis  tuae,  ut  non 
sustmeamus  nos,  quod  tu  dignatus  es  sustinere  pro 
nobis. 
3.  Respondent  homines  seculares,  eom  eis  aua- 
(16)  Yide  S.  Augnalinnm,  Bnarr.  in  psaL  41. 


demus  agere  poenitentiam,  et  dieunt :  Durusest  hic 
sermo.  Nempe  hoc  est  quod  in  Evangelio  legimus. 
Loquebatur  de  poenitentia  ipsa  Dominus,  sed  in 
figura,  tanquam  his  quibus  non  erat  datum  nosse 
mysterium  regni  Dei.  Gumque  audirent  dicentem : 
NiH  manducaveritis  camem  Filii  hominis ,  et  biberitis 
cjus  sanguinem^  dixerunt :  Durus  est  hic  sermo,  et 
abierunt  retrorsum  (Joan.  vi,  61),  Quid  autem  est 
manducare  ejus  carnem,  et  bibere  sanguinem,  nisi 
communicare  passionibus  cjus,  et  eam  conversatio- 
nem  imilari,  quam  gessit  in  came?  Unde  et  hoc 
designat  illibatum  illud  altaris  sacramentum,  ubi 
Dominicum  corpus  accipimus:  ut  sicut  videtur  illa 
pania  forma  in  nos  intrare ;  sic  noverimus  per  eam 
quam  in  terris  habuit  conversationem,  ipsum.in- 
trare  in  nos,  ad  habitandum  per  fidem  in  cordibus 
nostris.  Gum  enim  justilia  ingrediUir,  ille  ingreditur 
qui  factus  est  nobis  a  Deo  Patre  justitia.  Sed  et  qui 
manet  in  charitate,  in  Deo  manet,  et  Deus  in  eo 
(/  Joan.  IV,  16).  Sed  tamen  adhuc  multi  nobis  di- 
cunt :  Durus  est  hic  sermo.  Ei^one  durum  est  mo- 
mentaneum  hoc  et  leve  tribulationis,  quod  snpra 
modum  in  sublimitate  setemum  pondus  glorias  ope- 
ratur  in  nobis  ?  Durum  est  brevissimo  et  levissimo 
labore  cruciatus  illos  et  tormenta  redimere,  quae 
nullus  terminus  finiat,  nulius  animus  sufficiat  cogi- 
lare  ?  Duram  vobis  videtur  cum  dicitur  :  Agite  poc' 
nitentiam?  (Matth.  ui,  2.)  Erratis ; sed  audituriesiis 
aliquando  verbum  asperam,  sermonem  durum,  au- 
ditionem  malam :  Ite^  maledictij  in  ignem  aster- 
num.  Ita  dico  vobis,  hoc  timete,  hoc  durum  repu- 
tate :  et  invenietis  quia  jugum  Domini  snave  est,  et 
onus  ejus  leve.  Si  in  se  ipso  suave  illud  credere 
nccdum  potestis,  vel  hoc  non  ignoratis^  quoniara 
hujus  comparatione  suavissimum  est. 

4.  Yos  autem,  fratres  mei,  vos  pennati,  ante 
quoram  oculos  frustra  jacitur  rete;  vos  qui  divitias 
hujus  seculi  penitus  reliquistis,  quid  timeatis  a 
\erbo  aspero,  quando  jam  liberati  estis  a  laqueo? 
Felix  tu  Idithum,  pro  quo  psalmi  quidam  inscripti 
sunt  (PsaL  xxxviu,  lxi,  lxxvi),  qui  transilisti  la- 
queum,  ut  omnino  longe  fieres  a  verbo  aspero.  (Juibus 
enim  dicitur :  Ite^  maledicti,  inignem  mtemum;  Esu- 
rivi  enimj  et  non  dedistis  mihi  manducare  (Matth. 
XXXV,  41,  42);  quibus,  inquam,  dicetur,  nisi  his  qui 
substantiam  hujns  mundibabnere?  Nunquid  non  valde 
exhilarantnr  ad  verbum  hoc  corda  vestra,  et  spiri- 
tuali  jucunditate  replentur?  Nunquid  non  pretiosio- 
rem  ducitis  paupertatem  vestram  thesauris  san^uli? 
siquidem  ipsa  est  quse  liberat  vos  a  verbo  aspero. 
Quomodo  namque  a  nobis  HSS  exigat  Deus,  quod 
pro  ipsius  amore  relictum  est  ?  Et  tamen  etiam  hoc 
iadtis,  et  de  labore  manuum  vestraram  Ghristus 
alitur  et  vestitur,  ut  nihil  desit.  Agite  ei^o  gratias, 
exsultate  et  dicite  :  Quoniam  ipse  liberavitme  de  /a- 
queo  venantium^  et  a  verbo  aspero.  Exsultate,  inquam, 
sed  adhuc  interim  cum  tremore.  Lsetos  vos  esse 
▼olo,  sed  nondum  securos;  gandentes  in  Spiritu 


493 


IN  PSAL.  QUI  HABITAT  SERMO  IV. 


194 


saneto,  sed  tamen  paventes  adhuc,  et  caventes  a  re- 1  hoc  timeas,  coi  fortis  cibus  datnr,   ne  deficere 

•  1*  ■  ■  •         •  •      a    m*  .*  ••  «1  • 


cidivo. 

5.  Quid  enim  vobis  ultra  pavendum  est  ?  Unum 
utique,  idque  gravissimum;  peccatum  Judse,  pecca- 
tnm  apostasiae.  Bene  enim  factum  est,  ut  pennas 
acdperetis  sicut  columbae,  et  volarelis  ad  requiescen- 
dum.  Nam  in  terra  non  erat  requies,  sed  labor,  et 
dolor,  et  afflictio  spiritus.  Quid  ergo  timendum  est 
sic  volanti,  nisi  ne  forte  cadaver  vel  simile  aliquid 
in  terra  videat,  cujus  desiderio  tractus  videatur  a 
venatoribus  illis  pessimis,  ct  praeparatis  laqueis  ca- 
piatur,  et  sint  novissima  hominis  illius  pejora  prio- 
ribus?  Hoc,  inquam,  omnino  timendum  est,  ne  quis 
aut  corde  solo,  aut  etiam  corpore  ad  vomitum  re- 
vertatar.   Legimus  enim  de  filiis  Israel,  quia  corde 


possis  in  via  ?  Elise  utique  cibus  allatus  est  ab  an- 
gelo,  quo  nullus  in  humana  consuetudine  vilior  in- 
venilur,  sciiicet  panis  et  aqua  :  tanta  tamen  in  eo 
forlitudo  coUata  est,  ut  quadraginta  diebus  am- 
bulans  non  fatigaretur  nec  esuriret  (III  Reg.  xix, 
5-8).  Yis  tibi  hunc  cibum  ab  Angehs  ministrari? 
Mirum  valde,  si  non  vis. 

2.  Quod  si  cibem  hunc  desideras,  et  angelica 
ministeria  non  euperba,  sed  humili  magis  ambitione 
requiris ;  audi  quomodo  scriplum  sit  de  Domino, 
quia  tentante  diabolo,  et  suadente  ut  de  lapidibus 
iaceret  S34  panem,  restilit,  et  dixit :  Non  in  solo 
pane  vivit  homo,  sed  in  omni  verbo  qmd  procedit  de 
ore  Dei.  Deinde  tentationibus  superatis,   et   lenta- 


rediemnt  in  iEgyptum  {Num.  xiv,  3).  Nam  corpore  B  tore  fugato,  accesserunt  angeli,  et  ministrabant  ei 


reverti,  dausum  post  eorum  talos  Rubrum  mare 
prohibebat.  Hoc  est  quod  veliementer  singulis  qui- 
busqoe  timendum  est,  ne  quando  forle  eatenus 
Deum  offendant,  nt  manifeste  abjiciantur  et  evo- 
mantar  ab  eo :  aut  si  pudor  neget  apostasiam  corpo- 
ris,  tepor  ipse  paulatim  ingerat  apostasiam  cordis; 
ut  videlicet  sub  habiiu  religionis  cor  sseculare  ge- 
rant,  et  quidquid  saecularis  consolationis  invenire 
potuerint,  amplectantur.  Neque  enim  sumus  nos 
Apostolo  sanctiores,  qui  tamen  verebatnr  ne  forte, 
cum  aliis  praedicasset,  ipse  reprobus  efQceretur 
(I  Cor.  IX.  27).  Sed  id  tamdiu  timendum  est  donec 
laqaeos  contritus  sit,  donec  corpus  istud  anima  de- 
posaertt.  Nam  et  ipsum  corpus  laqueus  quidam  est : 


(Matth.  IV,  3-11).  Et  tu  ergo,  si  vis  habere  ministe- 
rium  angelorum,  fuge  consolationes  sa;culi  et  tenta- 
tionibus  resiste  diaboli.  Renuat  consolari  anima  taa 
in  aliis,  si  vis  in  Dei  memoria  delectari.  Gum  esu- 
ris,  currere  suadet  ad  panem :  at  tu  potius  audi 
dicentem,  Non  in  solo  pane  vivit  hotno.  Gur  enim 
tanta  varietate  distraheris,  ut  modo  cibum,  modo 
potum,  mobo  vestem  aut  leclum,  nisi  pro  sola  cor- 
poris  necessaria  sustentatione  requiras,  qui  in  uno, 
idestin  verbo  Dei,  potes  haec  omnia  invenire? 
Manna  enim  est,  omnem  saporem  habens,  et  odoris 
delectationem ;  requies  est  vera  et  sincera,  soavis  et 
salubris  jucunda  et  sancta. 
3.  Haec  est  promissio  vitse  prsesentis.  Nam   pro- 


unde  et  oculus  legitur  animam  depnedari  ( TAren.  III  ^  missionem  futurae    quis  explicet?   Si  exspectatio 


51).  Ifmime  ergo  decet  esse  securum  hominem,  qui 
secam  portat  laqueum  suum:  imo  vero  bonum  est 
magis  habitare  in  adjutorio  Allissimi,  ut  per  eum 
possit  laqueus  evitari. 

SERMO  lY. 

De  versu  quarto»  <  Scapulis  suis  obutnbrabit 

tibi,  »  etc 

1.  Confitenti  hamiliter,  et  devote  gratias  refe- 
renti,  non  immerilo  ampliora  benefida  promittun- 
tnr.  Nam  qui  fidelis  invenitur  in  modico,  jure 
constitaetur  super  multa  ?  sicut  e  contrario  acd- 
piendis  indignus  est  qai  fuerit  de  acceptisingratns 
Itaqne  devotae  ilh  gratiarum  aclioni  respondetSpi- 


justorum  laetitia  (Proi;.  x,  28),  et  tanta  laetitia  ut 
omne  quod  desideratur  in  sseculo  non  valeat  ei  com- 
parari;  ipsum  quodexspectatur,  quid  erit?  Oculus 
non  vidit,  Dens,  absque  te,  qoae  pneparasti  diligen- 
tibus  te  {Isai.  lxiv,  4).  Sub  his  itaque  scapulis 
quatnor  nobis  beneficia  conferuntur.  Sub  his  enim 
abscondimur :  sub  his  ab  incursu  [alias  oecursu] 
accipitrum  et  milvorum  protegimur,  quse  sont  aereae 
potestates  :  sub  his  umbraculam  salubre  refrigerat 
nos,  et  repellit  nimium  solis  fervorem :  sub  his 
quoque  alimur  et  fovemur.  Ait  enim  Propheta  in 
alio  psahno :  Quoniam  abscondit  me  in  tabernaculo 
suoin  die  malorum  {PsaL  xxvi,  5) :  id  est,   dum 


ritns :  Non  id  solum,  inquiens,   fadet,  sed  et  sca-  n  adhuc  dies  mali  sunt,  et  in  terra  aliena  sumus,   quas 
pulis  suis  obumbrabit   tibi,  Gredo  in  his  scapulis      data  est  in  manus  impii,  in  qua  non  est  regnum 


geminam  Dei  promissioncm  intelligendam,  vitse 
fldlioet  ejus  quffi  nnnc  est,  pariter  et  futurae.  Si 
enim  solum  promitteret  regnum,  et  in  itinere  dees- 
set  viaticum,  omnino  conquererentur  homines,  ct 
responderent :  Magnum  quidem  est  quod  promitti- 
tnr,  sed  perveniendi  illuc  nulla  facultas  datur.  Pro- 
pterea  qni  post  hoc  saeculum  vitam  promisit  a^ter- 
nain,  ipse  dandum  etiam  in  hoc  saeculo  centuplum 
providentissima  pietate  promisit  {Matth,  xix,  29). 
Qaid  jam  excusationis  habes,  o  homo?  Profecto 
obslractom  est  os  loqaentium  iniqua.  Quid  plus 
afferet  inimieus  ad  tentandum,  nid  quia  longa 
falnra  esl  vita  taa?  Kt  si  grandis  tibi  restat  via,  cur 


pacis,  nec  Deus  pacis  regnat  in  ea.  Nam  si  regnat, 
quid  est  quod  orantes  dicimus :  Adveniat  regnum 
tuum?  {Matth.  vi,  10.)  Necesse  igitur  est  abscon- 
dere  interim,  siquid  habemus  boui;  quoniam  the- 
saunim  regni  ccclomm,  qui  invenit  homo,  abscondit 
{Matth,  XIII,  44).  Propter  quod  etiam  corporaliter  in 
claustris  et  in  silvis  abscondimur.  Et  si  scire  vuliis 
quantum  in  hac  absconsione  lucramur,  credo  nullum 
hic  esse  qui,  si  quartam  partem  eornm  quae  fadt, 
in  saeculo  actitaret,  non  adoraretur  ut  sanctus, 
reputaretnr  ut  angelus  :  nunc  autem  qnotidio  tan- 
qaam  negligens  argoitar  et  increpatar.  Paromne 
hoc  iacram  ducitifly  quod  non  repiitamilu  aancti 


195 


S.  BBRNARIH  ABBATI8  CLAR£-VALLEN8IS 


196 


anieqoiini  siUs?  An  non  limeli»  ne  forte  vili  mercede  k  cr^t  passurus,  ei  non  diBGJpall :  nec  tamen   pro  se 

■■        !•       _1 •       _  1  _  I  •■!•  V^  «  »      »%       .  •• 


hic  recepta,  in  futuro  mercedem  non  habeatis? 
Necessaria  est  ergo  hec  absconsio  non  solum  ante 
oeulos  aliorum,  sed  etiam  muito  magis  ante  te 
ipsum.  Hoc  enim  habet  Dominica  illa  sententia: 
Cum  feceritis  omnia  quasprcecipienturvobis,  dicite: 
Servi  inutiles  sumus;  quod  debuimus  facere  fecimus 
{Luc^  XVII,  lO).  y«i  ouim  nobissi  non  fecissemusl 
Et  haee  est  utique  magna  virtus  et  summa  securitas, 
quandoetpie  vivis;  et  tamen  plus  attendisquse 
desunt  tibi,  quam  quae  obtinuisse  videris,  oblitus 
qoie  retro  sunt,  et  extendens  te  in  anteriora.  Heee 
igiter  est  absoonsio,  quam  snb  scapulis  Domini  prse- 
stari  dixeramus ;  qualis  forsitan  absconsio  fuit  vel 
obumbratio  quse  Mariee  focta  est  a  Spiritu  sancto  ad 


dicebat  orandum,  sed  pro  ilHs.  Unde  ad  Petrum  ait  : 
EcceSatanas  expetivit  vos  ut  criharetsicut  triticum: 
ego  autem  rogavi  pro  te,  ut  non  de/iciat  fides  tua ; 
et  tu aliquando  conversus  confirma  fratres  tuos  {Luc^ 
xxii,  31,32).  Si  tantum  illos  oportebat  timere  in 
passione  Domini,  qnantum  nobis  timendum  est,  fra- 
tres,  in  passione  nostra?  Vigilate  proinde  et  orate, 
ut  non  intretis  in  tentationem,  quoniam  nndiqne 
oircumdati  estis  tentataonibus.  Unde  et  legistis  quia 
tentatio  est  vita  hominis  super  terram  {Jobj  vii,  1). 
Itaque  si  tot  tentationibus  plena  esi  vita  nostra,  ut 
non  immerito  tota  ipsa  tentatio  debeat  appellari ; 
pervigili  dreumspeetione  opns  est  et  oratione,  ne 
inducamur  in  eam :  iinde  est  et   illud   in  oratione 


celandom  videlicet  tam  inoomprehensibile  sacramen-  B  Dominica»  Et  ne  nos  inducas  in  tentationem,  Quia 

ergo  undique  sic  circumdatus  es  lentationibus,  sculo 
eircumdabit  te  veritas  ejus,  ut,  quemadmodnm  nn- 
dique  bella,  ita  undique  sint  et  pnesidia.  In  quo  et 
omnino  iUud  manifesium  est,  spirituale  scutum  esso 
eportere  quod  circundare  poiest.  Verilas  antem 
circumdat,  quia  verax  qui  promittit,  et  sic  exhibet 
ut  promittil.  Fidelis  Deus,  ait   Apostolus,  qui  non 


lum. 

4.  De  protectione  qnoque  idem  iste  propheta  ait : 
Obumbrasti  super  caput  meum  m  die  belli  {PsaL 
cxxxix,  8).  Sicut  enim  videns  venientcm  accipitrem 
mater  expandit  aias  suas,  ut  pulli  subeant,  et  ha- 
beant  tntum  refugium :  sic  nobis  parata,  et  quo- 
dammodo  dilatato  sitia  extensa  est  sun^ma  illa  et 


ineffobilis  pietasDomini  nostri.  Unde  et  supra  dixit  .  patieturvos  tentarisupraidquod  potestis  {ICor.  x, 
Quoniam  refugiummeum  es  tu.  iam  vero  sub  ipsis      13.) 


quoque  seapnlis  et  umbraeulum  salubre,  et  protec- 
tionem  habemus.  Sicut  enim  iste  corporeus  sol, 
licet  bonufl  sit  et  valde  necessarius,  tamen  et  lervor 
ejns  si  temperatus  non  tiierit,  iniinno  capiti,  et 
splendor  infirmis  oculis  nocet,  nec  est  solis  culpa, 
sed  infirmitatis :  sic  etiam  Sol  justitise  est.  Unile  et 
dicitnr :  Noli  nimium  justus  esse  {Eccle,  vii,  17)« 
Non  quod  justitia  bona  non  sit;  aed  quia,  dum 
adhuc  infirmi  sumus,  oportet  ipsa  bona  gratia  tem- 
perari,  neforte  elationis  aut  indiscretionis  vitium 
ineorramus.  Quid  enim  est  qnod  incessanter  orantes 
et  supplioantes  non  possumus  6M»  ad  eam,  quam 
deslderamnsi  gratie  abundantiampervenire?Pntatis 
quia  avanis  aut  inops  factus  est  Deus,  impotens  aut 
inexorabilis?  Absit  hoc,  prorsos  absitf  aed  ipee 
eognovit  figmentnm  nostrum,  et  scapnlis  suis 
*  obumbrat  nobis.  Non  tamen  a  petitione  propterea 
eessandum  est :  quia  etsi  non  dat  ad  satietatem,  dat 
tamen  ad  sustentationem  :  etsi  cavet  nobis  a  fervore 


2.  Non  ineongrue  sane  sculo  comparatur  gratia 
divinae  pretectionis,  quod  in  superiori  parte  amplum 
et  lalum  est,  ut  caput  humerosque  custodiat ;  in  in- 
fcriori  vero  strietius,  ut  minus  oneret,  maxime  quod 
graciliores  tint  tibise,  nec  tam  fadle  vulnerentur,  sed 
nec  adeo  periculosum  sit  iliis  in  partibus  vulnerari. 
Sie  omnino  sic  militibus  suis  Ghristus  ad  inferiora 
tuenda,  id  est  camem,  magnam,  ut  ita  dixerim, 
strictitatem  atque  penuriam  rerum  temporalinm 
donat;  nec  vult  eos  illarum  multitudine  praegravari, 
sed  ut  victum  et  vestitum  habentes,  quemadmodum, 
ait  Apostolus,  his  contenti  simus  (I  Tim,  x,  13)  ;  in 
superioribus  vero  ampliorem  iatitudinem,  et  abun- 
dantiam  gratise  spiritualis.  Sicenim  habes :  Primum 
quceHteregnumDeietjustitiam  efuSf  eiomnia  adji- 
cientur  vchis  {Matih.  vi,  33).  De  victu  utique  dixit  et 
vestitu,  unde  dixerat  soUicitos  esse  non  debere.  Nam 
et  haeo  ipsa  Pater  noster  coelestis  benignissima  pie- 
tate  ministrat,  ob  dnplieem  scilicct  causam  :  ne  vel 


nimio,  tamen  fovet  nos  tanquam   mater  calore   suo  f|  omnino  Crederemus  infensum,  si  ista  negaret,  et  sic 


Hoc  est  enim  quartum  quod  diximns  sub  scapulis 
ejus  nobis  prsestari,  ut  tanquam  pulli  calore  matemi 
eorporis  foveamur,  ne  foris  vagantes  moriamur, 
refrigescente  nimirum  charitate ;  quse  non  diffundi- 
tnr  in  nobis  nisi  per  Spiritum  qui  datur  nobis.  Sub 
his  igitur  pennis  ejus  securus  sperabis,  ut  videlicet 
de  exhibitione  prsesentinm  minernm  firma  sit  ex- 
spectatio  fiiturorum. 

SBRMO  V. 
Devetsuquinte,  •Scutocireumdabiit$veriias^Ms.9 
4«  Vigilati  et  oraie,  ut  non  intretis in  ientationem 
(Ifarc,  XIV,  88.)  Et  qnis  faoc  dixerit,  scitis^  tt  tem- 
pus  0dti8 :  Dodnai  enim  est  verbum  islud  instante 
jam  pnflrieaa  muu  Et  alteDdile  qioniam  ipee  qaiden 


desperaremus;  vel  iilorum  nimia  soliidtudo,  spiri- 
tualis  cxerdtii  fieret  detrimentum.  Shie  his  enim 
neque  vivere,  neque  Deo  servirc  est.  Gaeterum  quanto 
strictius,  tantomelius. 

3 .  Itaque  scuio  eircumdabit  te  veriias  ejus ;  non  time' 
bis  a  iimorenoctumo,  a  sagitta  volante  in  die^a  negotio 
perambulante  in  ienebris,  ab  incursu  ei  dmmonio  meri 
diano.  Hse  sant  quatuor  tentationes,  quibus  undique 
circumdati,  necesse  habemns  drcumdari  etiam  seuto 
Domini  nt  sit  nobis  a  dextris  et  a  sinistris,  ante  et 
retro.  flSft  Hoe  enim  prsemonitos  vos  ease  volOf 
neminem  super  lerram  absqae  tentatione  vietarami 
nt  cui  forte  toliitar  BXkpu^  alteram  seeurds  exspe- 
etet:  aut  forte  non  seeum,  sed  pavidol  magis :  el 


197 


IN  FSAL.  QUl  HABlTkT  SBRMO^YL 


198 


sic  petat  ab  ea  liberari,  nt  nunqnam  sibi  in  corpore  j|  veiabitor  in  nobis  (Ram,  viii^  18):  nunc  etiam  ea 


mortiB  hujos  libertatem  perfectam  seu  requiem  au- 
deat  polliceri.  Qua  in  re  consideranda  est  nobis  tam 
benigna  erga  nos  divinae  pietatis  dispensatio,  ut 
quibusdam  nos  tentationibu5  patiatur  diutius  oc- 
cupari,  ne  forte  periculosiores  occurranl:  ab  aliqui- 
bus  vero  citius  liberet,  ut  possimus  in  aliis,  quas 
nobis  utiliores  fore  praevidet,  exerceri.  Verum  con- 
siderandum  nobis  est,  sed  non  modo,  qu»  sinL  ist» 
quatuor  quas  hic  ponit.  Credo  cnim  quod  et  hoc 
ordlne,  quo  hic  numerantur,  contra  eos  qui  con- 
vertantur  insurgunt,  et  velut  principes  sunt  omnium 
tentationum. 

SERMO  YL 
De  altera  parte  versus  guinti^  c  tf&n  timetis  a  tim(h 


quae  pro  nobis  pertulit  Chrislus,  ut  crebro  conside- 
ranles  quanta  sustinuit  illa  majesias  pro  inutilibus 
servis,  erubescamus  non  susiinere  vel  parva  pro 
nobis. 

3.  Sed  fortasse  praevaluit  veritas,  prajsertim  tam 
multiplex  et  usquequaque  circumdans,  non  repellere 
modo,  sed  eliara  expellere  penitus  hunc  timorem. 
Nox  praecessit;  ut  filius  lucis  et  diei  honesle  ambulans, 
time  sagittam.  Leviter  volat,  levilcr  penetral:  sed 
dico  tibi,  non  leve  infligit  vulnus,  cito  inlerficit. 
Nimirum  sagitta  haec  vana  gloria  est :  non  est  unde 
heec  impugnet  pusillanimes  et  remissos.  Qui  fcr- 
ventioresessevidentur,ipsipaveant,  ipsisibi  caveant 
in  hac  parte :  nihilominus  adhuc  soUiciti  non  dese- 
re  nociumo:  •  et  deversusexto^  «  A  sagitta  vo-  B  ^^^^ scutu.u  83T  inexpugnabile  veritatis.  Quid enim 


lante  in  die,  >  etc. 

1.  Solet  in  divinis  Scripturis  adversitas  designari 
per  noctem;  et  scimus  quia  adversus  eos  qui  con- 
vertantur,  primum  esse  certamen  de  molestiis  cor- 
poris  consuevit.  Caro  enim,  hactenus  indomila, 
castigari  et  in  servituiem  redigi  nequaquam  aequa- 
nimiter  patitur;  sed  adhuc  memor  recens  perdita; 
libertatis,  acrius  concupiscit  adversus  spiritum, 
maximeque  in  his  poenis  in  quibus  estis  vos  quoti- 
diemorientes,  imo  vero  morte  afiecii  tota  die,  quas 
et  supra  vires  sunt,  et  ultra  naturam,  et  contra  con- 
suetudinem  vestram.  Quid  igitur  mirum  si  turbant 
ista,  maxime  eos  qui  necdum  consueverunt,  necdum 
saUs  in  promptu  habent  recurrere  ad  orationem,  re- 


aliud  tam  contrarium  vanitati?  Nec  sane  huic  oppo- 
nenda  sagittae  secreta  illa  et  quodammodo  intima 
veritatis  exigimus:  semetipsam  noverit  anima,  de 
se  teneat  veritatem.  Difficile  prorsus,  ni  fallor»  homo 
verbis  laudantium  hominem  in  vita  sua  abduci  po- 
terit  alium  sapere,  si  se  intus  ad  lueem  veritatis  sol- 
licita  consideratione  discutiat.  Nonne  enim  si  pro- 
priam  cogitat  condilionem,  dicturus  est  sibi :  Quid 
superbiSi  terra  et  cinis  ?  {Eccli.  x,  9.)  Nonne  si  pro- 
priam  consideret  corruptionem,  fateatur  necesse  est 
quoniam  non  est  in  eo  bonum?  Sed  et  si  forte 
aliquid  habere  videtur,  non  inveniet,  puto,  quid 
respondeat  Apostolo  dicenti;  Quid  habes  quod  non 
accepisti?  (I  Cor.  iv,  7.)  et  alibi:  Qui  stat,  videat 


fugere  ad  meditationes  sanctas,  ut  sic  relevetur  diei  C  ne  cadat  (I  Cor.  ix,  12).  Postremo  si  fideliter  com- 

putet,  facile  illi  erit  advertere  quod  nec  cum  decem 
miilibus  possit  occurrere  ei  qui  cum  viginti  millibus 
venit  ad  se,  et  ommes  justitias  suas  tanquam  pan- 
num  menstruatffi  reputari. 

4.  Eadem  quoque  veritas  et  eis  nihilominus  op«* 
ponenda  est  tentationibus  quae  sequuntur.  Nec  enim 
vel  sic  desistit  hostis  antiquus,  sed  ad  callidiora 
forte  convertitur  argumenta.  Firmam  probavit  utro- 
que  latere  turrim :  non  est  quod  vel  a  sinistris  pu- 
sillanimitate  timoris,  vel  a  dextris  eam  humanis 
concntere  laudibus,  in  utraque  jam  molitione  fru- 
stratus,  attentet.  Sed  si  viribus,  inquit,  dejicere  ne- 
queo,  forte  decipere  possum  alicujus  iqgenio  prodi- 


pondus  et  seslus?  Necessarium  plane  nobis  inter  ipsa 
nostrse  conversionis  initia  scutum  Domini,  ut  non 
timeamus  a  timore  nocturno.  Bene  autem  dicitur  non 
timendum  a  timore  nocturno,  et  non  dicitur  a  nocte ; 
quia  non  ipsa  afflictio  tentatio  est,  sed  magis  timor 
ipsias.  Nam  et  omnes  laboramus,  cum  lamcn  non  om- 
mesindetentemur  :etqui  tenlantur,multa  magis  ti- 
more  fnturae  poenie,  quam  praesentis  dolore  laeduntur. 

2.  Quia  ergo  timor  ipse  tentatio  est,  congrue 
dictum  est  ei  qui  circumdatur  scuto  Domini,  quod  a 
tentatione  hac  non  timebit.  Forte  impugnabitur,  forte 
tentabitnr,  forte  timebit  noctem,  sed  non  ei  timor 
iste  nocebit:  magis  autem  si  non  fuerit  dominatus, 


tunc  immaculatus  erit,  et  emundabitur,  sicut  scrip-  q  toris.  Quis,  putas,  erit  hicproditor?Planecupidita8, 
tumest,  quia  territi  purgabuntur  (Mxu,  16).  Ca-      radix  iniquitatis:  ambitio  subtile  malum,  secretum 


minos  est  timor  iste ;  sed  ut  examinet,  non  exurat, 
veritas  facit.  Nocturnus  plane  et  tenebrosus  timor; 
sed  facile  hunc  radius  veritatis  exsuperat.  Ingerit 
enim  oculis  cordis  nunc  quidem  peccata  quae  feci- 
mus;  ut,  quemadmodum  de  se  propheta  ait,  etiam 
nos  in  flageOa  parali  simus,  annuntiantes  iniquitalem 
nostram,  et  cogitantes  pro  peccato  nostro  {PsaL 
XXXVII,  18,  19),  nune  vero  aeterna  snpplicia  quae 
meruimus,  at  in  eorumcomparationequae  evadimus, 
universa  quae  patimur  delicias  reputemus:  nunc  quo- 
que  ccelestia  prahnia  bd  qM  tendimos,  crebro  Vide- 
lieet  memorantes  quoniam  non  sunt  condignae  pai* 
siones  hvgas  temporis  ad  futuram  gloriam  qoae  re^ 


virus,  pestis  occulta,  doli  artifex,  mater  hypocrisisi 
livoris  parens,  vitionim  origo,  criminum  fomes,  vir- 
tutum  aenigo,  tinea  sanctitatis,  excaecatrix  cordium, 
ex  remediis  morbos  creans,  generans,  ex  medicina 
languorem.  Contempsit  vanam  gloriam,  ait,  quoniam 
vana  est :  forte  solidius  aliquid  affectaret,  forte  ho- 
nores,  forte  divitias.  Quantos  hoc  negotium  peram- 
bulans  iu  tenebris  trudi  fecit  in  tenebras  exieriores» 
veste  spolians  naptiali,  et  virtutum  exercilia  fructa 
pietatis  evacuans?  quantos  pestis  haec  nequiter  sup- 
plantatoe  torpiter  quoque  dejeeit,  ui  coleri  qmque, 
quos  latuit  occultus  effossor,  subitam  expaveseer^t 
adi  hiinamt  QiAd  Ver6  biinc  fovet  vermem  aliud 


499 


S.  BEKNARDI  ABBATIS  CLAIL£-VALLBNSIS 


quam  mentis  alienaiio,  el  oblivio  veriiaiis  ?  aot  quid 
nisi  veritas  hunc  prodendum  vesligat  prodilorem,  et 
negotium  arguit  tenebrarum  ?  Nimirum  haec  est  quaj 
dicit :  Quid  prodest  homini  si  universum  mundum  lu- 
creturj  seautem  perdat,  et  detrimentum  sui  faciafi 
{Math.  XVI,  26.)  et  ilem  :  Potentes,  ait,  potenter  tor- 
menta  patientur  (Sap.  vi,  7).  Haec  est  quae  sedula 
suggestione  reducit  iu  mentem,  quam  sit  in  ambitu 
frivola  consolatio,  grave  judicium,  usus  brevis,  Onis 
ignolus. 

5.Hucusque  tentationes  Domini:  quartam  inimi- 
cus  non  praesumpsit  aflferre  (17).  Jlla  enim  de  igno- 
rantia  est :  nec  dubitabat  sapientissimum,  qui  sic 
moderabatur  responsiones  suas,  ut  in  nullo  unquam 
posset  deprehendere  quod  quGerebat.  Prima  siqui- 
dem  tentatione  esurienti  suadebat  de  lapidibus  pa- 
nem  facere :  sed  ille  nec  posse,  nec  non  posse  res- 
pondens,  cibum  alium  praetendit,  dicens:  Non  in 
solopanevivithomo,  sedinomni  verbo  quod  procedit 
deore  Dei,  Secunda  vero  tentationepraecipitium  sua- 
debat,  promittens  quia  non  laederetnr  si  Filius  Dei 
esset ;  et  sic  videns  omnis  civitas  laudaret  eum  et 
magnificaret:  et  nec  essese,  nec  non  esse  respon- 
dit.  Tertia  de  ambitione  fuit,  quando  omnia  regna 
mundi  promisit,  si  cadcns  adoraret  eum  (Matth.  iv, 
3-9).  Yidesne  quod  ambitionis  via  adoratio  diaboli 
sit,  qua  videlicct  ad  honores  et  gloriam  mundi  perve- 
niendum  suis  ille  adoratoribus  pollicetur?  Quarta, 
ut  dixi,  tentatione  apud  eum  abstinuit,  cujns  nimi- 
rum  tantam  esset  expertus  prudentiam  ex  res- 
ponsis. 

6.  Quid  utem  adversus  alios  faciat,  quos  videt 
omnimodo  diligerejustitiam,  et  odisse  iniquitatem  ? 
Quid  nisi  ut  iniquitatem  palliet  virtutis  imagine? 
Quos  enim  perfectos  boni  noverit  amatores,  malum 
H3H  eis  sub  specie  boni  non  mediocris,  sed  per- 
fecti  persuadere  conatur;  ut  cito  consentiat  qui 
magnoperc  diligit  bonum,  et  facile  qui  currit,  in- 
currat.  Hoc  est  igitur  daemonium  non  modo  diur- 
num,  sed  etiam  meridianum.  An  non  hoc  timnit 
Maria,  quando  ad  novam  angeli  salutationem  expavit? 
{Luc,  I,  29.)  An  non  insinuabat  Apostolus,  cum 
diceret:  Non  enim  ignoramus  cogitationes  ejust (II 
Cor. iiy  11.)  Ipse  enim  angelus  satanae  transfigurat 
se  in  angelam  lucis  (H  Cor,  xi,  14).  An  non  deni- 
que  hoc  ipsum  metuebant  discipuli,  quando  videntes 
Dominum  super  mare  ambulantem,  clamabant 
putantes  phantasma  esse?  Et  vide  quam  bene  con- 
gruit,  quod  quarta  vigilia  noctis  fuisse  dicitar  (Matth. 
XVI,  26,  25),  quando  contra  tentationem  quartam 
vigilasse  discipuU  perhibentur.  Nec  vero  in  re  mani- 
festissima  nostro  arbitror  opus  esse  eloquio,  quod 
videlicet  sola  sit  veritas,  quae  palliatam  detegit  fal- 
sitatem. 

7.  Quatuor  has  tentationes  etiam  in  generali  statu 

(27)  Quartam  tamen  affert  infra,  sermone  14» 
nnm.  4. 

(28)  Horstius  addit,  abbatiis  aliisque  dignitatibus, 
Scd  hec  verba  desunt  in  aliis  ediiis  et  in  scriptis. 


200 

^  Ecclesiae  haud  diflicile  diiigens  considerator  inve- 
niet.  Nonne  enim  timor  nocturnus  exercebat  novel- 
lam  adhuc  Ecclesiae  plantatlonem,  quando  omnis  qui 
occideret  servos  Dei  arbitrabatur  obsequium  se 
praestare  Deo?  Demum  persecutione  cessante  et  die 
reddita,  turbavit  eam  gravius  et  afilixit  sagiita  vo- 
lans,  quando  exierunt  aliqui  de  Ecclesia  inflati  spi- 
rilu  carnis suae,  inanis  et  volatilis  glori»  cupidi :  e  t  vo- 
lcntes  sibi  facere  nomen,  ling^as  suas  magnificando, 
diversa  et  perversa  dogmata  fabricaverunt.  At 
nnnc  quidem  pax  a  paganis,  pax  ab  ha^reticis,  sed 
non  est  pax  a  falsis  filiis.  Multiplicasti  gentem,  Do- 
mine  Jesu,  sed  non  magnificasti  laetitiam,  quoniam 
multi  sunt  vocati,  pauci  vero  electi.  Omnes  chri- 
stiani,  et  omnes  fere  quae  sua  sunt  quaerunt,  non 

B  quae  Jesu  Ghristi.  Ipsa  quoque  ecclesiasticae  digni- 
taiis  officia  in  lurj)em  quaestum  et  teuebrarum  ne- 
gotium  transiere :  nec  in  his  salus  animarum,  sed 
luxus  quaeritur  divitiarum.  Propter  hoc  tondenlur» 
propter  hoc  frequentant  ecclesias,  missas  celebrant, 
psalmos  decantant.  Pro  episcopalibus  et  archidia- 
conatibns  (28)  impudenter  hodie  deceriatur,  ut  ec- 
clesiarum  redditus  in  superfluitatls  et  vanitatis  usus 
dissipentur.  Superest  jam  ut  reveletur  homo  peccati 
fiiius  perditionis,  daemonium  non  modo  diuninm, 
sed  et  meridianum;  quod  non  solum  transfigura- 
tur  in  angelum  lucis,  sed  extollitur  supra  omnc  quod 
diciturDeus,  aut  quod  colitur  (//  Thess,  u,  4).  Ni- 
mirum  insidiatur  crudelius  calcaneo  matris  Ecclesiae, 

^  a  qua  dolet  caput  suum  esse  contritum.  Hic  plane 

^  gravissimus  erit  incursus;  sed  ad  hoc  quoque  Ec- 
clesiam  electorum  Yeritas  liberabit,  prdpter  eos  bre- 
vians  dies  {Matth.  xxiv,  22),  et  daemonium  meridia- 
num  destruens  illuslratione  adventus  sui.  Et  haec 
quidem  dicta  sint  de  tentationibus  istis;  nam  et  in 
sermone  quodam  super  Cantica  caniicorum  memiiii 
me  super  his  tractasse  similiter(29),  cum  meridiani 
hujus  daemonii  mentio  incidisset,  ex  occasione  scili- 
cet  meridiani  accubitus  sponsi,  quem  sibi  sponsa 
petierat  indicari. 

SERMO  VII. 
De  versu  septimo^  c  Cadent  a  latere  tuo  mille,  et 
decem  millia  a  dextris  tuis,  ad  te  autem  non  ap- 
propinquabit. » 

11  1.  In  spe  vivimus,  fratres,  nec  deficimus  in  tri- 
bulatione  praesenti,  quod  in  exspectatione  simus 
indefectibilram  gandiorum.  Neque  enim  vana  nobis 
haec  exspectatio,  aut  dubia  spes  videtur,  innixa 
nimirom  aeternae  promissionibus  veritatis.  Deinde 
etiam  ex  perceptione  prsesentium  munerum  firma 
cst  expectatio  futurorum,  et  praesentis  gratiae  virtus 
nimis  credibiliter  attestatur  fclicitatem  promissae 
{^loriae  sine  dubio  secuturam.  Nempe  Dominus  virtu- 
tum  ipse  est  rex  glorise:  et  in  hymno  quoque  eum- 
dem  votis  vocamus  [alias^  cantamus]  Patrem  pe- 

(29)  Nempe  in  sermone  33  in  CUintica.  Unde  patet 
hos  sermones  sub  annuni  1140  fuisse  habitos:  si- 
quidem  sermo  33  inCantica  post  anuum  1138  pro- 
nnntiatas  est. 


90i 


IN  PSAL.  QUl  HABtTAT  SERMO  Yli. 


902 


rennis  glorue,  Patrem  potentis  gratiae  (Brev.  feriaS,  a  similitudinein  aliquam  jamentoram  hominicommen- 
ad  Laude$,)\  cui  et  in  psalmo  canimus  :  Quia  mise'      dari ;  sed  plane  non  eam  quae  in  non  intelligendo, 

ct  insipientiae,  sed  patieutiae  imitalione  consistat. 
Neque  enim  succensentis  similiter,  sed  ne  plangentis 
quidem  viderelur  vox,  si  dixisset :  Homo  cum  sub 
onere  Dei  esset,  non  recalcitravit ;  ut  jumentum 
factus  est  apud  enm.  Quis  enim  non  illi  jumento 
plurimum  invideret,  cujus  iu  humili  tergo  ad  com- 
mendationcm  incffabilis  suae  mansuetudinis  dignatus 
est  scdere  Salvator,  si  cum  illius  tam  pretiosi 
oneris  gestatione  intelligentiam  quoque  tam  singula- 
ris  habuisset  honoris?  Ut  jumentum  igitar  esto, 
minime  tamen  jumentum:  patienter  quidem  susti- 
nens  onus,  sed  honorem  intelligens ;  sapienter  et  de- 
lectabiliter  cogitans  lam  ipsius  oneris  qualitatem, 


ricordiam  et  S89  veriiatem  diligit  Deus,  gratiam 
ei  gloriam  dalnt  Dominus  {Psal.  lwxiii,  12).  YiriH- 
ter  ergo  sustineat  in  hoc  saeculo  pietas  colluctationcm, 
et  persecutionem  quamlibet  sequanimiter  patiatur. 
Qoidni  tolleret  omnia,  quae  ad  omnia  valot,  pro- 
missionem  habens  ejus  vitae,  quae  nunc  cst,  et  futu- 
rae?  Repugnet  fortiter  impugnanti:  quia  et  repu- 
gnanti  propagnator  aderit  indefessus,  et  triumphanti 
non  deerit  largissimus  remunerator.  ScutOf  inquit, 
dreumdabii  te  veritas  ejus, 

%.  Necessaria  plane  insuperabilis  protectio\eri- 
tatia  non  modo  iuterim  in  carue  degenti,  sed  et 
postmodum  exounti :  et  nunc  quidem  ob  periculosos 


confiictus,  tnnc  vero  ob  monslruosos  occursus  spi-  B  quam  propriam  ulilitatem. 


ritoum  malignorum.  Nempe  et  sanctissimam  illam 
glonoai  Martini  animam  voluit  pars  inimica  noccre, 
et  cmenta  bestia  sciens  quod  modicum  jam  tempus 
baberet,  tota  profccto  insania  malilise  infatigabilis 
non  est  verita  prope  assistereei  quoqueinquonihil 
babebat.  Imo  vero  ad  ipsum  etiam  Regem  gloriie 
«eeedere  impodentissima  temeritas  illa  praesumpsit, 
Bient  ipse  testatur :  Venitenim  princeps  mundi  hujuSy 
et  in  me  non  invenii  quidquam  (Joan,  xiv.  30).  Felix 
aoima,  quae  sic  interim  tentationum  jacula  scuto 
veritatis  repulerit,  ut  nil  prorsus  venenatum  in  se 
eoalescere  passa,  omnino  non  confundatur  cum 
loqoetur  inimicis  suis  in  porta.  Nihil  in  me,  funeste 
[alMOSy  fimestum],  reperies.  Felix  quem  sic  circum- 


4.  Magnus  illc  Ignatius,  discipuli  quem  diligebat 
Jesus  auditor,  martyr  nostor,  cujus  pretiosis  reli- 
quiis  nostra  dilata  cst  paupertas,  Mariam  quamdam 
(30)  in  pluribus  quas  ad  eam  scripsit  epistolis,  Chri- 
sliferam  consalulat.  Egregius  plane  titulus  dignita- 
tis,  et  commendatio  honoris  immensi.  Nempe  cui 
servire,  regnare  940  est;  gestare  hunc,  non  one- 
rari  est,  sed  honorari  [alias^  omari.]  Caeteram  num 
[alias,  unde]  ei,  de  quo  nunc  loquebamur,  Salva- 
toris  asello  verendum  ullatenus  videbatur,  ne  sub  illa 
tali  SM-cina  deficere  po8setinvia?Anverotimendo8 
ci  aut  luporam  incursus,  aut  raptoram  occorsos; 
vel  praecipltium,  seu  periculum  aliquod  sub  tanto 
praeside  metuendum?  Felix  qui  sic  tnlerit  Christum, 


dat  clypeos  veritatis,  ul  introitum  quoque  et  exitum  C  ut  a  Sancto  sanctoram  in  sanctam  civitatem 


me- 


ejos  costodiat :  exitum  utiquc  ab  bac  vita,  et  introi- 
tom  in  futuram,  quo  videUcet  nec  moliatur  a  tergo, 
nee  a  facie  mali  quidpiam  inimicus  attentet.  Siqui- 
dem  omnino  opus  erit  illic  custode,  opos  erit  duce 
iideli,  opus  erit  consolatore  magno  propter  horri- 
biles  illas  visiones;  non  minus  quam  hic  adjuiore 
et  propugnatore  contra  invisibiles  tentatores. 

3.  Glorificate  itaque,  dilectissimi,  et  portate  in- 
terim  Christam  in  corpore  vestro,  onus  delectabile, 
suave  pondus,  sarcinam  salutarem ;  ctiamsi  premere 
aliquando  forte  videtor;  ctiamsi  interdum  latera 
tondit,  et  flagellat  recaldlrantem  ;  etiamsi  quando- 
qoe  in  camo  et  frenomaxiilasconstringitetcoercet ; 


reatur  induci.  Non  est  omnino  quod  timeat,  ne  vel 
in  via  aliquod  ofTendicuIum,  vel  repulsam  in  janua 
patiatur.  lUi  nempe  jumento  viam  parabant  fideles 
populi  {Matih.  xxi,  7-9),  huic  angeli  sancti :  Quo-- 
niam  angelis  suis  mandavit  de  te,  ui  cusiodiant  te  in 
omnibusviis  tuiSyneforte  offendasadlapidempedem 
iuum,  Sed  non  suot  haec  praeoccupanda  modo ;  series 
magis  ipsa  Scripturaf*  expositionisordinesequendaesl. 
6.  Cadeni  a  laiere,  inquit,  tuo  mille^  ei  decem 
milliaa  dexiris  iuis ;  ad  ie  autem  non  appropinquabit. 
Hic  enim  versus  hodie  nobis  tractandas  esl ;  non 
ignoralis.  In  praecedetfti  sane  capitulo  quod  novissi- 
me  tractabatur,  dictum  esl,  si  recolitis,  quemadmo- 


omnino  feliciter.  Esto  ut  jumentum,  qui  Salvatorem  n  dum  a  quator  quibusdam  maximis  equidem;  gra- 

«Mwffa«  •    «Ai4    MAM  «VAnittva    1*1    ■.«nrkAnliim        U^tM»^     Inrttttt       *'    trlcoiliniC/«llA         tAvtfof i««n*Vk..a         !%..!..<.         ..I4.W.  * m.* ^ 


portas ;  sed  non  penitus  ut  jumentum.  Homot  inquit, 
eum  in  honore  essei,  non  intellexit;  comparaius  esi 
jumeniis  insipientibus^  ei  similis  factus  esi  illis  (PsaL 
XLYin,  43).  Quid  enim  tantopere  vel  plangit  Pro- 
pheta,  vel  arguit  in  homine  similitudinem  jumento- 
rom,  praesertim  qui  alio  quodam  loco  de  se  loqui  et 
dicere  Deo  non  sine  quadam  congratulatione  videtur : 
Utjumenium  facius  sum  apud  ie,  ei  ego  semper  ie^ 
cum?{Psal.  Lxxii,  23.)  Puto,  imo  non  puto,  sed  scio, 

(30)  Mariam  absoluie  habent  editi,  etiam  antiquio- 
res:  quandam  addunt  scripti;  et  rocte  quidem, 
com  hoc  loco  non  agator  de  Maria  Deipara  sanctis- 
sinia,  sed  de  aUa  quadam,  nempe  Cassabolita  seu 
Castabolite,  ad  quam  duae  exstant  epistolae  sancto 
Ignttio  martyri  ascriptae,  in  quibus  a  Christifera  » 

Patrol.  GLXXXIII. 


vissunisque  tentationibus  hujus  vitae,  protectio 
liberet  veritatis ;  videlicet  a  timore  nocturao,  a.  sa- 
gitta  volante  in  die,  a  negotio  perambolante  in 
tenebris,  ab  incursu  et  daemonio  meridiano.  Quod 
igitur  sequitur :  Cadeni  a  laiere  tuo  mille,  etc.  futurae 
magis  vitae  arhitror  assignandum.  Unde  et  in  prin- 
cipio  sermonis  hujas  meministis  adhuc,  ni  fallor, 
sententiae  apostohcae,  qua  videlicet  valere  ad  omnia 
pielatem,  vitae  quoque  ejus  quae  nunc  est,  et  futurae 

salutalur.  Quanquam  eamdem  etiam  salutationem 
praefert  alia  vulgata  ejusdem  Ig^natii  nomine  epistola 
ad  Mariam  Deiparam.  Vemm  mc  sermo  est  de  Ma- 
ria  illa,  ad  quamplures  tunc  circomferebantor  epi- 
stolae  pro  Ignatianis  habitae. 


203 


S.  BBRNARDI  ABBAHS  CLARiB-yALLENSfS 


204 


promissionem  habere  commendat  (/  Tim,  iv,*8).  a  7.  Haec  viaequidem  bona  videtur  aoninullishomi- 
Audite  ergo,  et  audite  in  laetitia  cordis  vestri,  quod  nibus ;  sed  et  bona  est,  nihil  super  ejus  fine  timen* 
ad  futurse  vitae  promissionem,  vestramque  exspecta-  .    dum.  Non  tibi  sint  vise  hujus  suspecta  novissima. 


tionem  pertinere  videtur.  Ubi  est  thesaurus  vester, 
sit  et  cor  vestrum.  Bt  quidem  studiose  audislis  prae- 
sentia,  non  sum  immemor;  sed  studiosius  decet 
futura  audire.  Nam  et  pseudopropheta,  Balaam  dico, 
recolite  qui  historias  nostis :  et  ipse,  inquam,  iniquus 
justorum  mortem  optabat,  et  novissima  sua  horum 
similia  fieri  precabatur  {Num.  xiin,  iO).  Tantus  est 
pietatis  fmctus,  tanta  justitiae  merces,  ut  ne  ab  ipsis 
quidem  non  desiderari  queatimpiis  etinjustis.  Minus 
iamen  oblectat  canticum  Sion  salices  Babylonis. 
Suspendendaproindeorganaapud  eos;  lamentandum 
magis  super  flumina  Babylonis,  si  forte  persuadcri 


perge  securus,  tanto  vividius,  quando  certius  ea  jam 
propinquare  videntur.  Nempe  tenes  media:  quomodo 
non  novissima  propinquarent?  Agite^  inquit,  pcBni' 
tentiam:  appropinquavit  enim  regnum  ccelorum 
{Matth,  III,  2).  Sed  regnum^  inquies,  ccdorum  vim 
patitur,  et  violenti  diripiunt  illud  {Matth.  \i^  12). 
Nullus  mihi  ad  hoc  nisi  per  medios  hostium  coneos 
palet  accessus.  In  itinere  medio  sunt  gigantes,  in 
aere  volilant,  obsident  transitum,  obsenrant  trans- 
euni^s.  Attamen  fiducialiter  age,  ne  timeas.  Magni 
sunt,  multi  sunt;  sed,  cadent  a  latere  tuo  millet  et 
decemmillia  a  dextris  tuis,  Cadentundique,  nunquam 


eis  possit  ut  plangant.  Uic  plane  cantandum  est,  ubi  B  tibi  deinceps  inperpetuum  nodturi:  parum  est;  non 


non  deerunt  qui  tota  alacritate  spiritus  salient  «id 
Yocem  psallerii,  ad  canticum  Sion;  et  vehemenlia 
quadam  sacri  desiderii  ad  eam  gestiant  praevolare, 
dicentes:  Quis  dabit  mihi  pennas  sicut  columbas,  et 
volabo,  et  requiescam  ?  {PsaL  liv,  7.)  Quid  enim  aliud 
exsultare,  quam  ex  se  ipso  saltare  est?  Minus  sapit 
iis  qui  medio  adhuc  periclitantur  in  mari,  jactantur 
undis,  aguntur  fluciibus,  quamlibet  favorabile  sit, 
quod  de  remoti  et  prope  jam  desperati  tranquiili- 
tate  seu  amoenitate  littoris  nuntiatur.  Sed  nec  ad 
ejusmodi  pertinet  animam  quod  hodie  nobis  propo- 
situm  est :  neque  enim  talis  quaepiam  adbuc  meretur 
audire :  Cadent  a  latere  tuo  mille,  et  decem  millia  a 


appropinquaturi.  Equidem  videbit  peccator  et  ira- 
scetur,  sed  a  lalere  veniet :  quod  videlicet  praeveniat 
te  misericordia  Dei  tui,  eadem  quoque  nihilominus 
etiam  misericordia  subsequatur,  et  introitum  vide- 
licet  tuum^  ut  quidem  supra  meminimus,  et  exitum 
tuum  custodiens.  Alioquin  quid  in  illo  tam  terribili 
spiritualium  nequitiarum  occursu  humani  posset 
consistere  sensus,  quod  non  intolerabili  concutere* 
tur  horrore? 

8.  Quid  pulatis,  fratres?  si  vel  uni  alicui  e  tam 
muUis  principibus  tenebrarum  in  medium  vestri 
irruere,  et  in  tota  feritate  sua  ac  tenebrosi  enormi- 
tate  corporis  apparere  liceret;  quis  illum  posset  vel 


dextris  tuis,  Memento  cui  haec  promissio  facta  sit,  corporis  sensu  sustinere,  vel  cordis?  Denique  anle 
nempe  ei  qui  habitat  in  adjutorio  AUissimi,  in  prO'  u  hos  paucos  dies  (ipsi  scitis)  unum  quemdam  ez  vobis, 
iectiane  Dei  cceli  commorabitur. 

6.  Aadiat  igitur  is  qui  salutis  portui  cogitatione 
jam  et  avidiute  appropinquat,  qui  prsejaciau  velut 
quadam  anchora  spei  suae  terrae  ilii  desiderabili  in- 
convulsibiliter  inhaesisse  videlur,  cunctis  diebus, 
quibus  nunc  miiitat,  expectans  donec  veniat  immu- 
tatio  sua.  Gertissima  sane  et  praecipua  propinquatio 
portus  hujus,  hsec  ipsa  conversatio,  in  qua  positi 
estis,  exitus  prseparatio  est,  vocationis  videiicet  et 
jusliticationis  divinse.  In  his  nempe  duobus  fidelis 
qusedamconstituta  est  connexio  velut  cujusdam  aeter  • 
nitatis  ad  aeternitatem,  id  941  est  magnificationis 
ad  prsedestinationem :  quarum  equidem  sicut  pra?- 
destinatio  nullo  est  prsecisa  principio,  sic  et  magni- 
ficatio  nihilominus  nuiio  unquam  fine  claudenda.  Ne 
vcro  eam,  quam  diximus,  quasi  geminae  hujus  seter- 
nitatis  mediam  connexionem  esse  putes  nostrse 
adinventionis,  Apostoium  audi,  si  non  eamdem  tibi 
manifestius  ipse  commendat :  Quos  enim  proescivit^  et 
prcedestinavit  conformes  fieri  imaginis  Filii  sui. 
Quomodo,  putas,  aut  quo  ordine  magnificabil?siqui- 
dem  quse  a  Deo  sunt,  ordinala  sunt.  Num  a  praede- 
stinatione  ad  magnificationem  saltu  quodam  pcrve- 
nies  repentinot  Provide  tioi  medium  pontem,  aut 
magis  ingredere  jam  paratum.  Quos  proidestinavitt 
inquit,  hoi  el  vocavit :  quos  autem  vocauit,  hos  et 
justificavit:  et  quos  justificavit^  hos  etmagnificavit 
{Rom.  VIII,  29,  30). 


et  prius  dormientem,  et  postea  excitatum,  tam 
graviter  phantasia  noctuma  perturbare  permissa 
est,  ut  vix  illa  die  rationis  compos,  vix  potuerit  esse 
securus.  Etiam  omnes  vos  pariter  expavistis  cum 
territus  ille  terribilem  nimis  exclamasset  in  vocem* 
Erubescendum  sane,  quod  usque  adeo  fides  in  vobis, 
vel  dormientibus,  visa  fuerit  obdormisse:  sed  ad 
nostram  sine  dubio  faclum  est  admonitionem,  ut  tota 
sollicitudine  meminerimus  adversum  quos  nobis  sit 
colluctatio,  nequando  scilicet  arut  ignari  hostilis  in- 
vidise,  aut  protectionis  divinae  inveniamur  ingrati. 
Ex  vehementissimo  siquidem  proprii  cruciatu  livoris 
in  tantum  prorupit  malitia  inveterata  furorem,  his 
praesertim  diebus  sanctis,  acrius  sese  indicans  vestra 
devotione  torqueri.  Eodem  sane  tabescentis  insaniae 
zelo,  sed  licentia  ampliori,  exeuntibus  sanctis 
adest,  nonnisi  a  latere  tamen.  Neque  enim  vel 
occurrere  jam  a  facie,  quasi  ut  vim  faciat;  vel  a  tergo 
repere,  tanquam  ut  decipiat,  permittetur. 

9.  Sed  nec  juxta  iter  quidem  scandalum  de  caetero 
ponet  tibi:  ad  te  enim  non  appropinquabit.  Non 
modo  non  altinget  ut  feriat,  sed  nec  accedet  ut  ter- 
reat.  Puto  enim,  id  verebaris,  ne  te  forsitan  gravis 
ad  illas  tam  monstruosas  effigies,  et  larvalium  tan- 
tam  multitudinem  facierum  horror  invaderet.  Sed 
egregius  iibi  Paraclitus  et  efficacissimus  aderit  con 
solator,  ipse  nimirum  de  quo  legisti:  Coram  illo 
procident  ^thiopes^  et  inimici  ejus  terram  lingent 


SOo 


IN  PSAL.  QUI HABITAT SEBUO  YU. 


206 


(PsaL  LXii,  9).  Plane  ad  nihilum  deducetar  in  con-  a  Esca  ejus  electa ;  et  iterum  :  Absorhebit  fluvium,  et 


spectu  ejus  malignus,  sic  timentes  se  glorificabit. 
Praesente  te,  Domine  Jesu,  quantumlibet  irruant 
bostes,  imo  non  irruant,  sed  ruant;  confluant  undi- 
que,  sed  ut  fluant,  et  pereant  a  conspectu  Domini, 
quemadmodum  fluit  cera  a  facie  ignis.  Quid  949 
enim  metuam  deficientes  ?  quid  trementes  paveam  ? 
quid  verear  cadentes  ?  Etsi  ambulavero  in  medio 
umbrse  mortis,  non  timebo  mala,  dummodo  tu  mecum 
sis,  Domine  Deus  meus  (Psal,  xxn,  4).  Siquidem 
protinus  aspirabit  dies,  et  inclinabuntur  umbrse,  ca- 
dent  hinc  indeprincipes  tenebrarum.  Quos  enim  nunc 
quoque,  dum  inter  mahguiis  eorum  occultasque 
suggestiones  per  fidem  adhuc,  non  per  speciem  am- 
bulamos,  fides  tamen  victoriosa  triumpliat;  quomodo 


non  mirabituryet  habet  fiduciam  quod  influat  Jorda- 
nis  inosejus  {Job\hy  iS).  Agit,  inquam,  etsi  non 
sine  ccrta  divini  dispensaiione  consilii,  qui  quidem 
nec  imperfecliores,  supra  id  quod  ferre  possunt, 
tantari  permitiit,  faciens  cum  tenlatione  provenlum; 
et  perfectioribus  non  modo  gloriosiores,  sed  et  nu- 
merosiores  parat  ex  hoste  triumphos.  Tota  ergo 
pariter  electorum  Ecclesia  coronabitur,  quod  ex 
utraque  parte  sui  legitime  certaverit,  utroque  nimi- 
rum  cornu  tam  potenter  interim  ventilans  inimi- 
cos,  ut  paulo  post  manifestius  cadere  videantur  a 
laterc  ejus  milie,  et  decem  millia  a  dentris  ejus.  Sic 
nimirum  olim  jam  quidem  David  perfectiore  virtute 
probata,  necdum  vero  propalaia  in  Israel  reproba- 


non  facilius  ipsa  jam  tunc  propalats  cognitio  veri-  g  tione  Saulis,  canebaut  in  choro  dicenles ;  Percussit 


tatis  evidens  cum  suis  illis  tenebrosis  ferrugineisque 
imaginibus  exsufflabit?  Nec  causerisforte  de  numero, 
vel  ipsam  saltem  multitudinem  verearis.  Memento 
sane  qnod  ad  unum  Salvatoris  imperium  ab  obsesso 
jametdiu  possesso  unius  hominis  corpore  daemonum 
legio  tota  discessit,  et  ne  ipsos  quidem  ausa  est,  nisi 
ab  eo  jussa,  contingere  porcos  (PsaL  xxii,  4) :  quanto 
magis  ipso  duca,  quotquot  fueriut,  undique  cadent 
cum  iogentiadmiratione  et  confusione,  dicentes :  Quas 
est  itta  qucB  ascendit  sicut  aurora  consurgens,  pul' 
chra  ut  luna^  electa  ut  sol^  terribilis  ut  castrorum 
ades  ardinata?  {Harc,  v,  1-16.)  Intrepidus  itaque  et 
omnino  impavidus,  magis  autem  gralulabundus  et 
laudans,  oculis  tuis  considerabis  :  nec  sane  jam  vel 


Saulmille,  et  David  decem  millia  (i  Reg.  xviii,  7). 
11.  Sin  autem  ad  singulos  magis  placet  hoc  re- 
ferri,  non  vobis  deest  ne  in  hac  quidem  parte  spiri- 
tualis  intelligentiae  via,  dummodo  propriam  super 
hoc  experientiam  consulatis.  Longe  siquidem  am- 
pliori  sollicitudine,  et  calliditate  multiplici  par? 
adversa  vulnerare  [alias^  vulnera]  in  nobis  dezte 
ram  satagit,  quam  sinistram  :  nec  tam  corpon^ 
profecto,  quam  cordis  iaborat  auferre  substantiam 
Utramque  nimirum  prosperitatem  humano  generi 
invidere  noscuntur  :  utraque  nos  [alias,  eos]  feiici- 
late  S4I3  privare  contendunt,  et  coelesti  videlicet, 
ct  terrena  ;  sed  longe  amplius  rore  couli,  quam  piii- 
guedine  terrae.    An  vero  incongrue  haec  dixerimaa 


impugiiationem  sustinebis,  vel  furorem  pavebis,  sed  C  quo  latera,  quibus  nlmirum  duplicem  hominis  sub- 


magis  retributionem  peccatorum  videbis. 
10.  Et  quidem  videntur  sufBcere  posse  hodie  quae 
dicta  sunt:  sed  adhuc  sane  ahquos  vestmm  nonnulla 
arbitror  exspectatione  suspendi.  Movet  enim  studio- 
siores  qnosque,  ni  fallor,  quidnam  sibi  velil,  quod 
a  dcxtris  quidem  decem  millia,  a  sinistris  vero  mille 
perbibet  esse  casuros.  Nam  latus  sane  quod  simpli- 
citer  dicitur,  nonnisi  sinistrum  hoc  loco  licere  accipi 
puto,  prsesertim  quod  dextrum  quidem  incontinenti 
proprio  designetur  ex  nomine.  Et  quidem  non  sine 
cerii  ratione  mysterii  a  sinistris  mulios,  sed  multo 
plures  a  dexiris  casuros  esse  praedixisse  videtur.  Nisi 
forte  quis  tam  hebes  fuerit  et  insulsus,  ut  in  eo  quod 


stantiam  constat  inniti,  vos  judicale.  Nam  quod 
spirituaiia  quidem  bona  attribuimus  dexterse,  sinis- 
srae  vero  carnalia,  minime  prorsus  vereor  arguen-* 
dum;  praesertim  a  vobLs,  quibus  semper  sludii  est, 
ncc  dcxleram  aliquando  sinistram,  nec  sinistram 
dexteram  reputare.  Nec  vero  aliter  vera  quidem 
Sapientia  probat,  quam  ut  in  sinistra  divitise  et 
gloria,  in  dextera  autem  sit  longiturnitas  vitae  (Prov. 
III,  16).  Nam  et  hoc  sane  nullatenus  expedit  ignora 
re,  quanam  vobis  vehcmentius  instet  pervicax  hos- 
tium  multitudo.  Ulic  nempe  studiosius  repugnandum, 
ubi  gravior  urget  necessitas,  ubi  totum  belli  imminet 
pondus,  ubi  colluctationis  ratio  universa  consistit : 


dicitor,  millei  et  decemmillia  {Cant,  vi,  9),  certani  |.  unde  vobis  paratur  tota  aut  viciis  ignominiosa  ca- 

exprimi  putet  numeri  taxationem,  et  non  magis  su-  ^  ptivitas,  aut  vincentibus  gloria  triumphalis. 

perabundantem  comparationem.   Nos  enim  sic  non 

divinas  Scripturas  accipimus,  sed  neque    Ecclesia 

Dei.  Gadent  ergo  a  sinistris  quidem  mille,  a  dextris 

autem  decem  millia  :   quod  videlicet  abundantiori 

malignitate,'  et  velut  copiosiore  manu  dextris  insi- 

stere  pariibus,  dextrum  latus  appeiere  consuevissent. 

Quod  quidem  si  magnum  illud  Ecclesiae  corpus  con- 

siderare  libet,  facile  salis  advertimus,  longe  acrius 

impugnari  spirituales   viros  ipsius  Ecclsiffi,   quam 

camalea  :  qoae  niminim  duo  ojus  latera,  dexlrum 

sinifltnimqae  puto  non  inconveuienter  accipimus. 

Agit  boc  sane  saperba  semper  invidiosa  malitia, 

perfectioresqnosqae  vehemeatias  palsaos,  justa  iilud 


12.  Denique  propter  hoc,  non  quidem  ad  insipien- 
tiam  vobis,  tundendum  libere  adversario  videmini 
laius  exposuisse  sinistrum,  ut  dexterum  proinde  tota 
soUicitudine  conservetis.  Haec  nimirum  commendata 
a  Christo,  et  Christianis  omnibus  imitanda  serpentis 
prudentia  est,  ut  caput  solum  toto,  si  necesse  fuerit, 
exposiio  corpore  tueatur.  Haec  vera  philosophia,  hoc 
consilium  Sapientis,  ut  omni  custodia  servetur  cor, 
quia  ex  ipso  vita  procedit  {Prov,  iv,  23).  Haec  deni- 
que  gratia  et  misericordia  Dei  in  servos  ejus,  et  re- 
spectus  in  electos  illius;  ut  eorum  interim  sinistram 
quidem  velut  dissimulans,  dexterae  semper  studiosus 
protector  assistat^  Hinc  est  quod  de  se  ipso  propheta 


207 


S.  BERNARDI  ABBATIS  GLARiS-VALLENSIS 


«08 


testatun :  Providebam  Dofninum  in  conspectu  meo  A 
semper^  quoniam  a  dextris  est  mihi  ne  commovear 
{PsaL  XV,  8).  Nunquid  non  et  illius  manum  dexteram, 
et  solam  eam  putas  dexteram  tenuisse,  cujus  totam 
in  facultatem  pariter  et  in  carnemlicere  passus  est, 
quidquid  libere  visum  est  inimico  ?  Verumtamen 
animam,  inquit,  ejus  serua  {Job  ii,  6).  Ulinam  mihi 
semper  adextris  sis,  Jesu  bonel  ulinam  semper 
tcncas  manom  dextram  meam  1  Scio  enim  et  certus 
sum  quoniam  nulla  nocebii  adversitas,  si  nulla  do- 
minetur  iniquitas.  Tondeatur  interim  et  tundatur 
sinistrum  latus  ;  pulsetur  injuriis,  vellicetur  oppro- 
briis  :  libeib  illud  expono,  dum  a  te  custodiar, 
dummodo  sis  ipse  protectio  mea  super  manum  dex- 
teram  meam. 

13.  Forte  etiam  mille  qui  a  sinistris  casuri  sunt,  B 
homines  magis  intelligendi  sunt,  quam  daemones.  Hic 
nimirum  nobis  nonnisi  ob  temporalia  quselibet  ad- 
versantur  et  transitoria  bona,  quae  quidem  aut  nos 
habere  invidiosa  malignitate  suspirent,  tut  cupidi- 
taie  injusta  sese  poiius  doleant  non  habere.  Forte 
enim  mundi  hujusconanturauferre  substantiam,  forte 
favorem  hominum,  forte  ipsam  corporum  vitam. 
Usque  huc  ssBvire  humana  persecutio  potest;  animae 
vero  non  habent  quid  faciant.  Nam  dsemones  quidem 
supema  nobis  et  aeierna  potius  invidere  noscuntur, 
non  tamen  ut  sibi  cedat,  quod  irreparabililer  amise- 
runt;  sed  ne  illuc  pauper  de  pulvere  susdtatus 
accedat,  unde  ipsi  in  gloria  conditi  irreparabiliter 
ceciderunt.  Indignatur  et  livore  tabescit  obstinata 
malignitas  humanam  fragilitatem  obtinere,  quod  C 
retinere  ipsa  non  meruit.  Sed  etsi  quando  forte  cui- 
vis  temporalia  damna  aut  inferre  conantur,  aut 
gratulantur  inferri ;  haec  eorum  tota  molitio  est,  ut 
jactura  exterior  vel  eidem  ipsi,  vel  alteri  occasio  sit 
interna  :  sicut  e  regione  homines,  quoties  ea  sua- 
dere  nobis,  aut  quoiibet  modo  efficere  curant,  unde 
idextera  nostra  laedatur,  non  hoc  quidem  principa- 

iter  agere,  sed  temporale  aliquod  cuivis  proventu- 
rum,  vel  sibi  scilicet,  vel  nobis,  vel  alleri  forte  cui- 
piam  ;  aut  detrimentum  aut  emolumentum  exinde 
seu  captare,  seu  propulsare  velle  videntur.  Nisi  forte 
eatenus  quis  in  daemonem  transierit  ex  homine,  ut 
optare  uilo  modo  possit  quemlibet  sibi  inimicissimum 
hominem  seterna  damnalione  multari.  n 

14.  Quid  nos  miseri  dormitamus  a  spirituali 
studio,  quos  tam  multipliciter  insectatur  nequilia 
spiritualis  ?  Et  pudor  est  dicere,  et  silere  prohibet  vis 
doloris.  94-1  Quantos  enim  invenire  est,  fratres,  ex 
his  quoque  qui  in  religionis  habitu  et  proposito  de- 
gunt  perfectionis,  quos  terribilis  illa  prophetse  sen- 
tentia  comprehendisse  videtur :  Si  oblitus  fuero  tut, 
Jerusalem^  obliuioni  detur  dextera  mea\  {Psal. 
Gxxxviy  5.)  Nempe  sinistri  cusiodiae  lateris  tota  solli- 
citudine  incubantes,  callent  admodum,  sedsapientia 
hujus  ssecuii,  cui  abrenuntiasse  debuerant :  ea  quoque 
nihilominus  quam  revelat  caro  et  sanguis,  quibas 
juxta  Apostolom  noluisse  acquiescere  videbantur 
{Galat.  1, 16).  Denique  videas  eos  tam  avkie  lucra 


captare  praTsentia,  tam  saeculariter  transitoriis  uti- 
litatibus  adgaudere,  ad  terrenarum  damna  vel  mini- 
ma  facultatum  tam  pusillanimiter  turbari,  tam  car-, 
naliter  super  his  decertare,  discurrere  tam  impu- ' 
dcnter,  tam  irreiigiose,  saecularibus  sese  implicare 
negotiis,  ac  si  hoc  esset  tota  eorum  portio,  haec 
universa  substantia.  Attentius  sane  agricola  paupe- 
rem  excolit  fundum,  sed  cui  forte  nuUaamplior 
pretiosiorve  sit  possessio.  Buccellam  panis  in  sinu 
suo  mendicus  abscondit,  quod  in  saccellis  suis  solum 
hoc  metalli  genus  seruginet.  Tu  quid  ita  extremae 
huic  paupertati,  et  quidem  proprii  male  prodigus 
laboris,  incumbis  f  Est  et  alia  Ubi  possessio,  etsi 
forte  remota.  Erras.  Nil  tam  prope  nos,  quam  quod 
intra  nos  est.  At  forte  non  quidem  longiuspositam, 
sed  inutilem  esse  causaris,  ut  hic  tibi  quaerendam 
magis  sufficientiam  putes.  Faileris :  ibi  magis  in- 
venies,  imo  non  invenies  nisi  ibi.  An  vero  aestimas 
qnod  vel  operam  tuam  non  exigat,  vel  minus  respon- 
deat  operanti?  aut  certe  in  tuto  credis  esse  locatam, 
nec  ulla  deinceps  sollicitudine  custodis  egere 
Quodlibet  horum  sapias,  scito  quod  desipias  vehe- 
menter.  Ibi  enim  quammaxime  quae  seminaverit 
homo,  haec  et  metet  (/^.vi,  8).  Sed  et  qui  parce 
seminat,  parce  et  metet ;  qui  vero  in  benedictionibus 
seminaverit,  de  benedictionibus  et  metet  (  //  Cor, 
IX,  6),  ut  faciat  unum  tricesimum,  unum  sexagesi- 
mum,  unum  centesimum.  Habes  autem  thesaurum, 
istum  in  vasis  ficlilibus,  si  tamen  adhuc  babes.  Puto 
enim,  jam  amisisti,  puto,  jam  sublatus  est ;  puto, 
jam  comederunt  alieni  robur  tuum,  et  ignorasti ; 
ncc  potes  thesauro  tuo  cor  apponere,  quippe  qui 
thesaurum  ipsum  non  habeas.  AHoquin,  quaeso  te, 
si  tam  sollicitus  es,  si  nec  minima  spernis,  si  tam 
prudenter  servas  paleas  tuas  ;  etiam  horreum  tuum 
servare  memento  et  custodire.  Imo  vero  non  exponas 
thesaurum  tiram,  qui  sic  incubas  sterquilinio  tuo. 
Forte  enim  illud  tibi  invident  mille,  sed  istum  ob- 
sident  decem  millia,  nec  minus  superabundantes 
astutia  et  credulitate  quam  numero.  Cadent,  inquit, 
a  latere  tuo  mille,  et  decem  miltia  a  dextris  tuis. 
Verte  illuc  oculos  fidei.  Forte  enim  jam  irruperunf 
adilus,  forte  jam  libere  diripiunt  omnia,  forte  jam 
spolia  ipsa  distribuunt.  Quid  sinistro  lateri  tam  male 
studiosus  observator  inhaeres,  tiisi  quod  non  in 
latere  jam  tibi  esse,  sed  in  facie  sinistra  videntur, 
quod  haec  provideas  in  conspectu  tuo  semper ;  et 
qui  tangit  hoc,  non  latus  tetigisse  puietur,  sed  pu- 
pillam  oculi  tui  ? 

15.  Caeterum  jam  nunc  tibi  provide,  quisquis  es 
dextri  negligens,  sinislri  lateris  cultor,  ne  cum  haedis 
locum  accipias  in  sinistra  quam  elegisti  {Matth.  xxv, 
33).  Asperum  verbum  est,  fratres  :  non  immerito 
expavistis.  At  cavere  non  minus  necesse  est  quam 
pavere.  Et  quidem  Dominus  meus  Jesus  post  csetera 
inaestimabiiis  suae  erga  me  beneficia  pietatis,  etiam 
dextrum  sibi  propter  me  passus  est  latus  fodi :  quod 
videlicet  nonnisi  de  dextera  mihi  propinare  vellet, 
nonnisi  in  dextera  locom  parare  re^gii.    Utinam 


M9  IN  PSAL.  QUI  HABITAT  SERMO  VIU. 

ego  talis  merear  esse  columba  ,   quae  in  foramine  k 

petrae  habitet,  et  in  foramine  lateris  deztri.   Gonsir 

dera  tamen  hoc  vulnus  eum  penitus  non  sensisse. 

Neque  enim  illud  excipere   voluit,   nisi   jam  sopo- 

ratas  in  morte :  ut  moneret    te,   quamdiu  vivis,   in 

hujus  semper  lateris  vigilare  custodia ;  sed  et   mor- 

luam  censeri  eam  animam  oporiere,   quse  quidem 

pemiciosa  insensibilitate  dissimulet  in   dextera  sibi 

Yulnus  infligi.  Merito  quidem  in  sinistro  latere  po- 

situm  esse  dicitur  cor  bominis,  quod  affeclatio  ejus 

prona  sit  semper  et  proclivis  in  terram.   Nec    san 

ignorabat   hoc  miserabiliter     945     ingemiscens: 

Adhantt  inquit,  pavimento  anima  mea,  mvifica  me 

iecundum  verbum  iuum  (P$aL  cxviii,  25).   Sed  ne 

bis  quidem  in  hoc  pondere  nos  conditionis  humanss 

et  gravedine  cordis  volebat  remanere  qui  sic  admo-  B  S^^^  ^ore  nonnullis  vel   fuisse  illam,   vel    istam 


210 

SERMO  vin. 

De  versu  octavo^ « Verumtamen  oculis  tuis  considera^ 
biSf  et  retributionem  peccatorum  videbis.* 
1.  Brevius  quidem  vobis  aliquando,  dilectissimi, 
loquerentur,  si  crebriusid  liceret  :  quod  et  vos  cre- 
dimus  nonnunquam  advertere  potuisse.  Cseterum 
quoties,  ipsa  diei  praeoccupante  malitia,  pluribus 
forte  diebus  moleslissimum  sustinuimus  a  vestra 
exhortatione  et  consolatione  silentium,  neminem 
vestrum  reor  oportere  mirari  si,  tempus  ipsum  redi- 
mcre  cupientibus  nobis,  sermo  rarior  interdum 
protractior  videatur.  Hoc  sane  nobis  actum  sit  bre- 
vi  prooemio,  ut  hestemi  pariter  hodiernique  ser- 
monis,  illius  quidem  proIixitas,hujus  vero  brevitas 
excusata  apud  vos  habeatur.  Vereor  siquidem  minus 


nens  loquebatur :  Levemus  corda  nostra  cum  mani^ 
bus  ad Deum[Thren.in,  41).  Plane  id  suadebat,  ut 
a  sinistro  latere  erigerentur  ad  dextrum.  Ssecularis 
militia,  fratres,  in  sinistro  tantum  latere  clypeum 
portat :  non  imitemur,  si  inter  eos  nolumus  depu- 
tari,  qnos  huic  sseculo  militare  constat,  non  Christo. 
Hemo^  inquit,  militans  Deo^  implicat  se  negotiis 
8(geularibus  (II  Tim.  ii,  4) :  hoc  est,  scutum  appli- 
eatnon  tam  dextrse,  quam  sinistrse. 

16.  Attamen,  fratres,  utrumque  nobis  latus  tegen- 
dum  estsi  meministis.  Scuto^  inquit,  circumdabit 
te  veriias  ejus  :  et  Apostolus  ipse,  Per  arma,  inquit, 
jusiUujeadeatris  et  a  sinistris  (IlCor.  vi,  7).  Csete- 
rom  ipsam  andi  justitiam.  Forte  enim  non  eadem 
ntrique  kteri  forma  prsescribitur.  Nempe  hinc  qui- 
dem  mandator,  Nonvosmetipsos defendentes,  charis- 
nmt,  seddate  loeumiros(Rom,  xii,  19) :  et,  In  pa» 
tienHa  vestra  possidebitis  animas  vesiras  (Luc.  xxi, 
19).  Inde  vero  praedpitur,  Nolite  locum  dare  diabolo 
{Ephes.  IV,  87).  Etitem,  Resistite  diabolo,  et  fugiet 
a  vobis  (Jacobi  iv,  7).  Audi  adhuc  quomodo  tegas 
latns  utmmqne.  Providentes  bonat  ait  idem  aposto- 
lus,  non  tantum  coram  Deo,  sed  etiam  coram  homi- 
nibus  (Rom.  xn,  17).  Haec  est  enim  voluntas  Dei,  ut 
benefadentes,  non  modo  tabescere  malignonim 
dannoiram  invidiam,  verum  etiam  obmutescere  fa- 
ciatis  impmdentiam  hominum  ignorantiam  (/  Petr. 
11,  15).  Numquid  tamen  in  setemum  erit  nobis  hsec 


fore ;  aut  magis  utramque  quam  alteram.5(^to,  in- 
qmi.circumdabitteveritasejus :  non  timebisatimore 
noctumo,  a  sagitta  volante  in  die,  a  negotio  peram» 
bulantein  tenebris,ab  incursu  et  damonio  meridiano. 
Cadent  a  latere  tuo  mille,  et  decem  millia  a  dextris 
tuis,  ad  te  autem  non  appropinquabit.  Diximus  hinc 
pnecedentibus  sermonibus  quod  dignala  est  Veritas 
ipsa  largiri,  'quemadmodum  scilicet  ildelem  animaha 
interim  quidem  a  tentationibns,  postmodum  vero  a 
difBcultatibus  tueatur.  Qubr  tamen  utraque  brevius 
quidem  in  alio  psalmo  idem  iste  propheta  commen- 
dans,  In  t^,  inquit,  eripiara  tentatione^  et  in  Deo 
meo  transgrediar  murum  {Psal.  xvn,  30) :  quod  ipso 
nimiram  duce,  nec  hic  gradiens  offendiculum,  nec 
egrediens  hinc  obstaculum  pateretur.  In  altero  ergo 
crebra  ereptio,  in  altero  plena  jam  et  secnra  libe-/ 
ratio  designatur.  Nam  in  hoc  sane  tertio  quod  9Vt 
adjungit,  Verumtamen  oculis  tuis  considerabiSyeiizAk 
felicitatis  non  modicse  promissionem  arbitror  con-- 
tineri.  Cadent,  inquit,  a  latere  tuo  mille,  et  deeem 
millia  a  dextris  tuts,\ad  te  autem  non  appropinquabit' 
Verumtamen  oculis  tuis  considerabisAi2i  oro,  Domi- 
ne,  ita  fiat.  Cadant  illi,  et  non  cadam  ego;  paveant 
illi,  et  non  paveam  ego;  confundantur  illi,  et  non 
confundar  ego. 

2.  Evidentius  siquidem  paucis  hoc  loco  verbis  et 
animse  mihi  immortalitas  commendalur,  et  ipsius 
quoque    fides    astraitur    corpore»    resurrectionis. 


proteetio  neeessaria?  aut  semper  [alias,  certe]  ab  f|  Nempe  raentibus  illis  futuras  sum  ipse  qui  videam 


ntroque  latere  hostile  agmen  instabit  ?  Erit  quando 
non  modo  non  instabunt,  sed  nec  stabunt  quidem. 
Cadent  a  taiere  tuo  mille^  etdecem  millia  a  dextris 
Itt».  Siqnidem  nec  humana  malitia  jam  tunc  habebit 
quid  faciat ;  nec  dsemonum  millia  plus  verebimur, 
qnam  totidem  vermium  agmina,  vel  muscaram.  Haud 
aliter  denique  intuebimur  eos,  quam  filii  Israei, 
transmiflso  jam  mari  Rubro,  undique  sui  ^gyptios 
morliios,  sed  et  rotas  curraum  ire  in  profundum 
ceraebant :  ut  et  nos  scilicet,  longe  tamen  securius 
et  delectabilius,  cantemus  Domino,  quod  gloriose 
honorifieatos  sit,  equum  et  ascensorem  ejus  dejiciens 
in  abyseom  (ExodU  xiv,  xv). 


et  ne  isti  quoque,  quibus  eoram  novissimam  mtuear 
retributionem,  oculi  defuturi.  Neque  enim  simpli- 
citer  ocuUs,  sed  oculis,  ait,  tuis  considerabis :  istis 
utique  qui  nunc  languent  prae  inopia,  et  deficiunt, 
dum  speras  in  Deum  tuom.  Et  vere,  fratres  defi- 
ciunt  oculi  dum  speramus.  Quod  enim  videt  guis, 
quid  sperat?  Spes,  inqmiyquas  videtur,  non  estspes 
(Rom.  vin,  24).  Ipsis  ergo  jam  tunc  considerabis 
oculis,  quos  modo  quidem  nec  levare  audes  ad 
coelum  ;  ipsis  plane,  qui  toties  interim  fluunt  lacry- 
mis,  ac  crebris  compunctionibus  atteruntur.  Nec 
enim  novos  tibi  instaurandos  putes,  sed  tuos  utique 
restaurandos.  Qoid  tamen  de  ocuk)  dixerim,  etsi 
minotissima,  eminentissima  tamen,  exeellentissima- 


«41 


S.  BSRNARDI  ABBATIS  GLAILE-VALLENSIS 


S12 


que   humaoi  corporis  portione  ?  Reposita  est  in  a  natoris,  ut  quod  omnino  non  poteram,  Ipse  sibi  illud 
sinu  nostro  beala  spes,  ex  promissione  utique  Veri-     ab  hostili  tyrannide  vindicaret. 
tatis,  nec  capillum  quidem  de  capite  periturum(Luc. 
XXI,  18). 


3.  Forte  tamen  idcirco  signanter  visio  promittitur 
oculonim,  qnod  hoc  quidem  summum  interim  ani- 
BI8B  desiderium  videatur,  ut  videat  bona.  CredOt  in- 
quit,  videre  bona  Dotnini  in  terra  viventium  {PsaL 
■XXVI,  13).  Supremas  nimirum  corporis  sui  fenestras 
superne  aperiri  desiderat  veritati,  per  speciem  ma- 
gis  ambulare  gestiens,  quam  per  fidem.  Sane  fides 
«z  auditu,  non  ez  visu.  Denique  substantia  est 
sperandamm  rerum,  argumentum  non  apparcntium 
(Hebr.  xi,  1).  Et  in  fide  ergo,  sicut  et  in  spe,  deficit 


5.  Considerate  attentius,  dilectissimi,  ct  animad- 
vertile  in  quanam  potestate  evaseritis  Pharaonis  in- 
tolerabile  jugum,  ut  jam  membra  vestra  non  sint 
arma  iniquitatis  peccato,  nec  regnet  ultra  in  mor- 
talibus  corporibus  vestris.  Non  est  hoc  operis  vestri , 
fralres :  dextera  Domini  facit  virtutem;  solus  hoc 
potest  ille,  qui  nihil  omnino  non  potest.  Ne  dixeritis, 
Manusnostra  excelsa  (Deut.  xxxii,  27) ;  sed  tam  sa- 
lubriter  quam  veraciter  confitemini  quia  Dommus 
facit  hsec  omnia.  Denique  nemo  sibi  dubitet  omni- 
modis  esse  cavendum,  ne  fortc  donec  adhuc  dics 
mali  sunt,  et  nulla  usquam  securitas  bomini,  hanc 
suam  possessionem  de  manu  tam  pii,  tamque  pro- 


oculus.auri»proficit  sola.  Domtntt*  !>«««  aperai^  g  yidi  tutoris,   in  periculosam  pemiciosamque   inte- 


mihi  aurem^  ait  propheta  (Isai.  l,  5) :  sed  quando- 
que  etiam  oculum  revelabit.  Erit  quando  jam  non 
dicetur,  Audi  fiUa,  et  vide^  et  inclina  aurem  tuam 
(PsaL  XLiv,  11):  sed,  leva  potius  oculos  tuos,  et 
contemplare.  Quid  ?  Plane  jucunditatem  et  exsulta- 
tionem,  quam  thesaurizat  super  te  Deus  tuus.  Quid  ? 
•Plane  noa  ea  modo,  quae  interim  quidem  etsi  noa 
videre  adhuc,  et  audire  tamen,  et  credere  potes ; 
vemm  etiam  quod  sicut  non  vidit  oculus,  sic  nec 
auris  audivit»  nec  in  cor  hominis  ascendit,  quod 
prseparavit  Deus  diligentibus  se  (Isai,  lxiv,  4,  el 
/  Cor.  11,  9).  Nimiram  tanta  capiet  oculus  resurre- 
ctionis»  quanta  nec  auditus,  nec  animus  ipse  nunc 


rim  Iibertatem  recipere  velle  prsesumat.  Quodenim 
aemulatur  Pater,  pro  te  aemulatur :  nec  invidentiae, 
sed  providentise  est,  quod  sibi  totam  jubet  manere 

substantiam,  ne  pereat  tibi.  Denique  ubi  ad  magnam 
illam  sanctamque  civitatem  perveneris,  cujus  fines 
posuit  pacem,  ubi  nullus  jam  hostium  timeatur  in- 
cursus;  non  modo  reddet  te  tibi,  sed  dabit  insuper 
et  se  ipsum.  Interim  sane  a  voluntatibus  tuis  aver- 
tere,  et  Deo  dicata  membra  nulla  tibi  temeritate 
usurpes,  sciens  quod  pietati  sanctificata  non  absque 
gravi  sacrilegio  in  usus  vanitatis,  curiositatis,  volu- 
ptatis,  aut  ejusmodi  saecularis  operis  assumantur. 
Nescitis,  ail  Apostolus,  quodcorpora  vestra  templum 


capiat.  Ob  hanc  denique  tam   vehementem   anim;e      ,^^^ 5  .^.^^ sancti.quemhabetis a Deo.etnon estis 
^ncupiscentuim  videndi,  sciUcet  quod  audit  et  cre-  C  ,,estri?ei\iem,Corpus,inqmi,nonfomicationi.  Sed 


dit,  alium  quoque  evidentissimum  futurae  {^rseconem 
.resurrectionis  ipsorum  propriam  mentionem  fecisse 
arbitror  oculoram.  Rursum,  ait,  circumdabor  pelle 
.meaf  et  in  carne  mea  videbo  Deum  salvatorem  meum : 
quem  visurus  sum  ego  ipseet  non  alius,  et  oculi  mei 
conspecturi  sunt :  et  adjecit,  Reposita  est  hcec  spes 
mea  in  sinu  meo  {Job.  xix,  26,  27). 

Forte  tamen  conslderandum  attentius  quod  ait, 
Oculi  meiy  sicut  et  in  Psalmo,  Oculis,  inquit,  tuis 
considerabis.  Numquid  enim  mei  esse  oculi  nunc 
yidentnr?  Plane  non  mei.  Nonnunquam  sane  visi 
sunt  fuisse  mei,  quod  ipsi  quoque  ad  eam  pertinere 
noseantur,  quam  male  servatums  accepi,   patern» 


cui  ?  Numquid  tibi  ?  Plane  sit  tibi  libeitim,  sed  si 
eripere  illud,  aut  ereptum  sallem  deinceps  a  forni- 
cationis  impetu  vindicare  propriis  viribus  potes. 
Quod  si  forte  non  potes,  imo  quia  vere  non  potes, 
sit  corpus  non  fornicationi,  sed  Domino  (/  Cor.  vi, 
49, 13) :  serviatque  interim  sanctificationi,  ne  cor- 
mptioni  denuo  pejus  servire  contingat.  Humanum 
dico,  aitApostoIus,  prop/^  tnfirmitatem^  carnis  ves- 
trcR.  Sicutexhibuistismembra  vestra  servire  iniqui- 
tatiadiniquitatem,  ita  nunc  exhibetemembravestra 
servire  justitim  in  sancti/icationem  (Rom.  vi,  19). 
Verum  idquidem  propterinfirmitatem,  ut  ipse  quo- 
que  prsmisit.  Csetemm  ubi  resurrexerit  in  virtute 


8ubstanti?p  portionem.  Nempe  velociter  profligata  fl|  quod  in  infirmitate  fuerat  seminatum,  nulla  jam  erit 


est,  universam  citius  dissipavi.  Occupavit  membra 
omuia  lex  peccati,  libere  intrabat  mors  per  fenestras 
meas ;  cujus  nimimm  factus  eram  servus  etiam  ego 
ipse.  Miser  equidem  servus,  non  sane  homini  ser- 
viens,  sed  immundo  pecori  et  coenoso.  Neque  enim 
mercenaria  saltem  conditione  famulabar,  sed  plane 
servili.  Nisi  forte  mercedem  quis  dari  putet,  cui 
etiam  cibus  negatur,  ei  cibus  qnoque  ipsa  esurie 
peraiciosior.  Cupienti  slquidem  porcoram  siliquas 
nemo  dabat ,  ut  pords  vivercm,  nec  conviverem 
porcis.  Deniqne  [alias,  deinde]  numquid  meus  tunc 
oculus  erat,  quando  deprsedabatur  aniroam  meam  ? 
Qua  quidem  94k7  necessitate  demum  coactns  sum 
beneficinm  resignare  [a/toi,  roftitareVin  manudomi^ 


necessitas  serviendi.  Ubi  et  securitas  Ubera  fuerit,  et 
secura  libertas,  quidni  multo  magis  reddat  eum  sibi  ? 
Quidni  potius  libertate  donet  fidelem  servum  magnus 
ille  Paterfamilias,  quandoquidem  et  super  omnia 
bona  sua  constituet  eum  ? 

6.  Jam  tunc  ergo  oculis  tnis  considerabis,  si  ta- 
men  eos  fideliter  agnoveris  interim  esse  ejus,  non 
tuos.  Num  et  prseter  eam  quam  diximns,  voti  utiquc 
tam  necessarii  rationem,  quo  nimiram  membra 
ipsa,  quse  tibi  a  peccati  tyrannide  vindicare  omnino 
non  posses,  propriis  abrenuntians  voluntatibusi 
divino  cultui  mancipasti;  nunquid  vel  modo  tua 
esse  videntur,  in  quibus  adhue  contraria  lex,  etsi 
non  regnat,  habitat  tamen  :  in  quibus  poeua  peccati 


213 


IN  PSAL.  QUI  HABITATSEKUO  YUI. 


Si4 


secundus  equidem  hostis  tuus,   non  modo  manet,  a  quidem  ob  ignem  qui  non  exstinguitur,  stridor  vero 


sed  et  prsevalet  et  libere  dominatur  ?  Tunc  tuum 
dixeris  corpus,  quod  mortuum  est  propter  peccaium ; 
aut  animffi  esse,  quod  animam  aggravare  non 
cessat  ?  Plane  si  quis  suum  iUud  dicere  cupit,  non 
aliud  convenienter  dijusse  videbitur,  quam  onus 
sttum,  quam  carcerem  suum.  Alioquin  quoniam  modo 
tuos  dizeris  oculos,  quos  sane  interim,  vis,  non  vis, 
toties  somnus  occupat,  fumus  turbat,  exiguus  pul- 
vis  sauciat,  noxius  humor  obnubilat,  dolor  acerbus 
excmciat,  vel  ipsa  demum  novissima  mors  excaecat? 
At  tunc  plane  tui  erunt,  quando  omnia  ista  non 
erunt:  ut  vere  jam  tuis  oculis  considerare  sit, 
qoibus  nimirum  pro  libito  deinceps  utaris  ad  omnia 
tam  libere,  quam  secure.  Neque  eoim  avertendi  de 


ob  vermem  qui  non  moritur.  Plane  fletus  ex  dolore* 
stridor  dentium  ex  furore.  Fletum  nempe  tormento- 
rum  immanitas,  stridorem  dentium  vehementia 
ipsa  tabescentis  invidise,  et  obslinata  malignitas 
extorquebit.  Ita  ergo  retributionem  peccatorum 
videbis :  ne  videlicet  ignarus  tanti  periculi,  ingratus 
aliquando  iiberatori  posse  fieri  videaris. 

8.  Non  solum  autem,  sed  et  securitas  perfecta 
justorum  erit  visa  retributio  peccatorum,  quo  vide- 
licel  nec  humanam  aliquando,  nec  diabolicam  ultra 
vereri  malitiam  possint,  qui  nimirum  cadenlibus  a 
latcre  suo  mille,  et  decem  millibus  a  dextris  suis, 
non  modo  eos  cadcre  viderint,  sed  et  cadere  in  ge- 


c«tero    erant  oculi,  ne  videant  vanitatem,  quod  B  *^^°"^!":   ^^^^  «»*>.'"»  ^!"™®'*®  *^^°^  "^°  poterant. 


purissimam  videant  veritatem :  multo  minus  intra- 
bit  per  fenestras  mors,  quod  ipsa  quoque  inimica 
novissima  destruatur.  An  vero  times  eos  e  tanta 
plenitudine  S^AS  luminis,  ubi  singuli  justi  tanquam 
singoli  soles  iulgeant,  aliquando  caligaturos  fore  ? 
Timendum  id  plane,  si  non  ipsos  quoque  oculos, 
aicnt  caetera  humani  corporis  membra,  resurrectio 
glorificaret. 

7.  Et  retrilnUionem  peccatorum  videbis.  Hoc  plane 
eis  grave  tormentum,  et  magnus  quidam  malorum 
cumulus  erit.  Forte  enim  quodcunque  solatium 
videretur,  eorum  quos  tam  malitiose  impugnaverinl, 
in  tormentis  suis  vel  conscienlia  latere,  vel  ipsos 
saltem  declinare  posse  conspectus.  Venimtamen  et- 
si  iliis  ex  hac  nostra  consideralione  immensum 
qQoddam  miseriae  pondus  accedat,  nobis  quae  ne- 
eessitas  erit,  quae  utililas,  quse  voluptas  ?  Quid  enim 
modo  tam  irreligiosum,  imo  quid  tam  inhumanum 
et  exsecrabiie  videretur,  quam  cruore  quantum- 
]ibet  inimicorum,  quantumhbet  iniquorum,  pascere 
velle  oculos,  et  oblectare  aspectus  suppliciis  misero- 
rum  ?  Attamen  sicut  videbit  peccator  et  irascetur, 
dentilws  suis  fremet  et  tabescet  (prius  enim  bene- 
dicli  vocabuntur  in  regnum,  quam  maledicti  in  ca« 
minum  dejiciantur  ignis  seterni,  quo  videlicet  acrius 
dc^eant,  videntes  quid  amiserint);  sic  jusii  quoque 
videbnnty  et  laetabuntur,  cousiderantes  qnid  evasc- 
hnt.  In  illa  ergo  tanta  separatione,   quemadmodum 


et  callidiorem  cunctis  animantibus  serpentem  habere 
suspectum,  prsesertim  seductae  quondam  in  paradiso 
non  immemores  mulieris,  nisi  cum  toto  jam  corpore 
suo  ultricibus  traditum  flammis,  et  inter  se  et  eum 
magnum  plane  jam  chaos  firmatum  esse  conspice- 
renl? 

9.  Tertium  quoque  hoc  nihilominus  peccatorum 
tibi  consideratio  ipsa  pnestabit,  ut  ex  eomparatione 
deformitatis  eorum  eminentius  gloriosiusque  re- 
splendeas.  Sic  nimirum  siln  invicem  coUata  contra- 
ria,  suse  quidem  utrumque  videtor  suscepisse  aug- 
mentum  aliquod  qualitatis :  ut  album  nigro  si  con- 
feras,  et  hoc  candidius,  et  illud  tetrius  apparebil. 
Sed  audi  certius  super  hoc  testimonium  propheti- 
cum  sermonem:  Loifabitur,  tai^  justti$  cum,  viderit 
vindictam.  Ut  qufd  ila?  Manus  suas  lavalnt  in  san- 
guine  peccatoris  {Psal.  lyui,  11).  Plaoe  non  inquina- 
bit  in  sanguine,  sed  lavabit:  ut  unde  ille  cruentus 
magis,  inde  iste  nitidior  videatur;  unde  iile  plus 
sordet,  inde  iste  pulchrius  elucescat. 

10.  Nnliam  forte  ex  his  tribus  caosis  humanus 
refiigere  vel  modo  inveniatur  affectus :  sed  non  pro- 
pter  aliquod  horum  Sapientia  in  eorum  ridebit  in- 
teritu,  quod  tamen  sine  ulla  dubitatione  factura  est. 
Nempe  ipsa  prsedicit  quse  mentiri  omnino  non  po- 
test:  Quia  9^9vocavi,etrenuistis;extendimanum 
meam^  et  non  fuit  qui  aspiceret.  Et  post  pauca :  Ego 
quoque  ininterituvestro  ridebo  et  subsannabOf  cum 


hsedis  agnorum  visio  gravissimi  iivoris  occasio  fiet;  q  vobisquod  ttmeibatis  adveneritf  cumirrueritrepenti- 


aic  dectis  e  regioue  considcratio  reprobomm,  im- 
mensa  quaedam  materia  gratiarum  actionis  et  laudis. 
Unde  enim  justi  tam  magnifice  gratias  agerent,  nisi 
eum  inexoogitabili  felicitaie  qua  perfruuntur,  ipsam 
quoquc  retributionem  cemerent  injustorum,  a  qui- 
bas  equidem  sola  misericordia  Redemptoris  segre- 
gatos  scse  esse  fidelissime  et  devotissime  recordan- 
lur?  Unde  vero  impii  tanlo  animi  furore  tabescerent, 
nisi  in  regnum  summae  beatitudinis  coram  sese 
▼idissent  alios  introduci,  et  tunc  demum  in  illos  sese 
fetores,  in  illos  horrores,  in  illos  aeterni  incendii 
enicialns,  in  ilias  denique  immortalis  mortis  mise- 
riaa  gemerent  esse  damnaios?  Ibi  enim,  inquit, 
/le#i»,  ei  etridor  dentium  {Matth,  xui,  50).  Fletus 


na  calamitas^  et  interitus  quasi  tempestastngruerit 
{Prov,  1, 24,  26,27).Quidergoin  insipientiaminteritu 
Sapientiae  credimus  placiturum,  nisi  justissimam 
suam  dispositionem,  et  irreprehensibilem  ordinem 
reram  ?  Sane  quod  Sapientiae  tunc  placebit,  sapien- 
tibus  quoque  placeat  necesse  est  universis.  Non  igi- 
tur  tibi  dumm  videatur  fore  quod  dicitur,  Oculis 
tuis  considerabiSt  quando  et  ridebis  in  eoram  inter- 
itu  :  non  quod  velut  quadam  immanitate  cradelitas 
in  ipsa  tibi  ultione  complaceat;  sed  quod  modus  ipse 
pulcherrimus  divinae  ordinationis  nltra  quam  credi 
possit,  jusiitiae  relatorem  et  amatorem  aequitatis 
oblectet.  Ubi  optime  omnia  conslituta,  el  suum  cui- 
que  eessisse  loeom,  imo  ia  innin  qatmqne  ceasisse. 


tl5 


S.  BERNAKDI  ABBATI5  GL ARiE-YALLENSIS 


M 


plenias  et  perfecfcius  iUuslranto  veritale  cognosees;  j| 
qnomodo  non  omnia  cdnsiderare,  et  in  omnibus 
omnium  moderatorem  magnificare  libebit  ?  Pulchre 
omnino  Petrus  apostolus  filiurQ  perditionis  in  locutn 
iuum  abiisse  testatus  est,  quod  in  aere  crepuerit  me- 
dius  (Act.  I,  S15, 48),  aeriarum  collega  potestatum : 
utpote  quem  veri  Dei  et  veri  pariter  hominis,  qui  de 
coelo  venisset  operaturus  salutem  in  medio  terrae, 
bujus,  inquam,  proditorem,  nec  coelum  reciperel, 
nec  terra  sustineret. 

1 1 .  Itaque  oculis  tuis  considerabis^  et  retributionem 
peccatorum  videbis.  Primo  quidem,  ob  tuam  evasio- 
nem ;  secundo,  ob  omnimodam  securitatem  ;  tcrtio 
quoque,  ob  comparationem ;  quarto,  ob  ipsius  justi- 
tise  perfectam  semulationem.  Erit  enim  jam  tunc  non 
misericordise,  sed  judicii  tempus :  nec  ulla  omnino  B 
credenda  est  erga  impios  futura  illic  miseratio,  ubi 
nec  ulla  speranda  est  correctio.  Procul  erit  humanae 
in6rmitatis  ista  mollities,  qua  tamen  interim  pro 
tempore  charitas  utitur  ad  salutem,amplissimo  quo- 
dam  velut  [a/tas,  videlicet]  expansae  sagenae  sinu  et 
bonos  et  malos  coUigens  pisces,  id  est  affectus  ju> 
cuodos  pariter  et  molestos.  YerurQ  hoc  quidem  in 
mari.  Nam  in  Uttore  solos  eliget  bonos,  sic  videlicet 
gaudens  cum  gaudentibus,  ut  ex  hoc  jam  cum  flen- 
tibus  flere  non  possit.  Alioquin  quomodo  in  nobis 
judicabitur  hic  mundus,  nisi  hujus  tenerse  affectio- 
nis  obUti,  introductique  fiierimus  in  ceUam  vinariam, 
•ecundum  eum  qui  dixit:  Introibo  in  potentias  Domi- 
ni;  Domine,  memornbor  jusHtim  tuce  solius?  {PsaL 
Lxx,  16»)  Nec  modo  quidem  c^psiderare  permitti-  v 
mur  personam  pauperis,  aut  misereri  ejus  in  judicio : 
sed  eum  molestia  licet^  coercendos  ejusmodi  pictatis 
affectus»  et  seqaitatis  est  dictanda  sententia.  Quanio 
magis  ubi  nulla  animi  coUuctatio^  ubi  nuUa  poterit 
subintrare  molestia,  oportet  impleri  quod  dictum 
est,  Ahsorptisuntjunctipetrmjudicesearum?  (PsaL 
GXL,6.)  Absorpti  plane  in  affectum  justitise,  et  Petrae 
soliditatem,  coi  juncti  sunt,  imitantes.  Juncti^  in- 
quit,  petras,  quam  profeoto  solam  ut  sequerentur, 
caetera  omnia  reUquerunt.  Nempe  boc  est  quod  in- 
terroganti  Petro  quidnam  accepturi  essent,  Petra 
ipsa  respondit :  Cum  sederit  Filius  hominis  in  sede 
majestatis  sum^sedebitis  et  vossupersedesduodecim, 
judicantes  duodecim  tribtts  Israel  (Mat//i.  xix,  28).  n 
Hsec  (pioque  propheta  praniuntiansait:  Dominus  ad 
judieium  venietcumsenioribus  populi  sui  (Isa.  iii, 
14).  Tunc  putes  flexibile  quidpiam  inveniendum  in 
judicibus  junctis  Petrae?  Quiadhasret  Deo,  Apostolus 
^\i^unusspiritusest  (lCor.y\,  M):  qui  et  Pelrae 
jungitur,  lapis  unus.  Ad  qnod  sane  Propheta  non 
immerito  suspirans,  Mt/it,  inquit,  adhofrere  Deo 
bonum  est  (PsaL  Lxxn,  28).  Ita  ergo  absorpti  sunt 
juncti  Petrae  judices  eorum.  0  familiaritatis  gratiam  I 

0  honoris  culmeo  !  o  flducise  privilegium  1  o  prsero- 
gativam  securitatis  perfectse  1 

12.  Quid  enim  tam  pavendum,  qoid  tam  plenum 
anxietatis,  et  vehementissimse  aoUidtadinis  exoogi- 
tari  potest,  quam  judicandnm  astare  iUi  tam  terri- 


flco  tribunaU,  et  incertam  adhuc  exspectare  sob  tam 

districto  Judice  sententiam?  Horrendum  est,  ait 

Apostolns,  incidere  in  manus  Dei  viventis  (H^r,  x, 

31).  Judicemur  interim,  fratres,  et  terribilem  illam 

exspectationem  prsesenti  850  studeamus  declinare 

judicio.  Non  judicabil  Deus  bis  in  idipsum.  Sane  ut 

quorumdam  peccata,  sic  et  quorumdam  studia  bona 

manifesta  sunt,  prsecedentia  ad  judicium  :  ut  ttli  qiii- 

dem  non  exspectantes  sententiam,  proprio  statim 

pondere  criminum  in  tartara  dejiciantur;  isti  vero  e 

regione  paratas  sibi  sedes  tota  Ubertate  spiritas  sine 

uUa  cunctatione  conscendant.  Felix  paupertas  vo- 

luntarie  omnia  relinquentium,   et  sequentium   te, 

Domine  Jesu  ?  Felix  plane»  quae  tam  secnros,    imo 

tam  gloriosos  faciat  in  UIo  singulari  fragore  elemen- 

torum,  et  in  iUo  tremendo  examine  meritorum,   ia 

illo  tanto  discrimine  judiciorum  I  Jam  vero  audia- 

mus  quid  ad  tantas  promissiones  devota  et  fideUs 

anima  respondeat,  ne  forte  aut  diffidere,  aut  secus 

quam  oporteat  fidere  videatur.  Quomam  tu  es^  in- 

quit,  Domine,  spes  mea,  Quid  tam  sobrie,  quid  tam 

pie  poterat  dici  ?  Sed  nec  aliud  huic  verbo  videtur 

posse  convenientius  responderi,  quam  quod  sequitur : 

Altissimumposuisti  refugium  tuum,  Caeterum  igno- 

scite  nobis,  fratrcs  :  hodie  quoque   promissse  etiam 

terminos    brevitatis  paulo  minus  excessisse    vide- 

mur. 

SERMO  IX. 

De  versu  nono,  «  Quoniam  tu  es,  Dominey  spes  mea; 
altissimum  posuisti  refugium  tuum,  » 

1.  Etiam,  fraires,  hodie  aUquid  audiamus  de  pro- 
missione  Patris,  de  exspectatione  fiUorum,  de  fine 
hujus  nostrae  peregrinationis,  de  mercede  laboris 
de  fructu  caplivitaiis.  Et  quidem  dura  omnino  capti « 
vitas,  non  modo  Ula  communis,  quam  ex  ipsa  jam 
conditione  generis  toleramas  humani,  sed  haee  quo- 
que  qua  voluntates  mortificare  proprias,  etiam  per- 
dere  proprias  in  hoc  mundo  animas  festinantes,  in 
hos  tam  rigidse  compedes  discipUn£e,  in  hunc  tam 
gravis  poenitentise  carcerem  dedimus  nosmetipsos» 
Miseranda  servitus  plane,  sed  si  coacta,  sed  si  non 
spontanea  videretnr.  Nunc  vero  cum  voluniarie  sa- 
f  rificetis  Deo,  nec  iogeratur  alla  nisi  per  ipsam  vo- 
iuntatem  violentia  voluntati,  profecto  aliquid  in 
causa  est.  lUud  puto  aUquid,  quo  majus  aUquid  esse 
non  potest.  An  vero  plangendum  videtur  quamUbet 
magnum,  quamUbet  iaboriosum,  quodpropterDeum 
fiat?  Etsi  magnitudo  ipsa  laboris  interdum  forte 
extorqueat  compassionem,  sed  multo  magis  causse 
consideratio  exigit  congratulationem.  Quid  quod 
bona  omnia  non  modo  propter  eum  constat  fieri,  seJ 
per  eum  ?  Deus  enim  est  qai  operatur  in  vobis  et 
veUe  et  perfieere,  pro  bouavoiunlate  (Philipp.u,  13). 
Ipse  ergo  auctor,  ipse  remunerator  operis,  ipse  re- 
muneratio  tota :  ut  summum  illud  bonum,  cujus  ni- 
mirum  tam  perfecta  est  simpiicitas  in  se  ipso,  duplex 
qaodammodo  videatur  in  nobis  causa  bononim, 
effectiva  sdlicet,  et  finaUs.  Bene  ergo,  dtlectissimi, 
qaod  in  his  omnibat  tam  maltis  laboribag  vestris 


2n 


IN  PSAL.  QUi  HABITAT  SERMOiX. 


M 


Bon  modo  8ab«istiCis>  sed  etiam  snperatis  propter 
eam  qni  dilezit  vos.  An  vero  non  per  eum?  Et  ma- 
ntfeste.  Sicutenim  ahundant  pro  Ckristo  tribulatuh 
nes  nostr(B,  ait  Apostolns,  ita  abundant  etiam  conso* 
lationes  nostras  per  ipsum  {II  Cor,  i,  5). 

2.  Usitatas  sermo,  communis  sermo,  propter 
Deom  :  sed  plane,  ubi  non  vacue  dicitur,  profundis-, 
simas  sermo.  Crebro  sonat  in  ore  hominum,  etiam 
a  qaornm  corde  longe  esse  probatnr.  Omnes  sibt 
propter  Deum  prsestari  postalant,  propter  Deum 
flagitant  sibi  sabveneri.  Fadle  quoque  ipsa  petantur 
propter  Deum,  qu«  tamen  non  sunt  secandura 
Deam :  et  id  ipsi  fieri  quis  obsecrat  propter  Deum, 
quod  non  desiderat  propter  Deum,  magis  autem 
forte  eontra  Denm.  Gseterum  vivus  plane  et  efiicax 
sermo,  nbi  non  perfunctorie,  non  nsurpatorie,  non 
velut  quodam  usu  loquendi,  vel  arte  pcrsnadendi; 
sed  ex  pinguedine,  ut  dignum  est,  devotionis,  et 
pura  animi  intentione  procedit.  Nempe  et  mandus 
transit,  et  concupiscenlia  ejus;  nec  satis  atiliter  po« 
sita,  aat  stabilita  firmiter,  vel  cadente  eo,  quae  pro 
eo  faeta  sunt,  videbuntur.  S51  Ubi  enim  causa 
ipsa  deficiet,  quomodo  non  omnia  quoque  quse  ei 
videbantur  innixa  pariter  evacuabuntur  ?  Proplerea 
quoque  [Alias^  denique]  et  qui  in  came  seminant, 
de  came  habent  metere  cormptionem :  quod  vide* 
licet  omnis  caro  fenum,  et  gloria  ejns  tanqnam  flos 
feni  et  ubi  fenum  aruerit,  florem  quoque  nihilomi- 
nns  cadere  sit  necesse.  Solus  qui  est,  causa  est  in- 
deficiens :  nec  flos  feni,  sed  verbum  Domini  manet 
in  aetemnm  {bai.  xl,  6-8).  Denique  eo^lum,  inquit, 
et  terra  transibunt,  verba  autem  mea  nan  transU 
buni  {MaUh.  xxiv,  35). 

3.  Prodenier  itaque,  dilectissimi,  et  utiliter  ele- 
gistis  propter  verba  labioram  ejus  custodire  vias 
daras ;  illic  seminantes,  ubi  ne  minima  quidem  por- 
tio  vestri  seminis  valeat  deperire.  Sane  qui  parce 
seminat,  non  quidem  non  metet,  sed  parce  me- 
tet  (//  Cor,  ix«  6).  Nempe  qui  metit,  mereedem 
accipit :  et  seimus  quis  promisit  ne  eom  quidem  qui 
pro  nomine  soo  calicem  aquse  frigidae  dederit  si- 
tienti,  mercede  propria  cariturum  {Matth,  x,  42). 
Nanqaid  tamennonin  qua  mensura  mensus  fuerit  sibi 
qnoqne  remetietur,  aat  in  retributione  sequabitur  ei 
qni  non  aqaam  porrigens,  sed  sangninem  fundens, 
propinatam  sibi  biberit  calicem  Salvatoris?  Non  est 
hie  calix  aqnse  firigidae,  sed  calix  inebrians  quam 
predarus  {Psal.  xxii,  5J,  calix  vini  meri,  etquidem 
plenos  mixto  {PsaL  lxxiy,  9).  Solus  enim  meram 
habnit  vinum  Dominos  meus  Jesus,  qui  solus  per- 
fecte  mandus,  et  semper  etiam  potest  facere  mun- 
dam  de  imnrando  conceptam  semine.  Solus  plane 
meram  haboit  vinum,  qni  nimiram  et  secundum  di- 
vinitatem  sapientia  est  ubique  attingens  propter 
munditiam  suam,  et  nihil  iniquinatum  cadit  in  eum : 
et  secaixiam  humanitatem  peccatum  non  fecit,  nec 
inventus  est  dolus  in  ore  ejus.  Solos  non  debito 


l^  conditionis  gustavitlnortem,  sed  suse  beneplacito 
voluntatis,  sane  non  ad  propriam  ntilitatem,  bono» 
ram  enim  nostroram  non  eget :  sed  nec  tanquan 
retribuens  nobis  graliam  pro  gratia,  qui  non  aliter 
pro  amicis  mortuus  est,  nisi  pro  acquirendis,  vide- 
licet  ut  amicos  faceret  ex  inimicis.  Gum  enim  adhue 

^  inimici  essemus,  reconciliati  sumus  Deo  per  sangui- 
nem  Filii,  sui.  Aut  potius  pro  jamamicis,  etsi  nondum 
quidem  amantibus,  sed  tamen  jam  amatis*  In  hoc 
est  enim  gratia,  non  quasi  nos  dilexerimus  Deum, 
sed  quia  prior  ipse  dilexit  nos.  Vis  nosse  quam  longe 
prior  ?  Benedictus  Deus  et  Pater  Bomini  nostri  Jesu 
Christif  ait  Apostolus,  quibenedixitnos  in  omnibene- 
dictionespiritualiincoslestibusin  Christo^  sicut  ele- 
gitnos  in  ipso  ante  mundi  constitutionem:  et  post 

B  pauca :  Grati^vitt  inquit,  nos  in  dilecto  Filio  suo 
{EphesA^  3,  4,  6).  Quomodonon  dilecti  jam  tunc  in 
illo,  qnando  electi  in  illo  ?  quomodo  non  ei  grati,  in 
quo  gratificati  sumus  ?  Sic  ergo  Ghristus  secundam 
tempus  quidem  pro  impiis  mortuus  est:  secnadum 
prsedestinationem  autem  pro  fratribus  et  amicis. 

4.  In  his  ergo  omnibus  meram  est  vinum  ipsins 
equidem  et  solius,  uti  ne  quispiam  cseteroram  pree- 
sumere  audeat  non  esse  quod  sibi  propheticum  illud 
aptetur :  Vinum  tuum  mistum  est  aqua  {Isai.  i,  28). 
Primum,  quod  nemo  interim  mundus  a  sorde,  nemo 
gloriari  possit  omnino  se  castum  habere  cor.  Deinde 
quod  mortis  debitum  persolvant  qnandoqae  necesse 
est.  Tertio,  quod  ponentes  pro  Ghristo  animas,  hoc 

1%  sibi  compendio  vitam  mereantur  aetemam  (31) :  sed 
^  et  vse  eis,  si  ipsius  erabescerent  testimonium. 
Quarto,  quod  praerogatee  sibi  gratis  exhibitse  tant» 
dilectioni  imparem  nimis  exiguamque  repedant. 
Attamen  nec  hoc  mistnm,  qui  sine  mistura  est,  de- 
dignatur,  adeo  ut  fiducialiter  Apostolus  dicat,  im« 
plere  se  quae  desnnt  (lassionum  Ghristi  in  corpore 
suo  {Coloss.  1,  24).  Sit  ergolicet  electispariterom- 
nibns  nnus  idemqne  denarius  vitae  reddendus  seter- 
nse  et  in  ipsa  tamen  sicut  stella  a  stella  differt  in 
claritale,  et  alia  claritas  solis,  alia  claritas  lune, 
alia  stellarum ;  sic  erit  et  resorrectio  mortuorum  ; 
et  quamvis  domus  una,  diversae  tamen  in  ea  sunt 
mansiones :  nt  videlicet,  quantnm  quidem  ad  aetemi- 
tatem  et  snfficientiam,  et  qui  param,  non  minore* 
n  tur,  et  qui  multum,  non  abundet :  quantum  vero  ad 
eminentiam  ei  discretionem  meritorum,  959  anus- 
quisque  accipiat  secundnm  suum  laborem,  ne  quid 
omnino  pereat  qnod  in  Ghristo  sit  seminatum. 

5.  Haec  autem  dicta  sunt,  fratres,  ut  illius  tam 
spiritualis  re^nsi,  quod  hodie  nobis  considerandum 
est,  gratia  commendetur:  Quoniam  tu  es,  Domine^ 
spes  mea,  Quidquid  igitur  agendum  sit,  quidqnid  de- 
clinandum,  quidquid  tolerandum,  quidquid  optan- 
dum,  tu  es,  Domine,  spes  mea.  Haec  mihi  omnium 
promissionnm  causa,  hsec  tota  ratio  meae  exspecta^ 
tionis.  Prsetendat  alter  meritum,  sustinere  se  jactet 
pondus  dici  et  sestns,  jejnnare  bis  in  Sabbato  dicat, 


^3i)  Tiraq.  et  Horst.  mercantur  astemam. 


919 


S.  BERNARDI  ABBATIS  CLARiE.yALLENSIS 


220 


postremo  non  esse  sicut  eseteros  hominum  glorie-  a  accedet  illuc  tentator,  non  oalumniator  aacendet. 


tur :  mihi  autem  adhaerere  Deo  bonum  est,  ponere 
in  Domino  Deo  spem  meam.  Sperent  in  aliis  alii ; 
forte  hic  in  scientia  lilterarum,  hic  in  astutia  saeculi, 
iHe  in  nobilitate,  ille  in  dignitate,  ille  in  alia  qualibet 
vanitate  confidat :  propter  te  omnia  detrimentum 


non  pessimus  iile  fratrum  accusator  attinget.  Nempe 
ei  dicitur  hoc  (recolite  psalmi  primordia)  ei  didtur, 
qui  in  protectione  Altissimi  commoratur,  illnc  refu- 
giens  a  pusillanimitate  spiritus  et  tempestate.  Quae 
quidem  duplex  est  necessitas  fugiendi,  quod  videlicet 


feci,  et  ut  stercora  arbitror,  quoniam  tu  es,  Damine,    ^i  foris  pugnae,  et  intus  timores.  Minus  enim  fugere 


spes  mea,  Speret  qui  vult  in  incerto  divitiarum ;  ego 
vero  non  ipsa  quidem  nisi  abs  te  victui  necessaria 
spero,  nimirum  verbo  tuo  contidens,  in  quo  abjeci 
omnia :  Quasriie  primum  regnum  Dei  et  jusHtiam 
ejust  et  omnia  adjicieniur  vobis  {Matlh.  vi,  33). 
Nempe  tibi  dereiictus  est  pauper;  orphano  tu  eris 
adjutor  (P5a/.  ix,  14).  Si  mihi  pr«mia  promittuntur, 
per  te  obtinenda  sperabo ;  si  insurgant  adversum 


oporteret,  si  vel  interior  magnanimitas  exteriores 
tumultus  viriliter  suslineret,  vel  exteriori  tranquil- 
litate  pusillanimitas  propria  foveretur.  AlHssimum, 
ait,  S58  posuisti  refugium  tuum.  Stepe  i^uc  fugia- 
mus,  fratres :  munitus  est  locus,  nullus  ibi  timetur 
hostis.  Utinam  magis  semper  ibi  manere  liceret ! 
Sed  non  est  hoo  temporis  bujus.  Quod  modo  refu* 
gium  est,  quandoque  habitaculum  erit,  et  habitacu- 


me  prselia,  si  saeviat  mundus,  si  fremat  malignus,  si  B  lum  sempiternum.  Interim  sane,  etsi  persistere  non 


ipsa  caro  adversum  spiritum  concupiscat ;  in  te  ego 
sperabo. 

f.  Fratres,  hocsapere,  ex  fide  vivere  est,  nec  alius 
ex  sententia  dicere  potesl :  Quoniam  tu  es,  Domine^ 
spes  meUt  nisi  cui  intus  sit  persuasum  a  Spiritu,  ut 
quemadmodum  monet  propheta,  jactet  cogitatum 
suum  in  Domino,  sciens  quod  enutriendus  sit  ab  eo 
{PsaL  UT.  23),  juxta  illud  quoque  Pelri  apostoli : 
Omnem  sollieitudinem  vestram  projicientes  in  eum : 
ipsi  enim  cura  est  de  vobis  (/  Petr.  v,  7).  Utquid 
enim,  si  haec  sapimus  utquid  cunctamur  abjicere 
omnino  spes  miseras,  vanas,  inutiles,  snductorias ; 
et  huic  uni  tam  solidfls,  tam  perfectse,  tam  beatse 
spei,  tota  devotione  animi,  toto  fervore  ^iritus  in- 
hserere?  Si  quid  illi  impossible,  si  quid  vei  difficile 
est,  quaere  aliud  in  quo  speres.  Sed  verbo  omnia  po- 
test.  Quid  facilius  dictn?  Attamen  hujusmodi  dictum 
intelligas  [aliaSy  ne  negligas]  voio.  Si  decreverit  sal- 
vare  nos,  continuo  liberabimur;  si  vivificare  placue- 
rit,  vita  in  voluntate  ejus  est  f  si  prsemia  setema  lar* 
giri,  licet  ei  quod  vult  facere.  An  vero  de  facilitate 
jam  non  dubitas,  sed  ipsa  tibi  est  suspecta  volun- 
tas  ?  Piane  et  voiuntatis  testimonia  credibilia  facta 
sunt  nimis.  Majorem  hac  dilectionem  nemo  habett 
quam  ut  animam  suam  ponat  quis  pro  amicis  suis 
(Joan.  XV,  13).  Denique  quando  in  se  speranti  desit 
illa  majeatas,  quae  tam  studiose  monet  in  se  sperari  ? 
Plane  non  derelinquit  sperantes  in  se.  Adjuv^it  eos, 
ait,  et  liberabit  eos^  et  eruet 
salvabii  eos  {PsaL  xxxvi,  40) 
Audi  quod  sequitur:  Quia  speraverunt  in  eo,  Dulcis 
causa,  attamen  efficax,  attamen  irrefragabilis.  Nimi- 
mm  haec  justitia,  sed  quse  ex  fide  est,  non  ex  lege.  De 
quacunque  tribulationey  inquit,  clamaverint  ad  me, 
exaudiam  eos.  £cce  numera  tribulationes.  Secundum 
multitudinem  earam  consolationes  ejus  Isetificabunt 
animam  tuam :  dumnrando  ad  aliam  non  convertaris ; 
dummodo  clames  ad  eum;  dummodo  speres  in  eum; 
nec  humile  aliquid  vel  terrenum,  sed  altissimum  po- 
nas  refugium  tuum.  Quis  spcravit  in  eo,  et  confu- 
sus  est  ?  Facilius  est  coelum  et  terram  transire,  quam 
verbum  ejus  evacuari. 

l.A  Itissimum ,  inquit,  posuisH  refugium  tuum.  N  on 


conceditur,  frequenter  tamen  est  recurrendum. 
Nempe  ad  omnem  tentationem,  ad  omnem  tribula- 
tionem,  ad  omnem  denique  cujuscunque  modi  ne- 
cessitatem,  aperta  est  nobis  urbs  confugii ;  sinus 
matris  expansus  est:  parata  sunt  foramina  petrse ; 
patent  viscera  misericordiae  Dei  noatri.  Hoc  refugium 
qui  declinat,  nihil  mirum  si  effugere  non  merelur. 

8.  Jam  quidem,  fratres,  quaedicta  sunt,  ad  expo- 
sitionem  versus  hujus  viderentur  posse  sufOcere,  si 
dixisset  Propheta  :  Qu^niam  in  te  speravi;  sicut  in 
aliis  psalmis  quibusdam  invenitur  {PsaL  xv,  1.) 
Caeteram  quod  dicit :  tu  es,  Domine,  spes  mea,  forte 
amplius  aliquid  sonat  et  sublimius,  quod  videiicet 

i^  non  modo  in  eo  speret,  sed  eum.  Convenientius  si- 
^  quidem  spes  nostra  dicitur  quod  speramus,  quam 
in  quo  speramus.  Sunt  autem  forte  nonnuUi,  qui  a 
Domino  obtinere  temporalia  seu  spiritualia  quselibet 
concupiscunt :  sed  perfecta  charitas  solum  sitit 
quod  summum  est,  tota  desiderii  vehementia  cla- 
mant :  Quid  enim  mikCest  in  cahf  etaie  quid  volui 
super  terram  ?  ifeus  cordis  mei,  et  pars  mea  Deus  in 
(etemum{PsaL  lxxii,  25,  26).  Pulclire  nobis  utram 
que  paucis  verbis  hodie  ieremise  prophetse  iectio 
commendavit :  Bonus  es^  DominCrSperantibus  in  te^ 
animasquoerenH  te  { Thren.  iii,  25).  Ubi  sane  et  ipsam 
numeri  discretionem  pradenter  adverte,  quod  spe- 
rantes  quidem  in  eo  pluraliter  dixerit,  quod  hoc 
videatur  commune  multorum;  qmerentem  vero  eum, 
teos  a  peccatoribus,  et  q  singulariter,  quod  singularis  sit  puritatis,  singularis 
.  Quare?  quibus  meritis      gratiae,  singularis  perfectionis,  non  modo  nil  sperare 

nisi  ab  eo,  sed  nil  queercre  nisi  eum.  Quod  si  bonus 
iliis,  quanto  magis  istis  ? 

9.  Merito  proinde  quserenti  illom  anims  respon- 
detur:  AUiseimum  posuisti  refugium  ^tittm.Neque 
enim  sic  Deum  sitiens  anima,  aut  cum  Petro  ei  in 
terreno  monte  facere  taberaacnium  {Matth.  xvii,  4), 
aut  cum  Maria  deinceps  eum  tangere  vult  in  terra 
{Joan.  XX,  17),  sed  plane  clamat :  FugCf  dilecte  mt, 
assimilare  capreos  hinnuloque  cenmum  supermon- 
te.%  Bethel  {Cant.  viii,  14).  Audivit  enim  dicentem  :  Si 
diligereHsfne,  gauderetis  utique,  quia  vado  ad  Pa- 
trem;  quia  Pater  major  me  est  {Joan.  xiv,  28).  Au- 
divit  dicentem:  NoU  m$  tangete;  nwdXLm  enim 


221 


iN  PSAL.  QUI  HABITAT  SERMO  X. 


222 


ascendi  ad  Patrem  {Joan,  \x,  47).  Et  eoelestis  jam  a 
non  ignara  consilii  clamat  cum  Apostolo :  Etsi  cogno- 
vimus  Christum  secundum  camem,  sed  nunc  jam 
non novimus{UCor,  y,  16).  Supcr  montes,  inquii Be- 
thel,  8upra  omnem  videlicet  potestatem  et  principa- 
tum,  superanf^elosetarchangelos,  chembim  quoque 
et  seraphim  (neque  enim  alii  sunt  niontes  domus 
Dei,  quod  sonat  Bethel),  plane  in  dcxtera  Patris, 
ubi  jam  non  sit  Pater  major  eo  in  dextera  Altissimi 
coaltissimum  apprehendere  concupiscens.  Hsec  enim 
est  Tita  setema,  fratres,  ut  Patrem  cognoscamus 
▼erum  Deum,  sed  et  quem  misit  Jesum  Christum, 
▼eram  nihilominus  et  unnm  cum  eo  Deum,  super 
omnia  benedictum  in  saecula.  Ameo. 

SERMO  X. 

De  versu  decimo^  «  Non  accedet  ad  te  malum,  et  fla-  " 
geUum  non  appropinquabit  tabemaculo  tuo. » 

1.  Nec  nostra  est,  nec  nova  yobis,   sed  nota 

omnino  sententia,  in  pnecipuis  quibusque  partibus 

nostrse  fidei,  quid  non  sit,  quam  quid  sit    et    sciri 

posse  iacilius,  et  periculosius  ignorari.  Idem  sane 

etiam  spei  non  inconvenienter  tribui  posse  yidetur. 

LoDge  enim  fadlias  mens  Immana  tantorum  experta 

malorom,  quibus  sit  earitura,  quam   quibus  per- 

fniitura,  comprehendit.  Nempe  germana  fidei,  spci- 

que  oognatio  est;  ut  quod  illa   futurum  credit,  hsec 

sibi    incipiat    sperare    futurum.    Merito    proinde 

Apostolus   fidem  sperandarum  rernm  substantiam 

esae  definit  {Eebr.  xi,  i):  quod  videlicet  non  cre- 

dita  nemo  sprrare,   non  plus  954   quam   super  ^ 

inane  pingere  possit.  Dicit  ergo  fides :  Parata  sunt  ^ 

magna  et  inezcogitabilia  bona  a  Deo  fidelibus  suis. 

Dicit  spes :  Mihi  illa  servantor.  Nam  tertia  quidem 

charitas:   Gurro  mihi,  ait,  ad  illa.  Caeierum,  ut  jam 

meminiy  difficile  omninO;  aut  etiam  impossibile  est 

iDonim   qualitatem  investigare  bonorum,  nisi    cni 

forte,  jnxta  iilud  Apostoii :  Qua  oculus  non  indit^ 

nec  auris  audivit,  nec  in  cor  hcminis  ascendit,  quar. 

prmparavit  Deus  diligentibus  se  (/  Cor,  ii,  9),  reve- 

laverit  ipse  per  Spiritum  suum.  Sane  quantumlibet 

perfectus  in  carnc  adhuc  mortali  degens  (nisi  enim 

eeset  hic  quiedam,  ut  ita  dixerim,  imperfecta  per- 

fectio^  non   diceret  Apostolus:  Quotquot  perfecti 

sumus^  idipsum  sentiamus;  idipsum  profecto  quod 

prsemiserat:  Nonquasijam  aceeperim^  aut  jam  per-  fk 

fectus  sim  {Pkilipp,  iii,  12),  etiam  Pauhis  ipse  ne- 

cesse  est  fateator,  quia  nunc  cognosco  ex  parte; 

etiiem:  Videmusnunc  per  specuhimin  cenigmate, 

tunc  autem  fade  adfaciem  (Cor,  xm,  12).  Quod  ergo 

homini  interim  noscitur  capabilius,  pia  sane  et  pro- 

vida  inculcatione  amplius  commendatur.  Proprium 

enim  est  afflictorum,  ut  molestiis  eximi,  summam 

repotent  felicitatem;  el    carere  miseria,  summam 

beatitudinem  arbitrentur.  Unde  Propheta  in  psal- 

mo:  ConverterCj  inquit,  anima  mea,  in  requiem 

tuam,  quia,  Dominus  benefi/^it  tibi :ncc  ulla  tamen 

collatse  munera  feiicitatis  enumerat,  sed  adjungit: 

Quia eripuit  animam de mwrte^oculosmeosa  laery* 

mis^  fedes  meot  a  lapsu{Psal*  ciiv,  7,  S).  Iit  quibus 


sane  verbis  patenter  indicat,  quantam  sibi  requiem, 
quantaque  Domini  beneficia  judicet  a  tribulationibus 
et  periculis  Kberari. 

2.  Cui  profecto  sententia^  illud  quoque,  quod  de 
psalmo  nonagesimo.  hodie  nobis  tractandum  est, 
simile  invenitur :  Non  accedet  ad  te  malumy  et  fta" 
gellum  non  appropinquabit  tabemaculo  tuo,  Est 
autem  versus  ipsius,  quantum  non  capimus,  facilis 
intelligentia,  ad  quam  forte  ex  vobis  jam  aliqui 
preevolarint.  Neqne  enim  tam  rudes  estis,  aut 
spiritualis  studii  tam  expertes,  ut  non  facillime 
inter  vos  et  tabernacula  vestra,  et  rursum  inter 
id  quod  malum,  et  quod  flagellum  dicitur,  discer- 
nalis.  Nam  et  Apostolum  sane  audistis  dicen- 
tcm,  cum  jam  bonum  certamen  ccrtasset,  velocem 
fore  depositionem  tabernaculi  sui  (//  Tim,  nr,  6). 
Sed  quid  ego  Apostoli  verha  memoro?  Quasi  vero 
ignorare  possit  miles  tabernaculum  suum,  aut  do- 
cendus  sit  exemplo  alieno.  Videmus  sane  nonnullos 
taberaacula  sna  in  turpissimae  captivitatis  domicilia 
commutasse,  nec  militare  in  his,  sed  miseram  ge- 
rcre  servitutem.  Imo  vero  quod  omnino  ridiculum 
est,  sic  errant  aliqui,  et  in  tantam  oblivionem  et 
spiritualem  phrenesim  devenerant,  ut  nihil  sese 
aliud  putare,  quam  suum  hoc  exterins  tabernacu- 
lum  videantur.  Quid  enim  aliud  quam  non  modo 
Dei,  sed  et  sui  ignorantiam  habent,  qui  tanquam 
mortui  a  corde,  omnem  insumunt  operam  circa 
caraem  sic  intendentes  taberaaculo  suo,  ac  si  nun- 
quam  puient  esse  casurum  7  Yeramtamen  eadat 
necesse  est,  atque  id  quideni  in  brevi.  An  non  se 
ipsos  nescire  vidantur,  qui  sie  detiti  snnt  carai  et 
sanguini,  ac  si  omnino  nihil  aliud  qoam  caraem 
solum  se  esse  reputent,  sic  in  vano  aecipientes  ani- 
mas  snas,  tanquam  prorsos  ignorent  animas  se 
habere?  SiseparaverispretiosumavUi,  ait  Dominus, 
tanquam  os  meum  eris{Jerem,  yv,  19):  hoc  est,  si 
solerter  discreveris  inter  exteriorem  interioremque 
substantiam,  nt  non  plos  tabernaculo  tuo  timeas  a 
flagello,  quam  tibi  ipsi  a  mak).  Hoc  enim  malum 
est,  unde  dicitur :  DecUna  a  malOy  et  fac  bonum 
(Psal,  xxxvi,  27).  Hoc  malum,  quod  sua  quidem 
anima  animam  privat,  quod  separat  inter  te  et 
Dcum;  ut  eo  regnante,  tanquam  corpus  sine  anima, 
sic  sit  anima  sine  Deo,  plane  mortna  in  semctipsa 
instar  unius  eoram  quos  tanquam  sine  Deo  in  hoc 
ssecnlo  fuisse  Apostolus  memorabat.  (£p/^<.  ii,  12). 

3.  Nec  sane  dixerim,  ut  vel  ipsam  odio  habeas 
caraem  tuam.  Dilige  eam,  tanquam  tibi  datam  in 
adjutorium,  et  ad  steraee  beatitudinis  consortium 
prseparatain.  Cseteram  sic  amet  anima  carnem,  ut 
nou  ipsa  in  caraem  iransisse  putetur,  dicaturque 
ei  a  Domino :  855  Ifon  permanebit  spiritus  meus^ 
in  homine^  quia  caro  est  {Gen.  vi,  3),  Diligat  amma 
carnem  suam;  sed  multo  magis  suam  ipsius  aiii- 
mam  servet.  Amet  Adam  Evam  suam ;  sed  non  sic 
amel,  ut  voci  ejus  plus  obediat  quam  divinae.  Deni- 
que  ne  ipsi  quidem  expedit  sic  amari,  ut  videlicet 
cui   interim  caves   flagello  pateraae  correptionis, 


m 


S.  BERNiADI  ABBATIS  CLAR^-VALUINSIS 


224 


tbesaarizes  iram  seternfle  damnationis.  Genimina 
tdperarumy  ait  Joannes,  quis  demonstravitvos  fugere 
a  ventura  ira?  Facite  dignos  fructue  pmnUeniice 
{Matth,  III,  7,8).  Ac  si  evidentius  loqueretur :  Ap- 
prehendite  disciplinam,  ne  quando  irascatur  Domi- 
nus;  sustinete  virgam  corripientem,  ne  sentiatis 
malleum  conterentem.  Quomodo  dicunt  nobis  car- 
nales  bomines :  Grudelis  est  vita  vestra,  non  parci^ 
tis  cami  vestrae  ?Esto,  non  parclmus  semini.  In  quo  ei 
magis  parcere  poteramus?  An  non  melius  est  illi  re- 
novari  et  multiplicari  in  agro,  quam  in  horreo  putre- 
fieri?HeuI  computruerunt  jumenta  in  stercore  suol 
{Joel.  I,  17.)  Sic  vos  parcitis  carni  vestrse?  Simus  nos 
crudeles  interim  non  parcendo:  at  vos  plane  parcendo 
crudeliores.  Siquidem  etiam  nunc  caro  nostra  re- 
quiescit  in  spe :  videritis  vos  ipsi  quid  ignominiae 
interim  vestra  sustineat,  quid  miseriae  eam  maneat 
in  futurum.  Non  accedet  ad  te  malum,  et  flagellum 
non  appropinquabit  tabemaculo  ^uo.  Hicduplez  est 
stola,  et  gemina  quaedam  immortalitas  commenda- 
tur.  Unde  enim  nisi  ex  s^aratione  animse  et  cor- 
poris  mors  procedit  ?  Inde  est  quod  mortuum  cor- 
pus,  exanime  nominatur.  Unde  aalem  separatio 
hsec,  nisi  ex  flagellis  prssentibus,  ex  qualibet  dolo- 
ris  vehementia,  et  ipsius  corporis  corruptione,  ex 
poena  peccati?  Merito  timet  proinde  et  odit  flagel- 
lum  caro  nostra,  quo  nimirttm  ab  ipsius  animse  tam 
delectabili  honorabilique  consortio  amarum  nimis 
divortium  patiatur.  Gaeterum  interim  quidem  donec 
revocetur  [alias,  renovetnr],  velit,  nolit,  sustineat 
illud  necesse  est.  Expedit  autem  sic  tolerare,  ut 
prorsus  evadas,  et  flagellum  deinceps  non  appropin* 
quet  tabernaculo  tuo. 

4.  Jam  vero,  ut  supra  meminimus,  et  incessan- 
ter  convenit  meminisse,  vera  animae  vita  Deus  est : 
et  inter  haec  quoque  separat  malum,  sed  malum 
animse,  quod  non  est  aliud  quam  peccatum.  Eia, 
fratres,  nugari  libeat,  otiositatibus  indulgere  de- 
lectet;  nimirum  gemino  hoc  serpente  vicino,  qui 
duplicem  nobis  auferant  vitam,  alter  corporis,  alter 
cordis.  Quidni  secure  dormiamus,  nisi  quod  negli- 
gentia  in  graviori  pericuk),  non  tam  securitatis  est, 
quam  desperationis  indicium  ?  Et  quidem*  optaodum 
nobis  ab  utroque  liberari :  sed  cavendum  sane  in- 
terim  peccatum,  quam  peccati  poena ;  et  eo  studio- 
sius  a  malo,  qoam  a  flagello  declinandum  quo  per- 
niciosius  et  omnino  infehcius  sit  a  Deo  animam, 
qnam  a  corpore  separari.  Sane  ubi  prorsus  de  me- 
dio  factnm  fuerit  onme  peccatum,  causa  quidem 
omnino  sublata  nec  ipse  quoque  deinceps  manebit 
effectus:  ut  quomodo  accedere  jam  ad  te  malum 
omnino  non  poterit,  mc  nec  flagellum  quidem  valeat 
appropinquare  labernaculo  tuo,  quod  videiicet  tam 
longe  sit  ab  exteriori  homine  quaelibet  poena»  quam 
longe  fuerit  cuipa  ab  ioteriori  Neque  enim  dicit 
Non  erit  in  te  malum,  aut  flagellum  in  tabemaculo 
tuo;  sed :  Non  accedet^non  appropinquabit, 

5.  Siquidem  est  considerare  homiaes,  in  qoibus 
peocatum  non  modo  habitat^d  et  regnat :  nec  jam 


A  proximum  magis,  aut  magis  intimum  posse  esse 
videtur,  nisi  forte  cum  sic  dominabitur  eis,  ut  nallo 
modo  deinceps  valeat  non  dominari.  fist  autem  et 
alios  invenire,  in  quibus  qaidem  adhuc  manet  pec- 
catum,  sed  jam  non  dominatur  aut  praevalet  in  eis, 
evulsum  quodammodo,  necdum  tamen  expnlsum; 
dejectum,  sed  non  prorsus  ejectum.  Gonstat  sane  ab 
initio  non  fuisse  sic ;  sed  in  parentibus  primis  ante 
primam  illam  mandati  prsevaricationem  non  modo 
non  regnasse  peccatum,  sed  nec  fuisse  quidem.  At- 
tamen  quodanmiodo  jam  tunc  prope  illos  fuisse 
videtur,  quod  tam  facile  persuasum  est,  quod  tam 
festinanter  intravit.  Quid  vero  aliud  admonebat, 
quam  el  ipsam  quoque  peccati  poenam,  etsi  needum 
inesse  corporibus,  jam  S&G  tamen  velut  pro  fori- 

B  bus  esse  qui  dixit:  Inquacunque  die  comederitis  de 
ligno  scientuB  bonietmali,  mnrte  moriemint?{Gen,  u, 
17.)  Felix  proinde  expectatio,  et  beata  spes  nostra, 
quorum  tam  longe  gloriosior  futura  est  resurrectio, 
quam  fuerit  prima  conditio :  ut  nec  culpa  omnino, 
nec  poena :  nec  ihalum  scilicet  nec  flagellum,  aut 
regnet,  aut  habitet ;  aut  regnare,  aut  habitare  jam 
possit  aliquando  in  animabus,  sea  in  corporibus 
nostris.  Non  accedet,  inquit,  ad  te  malumj  et  fla- 
gellum  non  appropinquabit  tabernaeulo  tuo,  Nempe 
niltam  remotum,  quamquodadesse  ultranonpotest. 
6.  Sed  quid  agimas,  fratres?  Yereor  deprehendi. 
Nempe  horam  hanc.magnus  ille  et  communis  abbas 
noster  et  vester   non    vocationi   sermonum,  sed 

p  operi  manuum  noscitnr  assignasse  (Reg.  S.  Bene- 

V  dicti,  cap.  48).  Puto  tamen  ignoscet  fadle,  prteser- 
tim  non  immemor  religiosae  fraadis  illius,  qua 
Romanus  olim  tribus  annis  in  specu  poaito  pie  mi- 
nistravit.  c  Pie  »  siquidem,  ut  legimus,  c  patris  sui 
oculis  furabatur  horas,  et  quem  sibi  sobripere  ad 
manducandnm  poterat,  certis  diebas  Beuedicto 
panem  ferebat  (Greg.  lib.  ii  Dialog.^  cap.  4 ).  •  Et 
ego  qaidera  non  dubito,  fratres,  plaribus  qui  inter 
vos  sunt,  abundantiorem  spiritualium  deliciaram 
suppetere  copiam ;  sed  quod  vobis  communico,  non 
subripio  mihi.  Quinimo  et  securius,  et  suavias, 
quidquidillad  sit  quod  Dominus  domat,  sumo  vobis- 
cum :  nec  enim  alimonia  haec  distribuendo  minui- 
tur,  sed   potius  augetur  ministrando.  Verttmtamen 

H  quod  aliqaoties  lalias  aliquando]  vobis  loquimur 
prseter  consaetadinem  ordinis  nostri,  non  nostra 
id  agimus  prsesamptione,  sed  de  voiuntate  venera- 
biliam  fratram  et  coabbatum  nostroram,  qui  id 
nobis  etiam  injungnnt,  quod  tamen  sibi  quidem 
passim  nolunt  omnino  licere.  Nempe  aliam  mihi 
rationem  et  siDguIarem  necessitatem  esse  noverunt. 
Neque  enim  modo  loquerer  vobis,  si  possem  labo- 
rare  vobiscum.  Illud  forte  vobis  efficacius  verbuni 
foret,  sed  et  conscientiae  mese  magis  acceptum. 
Gseternm  quando  id  milii  peceatis  meis  exigenti- 
bns,  et  onerosi  hujus  (ut  ipsi  scitis)  tam  multiplici 
infirmitate  corporis,  et  ipsa  quoque  temporis  ne- 
oessitate  negatur;  atinam  dieens  et  non  iaciens, 
in  regno  Dei  vel  mimmas  merear  inveniri.  Amen. 


ttS 


SERMO  XI. 


De  versu  undecimo,  a  Quoniam  angelis  suis  mandavit 
de  te  ut  custodiant  te  in  omnibus  viis  tuis, » 


1.  Scriplum  est,  et  veraciter  scriptum,  quia  Mt- 
sencordice  Domini  quod  consumpti  nonsumus,  quod 
non  tradidit  nos  in  manus  inimicorum  nostrorum 
(Thren,  ni,  22).  Vigilat  super  nos  indefessus  et 
pervigil  ille  singularis  clementise  oculus;  non  dor- 
mit«  neque  dormitat  qui  custodit  Isracl.  Id  quidem 
necesse  est.  Non  enim  dormit,  neque  dormitat  qui 
impugnat  Israel.  Et  sicut  ipse  soUicitus  est  nostri, 
et  ipsi  cura  est  nobis :  sic  ille  soliicitus  est  ut  nos 
mactet  et  perdat,  et  una  ei  cura,  ne  forte  qui  aver- 
sus  est  revertatur.  Nos  autem  aut  non  attendimus, 
aut  minus,   attendimus    reverentiam    prssidentis, 


IN  PSAL.  QUl  HABITAT  SBRHO  Xh  ^  m 

A  nibus  viis  tuis,  In  quibus  omnibus  yiis  ?  Quibus  de- 
clinas  a  malo,  quibus  fugis  a  ventura  ira.  Multse 
sunt  vise,  etgenera  multa  viarum;  magnum  profecto 
pcriculum  viatori.  Quam  facile  in  multarum  oc* 
cursu  errabit  in  via  sua,  qui  viarum  discretione 
canierit !  Nam  neque  angelis  mandavit  ut  in  omni- 
bus  viis  custodiant  nos,  sed  in  omnibus  viis  noslris. 
Sunt  autem  a  quibus,  non  in  quibus  [alias^  et  in 
quibus]  oporteat  custodiri. 

3.  Scrutemur  proinde  vias  nostras,  fratres,  etiam 
vias  daemonum,  vias  quoque  beatorum  spirituum, 
et  vias  Domini  investigemus.  Et  quidem  supra  me 
est  quod  incipio;  sed  adjuvabitis  orationibus  ve- 
stris,  ul  aperiat  mihi  thesaurum  intelligentise  suae, 
et  voluntaria  oris  mei  beneplacita  faciat  sibi  Deus. 


prolegentis  custoiiam,  beneficia  largientis,  ingrati  B  ^^®  *«»*"^  ^^i^"*'"  ^^^°^ '°  necessitale  et  cupiditate 


gratiae,  imo  tam  muliiplicibus  gratiis,  quibus  prae- 

venit  nos,  et  subvenit  nobis.  Et  nunc  quidem  per 

se  ipsum  implet  spiendoribus  animas  nostras,  nunc 

per  angelos  visitat,  nune  per  homines  instruit,  nunc 

etiam  consolatiir  et  erudit  per  Scripturas.  Quascun- 

que  enim  scripta  sunt,  ad  nostram  doctrinam  scripta 

sunt  :utper  patientiam  et  consolationem  Scriptura- 

rum  spem  habeamus  {Rom,  xv,  4).  Bene  ad  doctri- 

nam^  ut  per  patientiam   speremus:   siquidem,  ut 

alibi  dictum  est :  Doctrina  viriperpatientiam  noscitur 

{Prov,  xn,  il).  Sed  et  patientia  probationem  ope- 

ratur,  probatio  vero  spem  (Rom,  v,  4).  Quid  nos 

soli  nobis  non  adsumus  ?  quid  soli  negligimus  nos- 

metipsos?  An  ideo  dissimulandum  nobis,  quia  undi-  r  ^'^^*"'"^'  ^^"  **"  ^^**  quuquc,  qu*  cupxuiuiu»   f^,, 

que  subvenitur  nobis?  Imo  vero  propterea  studio-  ^'0P^*>it  educi,  quisquis  non  surda  aure  monita  Sa- 

sins  vigilandum.  Neque  enim  tam  magna  pro  nobis 


versantur.  Ab  utraque  siquidem  ducimur,  et  ab 
utraque  trahimur :  nisi  quod  videmur  magis  urgeri 
necessiiate,  trahi  cupiditaie.  Et  necessitas  quidem 
spedaliter  corpori  tribuenda  videtur.  Nec  simplez 
illa  est,  sed  anfractus  habens  plurimos,  plurimaque 
dispendia:  nam  compendia  pauca  admodum,  si  qua 
tamen.  Quis  bominum  nesciat  quod  necessitas  ho- 
minum  revera  quam  mnliiplex  sit  ?  quis  sufficiat, 
quam  sit  multiplex,  explicare?  Ipsa  nos  erudit  ex- 
perientia,  ipsa  vexatio  dat  intellectum.  In  his  quisque 
docetur,  quam  necesse  habeat  clamare  adDominum, 
non,  de  necessitate,  sed  de  necessitatibus  meis 
erue  me  (Psal,  xxiv,  17).  Nec  modo  ab  hac  via  ne- 
cessitatis,  sed  ab  ea  quoque,  quae   cupiditatis   est, 


in  coelo  pariter  et  in  terra  soliicitudo  gereretur,  si 
in  magna  nobis  incumbere  necessitas  videretur,  si 
noo  tam  multiplex  957  nobis  custodia,  nisi  ob 
multiplices  insidias,  poneretur. 

2.  Felices  proinde  fratres  nostri,  qui  jam  liberati 
sunt  de  laqueo  venantium,  qui  de  tabemaculis  mi- 
litanlium  ad  atria  quiescentium  transierunt,  malo- 
ram  timore  sublato,  in  spe  singulariter  constituti ! 
Uni  istomm,  imo  universitati  dicitur:  Non  accedet 
ad  te  malumj  et  flagellum  non  appropinqtuM  taber- 
noculo  tuo.  Sane  considera,  non  ad  bominem  qui 


pientis  exceperit.  Quid  enim  ilieait?A  voluntatibus 
tuis  avertere:  et  item,  Post  concupiscentias  tuas  non 
eas  (Eccli,  xviii,  30).  Siquidem  e  duobus  malis 
longe  melius  est  in  necessitate  gradi,  quam  in  cupi- 
ditate.  Multiplex  illa :  sed  ista  amplius  per  omnen 
modum,  imo  ultra  omnem  modum  multiplicior  in- 
venitur.  Res  cordis  ista  cupiditas :  propterea  tanto 
major,  quanto  anima  plus  est  quam  corpus.  Denique 
bae  sunt  vise  quae  videntur  hominibus  bonse;  sed 
finem  non  habcnt,  nisi  cum  demergunt  in  profun- 
dum  infemi.  Si  invenisti  vias  hominum,  illud 
quoqne  considera,  ne  forte  de  his  dictum  sit^  Con- 
tritio  et  infelicitas  in  viis  eorum  {PsaL  xiii,  3);  ut 


aecundum  caraem  vivit,  sed  ad  eum  qui  in  carae  g  sit  contritio  in  necessitate,  infelicitas  in  cupiditale 


degens  secundum  spiritum  ambulat,  hanc  fieri  pro- 
missionem :  si  quidem  non  est  distinguere  inter 
iUnm,  et  taberaaculum  Huum.  Confusa  in  eo  sunt 
omnia,  tanquam  in  fiiio  Babyionis.  Denique  hujus- 
modi  homo  etiam  caro  est,  nec  in  eo  spiritus  ma- 
net.  Ubi  autem  non  fuerit  spiritus  bonus,  quando 
appropinquare  necesse  est.  Semper  enim  malum 
poena  comitatur.  Non  accedet  ad  te  malum,  et  fta^ 
geltumnon  appropinquabii  tabemaculo  tuo,  Magna 
promissio :  sed  unde  id  sperare  licet  I  Quomodo 
malum  ei  flagellum  eyadam,  quomodo  effngiam, 
quomodo  elongabo,  ut  non  appropinquent  mihi? 
Quo  merito,  qua  sapientia,  qua  virtute  ?  Quoniam 
imgeUesuii  mandtmt  de  te^  ut  cusiodiant  teinom» 


Quomodo  in  cupiditate  infelicitas;  id  est  non  feli- 
citas,  ut  putalur  ?  Quid  enim,  si  cui  forte  videtur  in 
terrenarum  affluentia  reram  felicitas  arridere  con- 
cupita?  Eo  ipso  infelicior  est,  quo  vehementius 
ipsam  pro  felicitate  amplectitur  infelicitatem,  aut 
magis  immergitur  ei,  et  absorbetur  ab  ea.  Yse  filiis 
hominum  ab  hac  felicitate  falsa  atque  fallaci  I  Yae 
qui  dicit,  Quia  dives  sum,  et  nuUius  egeo;  cum  sit 
pauper  et  nudus,  et  miser,  et  miserabilis  !  Et  neces- 
citas  quide.m  ex  infirmitate  carnis,  cupiditas  ex 
cordis  inedia  et  oblivione  SftS  procedit.  Idcirco 
enim  alienum  mendicat  anima,  quod  oblita  sit  come- 
dere  panemsuum:  propterea  terrenis  inhiat,  qaod 
minime  coelestia  m,editetar. 


tt7 


S.  BERNARDI  ABBATIS  GLAILE.VALLKNSIS 


m 


4.  Videamiis  et  daemonam  vias,  videamus  et  m 
caveamus,  videamus  et  fugiamus  eas :  siquidem  viffi 
illorum  prsesumptio  et  obstiuatio.  Scire  vultis  uude 
id  sciam  ?  Considerate  eorum  principem :  quaiis  ille 
est,  tales  et  domestici  ejus.  Considerate  viarum 
ipsius  principiay  si  non  manifeste  in  immanissimam 
statim  prsesumptionem  prosilierit,  dicens :  Sedebo^ 
inmonte  testamenti,  in  laieribus  AquiloniSy  similis 
ero  Altissimo  {Isai.  \iv,  13).  Quam  temeraria, 
quamque  horrenda  praesumptio  1  Numquid  non  illic 
ceciderunt  omnes  qui  operantur  iniquitalem,  expulsi 
sunt,  necpotuerunt  stare?  Propter  prsesumptionem 
stare  non  potuerunt;  propter  obstinationem  qui 
cecidit,  non  adjiciet  ut  resurgat  Ex  hac  nempe 
[aliaSf  namque]  spiritus  vadens,  ex  illa  et  non 
rediens  est  Et  mira  quidem  prsesomptio  daemonum,  Q 
sed  non  minus  mira  obstinatio  est,  quod  superbia 
eorum  seper  ascendit:  propterea  non  est  illis 
commutatio.  Quia  enim  converti  noluerunt  a  via 
prsesumptionis,  inciderunt  in  viam  obstinationis. 
Quam  perverso  et  everso  sunt  corde  filii  hominum, 
quicunque  sectantur  vestigia  daemonum,  ingrediun- 
tur  daemonum  vias  1  Hsec  enim  tota  adversum  nos 
spiritualium  colluctatio  nequitiarum  est,  ut  nos  sc- 
ducant  ut  nos  inducant  in  vias  suas,  ut  deducant  in 
eis,  perducant  ad  desUnatum  finem,  qui  paratus 
est  eis.  Fuge,  homo,  praesumptionem,  ne  gaudeat  de 
te  inimicus  tuus.  Nempc  in  his  maxime  viiiis  gau- 
det,  in  se  ipso  expertus  quam  difficile  possis  ab  hac 
tanta  voragine  respirare. 

5.  Nolo  autem  ignorare  vos,  fratres,  quonam  C 
modo  descendatur)  imo  cadatur  In  illas.  Primus 
enim,  ut  interim  occurrit,  gradus  descensionis 
hujus,  dissimulatio  est  proprise  infirmitatis,  iniqui- 
tatis,  inutilitatis ;  dum  sibi  parcens,  sibi  blandicns, 
sibi  pcrsuadens  bomo  aliquid  so  essCi  cum  nihil  sit, 
jam  ipse  se  seducit.  Secundus  gradus,  ignorantia 
sui.  Ubi  enim  in  primo  gradu  inutilia  sibi  consuerit 
perizomata  foliorum,  quid  superest  nisi  ut  vulnera 
tecta  non  videat,  prsesertim  cum  ad  hoc  solum 
texerit  ne  videret?  Ex  hoc  tandem  fit  ut  eiiam  alio 
revelante,  vulnera  non  esse  contendat;  conversus  in 
verba  malitise  ad  excusandas  excusationes  in  pec- 
catis.  Atque  is  quidem  tertius  gradus  est  admodum 
jam  vicinus,  imo  contiguus  praesumptioni.  Quid  n 
enim  mali  jam  actitare  vereatur,  qui  praesumit  et 
defensarc  ?  Caeterum  difficile  hic  hsprebit  in  tenebris 
et  lubrico,  praesertim  cum  non  desit  etiam  angelus 
Domini  malus  persequens  et  impellens.  Itaque  quar- 
tus  gradus,  vel  quartum  potius  prsecipitium,  con- 
tempius  est;  ut,  quemadmodum  Scriplura  dicit, 
ImpiuSt  cum  venerit  in  profundum  malorum,  con- 
temnat  {Prov.  xviu,  3).  Ex  boc  el  deinceps  magis 
ac  magis  super  eum  urget  puteus  os  suum,  dum 
videlicet  ejusmodi  animam  contemptus  tradit  impoeni- 
tentise,  impcenitentia  obstinatione  firmatur.  Hoc  est 
jam  pecoatum ,  quod  neque  in  hoc  saeculo , 
neque  in  futuro  remittitur:  quia  cor  dunun  et  in- 
duratum  nec  timet  Deum,  nec  bominem  reveretur. 


Qui  sic  in  omnibus  viis  suis  adhaeret  diabolo,  mani- 
feste  factus  est  unus  spiritus  cum  eo.  Et  viae  quidem 
hominum,  quas  superius  demonstravimus,  ipsse  sunt 
de  quibus  dicitur,  Tentatio  vos  nonapprehendat  nisi 
humana  (I  Cor.  x»  13);  et  quia  humanum  est  pec- 
care.  Porro  vias  diabolicas  a  natura  hominis  alienas 
esse  quis  nesciat?  nisi  quod  in  nonnullis  ipsa  sibi 
consuetudo  induisse  naturam  videatur.  Gaeterum 
etsi  quorumdam  hominumsit,  non  humanumtamen, 
sed  diabolicum  est  in  malo  perseverare. 

6.  Quae  vero  sunt  sanctorumangelorum  viae?  Pro- 
fecto  illfle  quas  Unigenitus  enarravit,  dicens:  Vide^ 
bitis  angelos  ascendentes  et  descendentes  superFilium 
hominis  {Joan,  i,  51).  Asccnsio  igitur  etdescensio 
vise  illorum :  ascensio  propter  se :  descensio  vel 
potius  condescensio  propter  nos.  Sic  beati  ilii  spi- 
ritus  ascendunt  per  contemplationem  959  Dei, 
descendunt  per  compassionem  tui,  ut  custodiaftt  te 
in  omnibus  viis  tuis.  Ascendunt  ad  vultum  ejus, 
descendunt  ad  nutum  ejus;  quoniam  angelis  suis 
mandavit  de  te.  Nec  tamen  vel  deseendendo  visione 
glorise  fraudantur,  quia  scmper  vident  facicm 
Patris. 

7.  Puto  et  vias  Domini  vultis  audire.  Multum  prse- 
sumere  videor,  si  me  illas  promisero  ostensnrum. 
Legitnr  autem  de  ipso,  quoniam  docebit  nos  vias  suat 
{Psal,  XXIV,  9,  et  Mich.  iv,  2).  Cui  enim  alleri  cre- 
deretur?  Docuit  itaque  vias  suas,  cum  apemit  labiat 
prophetse,  ut  diceret :  {JniversoR  vim  Domini^  mise^ 
ricordia  et  veritas  {PsaL  xxiv,  10).  Itaadsingulos, 
ita  ad  ommes  communiter  venit;  in  misericordia 
scilicet  et  veritate.  Ubi  enim  multa  jam  fuerit  de 
miseratione  prsesumptio,  sed  oblivio  veritatis ;  non 
continuo  ibi  Deus.  Sed  neque  ubi  terror  multus  ex 
recordatione  veritatis,  nulla  autem  de  memoria 
misericordise  consolatio.  Nam  neque  veritatem  tenet, 
qui  misericordiam,  ubi  vere  est,  non  agnoscit :  nec 
vcra  esse  sine  veritate  misericordia  potest.  Itaque 
ubi  misericordia  et  veritas  ohviaverunt  sibi,  sese 
etiam  justitia  et  pax  osculantur;  nec  is  abesse  po- 
test,  cujus  in  pace  factus  est  locus.  Quanta  audivi- 
mus  et  cognovimus  (siquidem  patres  nostri  annun- 
liaverunt  nobis)  super  hac  copula  tum  feiici  miseri- 
cordise  et  veritatisl  Misericordia  iua  et  veritas  tua 
susceperunt  me^  ait  Propheta  (P<a/.  xxxix,  12),  et 
alio  loco,  Misericordia^  inquit,  tua  ante  oculos  meos 
est^  et  complacui  in  veritate  tua  {Psal.  xxv,  3).  Sed 
et  Dominus  ipsede  eo:  Veritasmea  et  misericordia 
mea  cumipso  {PsaL  lxxxviii,  25). 

8.  Sed  considera  etiam  manifestos  adventus  Do- 
mini,  quemadmoJum  scilicet  in  eo,  qui  jam  pra?- 
sumptusest,  misericordem  teneas  Salvatorem ;  porro 
in  eo  qui  in  fine  promissus  est,  veracem  susiineas 
retributorem.  Nam  et  hiuc  forte  videbitur  dictum, 
Quia  misericordiam  et  veritatem  diligit  Deus^  gra- 
tiam  et  gloriam  dabit  Dominus  {Psal.  lxxxiii,  42). 
Quamvis  et  in  priore  quoque  adventa  recordatus 
sit  misericordiae  suas  et  veritatis  suae  domui  Israel 
et  in  posteriori,  licet  jadicatorus  ait  orbem  terrae  in 


229 


m  PSAL.  QUI HABITAT  SERMO  XL 


S30 


aequitate^  et  populos  in  veritate  sua;  non  tamen 
futurum  judicium  fiet  sine  misericordia,  nisi  forte 
ei  qul  non  fecerit  misericordiam.  Hap.c  sunt  etenim 
setemitatis  itinera,  de  quibus  apud  prophetam  sic 
habes :  Incurvati  sunt  colles  mundi  ab  itineribus 
asternitatisejus  {Habac.  iii,  6).  Ad  manum  esl  unde 
id  faetUime  probare  possim:  siquidem  Uisericordia 
Domini  ab  ceterno^  et  usque  in  xternum  (PsaL,  cii, 
17) ;  et,  Veritas  Domini  manet  in  asternum  (PsaL 
cxvi,  2).  Ab  bis  itineribus  incurvati  sunt  colles 
mundi»  superbi  daemonesy  principes  mundi  hujus^ 
tenebrarum  harum:  qui  viam  veritatis  et  miseri- 
cordiae  ocscierunt,  neque  meminerunt  semitarum 
ejus.  Quid  illi  et  veritati,  qui  mendax  est  et  pater 
ejus?  Denique  habes  manifeste  de  eo  scriptum: 
Quoniam  in  veritate  non  stetit.  Quam  vero  longe 
fuerit  a  misericordia,  etiam  inflicta  nobis  ab  ilio 
miseria  nostra  tesiatur.  Quando  ille  unquam  mise- 
ricors  fuit,  qui  homicida  ab  initio  erat  ?  {Joan.  viii, 
44.)  Postremo  qui  sibi  nequam,  cui  bonus?  Quam 
nequissimus  ille  sibi,  qui  nunquam  super  propria 
iniquitate  dolet,  nunquam  super  propria  damnaiione 
compungitur  ?  Nimirum  falsa  praesumptio  a  via  ve- 
ritatis  extrusit,  crudelis  obstinatio  viam  misericor- 
diffi  interclusit.  Inde  enim  nec  in  se  unqnam  asse- 
qai,  nec  a  Domino  misericordiam  consequi  poiest. 
la  hunc  ergo  modum  tumidi  illi  colles  incurvati 
sunt  ab  itineribus  aetemitatis,  dum  a  viis  Domini 
(quae  quidem  rectae  suni)  per  anfractus  suos  et 
disiort^non  tam  itinera,  quam  praecipitia  corrue- 
runt.  Quam  vero  pradentius  atque  utilius  alii  qui- 
dem  colles  ab  his  itineribus  incurvati  et  humiliati 
sunt  ad  saluteml  Non  enim  incurvati  ab  Iiis, 
tanquam  ab  eomm  rectitudine  dissidentes  :  sed 
quod  ipsa  eos  iucurvaverunt  ilinera  setemitaiis. 
An  non  incurvatos  jam  cernere  cst  colles  mundi, 
dum  soblimes  quique  ac  polentes  devota  subjectione 
inclinantur  ad  Dominum,  et  ejus  vestigia  adorant? 
Nunquid  non  incurvantur,  cum  ab  ipsa  sua  perni- 
ciosa  celsitudine  vanitatis  et  cmdelitatis,  ad  humiles 
semitas  convertuntur  misericordiae  et  veritatis? 

SM>  9.  Ad  isia  nimirum  Domini  vias  non  modo 
bonomm  spirituum,  sed  etiam  electomm  vise  homi- 
num  dirigunlur.  £t  primus  quidem  gradus  misero 
homini  emer(;enti  de  profundo  vitiorum,  iUa  est 
misericordia,  qua  miseretur  filio  matris  suae,  mise- 
retur  animae  suae,  proinde  placens  Deo.  Imitatur 
enim  qui  hujusmodi  est,  magnum  illud  divinae  niise- 
rationis  opus ;  compunctus  cum  eo,  qui  prior  pro  eo 
punctus  est,  moriens  et  ipse  quodammodo  pro  sa- 
luie  sua,  nec  parcens  sibi  ipsi.  Haec  miseratio  prima 
exdpit  redeuntem  ad  cor,  et  haec  intra  ipsa  visce- 
mm  actitatur  arcana.  Superest  ut  via  regia  progre- 
diatur,  et  procedat  usque  ad  veritatem :  ei,  quod 
saepissime  commcndamus  vobis,  cordis  contriiio- 
nem  oris  confessio  comitelur.  Corde  cnim  creditur 
ad  Justittamy  ore  autem  confessio  ht  ad  salutem. 
Converstu  ad  cor  parvulus  fiat  in  ocuhs  suis  necesse 
est,  aicut  Veritas  ait :  Nisi  coni^ersi  fueritiSf  et  effir 


^  ciamini  sicut  parvuli^  non  intrabUis  in  regnum  cce- 
lorum  (Matth.  xviii,  3).  Non  ergo  velil  dissimulare, 
quod  non  valet  ncscire,  quam  ad  nihilum  redactus 
sit.  Non  confundatur  in  lucem  prodere  veritatis, 
quod  non  sine  miserationis  affectu  viderit  in  occulto . 
Sic  ingreditur  homo  misericordiae  vias  et  veritatis, 
vias  utique  Domini,  vias  vitae;  et  (ructus  viaranH 
salus  est  viatoris. 

iO.  Vias  quoque  angeloram  ad  easdem  nihilomi- 
nus  tendere  manifestum  est.  Cum  enim  ascendunt 
ad  conlemplationem,  inquirunt  veritatem,  de  qua  et 
desiderando  saliantur,  et  satiando  desiderant.  Cum 
vero  descendunt,  faciunt  nobiscum  misericordiam, 
ut  custodiant  nos  in  omnibus  viis  nostris.  Admi- 
nistratorii  enim  spiritus  sunt,  missi  in  mioisterium 

B  propter  nos  (Hebr.  i,  14).  Plane  ministri  nostri,  non 
Domini  nostri.  Et  in  hoc  Unigeniti  formam  imitan- 
tur,  qui  non  venit  ministrari,  sed  ministrare  (Matth. 
XX,  28):  qui  sietit  inter  discipulos  tanquam  qui 
ministrat.  Fructus  angelicaram  viamm,  quod  ad 
ipsos  spectaty  sua  ipsoram  beatitudo,  et  obedientia 
est  charitatis:  quod  autem  ad  nos  pertinet^  inde 
quidem  obtenlus  divinae  gratiae,  hinc  vero  custodia 
viae  nostrae ;  siquidem  angelis  suis  mandavit  de  te, 
ut  custodiant  te  in  omnibus  indigentiis  tuis,  in  om- 
nibus  desideriis  tuis.  Alioquin  facile  est  tibi  incur- 
rere  vias  mortis,  ut  videlicet  aut  de  necessitate  in 
obstinationem,  aut  in  praesumptionem  de  cupiditate 
prorumpas:  quae  quidem  jam  non  hominum,  sed 
daemouum  viae  sunt.  In  quo  enim  tam  facile  inve- 

V  niri  solent  bomincs  obstinali,  quam  in  eo  quod  ad 
necessitatem  pertinere  aut  simulant,  aut  arbitran- 
tur?  Quidquid  moneas,  ait  ille,  ego  quod  possum, 
possum  et  non  ultra  possum.  «  Tu  si  hic  sis,  aliter 
sen\ha(Terentius,  Andria^  act.  2,  sc.  1).9  Unde  vero 
in  praesumptionem,  nisi  ex  quodam  impetu  vehemen- 
tioris  desiderii  prosilimus? 

11.  Interim  ergo  mandavit  angelis  snisDeus,  non 
quidem  ut  amoveant  te  a  viis  tuis,  sed  in  eisipsis  te 
custodiant,  et  quasi  per  vias  suas,  vias  tuas  diri- 
gant  in  vias  ipsius.  Quonam  modo?  inquis.  Nempo 
ut  quod  angelus  ex  sola  charitate  purius  agit,  lu 
propria  saltem  necessitate  compulsus  et  admoni- 
tus,  descendas  et  condescendas,  exhibere  scilicet 

A  proximo  misericordiam :  et  rursum  cum  eodem  an- 
gelo  levans  desideria  tua,  tota  animi  cupiditate 
ascendere  studeas  ad  summam  et  perpetuam  verita- 
tem.  Hinc  enim  monemur  levare  corda  nostra  cum 
manibus  (Then.  iii,  41);  hinc  audimus  quotidie, 
c  Sursum  corda.  »  Hinc  quoque  negligentcs  argui- 
mur,  et  dicitur  nobis:  Filii  hominum,  usquequo 
gravi  corde,  ut  quid  diligitis  vanitatem,  et  quceritis 
mendacium  ?  (PsaL  iv,  3).  Exoneratum  enim  cor  et 
leve  levatur  magis,  ut  quaerat  et  diligat  veritiettem. 
Nec  mireris  quod  in  vias  Domini  secum  nos  admit- 
tere,  imo  et  immittere  non  dedignentur,  qui  custo- 
dire  dignantur  in  nostris.  Quam  feUcius  tamen  in 
eis  ipsi  ambulant,  quamque  securius.  Caeteram  et 
ipsi  quoque,  quanquam  loQge  inierius  ab  eo  qui  Ve- 


834 


S.  BBRNARIH  ABBATIS  GLARiB-yALLENSIS 


i32 


litas  ipsa,  et  ipsa  Miserieordia  est,  in  misericordia  a  ascendat,  ut  vebementias  intnmeseat,  et,  dum  con- 


et  veritate  versantor. 

12.  Quam  vero  congrue  suis  quaeque  gradibus, 
sibique  compctentibus  disposuit  Deusl  Summam 
reruni  t^Hl  tenel  ipse  qui  summus  est,  ipse  supra 
quem  nihil  est,  ultra  quem  nihil.  Porro  angelos 
suos  non  in  summo  quidem  posuit,  sed  in  tuto: 
quippe  ei  qui  in  summo  stat,  vicinius  adhserentes,  ac 
proinde  confirmatos  virtute  ex  alto.  Nam  homines 
quidem  nec  in  summo,  nec  in  tuto  sunt,  sed  in 
cauto.  Denique  et  in  solido  sunt^  id  est  in  terra, 
habentes  locum  imum,  sed  non  infimum,  unde  et 
possibile  et  necesse  sit  nt  sibi  caveant.  Daemones 
autem  in  pendulo  hujus  aeris  vagi  [aliaSt  vani]  ven- 
tosique  vagantur.  ladigni  siquidem  coelos  conscen- 


culcaverit  humilem,  sibi  videatur  esse  sublimior, 
sicut  scriptum  est,  Dum  superbit  knpius^  incenditur 
pauper  (PsaL  ix,  2).  Quam  perverse  ascendentes  et 
descendentes  angelos  bonos  angelus  malus  semula- 
tur  I  Ascendit  studio  vanitatis,  descendit  livore  ma- 
lignitatis.  Gujus  mendax  ascensio,  ejus  cmdelis 
descensio  est :  expers  ille,  ut  heri  diximus,  miseri- 
cordiae  et  veritatis.  Gaetemm  si  descendunt  maligni 
ut  circumveniant,  gratias  ei  cujus  mandato  descen- 
dunt  et  benigni  angeii,  ul  subveniant  nobis,  ut  custo- 
diant  nos  in  omnibus  viis  nostris.  Neque  hoe  solum, 
sed :  In  manibus^  inquit  portabunt  te^  ne  unquam 
offendas  ad  lapidem  pedem  tuum, 
3.   Quanta  nobis,   fralres,   in   hujus   Scriptorse 


dere,  ad  terram  tamen  descendere  dedignantur.  Et  B  verbis  et  emditio,    et    admonitio,     et  consolatio 


hodie  quidem  ista  sufficiant.  Atque  utinam  ejusdem 
ipsius  munere  sufHcientcs  ei  gratias  referre  valea- 
mus,  ex  quo  et  sufficientia  nosira  est.  Non  enim 
sufficientes  sumus,  vel  cogitare  aliquid  a  nobis  quasi 
ex  nobis  (//  Cor.  ni^  5),  nisi  ipse  dederit  nobis  qui 
dat  omnibus  affiuenter,  et  est  super  omnia  Deus 
benedictus  in  ssecula  saeculomm.  Amen. 

SERMO  XII. 

De  versu  undecimo. «  Quoniamangelissuism^ndoifit 
de  te, »  eic,  et  de  versuduodecimo^  « In  manibus 
portabunt  te^  »  etc. 

1.  Si  meministis,  hesterao  sermone  vias  dsemo- 
num  prsesumptionem  diximus  et  obstinationem,  nec 
tacuimus  quare  id  diceremus.  Possumus  tamen,  si 


exhibetur!  Quis  in  omnibus  psalmis  tam  magni- 
fice  pusillanimes  consolatur,  negligentes  admo- 
net,  erudit  ignorantes?  Unde  id  quoque  fidelibus 
suis  providentia  voluit  divina  prsestare,  ut  in  ore 
ipsomm  versiculi  psalmi  hujus  hoc  maxime  qua- 
dragesimali  tempore  versarentur.  Nec  aliunde  quam 
ex  ipsius  usurpatione  diaboli  fM^  sumpta  videtur 
occasio,  ut  in  hoc  quoque  nequissimus  ille  servus 
filit  serviat  vel  invitus.  Quid  enim  tam  molestnm  ei, 
quid  nobis  esse  poterat  tam  jucundum,  quam  ut 
etiam  malum  ejus  nobis  cooperaretur  in  bonum? 
Angelissuismandavitde  te^  utcustodiant  teinom- 
nibus  viis  tuis.  Gonfiteantur  Domino  misericordiae 
ejus,  et  mirabilia  ejus  filiis  hominnm.  Confiteantur 


necessarium  judi«*/aUs,   vias  eomm  via  adhuc  alia  C  et  dicant  inter  gentes,  quoniam  magoificavit  Domi- 


investigare.  Nam,  etsi  omnimodis  eas  occultare  la- 
borent,  multipliciter  eos  prodit  Spiritus  sanctus, 
muUiplieiler  iu  Scripluris  sanctis  declarat  semitas 
iniquomm.  Legimus  siqnidem  de  eis  omnibus,  quo- 
niam  in  circuitu  impii  ambulant  (Psal,  xi,  9).  Legi- 
mus  de  eorum  principe,  quoniam  drcuit  quasrens 
quem  devoret  {IPetr.  v,  8).  Quod  etipse  fateri  cogi- 
tur  in  prsesentia  majestatis,  cum  inter  filios  Dei 
astans  et  unde  veniat  requisitus :  Circuivi^  ait,  ter^ 
ram,  et  perambulavi  eam  {Job  i,  7).  Dicamus  itaque 
vias  ejus,  eireoitionem  et  circumventionem :  ista 
enim  ad  no8|  iik  utitur  in  se  ipso.  Semper  ille  extol- 
litur,  sed  dejicitur  semper:  superbia  ejus  ascendit 
semper,  semper  humiliator.  Numquid  non  circuitus  n 
isle  ?  Qui  enim  in  circuitu  ambulat^  proficiscitur  qui-  ^ 
dem,  sed  proficit  nihil.  Yae  homini  qui  sequitur 
hnnc  drcuitum,  qui  nunquam  a  propria  voluntate 
recedit.  Si  conaris  avellere,  paululum  sequi  vidc- 
bitur,  sed  in  dolo.  Circuitus  est,  aliunde  redilum  pa- 
rat,  non  ab  ea  penitus  abducetur.  Satagit  undique,  un- 
dique  fugitat,  hseret  tamen  semper  proprise  voluntati. 
2.  Vemmtamen,  si  mala  est  cireuitio  propria, 
longe  quidem  pejor  circnmventio  aliena.  Ea  siqui- 
dem  vel  maxime  diabolum  facit.  Scd  quomodo,  fra- 
tres,  ut  miseram  hominem  circumveniat,  superbis- 
simus  ille  descendit?  Yide  cironitum  imjm  ettam  in 
hoc  ipso.  Oculi  ejus  omne  aublime  vident:  attamen 
ima  quoque  ipsa  eurioae   vestigat,  sed-  nt  magis 


nus  flEicere  cum  eis.  Domine,  quid  est  homo  quia 
innotuisti  ei?  aul  quid  apponis  erga  eum  cor  tuum? 
Apponis  cor  erga  enm,  geris  pro  eo  sollicitndinem, 
curam  illius  habens.  Deniqne  ei  mittif  Unigenitum 
tuum,  immiitis  Spiritum  tuum,  promittis  etiam 
vultum  tuum.  Et  ne  quid  in  coelestibus  vacet  ab 
opera  sollicitudinis  nostrse,  beatos  illos  spiritus 
propter  nos  mittis  in  ministerium,  custodise  nostrse 
deputas,  nostros  jubes  fieri  paedagogos.  Parum  est 
enim  quod  fads  angelos  tuosspiritus;  focis  et  an- 
gelos  parvuloram.  Denique  angeli  eorum  semper 
vident  faciem  Patris  (Matth.  xvni,  10).  illos  utique 
spiritus  tam  felices,  et  tuos  ad  nos,  et  nostros  ad  te 
angelos  facis. 

4.  Angelis  suis  mandavit  de  te.  Mira  dignatio,  et 
vere  magna  dilectio  charitatisl  Quis  enim,  quibus, 
de  quo,  quid  mandavit?  Studiose  consideremus, 
fratres,  diligenter  commendemus  memorise  hoc  tam 
grande  mandatum.  Quis  enim  mandavit?  Gujus 
sunt  angeli?  cujus  mandatis  obtemperant?  cujus 
obediunt  voluntati?  Nempe :  Angelis  suis  mandavit 
de  te^  ut  custodiant  teinomnibusviis  tuis;  nec  cun- 
ctantur,  quin  etiam  in  manibus  toUant  te.  Summa  ergo 
majestas  mandavit  angelis  et  angelis  suis  mandavit. 
Iliis  utique  snblimibus,  Um  beatis,  tam  proximis  sibi 
cohserentibus,  tam  familianter  adhaerentibus,  et  vere 
domestiett  Dei.  Mandavit  autem  de  te.  Tu  qnis  es? 
Domine,  quid  est  homo,  quod  memor  es  ejus,  aut 


m 


m  PSAL.  QUl  HABITAT  SERMO  Xlf. 


831 


I    fiHus  hominis,  qooniam  reputas  eum?  Quasi  vero  a 

aoo  sit  homo  putredo,  et  (ilius  hominis  vermis.  Sed 

qoid  putas  mandavit  de  te  ?  Nunquid  scripsit  contra 

.    te  amaritudines  ?  nunquid  ut  contra  folium  quod 

I    vento  rapitur,  ostendant  potentiam  suam,  et  stipu- 

iam  siccam  persequantur  ?  nunquid  ut  tollanl  im- 

piurn,  ne  videat  gloriam  Dei  ?  Mandaodum  istud  est, 

non  mandatum.  Non  recedas  ab  adjutorio  Allissimi, 

•    in  proleetione  Dei  cceli  commorare,  ne  de  te  illud 

I    quandoque  mandetnr.  Quem  enim   protexerit  Deus 

'    ooeli.  non  de  eo  illud  mandabitur,  sed  pro  eo.  Et 

1    qnod  interim  non  mandatur,  pro  eo   differtur,  ut 

sint  omnia  propter  electos.  Deni(]ue  parantibus  ire 

servis,  et  continuo  superseminata  colligere  zizania 

cupieotibtts,  providns  paterfamilias  :  Sinite,  inquit, 

usque  ad  messem^  ne  forte  eradicetis  simul  et  triti'  B 

cum  {Matth.  xiii,  30,  29).  Quomodo  igitur  landiu 

conservabitur  interea?  Hoc  plane,  hoc  opus  prae- 

sens,  boc  mandatum  temporis  hujus. 

5.  Itaqne  afigelis  suismandavitde  te^  ut  custodiant 
te.  O  triticum  inter  zizania  1  o  granum  inter  paleas  1 
0  lilium  inter  spinas  I  Gratias  ei,  fratres,  gratias  ei 
et  pro  nobis  pariter  et  pro  vobis.  Pretiosum  deposi- 
tom  nobis  commiserat,  fructum  crucis  suse,  pretium 
sangoinis  sui.  Non  est  contentus  custodia  hac  tam 
pamm  tula,  tam  parum  utili,  tam  fragiii,  tam  insufti- 
denti.  Super  mnros  tuos,  Jerusalem,  constituit  custo- 
des.  Nempe  etiam  ipsi  qui  videntur  muri,  aul  in  muro 
ipso  colnmnse,  his  custodibus  egent,  et  maxime. 

6.  Angelis  suis  mandavit  de  te,  ui  custodiant  te 
in  omnibus  viis  tuis,  Quantam  tibi  debet  hoc  verbum  C 
inferre  reverentiam,  afferre  devptionem,  conferre 
fidnciam !  reverentiam  pro  praesentia,  devotionem 
pro  benevolentia,  iiduciam  pro  custodia.  Gaute  am- 
bnla,  ut  videlicet  cui  adsunt  angeli,  sicut  eis  manda- 
tum  est,  in  onmibus  viis  tuis.  In  qnovis  diversorio,  in 
qoovis  angolo,  angelo  tuo  reverentiam  habe.  Tunc 
audeas  illo  praesente,  quod  vidente  me  non  aoderes? 
An  praesentem  esse  dubitas  quem  non  vides?  Quid 
ai  aodires?  quid  si  tangeres  ?  quid  si  olfaceres?  Yide 
qoia  non  solo  visu  rerum  prseseutia  comprobatur. 
Non  omnia  9ttS  visui  subjacent,  nec  corporalia 
qoidem :  qnanto  magis  spiritualia  procul  sunt  ab 
omni  sensu  corporeo,  et  spiritualiter  potius  vesti- 
ganda  ?  Si  finem  consnlas,  ea  tibi  angelicam  probat  n 
praesentiam  non  deesse.  Nec  dixisse  piget,  quoniam 
fides  probat;  quam  nimirum  Apostolus  argunientum 
non  apparentium  esse  definit  (Hebr.  xi,  i).  Adsunt 
igitor,  et  adsunt  tibi,  non  modo  tecum,  sed  eliam 
pro  te.  Adsunt  ut  protegant^  adsunt  ut  prosint.  Quid 
retriboes  Domino  pro  omnibus  quse  retribuit  tibi  ? 
siqoidem  soli  ei  honor  et  gloria.  Quare  soli?  Quia 
ipse  mandavit;  et  omne  datum  optimum  nonnisi  ab 
iUo  est  {Jac.  i,  17). 

7.  Yenimtamen  etsi  ille  mandavit;  ipsis  quoque 
qui  et  ei  ex  tanta  charitale  obediunt,  et  nobis  sub- 
veniont  in  tanta  necessitate,  ingratos  esse  non  licet. 
Simos^^ergo  devoti,  simus  grati  tantis  custodibus: 
redamemus  eos,  honoremus  eos  quantum  possumus, 

Patrol.  CLXXXIII. 


quantnm  debemus.  Totos  tamen  ei  reddator  et 
amor,  et  honor  noster,  a  qoo  tam  ipsis  qoam  nobis 
est  totum,  unde  honorare  possumus  vel  amare,  unde 
amari  honorarive  meremur.  Neqoe  enim  Apostolos 
ubi  ait :  Soli  Deo  honor  ei  gloria  (/  Tim.  i,  17), 
prophetico  credendus  est  obviare  sermoni,  qui  sibi 
etiam  amicos  Dei  nimis  honorificatos  esse  testatur 
{PsaL  cxxxviii,  17).  Puto  autem  simile  esse  illud 
verbum  Apostoli  eiquoditem  ait:  Memini  quidquam 
debeatis,  nisi  ut  invicem  diligatis,  Siquidem  hoc  non 
voluil,  ut  alia  quaelibet  debita  negarentur,  prseser- 
timcum  idem  ipse  dicat:  Cui  honorem.  honorem 
(Rom,  XIII,  8,  7),  et  ca^tera  in  hunc  modom.  Ut 
ergo  plenius  inteiligas  quid  in  utroque  senserit, 
quidve  monuerit,  vide  quemadmodum  inter  radios 
solis  minora  quselibet  luminaria  non  videntur.  Non- 
quid  amota  modo  sidera  arbitratur?  Nonqoid  ex- 
stincta?  Minime  quidem;  sed  ampliori  claritate 
quodammodo  tecta,  interim  apparere  non  posse.  Sie 
ergo  dilectio  alia  qumvis  debita  superans,  quasi  sofai 
regnare  debet  in  nobis :  ot  qoidquid  debetor  ceteris, 
sibi  vindicet,  et  ex  dilectione  omnia  faciamus.  Sic 
divinus  praevalere  debet  honor,  et  quodammodo 
praejudicare  univcrsis,  ut  solus  ipse  non  modo  prse 
omnibus,  sed  in  omnibus  honoretor.  Idipsum  sane 
putes  dictum  etiam  de  amore.  Qoid  enim  extra  ipsom 
rcliquit  cseteris,  qui  totum  cor,  totam  animam,  to-> 
tam  virtutem  Domino  Deo  suo  in  dilectione  donavit? 
In  ipso  itaque,  fratres,  affectuose  diligamus  angelos 
ejus,  tanquam  futuros  aliqoando  cohseredes  nostros, 
interim  vero  actores  et  totores  a  Patre  positos,  et 
praepositos  nobis.  Nunc  enim  filii  Dei  sumns,  etsi 
nondum  appareat  quid  erimus,  eo  quod  adhuc  par- 
vuli  sub  tutoribus  et  actoribus  simus,  tanqoam 
nihil  interim  differentes  a  servis. 

8.  Caeterum  etsi  tam  parvuli  somus,  et  tam  ma- 
gna  nobis,  nec  modo  tam  magna,  sed  et  tam  pe- 
riculosa  via  restat;  quid  tamcn  sub  tailtis  custodibns 
timeamus  ?  Nec  superari,  nec  seduci,  minus  autem 
seducere  possunt,  cui  custodiunt  nos  in  omnibos  viis 
nostris.  Fideles  sunt,  prudentes  sunt,  potentes  sont . 
quid  trepidamus  ?  Tantum  seqoamor  eos,  adhserea 
mus  eis,  et  in  protectione  Dei  coeli  commoremor. 
Vide  enim  qoam  tibi  necessaria  sit  ista  protectio, 
ista  costodia  in  omnibos  viis  tuis.  /n  manilmSy  in- 
quit,  portabunt  te^  ne  unquam  offendas  ad  lapideni 
pedem  tuum,  Parum  tibi  videtor,  qood  sit  lapis  of- 
fensionis  in  via  ?  Considera  quse  sequuntor :  Super 
aspidem  et  basiliscum  ambulabis,  et  eonculcabis  leo- 
nem  et  draconem,  Qoam  necessarios  psedagogos, 
imo  etiam  bajulus,  prsesertim  parvulo  inter  luec 
gradienti  I  In  nMnibus,  inquit,  portabunt  te>  In  tuis 
quidem  viis  custodient  te,  et  deducent  parvuium, 
qua  potest  parvulus  ambulare.  Cseterum  non  te  pa- 
tientur  tenlari  supra  quam  sostinere  potes,  sed  in 
manibus  toUent,  ut  pertranseas  offendioilum.  Quam 
facile  transit,  qui  iilis  portatur  in  manibus !  quam 
soaviler,  juxta  vulgare  proverbium,  natat,  ccgos 
alter  sostinet  mentum ! 

8 


935 


S.  BERNARDI  ABBATIS  CLAR^-YALLBNSIS 


$36 


9.  Quoties  ergo  gravissima  cernitur  urgere  ten- 
tatio,  664  et  tribulatio  vehemeDs  imminere,  in- 
voca  custodem  tuum,  ductorem  tuum,  adjutorem 
tuum  opportunilatibus,  in  tribulatione.  Inclama 
eum,  et  dic:  Domine,  salva  nos,  perimus.  Non 
dormit,  neque  dormitat,  ctsi  ad  tempus  quando- 
que  dissimulet,  ne  forte  periculosius  ab  illius  te 
manibus  ipse  pra^cipites,  si  te  eis  ignoraveris  su- 
stentatum.  Spiritualcs  enim  sunt  manus  istae,  et 
auxilia  utique  spiritualia,  qnae  singulis  elcctomm  pro 
cujusque  discriminis  modo  et  objectae  difficultatis, 
tanquam  lapidaB  molis  quantitate,  ab  is  qui  sibi 
deputati  sunt  angelis  spiritualiter  et  multipliciter 
exhibentur.  Dico  ego  tamen  aliqua  ex  his  quae  com- 
mania  magis  arbitror,  et  paucis  qui  inler  vos  sunt 
inexperta.  Turbatur  aliquis  vebementer,  seu  cor- 
porali  quovis  incommodo,  seu  tribulatione  aliqua 
sfficulari,  seu  acedia  spiritus  et  quadam  animi  de- 
fectionelanguescens?Jam  tentari  incipit  supra  quam 
valeat  sustinere,  jam  impinget  et  offendet  in  lapi- 
dem,  si  non  fuerit  qui  subveniat.  Quis  vero  est  lapis 
iste?  Bgo  ilium  inteliigo  lapidem  offensionis,  et 
petram  scandali,  in  quam  si  offenderit  quis,  colli- 
detur :  super  quem  vero  ceciderit,  conteret  eum ; 
lapidem  utique  angularem,  electum,  pretiosum,  qui 
est  Deminus  Ghristus  {Isai,  viii,  44  et  /  Petr,  ii, 
6-8).  In  hunc  lapidem  ofTendere,  est  murmurare 
adversus  eum,  scandalizari  a  pusillanimitate  spiri- 
tus  et  tempestate.  Itaque  opus  illi  est  angelica  con- 
solatione,  angelicis  manibus,  qui  jam  defecit,  jam 
propemodum  offenditin  lapidem.  Et  vere  otTenditin 
lapidem  qui  murmurat  -et  biasphemat,  se  ipsum 
coilidens,  non  eum  in  quem  furibundus  impingit. 

10.  Arbitror  sane  velut  duabus  quibusdam  mani- 
bus  ejusmodi  homines  interdum  ab  angelis  suppor- 
tari,  ut  quodammodo  non  sententies  transeant  quod 
tantopere  forraidabant,  nec  parum  mirentur  post- 
modum  tam  super  posteriori  facilitatc,  quam  super 
difficultate  priori.  Vultis  scire  quas  inteUigam  duas 
manus?  Duplicem  ulique  demonstrationem,  dum 
videlicet  hinc  quidem  tribnlationis  breviias,  inde 
setemitas  retributionis  ostenditur,  aut  magis  pingi- 
tur  vel  imprimitur  cordi,  nt  intirao  affectu  sentia- 
inus  qnoniam  momentaneum  hec  et  leve  tribulaiio- 
nis  nostrse  supra  modum  in  sublimitate  aetemum 
pondus  gloriae  operatur  in  nobis.  Quis  vero  istas  tam 
bonas  per  bonosnon  credat  fieri,  cum  cortumsit  quod 
e  contrario  malae  utiquc  fiantimmissiones  per  angelos 
malos  ?  Habetote  familiares  angelos,  fratres  mei,  fre- 
qnentate  eossedula  cogitatione  et  devota  oratione,  qui 
semper  vobis  adsunt  ad  custodiam  et  consolationem. 

SERMO  XIII. 
De  versu  duodecimo, « In  manibus  portabuni  te,»  etc. 
i.  Possumus  hunc  vcrsum,  qui  in  manibus  est, 
videlicet,  !n  manibus  portabunt  te,  etc,  non  modo 
de  pnesenti  consolatione  dictum  accipere,  sed  etiam 
3e  fntura.  Nerape  eustodiunt  nos  in  viis  nostris  an- 

(32)  Hinc  patet,  sermonem  hnnc  habitnm  ftiisse 
proxime  post  festum  S.  Benedicti^  de  quo  id  lagitur 


A  geli  sancti,  sed  via  finita  (quod  et  utique  vita  fi- 
nita)  in  manibus  toUunt.  Nec  enim  desunt  nobis 
testes  fideles.  Proxime  lectum  est  vobis  de  beatis- 
simo  patre  nostros  vere  per  omnia  Benedicto,  quod 
dum  intentam  oculorum  aciem  in  spendore  corascae 
lucis  habcre  videretur,  vidit  Germani  animam  Ca- 
puani  episcopi  in  sphaera  ignea  ab  angelis  in  coeluro 
deferri  (32).  Sed  quid  hujusmodi  testimonia  requi- 
ramus?  Ipsa  in  Evangelio  Yeritas  de  mendico  et 
ulceroso  ait,  quoniam  portatus  est  ab  angelis  in  si' 
num  Abrahm  \Luc,  xvi,  22).  Neque  enim  in  Ula  tam 
nova  nobis,  tanque  incognita  regione  ambulare  ipsi 
possemus,  preesertim  cum  tactus  sit  lapis  in  via. 
Qui  lapis  ?  Qui  in  lapidibns  oUm  consueverat  ado- 
rari,  qui  lapides  obtuUt  Domino,  dicens:  Dic   ut 

B  lapides  isiipanesfiant(Matth.  iv,3).  Porro  pes  tuus, 
affectio  tua ;  pes  animae,  quam  ia  manibus  angeU 
portant,  ne  offendas  ad  lapidem  pedem  tuum.  Quo- 
modo  enim  non  vehementissime  turbaretur  anima, 
si  sola  hinc  egrederetur,  HWk  si  illas  sine  conso- 
latione  ingrederetur  vias,  si  inter  iUos  lapides  suis 
pedibus  graderetur? 

2.  Enimvero  manifestius  audi,  qoam  necesse 
habeas  portari  in  manibus  alienis,  nec  alua  quam 
angeUcis  tamen.  Super  aspidem  et  basiliscum  ambu- 
labiSy  et  conculcabis  leonem  et  draconem.  Quid  inter 
hsec  faceret  pes  humanus  ?  qnid  humanae  afifectioiiis 
inter  tam  horribilia  [alias  terribiliaj  monstra  consta- 
ret  ?  Nempe  nequitise  spirituales  sunt,  et  quidem 
non  incongruis  appellationibus  designatae.  Siquidem 

C  etxie  hisdictum,  quod  nequaquam  vobis  excidisse 
reor :  Cadent  a  lafere  tuo  milley  et  decem  milUa  a 
dextris  tuis.  Quis  vero  scire  potest  an  divise  sint 
inter  eos  operaliones  maUtise,  ministeria  iniquitatis : 
ut  ex  diversis  officus,  vcl  [alias  quin]  potius  maie- 
ficiis,  vocabula  quoque  diversa  sortiti,  nominentur 
alius  quidem  aspis,  aUus  vero  basiiiscus,  aUus  au- 
tem  leo,  et  alius  draco,  quod  videUcet  suo  quidem 
invisibili  modo  varie  noceant,  quasi  aUus  morsu, 
alins  visu,  alius  rugitu  vcl  ictu,  aUus  flatu?  Legi 
etiam  de  quodam  genere  dsemonioram,  quod  non 
ejuciatur  nisi  in  oratione  et  jejunio :  nihU  potuerat 
namque  verbum  apostoUca;  increpationis  ad  iUod 
{Matth.  XVII,  14-20).  (Juomodo  non  Uiud  aspis  erat : 

n  illa  utique  de  Psalmo  aspis  surda,  et  obturans  aurcs 
suas,  ne  vocem  audiat  incantantis?  {Psal.  lvii,  5.) 
Yis  non  terreri  a  tam  terri6co  monstro  ?  Yis  securas 
post  mortem  ambulare  super  aspidem  istam?  Cave 
ne  interim  post  eam  ambules,  cave  ne  imiteris,  et 
non  erit  quod  paveas  in  futuro. 

3.  Enimvero  viUum  est,  cui  reor  ejusmodi  spiri- 
tum  dominari;  et  si  vultis  scire,  ipsa  est  circuiUo, 
a  qua  vobis  he&temo  sermone  monuimus  esse  caven- 
dnm ;  ipsa  obstinatio  cst,  adversus  quam  pridie  lo- 
quebamnr.  Nec  enim  piget,  quoties  datur  occasio, 
ad  hac  tam  gravi  peste  praemunire  vos,  ut  eam  0!n- 
nimodis  fiigiaUs:  quod    hsec  quidem   sit  summa 

apnd   Gregorinm    Magnnm  in  Ub.  ii  Dialogonnif 
cap.  35» 


W7 


IN  PSAL.  QUi  UABiTAT  StiaHO  XXY. 


fimedain  religionis  subversio,  et  vere,  juxte  testi-  I  amor  expungere,  solet  timor  timore  depeili.  Noliti 


momiun  Legiaiatoris,  venenum  aspidum  insanabile 
(DeuL  XXXII,  33).  Dicitur  aspis  hinc  alteram  aurem, 
quam  pressius  potest,  terne  iRfigere;  Inde  vero  al- 
teram  caudBe  immissione  nihilominus  oblurare,  ne 
aodiai.  Quid  ad  haec  incautaQtis  vox,  quid  sermo 
faciat  predicantis?  Orabo  pro  eo,  bumiliabo  in  je- 
junio  aoimam  meam,  baptizabor  pro  mortuo  uber- 
rimo  quodam  profluvio  lacrymarum,  apud  quem 
viderim  nihii  humanae  incantationis  quamlibet  sa- 
pientiam,  nihii  quantamcumque  admonitionis  in- 
dasiriam  prsevaiere.  Noverit  tamen  vir  pertinax,  non 
coelo  sese,  sed  solo  infigere  caput,  quod  sapientia, 
qua;  desursum  est,  non  modo  pudica,  sed  et  paci- 
(iea  sit;  hsecautem  magis,  utitadicam,  aspidira,  nisi 


timere  eos  qui  corpus  occidunij  ait  Dominos,  aninue 
autemnon  habent  quidfaciant :  et  confestim,  Osten" 
dam  autem,  ait,  vobis  quem  timeatis.  Timete  autem 
eum  qui  potestatem  habet  corpus  et  animam  mittere 
in  gehennam.  Ita  dico  vobis^  hunc  timete  {Luc,  xii, 
4,  5).  Ac  si  manifeslius  dicat :  Hunc  timete,  ne  illos  ti- 
meatis.  Repleat  vos  spiritus  timoris  Domini,  et  ti- 
mor  alienus  locum  non  habebit  in  vobis.  £t  ego  vo- 
bis  dico,  non  autem  ego,  sed  Veritas;  non  ego^  sed 
Dominus:  Nolile  irasci  eis  qui  transitoria  vobis  au- 
ferunl,  qui  convicia  inferunt,  qui  ingenmt  forte 
supplicia,  et  praeter  haec  [alias^  post  haec]  faciunt 
nihil.  Ostendam  autem  vobis  cui  del>eatis  irasci.  Ira- 
scimini  ei  quae  sola  vobis  nocere  potest^  sola  facere 


terrena  esse  non  potest.  Sed  nec  adeo  obsurdesce-  B  ut  omnia  illa  non  prosint.  Vultis  scire  qusenam  iila 


ret»  nisi  cauda  quoque  obturaret  auditum.  Quae  est 
hsec  caoda?  Finis  intentionis  humanee.  Haec  surditas 
desperata,  dum  hinc  quidem  veiut  terrse  infixus, 
propriae  quisque  inhseret  voluntati;  inde  velut  re- 
Oectena  caudam,  finem  aliquem  meditatur,  et  infigit 
animo  quod  desiderat  adipisci.  Nolite,  obsecro, 
fratres,  nolite  oblurarc  aures,  nolite  aliquando  ob- 
dnrare  corda  vestra.  Inde  enim  tam  mordax  et  ama- 
ros  sermo  invenitur  in  ore  hominis  obstinati,  quod 
nidia  ad  eum  penetrare  queat  l)enevolentia  monitoris. 
faide  aspidis  virus  in  linguse  aculeo  perseverat,  quod 
adversos  linguam  incantatoris  tanto  se  studio  obturarit. 

4.  At  basiliscus,  utaiunt,  venenum  in  oculo  gerit, 
peflsinmm  animal,  et  prse  omnibusexsecrabile.  Nosse 
capis  oeolam  venenatum,  oculum  nequam,  oculum  C 
faactnantem?  Invidiam  cogitato.  Quid  vero  invidere, 
mai  malumvidere  est?  Si  non  esset  ille  basiliscus, 
nanqutm  per  ejus  invidiam  mors  inlrasset  in  orbem 
terrarum.  Yae  homini  misero,  quod  invidum  non 
praevidit!  Superemus  et  vitium  hoc,  dum  adhuc  vi- 
vimus,  si  post  mortem  volumus  ministrum  tanlse 
nequitise  non  timere.  Nemo  alterius  bonum  invido 
aspiciat  oculo.  Nempe  hoc  ipsum  jani,  quod  in  se 
est,  taiie  sua  iliud  inficere,  et  quodam  modo  inter- 
ficere  est.  Qui  hominem  odit,  homicidam  illum 
Veritas  ipsa  testatur  (/ /oa?}.  lu,  15).  Quid  et  ille 
qni  bonum  odit  in  homine?  t^CO  nunquid  non  ho- 
midda  poterit  appellari?  Adhuc  vivit  liomo,  et  ille 
jam  reus  est  mortis  ejus.  Adhuc  ardet  ignis,  quemDo-  n 
nunos  Jesus  misit  in  terram  {Luc.  xii,  49),  et  invidus 
tanquam  qui  spiritum  exstiuxerit,  jam  damnatur. 

5.  Va>  vobis  a  draconel  Immanis  est  bestia,  flalu 
igneo  quidquid  attigerit,  necat ;  non  modo  bestias 
terrae,  sed  et  volucres  coeli.  Haud  alium  ego  dra- 
conem  hunc,  quam  spiritum  iracundiae  reor.  Quan- 
tos  etiam  sublimis  (ul  videbatur)  vitse,  flalu  hujus 
draconis  misere  salis  adustos,  turpiter  in  ejus  os 
ingemimus  cecidisse?  Quam  melius  sibi  ipsis  irasci 
potnerant  ne  pcccarent?  Nimirum  afTectio  naturalis 
ira  hominum  est ;  sed  abutentibus  bono  naturse  gra- 
vis  perditio  est,  et  miseranda  pernicies.  Occupemus 
iilam,  fratres,  in  quibos  expedil,  ne  forte  ad  inu- 
tiila  illicitaqae  prorumpat.  Sic  nimirum  soiet  amorem 


sit?  Iniquiias  propria.  Ita  dico  vobis,  huic  irasci- 
mini.  NuUa  euim  nocebit  adversitas,  si  nulla  Domi- 
netur  iniquitas.  Qui  perfecte  huic  irasdtur,  caeteris 
non  movetur»  magis  et  amplectitur  ea.  EgOf  inquitt 
in  flagella  paratus  sum  {PsaL  xxvii,  18).  Sit  dam- 
num  ,sit  convicium,  sit  laesio  corporalis ;  paratos  saum » 
etnon  sum  turbatus:  quoniam  dolor  meus  in  con- 
spectu  meo  semper.  Quidni  exteriora  omnia  panr- 
pendam  in  hujus  sestimatione  doloris?  Fi7tu<«  inqait, 
uterimeipersequilur  me,et  conuiciatUi  servulo  indi- 
gnabor?  {IIReg.  xvi,  11.)  Cor  meum  dereliquit  me, 
dereliquit  me  virtus  mea,  et  lumen  oculorum 
meorum:  etdamna  temporalia  plangam,  aut  incom- 
moda  corporalia  repulabo? 

6.  Hinc  nimirum  non  modo  mansuetudo  oritur, 
cui  draconis  flatus  non  noceat;  sed  etiam  magnani- 
miias,  quam  rugitus  leonis  non  terreat.  ildvmariiM 
vester  tanquam  leorugiens,sdi?eirus{IPetr.Yy%). 
Gratias  magno  illi  Leoni  de  tribu  Juda :  rugire  iste 
potest,  ferirc  non  potest.  Uugiat  quantum  valt:  tan- 
tum  non  fugiat  ovis  Christi.  Quanta  minitatur! 
quanta  exaggeratl  quanta  intentatl  Non  simus  bes> 
tise,  ut  nos  prosternat  vacuus  ille  rugitus.  Sic  enim 
perhibent  qui  lalia  curiosius  vestigaverunt,  ad  ru- 
gilum  leonis  nullam  bestiam  stare  posse,  ne  eam 
quidcm  qua:  adversus  ictum  ejus  tota  animositate 
repugnat:  etplerumque  superat  ferientem,  quse  non 
sustinet  rugientem.  Vere  bestia,  vere  rationis  ex- 
pers,  qui  tam  pusillanimis  est,  ut  solo  timore  cedat, 
qui  sola  futuri  exaggcralione  laboris  victua,  ante 
conflictum,  non  telo»  sed  tuba  prosternitur.  Nondum 
restitistis  usque  ad  sanguinem  {Ilebr.  xii,  4),  ait 
strenuus  iUe  dux,  qui  leonis  hujus  noverat  vannm 
esse  rugitum.  £t  alius  quidam:  Resistite^  inquit, 
diaboioy  et  fugiet  a  vobis  {Jacobi  rv,  7). 

SERMO  XIV. 

De  versu  decimo  tertiOy  «  Suver  aspidem  et  basilis- 

cum  ambulaois,  »  etc. 

1 .  Agamus,  fratres,  gratias  factori  nostro,  bene- 

factoii   nostro,    redemplori    nostro,    remuneratori 

nostro,  aut  potius  spei  nostrae.  Ipse  enim  retribotor, 

ipse  retributio  nostra:  nec  aliud  jam  quam  ipsum 

exspectamus  ab  ipso.  Primnm  qaod  nobis  praeBtitit^ 


239 


S.  BERNARDI  ABBATIS  GLAILE-VALLENSIS 


940 


nos   ipsi  sumus:  siquidem  ipse  fccit  nos,  et  non  a  rum  elsi  gratis  pneslare  velles,  nolles  tamen,  nt 

^D  ^lb  1^^      •  •  ¥\  a.*L*  •J«  •aJ  •  m  *'*     1  **L*       •11  *  1  -•  «•«!*• 


H^7  ipsi  nos.  Parumne  tibi  videlur  istud  quia  te 
fecil?Gogita  qualem  te  fecit:  nempe  etiam  secun- 
dum  corpus  egregiam  crealuram,  sed  sccundum 
animam  magis,  ulpote  imagine  creatoris  insignem, 
rationis  participem,  capacem  beatitudinis  sempiter- 
nap ;  porro  secundum  ambo  simul  prae  caeteris  crea- 
turis  maxime  admirandam,  cohaerentem  sibi  incom- 
prebensibiti  artificio,  investigabili  sapientia  condi- 
toris.  Itaque  tam  magnum  hoc  donum,  quam  magna 
res  homo.  Sed  quam  gratuilum  putas?  Pianum  cst 
quia  nihil  ante  promeruit,  qui  penitus  nihii  fuit.  An 
postea  sperabatur  gratiam  retribnturus  auctori? 
Dixi  Domino :  Deus  mcus  es  tu,  quoniam  bonorum 
meorum  non  eges  (Psal.  xv,  2).  Non  igilur  necessa- 


hanc  tibi  ille  praetenderet  ingratitudinis  cansam. 
3.  Gaelerum  ex  hoc  jam  tertium  opns  tuae  redem- 
piionis  attende.  Non  est  velamen  excusationis;  la- 
borum  prorsus  in  ea.  Gratis  hoc  quoqae  prsestitam 
est,  sed  gratis  quod  ad  te  pertinet.  Nam  quod  ad 
illum,  plane  non  gratis.  Salvus  faclus  es  pro  nihilo, 
non  de  nihilo  tamen.  Quid  adhuc  dormitat  affeclio? 
Imo  vero  mortua  est  iila,  non  dormit,  quae  huic  be- 
ncficio  non  respondet,  quae  se  totam  non  effandit  in 
gratiarum  actionem,  et  vocem  laudis.  Nam  et  csetera 
(iuo  evidentissime  tertium  hoc  commendat,  ut  in  eis 
quoque  vera  fuisse  dilectio  comprobetur;  non  pro- 
pterea  de  tacili  praestans  quod  nollet  aliter,  sed  quod 
non  aliter  oporteret.  Iiaque  fecit  te  Deus  tuus,  fecit 


riam  rctributurus  gratiam  ei  qui  sic  per  omnia  sibi  B  ^-^^  multa  propter  te,  fecitpropterteetsemetipsum. 


sutficit,  sed  devotas  relaturus  gratias  ei  qui  sic  me- 
ruit  sperabatur.  Quidni  gratias  agat?  Si  quis  oculo- 
rum  Inmen,  si  quis  usum  aurium,  si  quis  narium, 
si  quis  manuum,  si  quis  pedum  tibi  praepeditum  ali« 
quando  reparasse  videretur  officium,  si  quis  sopitam 
quavis  occasione  excitasse  In  te  rationem:  quis  non 
alius  tibi  vehementissime  succenseret,  si  quando 
forte  beneficii  hnjus  immemorem  te,  aut  benefactori 
deprehendisset  ingralum?  Enimvero  Dominus  Deus 
tuus,  ipsa  etiam  tibi  instrumenta  largitus,  ex  nihilo  fe- 
cit  hsecomnia.  Nec  modo  fecit,  sed  el  compegit  eliam, 
et  formavit,  ac  suo  quodque  illustravit  otficio.  Quo- 
modononinhisomnijuresibigratiasexigitampliores? 
2.  Nam  ne  hoc  quidem,  licet  maximo,  contentus 


Verbum  caro  factum  est  et  habitavit  in  nobis  (Joan, 
I,  i4).  Quid  adhuc  restat?  Factus  est  ipse  tecum 
caro  una :  te  quoque  secum  faciet  spiritum  unum. 
Non  recedant  S6^  ha*c  quataor  a  conle  tuo,  non 
ab  ore,  non  a  memoria,  non  ab  affectione.  Haec  co- 
gita  semper,  in  his  jugiter  delectare.  His  velut  qui- 
busdam  stimulis  urgens  soUicita  animam  tuam,  his 
facibus  eam  inflammare  curato,  ad  redamandum 
eum  qui  tam  multipliciter  suum  tibi  erga  te  com- 
mendat  amorem.  Memento  sane  quod  idem  ait:  Si 
diligitis  me,  mandata  mea  servate  (Joan  xiv,  15); 
Serva  igitur  mandata  Greatoris  tui,  serva  mandata 
benefactoris  tui,  redemptoris  lui,  remuneratoris  tui. 
4.  Sed  si  haec  quataor,  quotsuntmandata?Omnes 


mnnere,  qui  dedit  ut  esses  qui  ante  non  fueras,  ad-  C  novimus  decem  csse.  Itaque  per  quaternariam  hunc 


jecit  eliam  unde  subsistcres  qui  jam  eras.  Nec  minus 
liberaliter  hoc,  quam  illud  mirabiliter  esl  operatus. 
Faciamus,  inquit,  hominemadimaginemetsimilitu- 
dinemnostram.Q\i\&  vero  postea?  Et  •prcesit  piscibus 
maris,  et  bestiis  terrce,  et  volatilibus  cceli,  Nam  ct 
ccelestia  sese  elementa  in  usus  creasse  tuos,  ante 
docuerat.  Nempe  facta  memorantur,  ut  essent  in 
signa^  et  tempora^  et  dies  et  annos  (Gen,  i.  26,  14).' 
Gui  putas?  Nulli  utique  nisi  tibi.  GaUere  siquidem 
omnes  creaturae  aut  in  nnllo  egenl  his  omnibus,  aut 
non  intelligunt  ea.  Quam  copiosus  in  secundo  hoc 
beneficio,  quam  liberalissimus  fuit?  Quanta  tibi  lar- 
gitus  est  ad  sustentationem  I  quanta  ad  eruditionem  1 


decalogum  legis  multiplicans,  veram  habes  quadra- 
gesimam,  tenes  quadragesimam  spiritualem.  Tan- 
tum  sta  in  timore,  et  pncpara  animam  tuam  ad  ten- 
tationem.  Gavc  serpentis  aslutiam,  observa  insidias 
initnici.  Nempe  quadruplici  tentamento  qaadrifa- 
riam  impedire  conatur  actionem  quam  exigeris  gra- 
tiarum.  Tentatus  est  in  his  omnibus  Ghristus,  ut 
veraciter  ab  Aposlolo  scriberetar  [alias,  scribitnrj : 
Tentatus  per  omnia  pro  similitudine  absque  peccato 
(Hebr.  iv,  15).  Erit  forte  qui  miretur  et  dicat,  quar- 
tam  sese  Domini  tentationem  non  legisse.  Veram, 
ut  ego  arbitror,  non  hoc  diceret,  si  legisse  se  me- 
minissct,  quoniam  tentatio  est  vita  hominis  super 


quanta  ad  consolationem  I  quanta  ex  hoc  jam  ad  n  terram  (Job  vii,  1).  IIoc  enim  qui  meminit,  non  ea 

.•  ■  .  .•  111.       «•  •«r  B^      A  M.  ••^••a  >a*  a  m       a  J**  I^  * 


eorreptionem  1  quanta  etiam  ad  delectationem !  Ye- 
rum  ha?c  duo  gratis,  et  dopliciter  gratis  fecit.  Quid 
dico,  dupliciter  gratis?  Sine  merito  tuo,  sine  labore 
suo.  Nempe  dixit,  et  facta  sunt  (Psal,  xxxii,  9).  An 
idcirco  minus  devotns,  minus  obnoxius,  minus  gra- 
tus  es,  quod  hsec  quidem  sicut  pro  nihilo,  ita  dc  ni- 
hilo  fccit?  Perversi  cordis  est  occasiones  ingratitu- 
dinis  vestigare.  Nemo  id  facit,  nisi  qui  etiam  gratis 
est  ingratus.  Puto  cnim  ueutrum  tibi  propterea  mi- 
nns  utile,  quod  pr$estanti  miuime  difficile  fuit.  Alio- 
qain  si  forte  quod  ei  laboriosum,  tibi  magis  commo- 
dum  ducis,  ex  te  ipso  tibi  jadicium  hoe,  nec  te  alibi 
illad  putem  quam  apud  te  didicisse,  Sic  prsestares 
Jjbentius  ipse  fratri  tao  absque  incommodo  tao.  Ye- 


tantum  triplici  tentatione  tentatum  fuisse  Dominum 
arbilratur,  qua3  facta  est  in  jejunio  deserti,  in  pin- 
naculo  tempU,  in  vertice  montis  (Uatth.  iv).  Sane 
in  his  omnibus  erat  manifesta  tentatio.  Verum  illa 
quse  extunc  et  deinceps  usque  ad  mortem  crucis  ei 
non  defuit,  etsi  occultior,  vehemenlior  tamen  fuit. 
Nec  hoc  quoque  a  proposita  simililndine  videbitnr 
\alias,  videtur]  abhorrere*.  Nam  et  tria  illa  beneficia, 
qua^  jam  transiere,  evidentissima  et  in  lucem  posita 
esse  noscuntur.  Sane  quod  ad  spem  vita;  aeteraae 
perlinet,  nondum  exhibitum,  necdum  propalatum 
est  nobis.  Nihil  proinde  miram^  si  sit  minus  aperta 
tentatio,  ubi  etiam  causa  tentationis  occalta.  Ga^tc- 
rom  et  diutoniior,  et  vaiidior  ipsa  est»  quod  adver- 


ut 


IN  PSAL.  QUI  HABITAT  SBRMO  XIV. 


94S 


} 


808  spem  nostram  quidquid  habet  maligaitati«,  ex-  A  tndeamini  ab  eis  (Matth*  v,  i).  Ac  8i  dicat :  Gavete 

...  "  «  «  •••  «/-11  •  \»       •«  l^    _       •!•  A 


serat  iDimicus. 

5.  Itaque  primo  quidem  ut  auctori  naturse  ingra- 
U>8  faeiat,  ampliorem  ingerit  pro  nalura  soUicitudi- 
nem,  quemadmodum  etiam  ipsi  Ghristo  esurienti 
aasas  est  dicere:  Dic  ut  lapides  i,sti  panes  fiant: 
qoasi  vero  tigmentum    nostrum   ignorel  ipse   qui 

Ifinxit»  aut  non  curet  homines  qui  coeli  volncres 
pascit.  Quam  vero  ingratus  est  ei,  qui  propter  ho- 
minem  universum  hunc  condidit  mundum,  quisquis, 
at  subtantiam  cjus  quam  concupiscit  obtineal,  pro- 
cidens  non  veretur  adorare  malignum?  Hcec  omnia^ 
inqoit,  tibi  dabo^  si  procidens  adoraveris  me*  Tune 
iila  fecisti,  miser  ?  Quomodo  dabis  quae  ille  creavit? 
Ant  quomodo  abs  te  spcranda,  quomodo  tua  adora- 


oculos  basiiisci.  Sed  cui  nocerc  dicitur  basiiiscus? 
Ei  qui  non  viderit  basiliscum.  Alioquin  si  prior  eum 
videas,  jam  non  tibi  nocet,  ut  aiuot :  magis.  morilur 
ipse.  lla  est,  fratres.  Non  videntes  necat  inanis 
gioria,  ca^cos  et  negiigentes,  qui  se  ei  ostentant,  qui 
se  exponunt;  et  non  potiusipsi  inspiciunt,  non  at- 
tendunt,  non  discutiunt  iiiam;  non  vident  denique, 
quam  sit  frivola,  quam  sit  cadnca,  quam  vana,  quam 
inutilis.  Si  quis  enim  eum  inlueatur  hoc  modo,  mo- 
ritur  basiliscus :  nec  jam  occidit  eum  gioria,  sed 
occiditur  magis  et  occidit  ei,  quodam  modo  vcrsa 
in  pulvcrem,  imo  redacta  in  nihilum.  Puto  autem, 
non  est  qua^rere,  quid  ad  inanem  gloriam  ea  lenla- 
tio  visa  sit  pertinere,  ubi  dictum  est  :  Si  Filius  Dei 


tione  petenda,  quai  ab  iiio  condita  in  iliius  posita  B  esy  miite  te  deorsam,  Utquid  enim  hoc,  nisi  ut  vide- 
sunt  ditione  ?  Jam  in  hoc  quod  ait :  Mitie  ie  deorsum,      retur,  ut  laudarctur  a  basilisco? 


cave  tibi,  quicunque  es  qui  templi  pinnaculum  con- 
scendisti ;  cave  tibi,  speculalor  domus  Domini,  cave 
tibi,  qui  in  Ecclesia  Christi  locum  cerneris  tcnerc 
sublimem.  Quam  ingratus  enim,  imo  quam  injurio- 
sus  es  iiU  magno  sacramento  pietatis,  si  in  illo 
qnaestum  aestimes  pietatem!  Quam  infidehs  ei  es, 
qui  ministerium  hoc  sanguine  proprio  consccravit, 
si  in  eo  qua;ras  gloriam  tuam,  quae  nihil  est,  ({ua^ras 
quae  tua  snnt,  non  qua;  Jesu  Christi  ?  Quam  indigne 
respondes  ejus  dignalioni,  qui  in  dispensatione  hu- 
miiitatis  suse  subiimcm  esse  te  fecit,  coelestia  tibi 
saci*amenta  commisit,  cijelestem,  fortc  et  ampliorem 
quam  ipsis  spiritibus  coclestibus,  tradidit  potesla- 
tem»  si  deorsum  ipse  te  mittas,  sapicns  non  quae 
sarsum,  sed  quse  super  terram !  Sed  et  omnis  qui 
de  virtatnm  eminentia  ad  inanis  gloriai  sese  demittit 
et  dejicit  appetitum^  haud  dubium  quin  Domino 
virtutuin,  qui  tanta  inter  nos  toleravit  ut  nobis  for- 
mam  hujus  imprimcret  sanctitatis,  pro  gralia  con- 
lumeliam  reddat. 

6.  Consideremus  diligentius,  fratres,  ne  forte 
primailia  tcntatio,  quae  corporalis  necessitatis  occa- 
sione  animum  turbal,  aspidi  debeat  comparari.  Hoc 
enim  animai  quodammodo  violento  [alias^  violen- 
tum]  morsu  nocet,  obturat  SttO  aurem  ne  audiat 
vocem  incantantis.  Quid  vero  agere  nititur  in  hac 
parte  tentator,  nisi  ut  adversus  consolationem  Bdei 
aurem  cordis  obstruat  et  obturet  ?  Sed  non  profecit  i 
inimicus  in  eo,  non  illius  praeclusit  auditum,  qui  ait  : 
Non  in  solo  pane  vivit  homo :  sed  in  omni  verbo  quod 
procedit  de  ore  Dei,  Nam  in  eo  quod  ait :  Hcec  omnia 
tibi  dabo,  si procidens adoraveris  me{Matih,  iv,  3-9), 
in  malum  iiisidiantis  suadibiiem  sibilum  animadver- 
tite  draconis.  Ferunt  illum  in  arena  latitantem, 
etiam  aves  volantes  flalu  attrahere  venenato.  Quam 
venenatus  hic  flatus  fuit :  Ho3C  omnia  tibi  dabo,  si 
procidens  adoraveris  me!  Ycrum  non  eratista  qua^- 
libet  avis :  nibil  potuit  draconis  flatus  ad  illam. 

7.  De  i)asilisco  quid  dicemus?Monstruosius  cue- 
teris  solo  visu  hominem  inficere,  et  interlicerc  per- 
hibetur.  Ni  fallor,  vana  gloria  est.  Videie,  inquit, 
ne  justiiiam  vestram  faciatis  coram  hominibus,  ui 


8.  Et  vide  qnomodo  se  ipsum  occultaverit  basili- 
scus,  quasi  ut  non  posset  antc  videri.  Scripium  est 
inquit,  quoniam  angelis  suis  mandavit  de  ie^  ei  in 
manibus  tollent  te,  Quid  scriptum  est,  maUgne?  quid 
scriptum  est?  Angelis  suis  mandavit  de  te,  Quid 
mandavit?  Animadvertite  et  videte,  quoniam  subti- 
cuit  malignus  et  fraudulentus,  quod  malignitatis 
suae  commenta  dissolveret.  Quid  enim  mandavit? 
Nempe  quod  in  psalmo  sequitur :  Ut  custodiani  te  iu 
omnibusviis  tuis.  Nunquid  in  pra^cipitus?  Qualis  via 
ha^c  de  pinnaculo  tempU  mitlere  se  deorsum?  Non 
est  via  ha.'C,  sed  ruina;  et  si  via,  tua  est,  non  illius. 
Frustra  in  tentationem  capitis  intorsisti,  quod  scri- 
ptum  est  ad  corporis  consolationem.  Huic  enim  ne- 
cesse  est  custodiri,  cui  timendum,  ne  offendat  ad  la- 
pidem  pedem  suum.  Non  est  quod  custodiatur,  cui 
non  est  quod  timeatur.  Quid  vero  taces  et  illud  quod 
sequitur  :  Super  aspidem  et  basiliscum  ambulabis  et 
conculcabis  leonem  et  draconem  ?  Te  enim  haec  para- 
bola  tangit^  Monstruosa  malignitas  monstruosis  ap- 
pellationibus  conculcanda  signatur,  nec  modo  ab 
ipso  capite,  sed  etiam  a  corpore  universo.  Siquidem 
adversus  Dominum  post  trinam  confusionem  hanc, 
non  jam  serpentina  calliditatc,  sec  crudeUtate  usus 
est  leonina,  usque  ad  contumeUas,  ad  flageUa,  ad 
alapas,  ad  mortem,  et  mortem  crucis.  Sed  manifeste 
etiam  leonem  tc  conculcavit  Leo  de  tribu  Juda.  Sic 
et  adversum  nos,  fratres,  ut  in  coeteris  omnibus  vi- 
derit  sese  frustratiun,  toto  jam  furore  persecutionem 
suscital,  qualis  non  fuerit  ab  initio,  ut  vehementia 
tribulationis  regnum  coeleste  sperantibus  interclu* 
dat.  FeUxanima,  quseet  ipsum  ieoncm  potenti  vir- 
iutc  conculcans,  violeuter  iUud    rapere  praevalebit ! 

9.  Ex  hoc  ilaque,  dilectissimi,  tanquam  super 
aspidcm  et  basUiscum  cautius  et  soUicitius  ambule- 
mus.  Caveamus  omnem  radicem  amaritudinis,  ut 
nemo  nostrum  mordax  inveniatur,  nemo  audax  vel 
ardens,  nemo  inexorabiUs  aut  rebeUis.  Nec  vero 
deorsum  mitlamus  nos,  sed  transcendamus  et  trans- 
iiiamus  \alias,  transeamus]  lethalem  gloriae  tempo- 
ralis  obtutum,  ut  quomodo  scriptum  est :  Frustra 
jacitur  rete  ante  oculos  pennaiorum  (Prov.  i,  17), 


9iS 


S.  BBRNARDI  ABBATIS  GLARiE-VALLENSIS 


SU 


eonenleemQs  qnoque  leonem  pariter  et  draconem :  «  onus  beneficionim.  Dalce  onus,  sed  ei  qoi  seotit,  el' 

.  *ll*  *A  A.  .  ^  *        a*  A         A  ^^  i^.^W  i^  •  •.  Al«**  *  *  *^J 


ot  neque  iilios  mgitus  terreat,  nec  istius  flatus  S70 
inficiat.  Videntnr  h«c  quatuor  monstra  aftectionibus 
aeque  qnatnor,  singula  singulis  incubare.  Cui  ergo 
potissimum  draoo  insidiatur?  iBstimo  quia  cupidi- 
tati,  quod  hanc  noyerit  esse  radicem  malorum  om- 
ninm,  et  qn«  proxime  cor  subverlat.  Inde  enim 
etiani  quasi  consulens  diiit :  Hasc  omnia  libi  dabo, 
Nam  de  leone  quidem  manifestum  est,  quod  nonnisi 
ad  jannam  timoris  terrificos  det  rugitus.  Porro  tri- 
stitise  fores  aspis  observat,  quod  eas  maxime  morsi- 
bus  suis  pervias  arbitrbtur.  Unde  et  ad  Chrislum 
Dominnm,  donec  jam  esurientem  cemeret,  non  ac- 
cessit.  Beontra  sane  caveat  necesse  est  laetitia  ba- 
siliscum,  quod  eo  polissimum  aditu  venenatos  inge- 


qui  experitur.  Alioquin  si  non  invenias,  si  non  ad* 
vertas,  grave  onmino  et  pericuiosum.  Onerifenun 
animal  homo  tempore  suae  mortalitatis.  Si  adhBC 
portat  peceata  sua,  onus  est  grave:  si  jam  forte 
exoneratus  est  a  peccatis,  minns  quidem  grave ;  sed, 
si  sanum  sapiat,  non  minus  grande  onus  inveniel 
hanc  ipsam,  quam  diximus,  exonerationem.  Onemt 
nos  cum  exonerat  Deus :  onerat  beneficio  ,  cnm  ez- 
onerat  a  peccato.  Vox  onerati :  Quid  retribuam  Do^ 
mino  pro  omnibus  quce  retribuit  mihi?  {P$al.  cx¥, 
12).  Vox  onerati:  Exi  a  me  quia  komo  peccator 
sum,  Domine  {Luc,  v,  8).  Vox  onerati :  Semper 
enim  quasi  tumentes  super  me  fluctus  timui  Deum 
{Job  XXXI,  23).  Semper,  inquil,   timui :  sieut  ante, 


reresoleatradiosoculoram;  nec  vana  gloria  nisi  ob  g  sic  post  acceptam  indulgcntiam  peccatoram.  Beatns 


l»titiae  noceat  vanitatem. 

10.  Illud  quoque  considera,  an  forte  virtutes  qua- 
tuor  quatnor  his  tentationibus  opponere  valcamus. 
Leo  rugiet,  quis  non  timebit?  Si  quis  illc  fuerit, 
fortis  erit.  Sed  fraslrato  leone,  draco  absconditur 
in  arena,  ut  vinilentis  flatibus  attrahat  animam,  in- 
snfHans  ei  quodammodo  concupiscentiam  terreno- 
ram.  Ouis,  putas,  illius  praetervitabit  insidias?Nemo 
utique  nisipradens.  Alforte  dum  ad  ista  descendcre 
caves,  urget  quis  molcstia :  et  ecee  protinus  aspis 
adest :  nam  opportunum  tempus  sibi  invenisse  vide- 
tur.  Quis  non  exasperabitur  ab  aspide  ista?  Nempe 
vir  temperans  et  modeslus,  qui  sciat  abnndare  et 
penunam  pati.  Puto  ex  hac  occasione  fasciuare   te 


liomo  qui  ita  semper  est  pavidus,  nec  minori  angi- 
tur  solliciludine,  ne  forte  obraatur  tam  beneficiis 
quam  peccatis. 

2.  Ad  hoc  siquidem  divina  nobis  tam  sedula  erga- 
nos,  et  tam  profusa  beneficentia  commendator,  ut 
sollicitcmur  ad  gratiam,  invitemur  ad  dilectionem. 
H7t  Angelissuismandavitde  tCf  utcustodianttein 
omnibus  viis  tuis,  Quid  ultra  potuit  tibi  facere,  et 
non  fecit?  Novi  quid  cogites,-  ingenua  ereatura? 
Habes  gratiam  angelis  Domini,  sed  ad  ipsum  ambis 
Dominum  aiigelorum.  Oras  et  optas,  ut  nuntiis  non 
contenlus,  ipse  quoquc  qui  loquebalur,  adsit :  nec 
te  quasi  per  medium,  sed  sui  oris  osculo  osculetnr. 
Audisti  super  aspidem  et  basiliscum,  leonem  pariter 


volet  male  blandiens  oculus  nequam.  Quis    avertel  C  ct  draconem  tibi  ambulandum  fore,  nee  super  dra- 


faeiem  snam  ?  Profecto  justus,  qui  non  modo  non 
ipse  sibi  accipere  gloriam  quae  Dei  esl,  sed  ne  ab 
alio  quidem  reeipere  velit  oblatam  :  si  tamen  ille  sit 
justus,  qui  juste  quod  justum  est  exsequatur,  qui 
jnstitiam  suam  non  faciat  coram  hominibus,  qui  de- 
nique,  etsi  justus  fuerit,  caput  non  levet.  Haec  enim 
virtus  specialiter  in  hnmilitate  eonsislit,  haec  inten- 
tionem  purgat,  haec  quoque  meritum  omne  eo  vera- 
cius  et  efficacius  obtinet,  quo  minus  arrogat  sibi. 

SERMO  XV. 

De  versu  decimo  quarto,  « Quoniam  in  me  speravit, 
liberabo  eum;  protegam  eum,  quoniam  cognovit 
fwmen  meum,* 

1 .  Venite  ad  me  omnes  qui  laboratis  et  onerati 
estis,  et  ego  reficiam  vos^  dieitDominns.  T&Uite  ju- 
gum  meum  supervoSj  et  invenietis  requiem  animabus 
vestris,  Jugum  enim  meum  suave  est,  et  onus  meum 
leve  (Matth.  xi,  28-30).  Laborantes  ad  rcfcctionem 
invitat,  ad  requiem  provocat  oneratos.  Non  tamen 
interim  onus  subtrahit,  aut  laborem  ;  magis  autem 
onere  alio,  alio  labore  commntat :  sed  onere  levi, 
suavi  jugo,  in  quibus  requies  ac  refectto,  etsi  minus 
appareat,  tamen  invcniatur.  Grave  onus  iniquitas, 
sedens  super  talentnm  plumbi  (Zach.  v,  7).  Sub  hac 
gemebat  sarcina  qui  dicebat :  Iniquitates  merr  su- 
pergressas  sunt  caput  meum,  et  sicut  onus  grave 
gravattB  sunt  super  me  (P*a/.  xxxvii,  5).  Quod  ergo 
onu8  Christi,  quod  onus  leve?  Dt  quidem  e^^o  scntio 


conc  ipso  victoriam   Michaclis  et  angelorum    ejus 
ignoras.  Veramtamen  non  Michaeli,  sed  Domino  cla- 
mant  desideria  tua :  Libera  mCj  etpone  mejuxta  te; 
et  cujusvis  manus  pugnet  contrame{Job  xvii,  3).  Hoc 
nempe  est  non  modo  aliis,  sed  ipsis  quoqne  altion- 
bus  altius  captare  refugium,  ut  ex  sententia  profi- 
tenti  (/wonmm  tu  cs,  Domine,    spes,  mea,  merilo 
rcspondeatur :  Altissimum  posuisti  refugium  tuum, 
3.  Non  enim  dedignatur  esse  spes  miserorum  mt- 
serator  et  misericors  Dominus;  non   se  ipsum  libe- 
ratorem  simul  et  proteclorem   in  se    sperantibus 
exhibere  recusat.  Quoniaminmesperavit^  inquit,/t^^ 
rabo  eum;  protegam  eum,  quoniam  cognovit  nomen 
mcum  Nempe,  Nisi  Dominus  custodierit  civitatem, 
frustra  vigilat  qui  custodit  eam  {Psal.  cxxvi,  1),  sive 
ille  homo,  sive  etiam  angelus  esset.  Monles  in  cir- 
cuitu  Jerasalem  :  sed  parum  hoc,  imo  nihil  hoc  fo- 
rei,  si  non  etiam  Dominus  in   circuilu  csset  populi 
sui.  Merito  proindre  in  Cantico  sponsa  describitur, 
inventislicet  vigilibus  (iino  ab  eis   magis  inventa; 
noc  enim  cos  ipsa  quaerebat),  non  substitisse,  nec 
contenta  fuisse  vigiHbus,  sed  percontata  breviter  de 
dilecto,  adipsumocius  pervolasse(Cawfic.  m,  3,  4). 
Eral  cnim  cor  ejus  non  in  vigilibus,  sed  in  Domino 
H'iuciam  habens;  et  aliter  forte  suadentibus  aiebat: 
In  Domino  confido  :  quomodo  dicitis  animcB  mece : 
Trammigra  in  montem  sicut  passer  {Psal.  x,  2).  Mi- 
nus  vigilanter  id  observarant  Corinthii,  cum  offen- 


sis  <|iini 

pertransirenU  Egoquidem  CephcR;  ego  auUmPauli, 
aiaat ;  ego  vero  Apollo  (I  Cor.  i,  12).  Sed  quid  fece* 
raot  yigiles  sobrii,  vigiles  circumspecti  ?  Non  enim 
polerant  sibi  suscipere  sponsam,  qui  bene  eam  semu- 
labantur»  qui  semulabantur  Dei  lemulaiione,  qui  de- 
sponderant  uni  viro  virginem  castam  exhibere  Ghri- 
sto.  Percusserunt  me  et  vulneraverunt  me,  ait.  Ut 
qmd  ita?  Ni  fallor,  urgebant  ut  portransiret,  perinde 
inventnm  dilectum.  Denique  etiam  tulerunt  pallium 
meum  (Cantic.  v,  7),  inquit,  haud  dubium  quin  ut 
cnrreret  expedita.  Animadvertere  est  quam  valide 
percutiat,  quibus  sagittis  Apostolus  vulneret  eos  qui 
divertisse  apnd  vigilcs  videbantur.  Nunquid  Paulus 
pro  vobii  eruei/ixu$  est  f  autin  nomine  Pauh  hapti- 


IN  PSAL.   m  BABtTAT  SflUW  Xr 


%» 


seeederent  apod  eos,  et  minime  j^  esse  pro  minimo»  ab  honune  jodieiri  noo  poaie»  mi* 

nus  autem  nihil  conscios  esse  nobis.  Cseterum  si  oo- 
cultissimum  Judicem  timent  eliam  magni ;  quantom 
nos  ad  iUius  examinis  memoriam  convenit  trepi- 
dare  ?  0  si  mihi  contingeret  certum  esse,  nii  esse 
in  omnibus  nobis  illum  offendens  oculum,  qui  soiua 
perfecte  novit  quid  sit  in  homine,  videns  in  eo  et 
quod  in  se  ille  non  videl  ?  Hoc  vel  maxime  judicium 
vestigemus,  fratres,  et  eo  amplius  frequentemus  in 
timore  et  tremore  ipsius  considerationem,  quo  mi- 
nus  comprehendere  possumus  investigabilem  abya- 
sum  judiciorum  Dei,  et  irrefragabilem  dispositionem. 
Gum  hoc  timore  spes  habet  meritum,  cum  hoc  metu 
fructuose  speratur. 
5.  Est  autcm  is  ipse  timor  firmissima  qusedam  et 


taU  eitiif{ICor,  i.  13).  et  item  :  Cum  enim  dicit  B  efQcax  materia  spei,  si  quis  prudenter  advertat.  Si- 


quUj  Egosum  Pauli;  alius  autem^  Ego  sum  Apollo; 
nonnekamines  estis ?  Quid ergo  est Apollo  f  quid vero 
Paulus  ?  Ministri  ejus  cui  credidistis  ?  (/  Cor,  iii,  45). 
Quoniim  m  me  speravit,  liberabo  eum.  Non  in  vigi- 
iibus,  non  in  homine,  non  in  angelo,  sed  in  me,  in- 
quit,  speravit,  nihil  boni  nisi  ex  me,  ne  per  ipsos 
exspectans.  Omne  enim  datum  optimum,  et  omne 
donnm  perfectum  desursum  est  descendens  a  Patre 
fainiinum  {Jacobi  i,  17).  Rx  me  vigilise  hominum 
utiles,  circa  opera  olique  manifesta  :  eis  nimirum 
custodes  bomines  deputavi.  Ex  me  excubiae  angelo- 
ruffl,  <^>servantiam  secretiores  motus,  specialiter 
sollieitantinm,  propulsantium  suggestores  iniquos. 
Gaeterum  intima  sane  custodia  secretissimae  inten- 
tionis,  non  modo  ex  me,  verum  etiam  per  me  fiat 
neceese  est,  quod  illo  quidem  humanus  nequeat,  sed 
ne  ai^elicas  quoque  ocuius  penetrare. 

4.  Agnoscamus  tripiicem  hanc  custodiam,  fratres, 
et  exhibeamus  nos  eis,  quales  cuique  convenit  exhi- 
berl.  Provideamus  bona  coram  hominibus,  coram 
angeUs,  coram  Deo.  Contendamus  placere  omnibus 
per  omnia,  sed  maxime  ei  qui  maximus  est  super 
omnia.  In  conspectu  angelorum  psaliamus  ei,  ut  in 
eis  impleatur  quod  scriptum  est:  Quitimentte^  vi- 
debuni  me  et  lastabuntur,  quia  in  verba  tua  super^ 
sperain  {PsaL  cxviii,  74).  Obediamus  prsepositis  no- 
stris,  qui  pervigilant,  tanquam  reddituri  rationem 
pro  animabus  nostris,  ut  non  cum  tristitia  hoc  fa- 


quidem  maximum  quoddam  Dei  donum  timor  iste, 
et  ex  perceptione  pra^sentium  firma  est  exspectatio 
futurorum.  Postremo  benepladtum  est  Domino  sn- 
per  timentes  eum  {Psal.  cxlvi,  11);  et  utiqae  vita 
in  voluntate  ejus,  et  in  beneplacito  ejus  salus  seter- 
na.  Quoniam  in  me  speravit^  liberabo  eum.  Dnleis- 
sima  iiberalitas,  in  se  sperantibus  non  deesse.  Hoe 
enim  totum  hominis  meritum^  si  totam  spem  suauL. 
ponat  in  eo  qui  totum  hominem  salvum  faeit.  In  te 
speraverunt  patres  nostri,  speraverunt,  et  UberasH 
eoSf  ad  te  clamaverunt,  et  salvi  factisunt,  in  te  spe^ 
raverunt^  et  non  sunt  confusi  {PsaU  xxi,  5, 6).  Quia 
enim  speravit  in  eo,  et  confusus  est  ?  Sperate  in  eo» 
omnis  congregatio  populi.  Quemcunqne  enim  locum 
calcaverit  pes  vester,  vester  erit.  Pes  vester  utique 
spes  vestra  est.  Quantumeumque  iila  processerit,  obti- 
nebit,  si  tamen  in  Deum  tota  figatur,  ut  firma  sit  et 
non  titubet.  Quid  timeat  aspidem  aut  basiliscum? 
quid  leonis  rugiius,  aut  draeonis  sibilos  expavescat? 
6.  Qucniam  in  mesperavii,  liberabo  eum.  Porro  li' 
beratum  quidem,  ne  iterum  impugnetur,  ne  iterum 
egeat  liberari,  protegam  eum  et  conservabo:  si  tamen 
cognoverit  nomen  meum,  nec  sibi  tribuat  quod  libera- 
tus  est,  sed  nomini  meo  detgloriam.  Protegameum, 
qu^niam  cognovit  nomem  meum.  In  prsesentia  enim 
vuUus  glorificatio,  in  notitia  nominis  protectio  exbibe- 
tur.  Spes  in  nomine,  res  in  facie  est.  Quod  enim  videt 
quis,  quis  sperat  ?  (itom.  viu,  24).  Fides  utique  ea  au* 


dant  {Hebr,  xiii,  17).  Et  quidem  (gratias  Deo,  ex  q  dt/u(Aoni.x,  17);eteoquidemJuxtaeumdemAposlo 


cnjus  solo  S79  mnnere  venit)  non  cst  quod  mul- 
tum  Tos  moncam ;  non  est  quod  multum  vobis  ti- 
meam  in  hac  parte.  Quod  enim  est  gaadium  meum  et 
gloria  mea,  nisi  prompta  obeditio,  et  irreprehensi- 
bUis  conversalio  vestra?  Quid  si  certo  cognoscerem, 
ne  angelos  quidem  amplius  aliquid  in  vobis  cogno- 
scere  qnod  dedeceat,  apud  neminem  vestrum  ex  ana- 
themate  Jericho  quidpiam  occultari,  non  murmurarc 
aliqnem,  non  detrahere  in  occulto,  non  simulalorie 
agere  vel  remisse,  non  ignominiosas  volvere  animo 
cogitationes,  quibus  solet,  heu !  interdum  ipsa  quo- 
que  pars  corporis  ))erturbari  ?  Magnum  hoc  mihi 
gaudii  incrementum,  sed  nondum  utique  plenitudo. 
Non  enim  tam  magni  sumus,  ut  possit  nobis  adeo 


lum,  est  rerumsubstantia  sperandarum{Hebr.  w,  1). 
Protegam  eum,  quoniamcognovit  nomen  nrntm.  Non 
novit  nomen  ejus,  qui  iliud  assumit  in  vanum,  qui  dicit 
ei,  Domine,  Domine.  et  non  facit  qui«  dicit  ipse.  Non 
novit  nomenejus,  quieum  nec  honorat  ut  Patrem,  nec 
ut  Dominum  timet.  Non  novit  nomen  ejus  qui  ad  va- 
nitates  etinsanias  falsas  convertitur.  Beatus  mr,  cujus 
est  nomen  Domini  spes  ejus^  et  non  respexit  in  va- 
nitates  et  insanias  falsas  (Pxa/xxxix,  5).  Hocnomen 
cognovcrat  qui  dicebat :  Non  enim  est  aliud  nomen 
datum  hominibus ,  in  quo  oporteat  nos  salvos  fieri 
{Act.  IV,  12).  Nos  quoque  si  novimus  nonien  sanc- 
lum  quod  invocatum  est  super  nos,  desideranduxn 
ulique  nobis,  ut  semper  sanctificetur  in  nohis,  atque 


U7 


S.  BlSRNARDI  ABBATIS  GLAILE-VALLENSIS 


248 


ita  orandam  juxta  doctrinam  utique  Saivatons : 
Pater  noster  qui  es  in  ccelis,  sanctificetur  no' 
men  tuum  {Matth.  vi,  9).  Denique  audi  quid  seqna- 
tur  in  Paalmo  :  Clamavit  ad  mcy  et  ego  exaudiam 
eum.  Hic  fructus  notiti»  nominis,  clamor  orationis  : 
porro  fructus  clamoris,  exauditio  Saivatoris.  Quo- 
modo  978  enim  aut  non  invocans  exaudiri  poterat ; 
aut  nomen  Domini  nesciens,  invocare?  Gratias  ei 
qoi  manifestavit  bominibus  nomen  Patris,  fnictum 
salutis  in  ejus  invocatione  constituens,  sicut  scrip- 
tnm  est :  Quicunque  inuocaverit  nomen  domini^  sal- 
vu$  erit  (JoeU  u,  32). 

SERMO  XVI. 

De  versu  decimo  sexto,  <  Clamavit  ad  me^  et  ego 

exaudiam  eum,  »  elc. 

1.  Clamavitad  me,  et  exaudiam  eum.  Hoc  plane 

est  testamentum  pacis,  boc  pietatis  faedus,  hoc  pac> 

tom  miaericordise  et  miserationis.  Speravit,  ait,  in 

me,  liberabo  eum,  Nomen  meum  cognovit,  prote- 

gam  eum ;  invocavit  me,  et  ego  exaudiam  eum.  Non 

dicit  :  Dignus  fuit,  justus  et  rectus  fuit,  innocens 

manibus  et  mundo  corde  :  propterea  liberabo,  pro- 

tegam,  et  exaudiam  eom  (33-34).  Si  enim  haec  aut 

amilia  diceret,  quis  non  dilHderet  ?  Quis  gloriabitur 

eastum  86  habere  cor?  Nunc  autem  apud  te  propitia- 

tio  esl,  et  propter  hanc  legem  tuam  sustinui  te,  Do- 

mine.  Dulcis  lex,  quae  meritum  exauditionis  in  cla- 

more  constituit  postulationis.  Clamavit,  inquit,  ad 

me^  et  exattdiam  eum.  Merito  non  exauditur  qui 

clamare  dissimulat,  aut  omnino  non  postulans,  aut 

tepide  postolans  et  remisse.  Siquidem  in  Dei  auribus 

desiderium  vehemens  clamor  magnus  :  et  regione 

antem  remissa  intentid,  vox  submissa.  Quando  illa 

penetrabit  nubes?  quando  audietur  in  coelis?  Nem- 

pe  nt  clamandum  sibi  noverit  homo,  inter  primordia 

«oae  orationis  ipsum  quem  oraturus  est  Patrem  in 

eoBUs  esse  protinus  admonetur,  quod  videlicet  im- 

petn  qoodam  spiritos  illo  sibi  jacnilandam  esse  me- 

minerit  orationem.  Spiritus  est  Deus,  et  in  spiritu 

clamet  necesse  est,  qoisquis   clamorem  suum  ad 

eom  desiderat  pervenire  (35).  Sicut  enim  in  faciem 

hominis  non  respicit  tanquam  homo,  sed  magis  in- 

luetor  cor  :  sic  ad  cordis  potius  vocem,  quam  cor- 

poris,  aures  ejos ;  coi  merito  dicitur,  Deus  cordis 

mei  (Psal.  lxxii,  36).  Hinc  eat  quod  Moyscs,  foris 

taeens,  intus  auditur,  dicente  Domino.  Quid  cla- 

masad  me  ?  (Exod.  xiv,  15). 

t.  Clamavit  adme,  et  exaudiam  eum.  Non  imme- 

riio.  Clamorem  magnum  sane  magnitudo  necessi- 

tatis  exiorsit.  Quid  enim  clamans  petiit,  nisi  con. 

aolationem,  iiberationem,  glorificationem  ?  Alioquin 

qoomodo  soper  his,  exauditur,  si  pro  aliis  clamat  ? 

Exaudiam  eum^  ait.  In  quo  exaudies,  Domine,  vel 

in  qoibos  ?  Cum  ipso  sum  in  tribulatiotiCt  eripiam 

«ttm,  et  gUnificabo  eum.  Ad  magnum  illud  triduum, 

quod  proxime  sumus  celebraluri,  hunc  mihi  ter- 

(33-34)  Hic  occurrebat  insignis  hialos,  sensum 
omnino  perimens  :  nam  heec  verba,  Non  dicit^  etc. , 
iisqoe  acl,  Si  enim^  etc.«  aliis  editis  desont,  qua;  re- 


A  narium  arbitror  referendum.  Siquidem  et  ipse  pro- 
pter  nos  tribulationem  et  dolorem  invenit,  quando 
proposito  sibi  gaodio  sustinuit  cruceni,  con^sione 
contempta.  Verumtamenquse  de  ipso  erant,  sicut  ante 
mortem  prsedixerat,  finem  habuerunt;  etsicot  in  morte 
dixit,  Gonsummata  sunt  ct  extunc  sabbatizavit.  Nec 
dilata  est  gloria  resurrectionis  :  die  tertia,  summo 
dilucolo  Sol  justitise  de  tumulo  ortus  est  nobis.  Ita 
ergo  fructus  pariler  tribulationis  et  veritas  ereptio- 
nis  in  manifestatione  glorificatioois  apparuit.  Nihilo- 
miniis  quoque  et  iii  nobis  simile  quoddam  triduum 
posse  videbitur  assignari.  Cum  ipso  sum^  ait,  in 
tribulatione.  Quando  hoc,  nisi  in  die  tribulationis 
nostrse,  in  die  crucis  nostrae  ?  dum  impletur  quod 
ipse  ait,  In  mundo  quidem  pressuram  habebitis 

B  (Joan.  XVI,  33) ;  et  quod  Apostolus  ejus,  Omnes  qui 
pie  volunt  vivere  in  Christo^  persecutionem  patientur 
(II  Tim.  III,  12).  Nam  liberatio  plena  atque  per- 
fccla  ante  diem  sepulturse  esse  non  poterit,  quod 
maneat  jugum  grave  super  filios  Adam  a  die  exitus 
de  ventre  matris  eorum,  usque  in  diem  sepuIturaR 
in  matrem  omnium  (Eccli.  \l,  1).  In  hac  ergo  die 
eripiam  eum,  inquit,  quando  nihil  jam  ulira  quod 
vel  corpori,  vel  auimae  faciat,  mundus  habebit. 
Sane  glorificatio  diem  ultimum  manet,  diem  resur- 
reclionis,  quando  surget  in  gloria,  quod  in  ignomi- 
nia  interim  seminatur. 

874L  3.  Unde  sciraus  quod  nobiscum  sit  in  tri- 
bulatione?  Ex  eo  ulique  quod  in  ipsa  Iribulatione 
nos  sumus.  Quis  enim  sustineret,  quis  subsisterel, 

V  quis  persisteret  sine  eo?  Omne  gaudium  existimemus, 
cum  in  tentationes  (alias^  tribulaliones)  varias  inci- 
derimus,  fratres  inei;  non  modo  quia  per  multas 
tribulationcs  opportet  nos  inlrare  in  regnum  Dei 
(Act.  xiT,  21),  sed  quoniam  juxta  est  Dominus  his 
quis  tribulato  sunt  corde  (Psal.  xxxiii.  19).  Si  ambu- 
lavero  in  medio  umbrce  mortis^  ait  quidam,  non 
timebo  mala^  quoniam  tu  mecum  es  (Psal.  xxii,  4). 
Ita  ergo  nobiscum  est  omnibus  diebus  usque  ad 
consummationem  sa^culi.  Quando  autem  nos  eri- 
mus  cum  ipso  ?  Nimirum  quando  rapiemur  obviam 
Christo  in  aer^,  et  sic  semper  cum  Domino  erimus. 
Quaudo  apparebimus  cum  ipso  in  gloria  ?  Nempe 
cum  Giiristus  apparucrit  vita  nostra.  Interim  sane 

n  abscondatur  necesse  est,  ut  praecedai  tribulatio 
ereptionem,  ereptio  glorificationem.  Vox  liberati  : 
Convertere,  anima  mea,  in  requiem  tuam^  quia  Do- 
minus  benefecit  tibi;  quia  eripuit  animam  meam  de 
morte,  oculos  meos  a  lacrymiSj  pedes  mjcos  a  lapsu 
(Psal.  cxiv,  7,  H).  Eripiam  eum^  et  glorificaho  eum. 
Felix,  qui  te  interim  consolatorem  ct  adjutorem  ha- 
bet,  adjutor  in  opportunitatibus,  in  tribulatione.  At 
quam  fcUcior,  quem  jam  cripuisti  et  exemisti  tantis 
malis  I  quam  felicior,  qui  jam  exemptus  de  laqueo 
venantium,  qui  jam  raptus  est  ne  malilia  mutet  in- 
tellectum  illius,  aul  ne  fictio  decipiat  animam  ejus  1 

stituuntur  ex  codicibus  manuscriptis  Cisterciensi  et 

aliis. 
(55)  Confer  sermonem9,num.2,Debona  intentionc. 


m  PSAL.  QU!  HABITAT  8BRM0  XVH. 

Looge  tataiea  prie  his  omnibos  felidssimus  ilie  erit,  a  capite  suo   factura   recolant   menibray    qaod    in 


qneni  assumpseris  ad  te  ipsum,  i|uem  repieveris  in 
bonisdomus  tuae,  et  claritati  tua*  conformaTeris  eum. 
4.  Et  nunc,  (iiioli,  clamemus  in  coelum,  et  mise- 
rebitur  nostri  Deus  nosler.  Clamemus  in  coeium, 
quia  sub  coelo  omnia  labor  et  dolor,  et  vanitas,  et 
afffictio  spiritus.  Denique  pravum  est  cor  hominis 
el  imperscnitabile  (jerem.  xvii,  9),  proni  sensus 
ejus  in  malum.  Nou  est  in  me  bonum,  hoc  esl  in 
carne  mea.  Lex  peccati  in  ea  habilat,  adversus  spi- 
ritom  concupiscit.  Postrcmo  cl  cor  meum  dereliquit 
me,  et  corpus  mortuum  est  propler  peccatum.  Suf- 
licit  autem  diei  quoque  malitia  sua;  et  est  mundus 
ipse  positus  in  maligno.  Quam  nequam  in  omnibus 
sa^ulum  prsesens!  quam  ncquitcr  adversus  animam 


se  ipsis  praeatolantur  aliquando  faciendum.  Con- 
gruus  finis  Psalmi,  ubi  psallenti  finis  promitti- 
tur  tam  beatus.  Jucunde  completur,  dum  in  eo 
spondetur  repictio  tam  jucunda.  Longitudine^  in- 
quit,  dierum  replebo  eum^  et  ostendam  illi  salutare 
meum,  Saepius  vos  admoneo,  fratres,  quod  juxta 
Pauli  senlentiam,  promissionem  habeat  pietas  vitte 
ejus  qucenunc  est,  pariter  et  fuiur<B(l  71tm.iv,  8). 
Unde  el  idem  ait:  Habetis  nunc  quidem  fructum  ve^ 
strum  in  sancti/icationeni.finem  vero  vitam  (etemam 
{Rom.  VI  2i).Ipsa  est  qu.c  hoc  loco  promittitur  ple- 
nitudo,  ipsa  iongitudo  dierum.  Quid  enim  tam  lon- 
gum,  quam  quod  aetemum  est?  quid  tam  longum, 
quam  quod  nullo    praeciditur?   Bonus    tinis,    vita 


i^aecuiaria  desideria   militare    noscuntur!    Sunt   et  B  aeterna;  bonus  finis,  qui  fmem  non  habet.  Et  sane 


principes  mundi  hujiis,  tenebrarum  liarum,  spiritua- 
les  nequitiae  nec  acreae  potestales,  ct  inter  eas  calli- 
dior  cunctis  animanlibus  serpens.  Haec  crgo  sub 
sole  omuia:hiec  omnia  sub  ccelo.  Ad  quod  horum 
omnium  confugium  facis?  In  quo  horum  omnium 
sperds  solatii  aliquid,  aliquid  auxiiii  invenire?  Si 
qoaeras  intra  te,  aruit  cor  luum,  et  oblivioni  datum 
te  reperies,  tanquam  mortuum  a  corde.  Si  infra  te, 
corpos  quod  corrumpilur,  aggravat  animam.  Si  cir- 
ca  te,  etiam  terrena  inhabitatio  deprimit  sensum 
mulia  cogitantem  (Sap.  ix,  16).  Quaere  ergo  supra 
te,  sed  cautus  esto  ventosa  agmina  transilire.  Quia 
enim  omne  datum  oplimum,  et  omuc  donum  pcrfe- 
ctom  nonnisi  desursum  esse  noverunt,  medium  iler 


cujus  finis  bonus,  ipsum  quoque  bonum  est.  Ampie- 
ctamur  itaque  santificationem,  quoniam  bona  est, 
quouiam  fmis  ejus  vita  sinc  finc.  Sanctimoniam  se- 
ctcmur  et  pacem,  sine  qua  nemo  videbitDeum(^e^r, 
XII,  14).  Longitudine,  inquilf  dierum  replebo  eum^  et 
ostendam  illi  salutare  meum.  Dextrae  Dei  est  ista 
promissio;  munus  est  dextrae,  quam  sibi  olim  sanctus 
porrigi  optabat:  operi,  inquit,  manuum  tuarum 
porriges  dexteram  (Job  xiv,  15).  Delectaliones  in 
dextera  hac  usque  in  tinem.  Flanc  nimirum  et  iile 
sibi  porrigi  optavit,  et  obtinuit  dexteram,  de  qoo 
Psalmista  ait :  Vitam  petiit  a  te,  ei  tribuisti  ei  longi- 
tudinem  dierum  in  sceculum,  et  in  sceculum  sceculi 
(Psal.  XX,  5).  Manifeslius  denique  Sapiens  dixit :  In 


latrancoli  obsederc.  Transi  ergo,  transi  pervigiles  ^  sinistrailliusdivitia^etgloria.indexteraautemejus 


ilias  nequitias,  quae  tam  indefesse   custodiunt  et 

observant,  ne  quis  in  illam  possit  evadere  civitalcm. 

Si  te    percusserint,    si  vulneraverint,   dimitte   eis 

pailiom,  quod  in  iEgypto  olim  Joseph  adulterae  de- 

reliqoit  (Gen,   xvxix,   12) :   dimitte  sindoncm,  ul 

com  evangelico  iilo  juveue  profugias  nudus  ab  eis 

(MarCf  xiT,  52).  Numquid  non  solum  pallium  ejus 

ei  sindonem  dederat  Dens  in  munus  impii  ?  in  cujus 

facultatem  et  carnem  dans  potestatem,  Verumta- 

men  animam,  ail,  ilUus  serva  (Job  ii,  6).  Ita  ergo 

sursom  cor,  sursum  clamor,  sursum  desideria,  sur- 

sum  conversatio,  sorsum  intenlio,  et  omnis  exspe- 

ctatio  tua  desursum  sit.  Glama  in  coelum  ut  exau- 

diaris,  et  qui  in  coelis  est  Pater  mittat  tibi  auxilium 

de  sancto,  et  de  Sion  tueatur  te.  Mittat  interim  au- 

xilium  tribulatione,  cripiat  a  tribulatione,  et  glo- 

rificet  in  resurrectione.  Magna  sunt  haec,  sed  tu, 

magne  Domine,  promisisti.  Ex  lua  promissione  spe- 

ramus,  inde  audemus  dicere:  Si  corde  clamemus 

pio,  certe  debos  ex  promisso  (36).  Amen. 

975  SERMO  XVIL 

De  versu  decimo  seutimoy «  Longitudine  dierutn  re- 

ptebo  eum,  »  etc. 

1.   Bene  nobiscum  agimr,    fratres;    satis  com- 

petit  huic    tempori    veri^us    Psalmi.    Ceiebraturis 

proxime    Dominicam   Resurrectionem,  jam    nunc 

coique   nostrum  sua    promittitur  :  ut  festivius  iu 

(36)  In  bymno  Quadragesimae. 


longitumitas  vitce(Prov.  ui,  16).  Quis  est  homoqui 
vult  vitam,  diligitdies  videre  bonos?  Hac  enim  vita, 
qua  vivimus,  Magis  mors  est;  nec  simpliciter  vita, 
sed  vita  mortalis.  Moritur  homo,  dicimus,  quando 
morti  certissime  jam  appropinquat.  Quid  vero  agi- 
mus  ex  quo  primum  incipimus  vivere,  nisi  morti 
appropinquare,  et  incipere  mori?  Sed  et  dies  qua- 
lescunque  vilae  hujus,  pauci  et  mali  sont,  sicut  san- 
ctus  patriarcha  testatur  (Gen,  xlvii,  9).  Ibi  vcre 
vivitur^  ubi  vivida  vita  est  et  vitalis:  ibi  dies  boni, 
ubi  interminabihs  longitudo  dierum.  Gratias  ei, 
qui  tam  non  modo  fortiter,  sed  et  soaviter  dispo- 
nit  universa.  Eorum  nempe  paucitas  dierum  fmie- 
tur  brevi,  quorum  sufficit  cuique  malitia  soa.  Ubi 
autem  dierum  bonitas ,  aeternitas  quoquc  non 
deerit. 

2.  Longiiudine  dierum  replebo  eum.  Quod  prius 
dixerat:  Glorificabo  eum,  evidentius  hoc  versiculo 
declaravit.  Gui  lamen  non  sufiiceret  ab  eo  glorifi- 
cari,  cujus  perfecta  sont  opera?  Non  enim  tanta  im- 
mensitas,  nisi  in  immensom  quempiam  glorificare 
potest.  Necesse  est  magna  sit  glorificatio,  a  magnifica 
gloria  quae  descendit.  Voce  delapsa  a  magnifica 
gloria,  ait  Petrus  (//  Petr.  i,  17).  Bene  magnifica 
gloria,  glorificans  tam  magnifice,  in  longitudine,  in 
multitudine,  in  pienitodine  claritatis.  Fallax  gioria, 
et  vana  est  claritas,  dies  hominum  brevis.  Sapiens 
ejusmodi  non  optavit;  magis  loqoetor  cx  oorde  ei 


«51 


S.  BBRNARDI  ABBATIS  CLARiE-VALLBNSIS 


258 


qui  intoetur  cor  :  Et  diem  hominis  desideravi,  tu  j| 
seis(Jerem,  xvii,  16).  Ego  tamen  plus  aliquid  quam 
non  desiderat  desidero,  ut  ne  recipiam  quidem.  Scio 
enim  cujus  vox  sit:  Ego  claritaiem  ab  homine  non 
acdpio  (  Joan,  v,  41).  Quam  vero  miseri,  qui  gloriam 
quae  ab  invicem  est  quaerimus,  et  nolumus  eam  quse 
a  solo  est  Deo!  Sola  siquidem  ea,  quam  solam  ne- 
gligimus,    longitudinem  habet,   soia  repletionem. 
Breves  dies  hominis,  et  dies  ejus  tanquam  flos  agri 
sicefHorebit.  Exsiccatum  est /mqaii^  fenum^  etcecidit 
flos;  verbum  autem  Dominiin  mternum  manet  (Isai, 
XL,  8).  Verus  nimirum  dies,  qui  non  novit  occasum, 
aeterna  veritas,  vera  aeiernilas;  ac  proinde  vera, 
aeternaque  satietas.  Alioquin   quomodo  gloria  illa 
replebit ,  quae  fallax  est  vana  est?  Denique  et  inanis 
dicitnr,  ut  noveris  S7tt  te  ex  ea  magis  exinaniri  B 
posse,  non  posse,  repleri.  Bonum  ergo  interim  magis 
abjectio,  quam  elatio  est ;  bonnm  magis  necessitas, 
quam  volnptas:  quod,  cum  utraque  res  citius  trans- 
eat,  altera  poenam  habeat,  altcra  sit  paritura  coronam. 
3.  Utilis  tribulatio,  quse  probationem  operatur, 
ducit  ad  gloriam.  Cumipso  sum,  inquit,  in  tribula- 
tione^  eripiameum,  et  glorificaboeum,  Agamusgra- 
tias   Patri   misericordiarum,   qui  nobiscum  est   in 
tribulatione,  et  in  omnis  tribulatione  nostra  nos  con- 
solatur.  Res  enim,  ut  dixi,    necessaria,    tribulatio, 
quae  in  gloriam  verlitur;  tristitia,  quse  mulatur  in 
gaudium,  gaudium  sane  longum,  quod  nemo  tollit  a 
nobis,  gaudium  multiplex,  gaudium  plenum,  Res 
necessaria  est  ista  necessitas,  quse  coronam  parit.  p 
Non  contemnamus,  fratres:  semen  modicum  es^  ^ 
magnus  exinde  fructns  exsurgit.  Forte  insipidnm, 
forte  acerbum  est,  forte  granum  sinapis.  Non  con- 
sideremus  (|nsB  videntur,  sed  quae  non  videntur  in 
eo:  quse  enim  videntur,  temporalia  sunt;  quae  au- 
tem  non  videntur,  aeterna  (//  Cor.  iv,  18).  Praelibe- 
mus  primitias  gloriae,  gloriemur  in  spe  gloriae  magni 
Dei.  Non  solum  autem,  sed,  ut  dicam  expressius, 
gloriemur  in  tribulatione,  in  ea  siquidem  spes  gloriae 
est.  Vide  si  non  hoc  ipsum  docere  te  voluit  Aposto- 
lus,  cum  subjunxit :  Quoniam  tribulatio  patientiam 
operatur^  patientia  probationem,  probatio  vero  spem. 
Manifeste  advertere  est  in  his  verbis,  cum  praemi- 
sisset  Apostolus  gloriari  in  spe,  non  aliud  aUquid, 
sed  amplius  eum  addidisse  dicendo :  Non  solum  au-  n 
tem^sedet  gloriari  in  tribulationUms  {Rom.  v,  4,  3). 
Non  enim  altera  gloriatio  commendatur,  sed  additur 
magis,  ubi  spes  gloriae,  ubi  ipsa  spei  glorialio  requi- 
raiur.  Siquidem  in  tribulatione  spes  gloriae,  imo  et 
i])sa    tribulatione    gloria    continetur:    sicut    spes 
fructus  in  semine,  sicut  ipse  fructus  in  semine  est. 
In  hunc  modum  etiam  modo  regnum  Dei  intra  nos 
est,  thesaurus  ingens  in  fictili  vase,  in  agro  vili.  Est, 
inquam,  sed,  absconditnm  est.  Felix,  qui  ibi  invene- 
rit  illud?  Quis  ille?  Nempe  qui  messem  magis  cogi- 
taverit,  quam  sementem.  Oculus  fidei  invenit  hunc 
thesaurum,    non  secundum  faciem  judicans;   sed 
videns  quae  non  apparent,  ct  intuens  quae  non  vi- 
dentur.  Quam  vereciter  hunc  thesaurnm  inrvenerat, 


qnem  volebat  inveniri  et  ab  aliis,  qui  dicobat :  Mo^ 
mentaneum  hoc  et  leve  tribulationis  nostra:  supra 
moduminsublimitate  ceternumpondusglorim  opera- 
tur  in  nobis  (11  Cor.  iv,  17).  Non  dixit:  Rumenerabi- 
tur,  sed,  aatemum  pondus  glorice  operatur  in  ruMs. 
Latet  gloria,  fratres  mei,  abscondita  nobis  est  in 
tribulatione,  in  momentaneo  hoc  iatet  aeternitas,  in 
hoc  levi  pondus  sublime  et  supra  modum.  Interim 
ergo  festinemus  nobis  emere  agrum  istnm,  emere 
thesaurum  istum,  qui  absconditns  est  in  agro.  Omne 
gaudium  existimemus,  cum  in  varias  inciderimus 
tribulationes.  Dicamus  ex  animo,  dicamus  ex  sen- 
tentia :  Melius  est  ire  ad  domum  luctus,  quant 
ad  domum  convivii  (Eccle.  vii,  3). 

4.Cum  ipso  sum  in  tribulatione,  ait  Deus:  et 
ego  aliud  interim  requiram  quam  tribulationem? 
Mihi  adhaerere  Deo  bonumest;  non  solum  autem, 
sed  et  ponere  in  Domino  spem  meam  (Psal,  lxxii, 
28) ;  quia,  eripiam  eum,  inquit,  et  glorificabo  eum. 
Cum  ipso  sum  in  tribulatione.  Delicias^  inquit,  meas 
esse  cum  filiis  hominum  (Prov. yiii^  31).  Emmanuel, 
nobiscum  Deus.  AvCy  gratia  plena^  ait  angelus  ad 
Mariam,  Dominus  tecum  (Luc.  i,  28).  In  plenitudine 
gratiae  nobiscum  est,  in  plcnitudine  gloriae  erimus 
nos  cum  illo.  Descendit,  ut  prope  sithis  qui  tribu- 
lato  sunt  corde,  ut  nobiscum  sit  in  tribulatione 
nostra.  Erit  autem  quando  rapiemur  in  nubibus 
obviam  Ghristo  in  aera,  et  sic  semper  eum  Dominp 
erimus:  sic  tamen  curemus  interim  eum  habere  no- 
biscum,  ut  sit  comes  viae,  qui  patriae  redditor  est 
futurus:  imo  qui  tunc  patria,  modo  sit  via.  Bonum 
mihi,  Domine,  tribnlari,  dummodo  ipse  sis  mecum, 
quam  regnare  sine  te,  epulari  sine  te,  sine  te  glo- 
riari.  Bonum  mihi,  Domine,  in  tribulatione  magis 
amplecti  te,  in  camino  habere  te  mecum,  quam  esse 
sine  te  vel  in  coelo.  Quid  enim  mihi  est  in  coelo,  et 
a  te  quid  volui  super  terram?  Aurun  S77  probat 
fomax,  et  viros  justos  tentatio  tribulationis  (Eccli. 
xxvii,  6).  Ibi,  ibi  cum  eis  es,  Domine;  ibi  in  tuo 
nouiine  congregatis  medius  astas,  sicut  olim  cum 
tribus  pucris  cs  digoatus  etiam  ethnico  apparere,  ui 
diceret :  Quia  species  quarti^  similis  Filio  Dei  (Dan* 
III,  92).  Quid  trepidamus,  quid  cunctamur,  quid 
refugimus  hunc  caminmn?  Saevit  ignis,  sed  Dominus 
nobiscum  est  in  tribulatione.  Si  Deus  nobiscum, 
quis  contra  nos?  Nihilominus  quoque  si  ille  eripit, 
quis  est  qui  rapiat  de  manu  ejus?  quis  esi  qui  de 
manu  ejus  possit  eruerc?  Postremo,  si  ilie  glorifi- 
cat,  quisnam  alius  inglorium  faciet?  si  ille  glorificat, 
quis  humiliabit? 

5.  Audi  denique  quanam  gloria  ipse  glorificct, 
Longitudine,  inquit,  dierum  replebo  eum.  Et  primo 
quidem  in  eo  qnod  dierum  nomen  pluraliter  posuit, 
non  vicissitudinem  aliquam,  scd  multitudinem  voluit 
commendare.  Alioquin  si  vicissitudinem  suspicaris, 
melior  est  dies  una  in  atriis  Domini  super  millia 
(PsaLLXxxuu  iO.  Legimus  sanctos  atque  perfeclos 
viros  etiam  ab  his  diebus  nostris  plenos  migrasse 
dierum:    iiec    sanc  aliud,  quam   vtrtntum  plenos. 


1N  IKMIfiNIG4  PAttfARUM  SBfillO  ff. 


t» 


plenos  inteUigimas  gratiaram.  Nimirum  in  hanc 
plenitudinem,  velut  de  die  in  dienA  de  clarltate  in 
daritatem,  non  quidem  a  suo,  sed  a  Domini  spiriiu 
Iransronmantur.  Si  ergo  dies  gratia  dicilur ;  si,  ut 
supra  meminimus,  et  dics  hominis,  claritas  quap  ab 
homine  est,  et  male  nitens  gloria,  quam  ab  invicem 
querimos :  quomodo  non  magis  verns  dics,  imo  et 
plenos  meridies,  vcra^  gloriae  pleniludo?  Quod  si 
dies  plurimos  divisiones  dicimus  gratiarum;  quo- 
modo  non  in  multipliei  gloria  dierum  intcUigitur 
mnltitndo  ?  Postremo  evidentins  audi  sine  nlla  vicis- 
situdine  dies  mnltos.  Erit  lux  lunm  sicut  lux  soliiy 
ait  propheta,  et  lux  solis  septempliciter  sicut  lux 
septem  dierum  [Isai.  xx\,  26).  Istis,  ni  fallor,  cunetis 
diebus  vitae  sute  psalmos  suos  cantare  in  domo  Do- 
mini  rex  fidelis  optabat.  Erit  enim  dcvotos  esse  Dco 
ad  singnla  tantse  et  tam  mnltiplicis  gloriaB  mnnera, 
et  in  omnibns  semper  gratias  agerc,  quasi  cunctis 
diebus  psalmos  dicere  nomini  ejus. 

6,  Longiiudine  dierum  replebo  eum.  Ac  si  mani- 
festins  dieat :  Scio  quid  desideret,  scio  qnid  sitiaf, 
quid  sapiat  ei.  Non  ei  anrum  vel  argentum  sapit, 
non  voluptas,  non  enriositas,  non  dignitas  aliqua 
secnlaris.  Omnia  detrimentum  facit,  omnia  asper- 
natnr  et  arbitratur  ut  stercora.  Exinanivit  penitus 
semetipsum,  nec  se  ex  his  patitur  occupari,  quibus 
novit  se  non  posse  repleri.  Non  ignorat  ad  cujus 
imaginem  conditns  sit,  cujusmagnitudinissitcapax; 
nec  sustinet  de  modico  crcscere»  ut  de  maximo  mi- 
nnatnr.  Itaque  lofigitudinedierumreplebo  eum^  quem 
nisi  lux  vera  rcHcere,  nisi  SBterna  implere  non  po- 
test:  siqnidem  nec  iongitumitas  illa  terminum,  nec 
clarita.s  illa  occasum,  nec  satietas  illa  fastidium 
habet.  Erit  enim  securitas  de  aeternitatc,  gloriatio  de 
veritate,  exsultatio  de  satietate.  Et  ostendam  illi 
salutare  ineum.  Nimirum  extunc  videre  merebitur 
quod  optavit,  cnm  sibi  Rex  gloriae  gioriosam  exhi- 
bebit  Ecclesiam,  non  babentem  maculam  ob  splen- 
dorem  diei,  sed  neque  rugam  ob  omnimodam  pleni- 
tudinem  sui.  Alioquin  ad  illius  fulgorem  luminis, 
sicut  non  impurus,  sic  nec  turbatus  quidem  in  ali- 


A  quo  animus  vel  inqmetas  assnijgif.  bide  eat  qnod 

nunc  quoque,  ut  snpramemini,  sanctimoniam  simol 
et  pacem  sectari  praecipimur,  quod  sine  his  nemo 
videat  Denm  (Hebr.  xu,  14).  Cum  ergo  repleverit 
in  bonis  desiderium  tunm,  nt  non  aliud  sit  quod 
rcquiras,  sercnato  penitus  ex  ipsa  plenitudine  ani- 
mo,  videre  jam  potcris  serenitatem  illam,  illam  ple- 
nitudinem  majestatis,  similis  Deo  factns,  quod  videas 
cum  sicutl  est :  ant  forte  quia  [alias,  jam]  plenas 
omni  gloria  in  scmetipso,  etiam  foris  salvationem, 
quam  operatus  est  Deus,  et  plenam  majestate  ejns 
omnem  terram  undiqne  circumspiciet  deliciosissi- 
ini  saeculi  habitator.  Ad  hoc  qaoque  referri  posse 
vidcbitur  quod  adjecit :  Et  ostendam  illi  salutare 
msum. 

B  7.  Ahoquin  accipiamus,  si  magis  placet,  etiam 
hoc  modo,  ut  ipsos  quos  promiserat  dies  in  hac 
ostensione  salutaris  exponat.  Longitudine,  inquit, 
dierum  H7H  replebo  eum.  Et  tanquam  qoaereres, 
unde  erit  dies  in  civitate,  de  qua  legimus,  quia  non 
hicebil  ibi  sol  per  diem,  nox  enim  non  erit  in  ea. 
Ostendam  illi,  ait,  salufare  meum :  ut,  qnemadmo- 
dnm  et  in  illa  Scriptura  legitur,  Lucerna  ejus  sit 
Agnus  {Apoc.  x\i,  23).  Ostendamilli  salutare  meum, 
Non  jam  in  fide  erudiam,  non  jam  exercelM)  in  spe, 
sed  in  specie  adimplebo.  Ostendam  illi  salutare 
ineum,  ostendam  illi  Jesnm  meum,  nt  in  aeternum 
jam  videat  in  quem  credidit,  quem  dilexit,  qucm 
semper  optavit.  Ostende  nobis,  Domine,  miseri- 
cordiam  tuam,  et   salutare  tuum   da  nobis  (PsaL 

C  Lxxxiv,  8).  Ostende  nobis,  Domine,  salutare  tnum» 
ct  sunicit  nobis.  Qui  enim  videt  illud,  videt  et  te : 
quia  ipsum  in  te,  et  tu  in  ipso.  HaH^  est  autem  Tita 
a^tema,  ut  cognoscamns  te  verum  Denm,  et  qaem 
misisti  Jesum  Ghristum  [Joan,  xvii,  3).  Itaque  tonc 
dimittes  servam  tuum,  Domine,  secundum  ver- 
bum  tnum  in  pace,  cnm  videruit  oeuli  mei  sa- 
lutare  tuum,  Jesum  tuum,  Dominum  nostmm. 
qui  est  snper  omnia  Deus  benedictus  in  sspcula. 
Amcn. 


IN    DOHINIGA    PALMARUM 


SERMO  I. 
De  tribus  ordinibus  obsequentium  Christo. 
\ .  Non  sine  causa  spiritum  Sponsi  pariter  et  Dei 
sui  habens  Ecclesia,  proceasionem  hodie  nova  qua- 
dam  et  mira  conjunctiouc  addidit  passioni.  Nam 
processio  plausum  habet,  passio  planctum.  Quoniam 
ergo  sapientibus  et  insipientibus  dcbiiores  sumus, 
videamus  quid  utrisque  eonferat  haec  conjunclio.  I^t 
prius  quidem  quid  saecularibus  indicet :  quoniam 
non  prins  quod  spirituale,  sed  quod  animale.  Videat 
ergo  saecularis  anima,  vidoat  et  intcliigat,  quoniam 
extrema  gaudii  luctus  occupat.  Propter  hoc  enim 
qui  caetera  quoquc  coepit  facere  et  docere,  non  so- 
lum  verbis  praedicans,  sed  et  exemplis;  quod  ante 


praedixerat  per  prophetam,  Quoniam  omnis  caro 
fenum,  et  omnis  gloria  ejus^  tanquam  flos  feni  (Isai. 
Lx,  6),  etiam  apparens  in  carne  manifeste  studnit 
probare  in  se  ipso.  *  Unde  et  processionis  gloria  vo« 
luit  sublimari,  qui  paulo  post  sibi  noverat  imminere 
diem  ignominio^ssimae  paasionis.  Quis  ergo  sperare 
jam  debeat  in  incerto  gloriae  temporalis,  cum  videat 
in  ipso  quoque  qui  peccatum  non  fecit,  creatore 
temporum  et  conditore  universitatis,  post  exaltatio- 
nem  tantam,  tantam  nihilominus  hnmiliationem  se- 
qui?  In  eadcm  enim  civitate,  a  plebe  eadem,  et 
eodem  tempore,  nnnc  quidem  processionis  gloria  et 
divinis  est  laudibus  honoratus;  postmodum  ver6 
interrogatus  contumeliis  et  tormento,  et  cnm  sce- 


m 


S.  BBRNARDI  ABBATI8  GLARiE-yALLENSIS 


256 


letaris  depatatus.  Hic  est  transitoriae  finis  Iselitiae,  j| 
hicfructus  gloriae  temporalis.  Propterea  prudenter 
orat  propheta,  ut  cantet  Domino  gloria  ejus,  et  non 
compungatur  (PsaL  xxix,  13) ;  id  est,  processionera 
habeat,  quam  passio  non  sequatur. 

2.  Vobis  autem,  charissimi,  tanquam  spiritualibus 
spiritualia  comparantes,  in  processione  quidem  coe- 
lestis  patrise  reprsesentamus  gloriam,  in  passione 
monstramus  viam.  Nam  si  in  processione  quidem 
venit  tibi  in  mentem  futura  iila  Iselitia  et  exsulialio 
muita  nimis,  quando  rapiemur  in  nubibus  obviam 
Ghristo  in  aera ;  si  tota  concupiscentia  videre  de- 
aideras  diem  illam,  quando  snscipietur  in  coelesti 
Jeruaalem  Christus  Dominus,  caput  eum  omnibus 
membris,  portans  triumphum  victorise,  applauden- 
tibus  jam  non  popularibus  turmis,  sed  virtutibus  B 
angelicii»,  clamantibus  undique  populis  utriusque 
Testamenti,  Benedictus  qui  venit  in  namine  Domini 
(Matth.  XXXI,  9) :  si,  inquam,  considerasti  in  proces- 
sione  quo  properandum  sit,  disce  in  passione  qua 
sit  eundum.  Haec  est  enim  via  vitse,  tribulatio  pra?- 
sens;  via  gloriae,  via  civitatis  habitaculi,  via  regni, 
secundum  quod  clamat  latro  de  cruce :  Memento 
mei,  Domine,  dum  veneris  in  regnum  iuum  (Luc, 
XXIII,  42).  Euntem  in  regnum  vidit,  quo  cum  per- 
venisset,  sui  memorem  esse  rogavit.  Pervenit  ergo 
et  ipse  :  sed  si  vis  nosse  quam  compendiosa  via, 
eadem  die  meruit  cum  Domino  H79  esse  in  para- 
diso.  Tolerabilem  proinde  reddit  passionis  laborem 
gloria  processionis  quoniam  amanti  nihil  difficile 
est.  C 

8.  Nec  mireris  quod  praesenti  processione  coele- 
stem  dixerim  repraesentari,  quando  nnus  etidem  in 
ulraque  suscipitur«  elsi  longe  ahter  et  ab  aliis.  In 
hac  emm  processioue  irrationabili  jumente  Ghrislus 
insidet :  in  illa  vero  jumentum  quidem  futurum  est, 
sed  rationale  :  quoniam  homines  et  jumenta  salvos 
facies,  Domine  (PsaL  xxxv,  7).  Gui  simile  est  illud : 
Utjumentum  factus  sum  apud  te^  et  ego  sempcr  tecum 
(PsaL  Lxxii,  23).  Et  vide  si  non  de  processione  lo- 
quitur,  cum  sequatur  :  Tenuisti  manum  dexteram 
meametinvoluntate  tuadeduxistime,  etcumgloria 
suscepisti  me.  Ibi  certe  ne  ipse  quidem  pullus  deerit: 
quoniam  etsi  murmuret  haereticus  parvuios  non 
sinens  venire,  parvulorum  baptismo  detrahens  (37),  n 
qui  parvulus  natus  est,  et  primam  parvulorum  elegit 
aciem  (Innocentes  loquor),  hodie  quoque  parvulos  a 
gratia  non  excludit :  quia  nec  pietati  incongruum, 
nec  majestati  ejus  difVicile  est,  ut  suppleat  munus 
gratiae,  quod  minus  in  eis  habet  natura  possibile.  Ibi 
non  ramoa  arborum,  non  viiia  vestimenta  popuiaris 
tarma  prostemet :  sed  demittent  pennas  suas  ani- 
malia  sancta,  deponent  coronas  suas  anle  thro- 
num  Agni  viginti  quatuor  seniores,  et  virtutes 
omnes  angelicae  quidquid  habent  gloriae  vel  decoris 


totum  ei  adscribent,  totum  ei  attribuent  (Apoc.  it.) 
4.  Jam  vero  quoniam  de  jumento  et  vestibas,  et 
de  ramis  arborum  mentio  facta  est,  considerare 
diligentius  libet  triplex  obsequium,  quod  in  proces- 
sione  hac  exhiberi  video  Salvatori :  primam  quidem, 
a  jumento  cui  insidet ;  secundum  ab  eis  qui  sua  illi 
vestimenta  sternunt ;  terlium  vero,  ab  his  qui  de 
arboribus  ramos  caedere  perhibentur.  Nonno  tamen 
omnes  reliqui  ex  eo  quod  abundat  sibi  mittunt,  et 
quasi  sine  gravamine  obseqnuntar  Domino,  solum 
vero  jumentum  semetipsum  exponit  ejus  obsequio  ? 
Silendum  mihi  est,  ut  elationem  caveatis  ;  an  magis 
loquar,  ut  habeatis  consolationem  ?  Jumentum  certe, 
cui  insidet  Ghristus,  nonne  vos  estis,  jnxta  praece- 
ptum  Apostoli,  glorificantes  et  portantes  Deum  in 
corporibus  vestris?  (/  Cor.  vi,  20.)  Expendant  enim 
saeculares  homines  in  obsequium  Domini,  non  qui- 
dem  corpora,  sed  adjacente,  et  necessaria 
sunt  coporibus,  cum  de  terrena  substantia  elee- 
mosynas  largiuntur,  Prelati  quoque  ramos  ca^unt 
de  arboribus,  verbi  causa,  cum  de  tide  et  obedientia 
Abraliae,  de  castilate  Joseph,  de  mansuetudine  Moysi, 
caeterorumque  sanctorum  virtutibus  evangelizant. 
Verumtamen  et  illi  de  promptuariis  plenis  largiun- 
tur  ;  et  hi  qu»  acceperunt  gratis,  gratis  nihilominus 
dare  jubentur.  Omnes  tamen,  si  fideliter  suo  quisque 
intentus  fuerit  ministerio,  in  processione  Salvatoris 
sunt,  et  cum  eo  ingrediuntur  in  sanctam  civitatem  ; 
quoniam  tres  prauvidit  prophela  salvandos,  Noc 
caedentem  ramos  in  arc%  fabricam ;  Danielem  in  vili 
edidio,  et  labore  abstinentiae.  lactum  tanquam  jur 
mentum,  Salvatoremque  portantem ;  tertium  quoque 
Job,  bene  dispensantem  substantiam  hujus  mundi, 
et  de  velleribus  ovium  suarum  pauperum  latera 
calefacientem  (E%ech.  xiv,  14).  Gui  tamen  in  pro- 
cessione  illa  Jesus  propinquior,  cui  de  tribus  ordini- 
bus  salus  vicinior,  facile,  credo,  potestis  advertere. 

SERMO   n. 

De  passione,  et  procession^,  et  quatuor  ordinibus 

processionis 

1.  Necesse  est  ut  loquamur  hodie  brevius  propter 
angustiam  temporis.  Multa  quidem  nobis  ministrat 
proces8io,quamceIebraturisumus,  scd  eademimpedit 
ue  dicere  plura  possimus.  Geleblraturi  sumus  hodie 
proccssionem,  ct  paulo  post  audituri  passioncm. 
8t^O  ^uid  sibi  vult  mirabilis  ista  conjunclio,  aut 
quid  cogitaverunlpatres  nostri,  passionem  addentes 
processioni  ?  Nam  processio  quidem  merito  reprae- 
sentatur  hodie  ;  quae  facta  est  hodie ;  passio  vero 
cur  addita  est,  quam  sexta  feria  constat  esse  secu- 
tam  ?  Opportune  utique  processioni  passio  conjunc- 
cta  est,  ut  discamus  in  nulla  laetitia  hujus  saeculi 
habere  tiduciam,  soientes  qnoniam  extrema  gaudii 
luctus  occupat.  Propterea  non  simus  stulti,  ut  occi- 


(37)  Henricianos  intelligit,  de  quibus  ih  epistolt  2U.   kos  se(|uebautur  Golonienses,  quorum  dogmata 
relelluntur  sermonibus  65  et  66  in  Cantiea. 


187 


iN  DomNiGA  pAiiiAiRni  smwo  tL 


dat  no»  prosperitas  noetra;  sed  in  die  bononim  non  a 
immeroores  simus  malorum,  et  e  converso.  Islis 
enim  mistnm  est  pra^sens  ssecnlum,  non  ssecularibus 
tantam,  sed  etiam  spiritualibus  viris.  Nam  et  sne- 
cularibus  viris  aliquando  qua'  placent,  quandoque 
quap  displicent  videmus  accidere ;  et  ipsis  nihilo- 
rainns  spiritualibus  non  semper  tristia,  non  seinper 
lieta  snccedunt,  sed  vespere  et  mane  dies  unus;  et 
illud:  Visitas  eum  diluculo,  et  subito'  probas  illum 
iJob  VII,  18).  Verum  hoc  interim  dum  pne- 
sens   saecnlum    manet,   vel   magis  manat  et  fluit. 

2.  Caetcmm  post  hoc  sseculum  duo  futura  sunt 
saecnla  valde  divisa  et  diversa  :  ita  ut  in  altero  non 
sit  nisi  fletus  ct  stridor  dentium;  in  altero  sit 
sola  graliamm  actio ,  et  vox  laudis.  Absterget 
enim  Deus  amnem  lacrymam  ab  oculis  sancto-  B 
rum :  et  mors  jam  non  erit  amplius^  neque  luctuSy 
netiue  clamor,  sed  nec  uUus  dolory  quoniam  priora 
transierunt  (Apoc.  \\i,  4).  Interim  sicut  amatores 
mundi  multa  patiuntur  adversa  :  sic  nec  ipsis  ser- 
vis  Dei  omnia  in  hoc  mundo  optata  succedunt.  In 
die  ergo  malomm  memores  sunt  bonoram,  ne  pu- 
sillanimes  fianl  et  impatientes,  sicut  is  de  quo  legi- 
mus  in  psalmo:  Con/itebitur  tibicum  benefeceris  ei 
{Psal,  XLViii,  19).  In  die  quoque  bonornm  non  im- 
memores  sunt  malomm ;  ne  extollantur,  et  dicant 
in  abnndantia  sua:  Non  movebimur  in  aeternum. 
Sicnt  enim  ssecularium  remm  prosperitas  occidit 
stultum  sa^cnlarem,  sic  potest  abundantia  spiritualis 
prosperitatis  occidere  indoctum  spiritualem,  atque 
ideo  non  spiritualem.  Spiritnalis  quippe  dijudicat  C 
omnia.  Unde  antem  eveniat  quod  stultum  occidit 
prosperitas  {Prov.  i,  32),  et  non  sapientem,  alibi 
habemus :  Cor  sapientis  ubi  tristitia,  et  cor  stuUo^ 
rum  ubi  lcetitia.'MeTiio  proinde  ail:  melius  est 
ire  addomum  luctus,  quamaddomum  convivii  (Ec- 
cle.  vn,  3).  Licet  enim  muitos  frangat  adversitas, 
tamen  mnlto  plures  extollit  prosperitas,  sicut  scri- 
ptum  est :  Cadent  a  latere  tuo  mille,  sinistro  scilicet, 
per  quod  designatur  adversitas;  etdecemmillia,  id 
est  multo  plures,  a  dextris  tuis  (PsaL  xc,  7),  in 
qnibns  prosperitas  designatur.  Denique  quia  ntro- 
biqne  periculnm  est,  orat  Sapiens  et  dicil :  Divitias 
et  paupertatem  ne  dederismihi  (Prov^  xxx,  8):  ne 
forte  aut  diviiiae  extollerent  in  superbiam ;  aut  n 
paupertas  dejiceret  in  impatientiam. 

3.  Unde  et  Dominus  sicut  in  passione  patientiam, 
ita  in  processione  humilitatem  exhibere  curavit.  In 
illa  enim  tanquam  ovis  ad  occisionem  ductus  est, 
et  quasi  agnus  coram  tondente  obmutnit,  et  non 
aperait  os  suum :  qui  cum  percuteretur,  non  com- 
minabatur,  sed  magis  orabat,  dicens :  Pater,  igno» 
s  ce  illis^  quia  nesciunt  quid  faciunt  (Luc.  xxiii,  34). 
In  proeesnone  autem  quid?  Parabant  sese  populi, 
nt  exiient  obviam  ei,  nec  eum  latcbat  qui  noverat 
quid  esset  in  homine.  Propter  qnod  et  ipse  paratus 
est,  non  in  curribus  et  in  equis,  nec  in  frenis  ar- 
genteisy  aut  sellis  anro  tectis:  sed  humilis  aselH 
^rgo   sedens  ,    snppositis  apostoloram    vesUbus  , 


qnas  ego  de  de  pretiaeiorfti»  regioiiii  fttee  non 

credo. 

4.  Sed  quid  fuit  qnod  processionem  habere  vo- 
luit,  qui  mox  futuram  noverat  passionem?  Forte  ut 
amarior  essol  passio,  qnam  processio  praecessisset. 
Ab  eodem  enim  populo,  in  eodem  loco,  et  ipso 
tempore,  paucissimis  diebns  interpositis,  primo  cum 
tanto  triumpho  susceplus,  (M>stea  craciflxns  est. 
O  quam  dissimile  est:  Tolle,  tolle,  crucifige  eum 
(Joan.  XIX,  15);  Benedictus  qui  venit  in  nomine 
Domini;hosannainaltissimis!{Matth.\xi^9,)QaBm 
dissimile:  Rex  fsrael{Joan.  xii,  13);  et:  Non  ha- 
bemus  regemnisi  Cmsarem!  (Joan.  xix,  15.)  Quam 
dissimiles  rami  virenies  et  crax,  flores  et  spinae  I 
Cui  f^Ht  prius  sternebantnr  vestimenta  aliena, 
ecce  suis  exuitur,  et  sors  mittitur  super  ea.  Ve 
tibi ,  amaritudo  peccatomm  nostroram ,  propter 
quse  solvenda,  tanla  amaritudo  necessaria  est. 

5.  Jam  vero  ad  processionem  aecedens,  tanquam 
quatuor  ordines  in  ea  mihi  videor  intueri :  et  for- 
tassis  in  hac  nostra  processione  hodie  ommes  pote- 
runt  inveniri.  Prseibant  enim  aliqni,  et  viam  pa- 
rabant.  Ipsi  snnt  qui  viam  parant  Domino  ad  corda 
veslra,  qui  vos  regnnt,  et  dirigunt  gressus  vestros 
in  viam  pacis.  Alii  seqnebantur:  et  hi  snnt  qul 
proprise  inscientite  eonscii,  devote  seqnnntnr,  et 
adhaerent  semper  vestigiis  prsecedentium.  Erant 
quoque  discipuli,  tanquam  domestici,  lateri  ejns 
adhaerentes.  Ipsi  sunt  qui  optiman  partem  elege- 
rant,  qui  in  claustro  soli  Deo  vivnnt,  semper  Deo. 
adbaerentes,  et  ejns  placitum  considerantes.  ipsum 
quoqne  jumentum,  cui  insidebat,  non  defnit:  quod 
designat  duros  corde,  et  animos  qnodamniodo  be- 
stiales.  Veram  non  fuit  animalium  ibi  hujusmodi 
copiosior  multitttdo ;  nec  oportnit.  Tales  enim  magis 
oneri  sunt  quam  honori,  nec  propter  eos  proceBsio 
valde  gloriosior  est.  Ho jnsmodi  namque  eantare  non 
norant,  sed  male  sonoros  dant  ragitus.  Ipai  snnt 
qui  virga  semper  et  calcaribns  egent.  Attamen  nec 
ipsos  relinquet  Dominus,  dnm  disciplinam  ferre 
voluerint.  His  enim  dicitur:  Servite  Domino  in  Hr 
more;  et:  Apprehendite  disciplinamf  nequandoin^ 
scatur  Dominus^  et  pereatis  de  via  justa  {Psat.  n, 
11, 12).  Postquam  enim  jumentum  hoc  diflciplinam 
ferre  nolnerit,  qnid  restat,  nisi  ut  abjiciat  enm  Do- 
minus  cnm  indignatione  qnadam,  et  protinns  exeat 
a  via,  currei^s  ad  spinas  et  tribulos,  a  quibns  snffo- 
catur  verbum  Dei;  qui  sunt  divitise  hnjns  mnndi, 
et  voluptates  carais? 

6.  Sed  si  qui  tales  sunt  hic,  quibns  gravis  sit 
ordo,  et  omnia  onerosa;  quos  pungi  firequenter 
oporteat  et  nrgeri;  obsecramns  eos,  ut  studeant  de 
jnmentis,  si  forle  queant,  in  homines  commntari, 
ei  compntari  inter  aliquos  c^teroram,  nt  ant  de 
pnecedentibus,  aut  de  adhserentibus  et  collaterali- 
bus,  aut  de  sequentibns  sint.  Quod  si  non  fociunt, 
obsecro  ut  vel  in  eo  quod  sunt  permaiieant,  et  pa^ 
tienter  interim  ferant  que  salubria  sunt,  etsi  minns 
suavia,  donec  complaceat  Domino  respicere  bnimli- 


960 


S.  BERNARDI  ABBAIB  CLAR^VALLBNSIS 


»0 


tatem  eonim,  et  in  melius  aliquid  eos  promovere.  k 
Yultis  autem  ut  aliquatenus  consolemur  jumentum 
nostnim  ?  Scimus  equidem  quia  cantare  non  novit. 
Neque  enim  de  eis  est  qui  dicere  possint :  Cantabiles 
mihi  erant  justificationes  tuas  in  loco  peregrinatio- 
nis  mem  (Psal.  cx  viu,  54).  Altamen  unum  est,  quod  ne- 
mini  caeterorum  tam  prope  est  Dominus.  Nam  nec 
ipsi^qui  hinc  inde  adliaBrent,  tam  prope  eum  habeut, 
ut  jumentum  cui  insidet.  Et  audi  hoc  ipsum  a  Pro- 
pheta :  Prope  est  Dominus  his  qui  trilnUato  sunt 
earde  {Psal.  xxxui,  19).  Nam  et  mater  quem  segro- 
tantem  novit  fihum,  magis  fovet  et  ssepius  amplecti- 
tur  eum.  Nemo  igitur  indignetur,  nemo  contemnat, 
dum  vohierit  ease  Gbristi  jumentum.  Etenim  qui 
seandalizaverit  unum  de  pusiliis  istis,  illnm  gravi- 
ter  offendit,  qui  eos  tanqum  mater  gremio  suai  B 
fovet  miscricordise,  donec  roboreptur.  Unde  et  mo- 
rum  infirmitates  patientissime  ferendas  beatus 
Benedictus  admonuit  (ReffuU  cap.  72). 

7.  Quatuor  ergo  sunt  genera  in  processione  Do- 
mini.  Boni  prudentes,  et  boni  simplices :  hi  sunt 
qui  preeunt,  et  qui  aequuntur.  Bonos  autem  ad- 
didi,  quia  prudentes  non  boni,  iniqui  sunt,  juxta 
illud :  Sapientesiuntut  faciani  mala  (Jerem.  iv,  22) ; 
et  simpUces  non  boni,  stulti  sunt.  In  processione 
autem  Domini,  nec  iniquus  iocum  habet,  nec  stuitus. 
Porro  qui  adhsBrent  ei,  contempiativi  sunt.  Qui 
portant  enm  et  onerantur  eo,  ipsi  sunt  duri  corde, 
et  parom  devoti.  Sed  ecce  onunes  sunt  in  proces- 
tione  Domini,  et  nemo  ex  ipsis  faciem  ejus  videt. 
Nam  qui  prsecedunt,  occupati  sunt  in  paranda  via,  C 
soUiciti  circa  peccata  et  tentationea  aliorum.  Qui 
sequuntur,  ipsi  omnino  faciem  ejus  videre  non  pos- 
suni;  sed,  sicut  Moysi  dictum  est,  posteriora  ejus 
vident.  Jumentum  cui  insidet,  nunqnam  ad  viden- 
dnm  levat  oculos,  aed  pronum  est  semper  in  ter- 
ram.  Qui  vero  9fkf$  adhserent  ipsi,  aliquando  vi- 
dere  possunt,  sed  raptim  et  non  continue,  nec 
piene  dum  adhuc  sunt  in  via.  Attamen  quantum  ad 
aliof,  ipsi  magis  fade  ad  faciem  eum  vident,  juxta 
quod  item  [alias  affectuoius]  de  Hoyse  scriptum 
est,  quia  cseteris  quidem  prophetis  per  visioues  et 
somnia,  Moyai  vero  facie  ad  faciem  loquebatur. 
Qoantpm  ad  plenan  sane  visionem,  nec  ipse  Moyses, 
dom  viveret  in  hoc  mundo,  impetrare  potuit  faciei  || 
ipsitts  visionem;  quia,  sicut  ipaeait,  Non  videbitme 
homot  etvivet  (Exod.  xxxiii, 23, 11 ,  20).  Non  videbor, 
inquit,  in  hac  vita:  non  videbit  quis  faciem  meam 
in  hac  via,  et  in  processione  ista.  Ipse  itaque  magna 
pietate  sua  donet  nobis  sic  in  ejus  processione  per- 
severare  dum  vivimus,  ut  in  magna  illa  processione, 
qua  cum  suis  omnibus  a  Patre  suscipiendus  est,  et 
traditurus  regnum  Deo  et  Patri,  sanctam  civitatem 
ingredi  mereamur  cum  eo,  qui  vivit  ct  regnat  per 
omnia  sfficula  sseculorum.  Amen. 

SERMO  in. 

De  quinque  dMus,  processi(mis^  refectioniSf  paseio* 
niSf  requieHonis  et  resurreciumis, 

i.  Cum  nniversa  feceril  Dens  in  namarot  poodere 


et  mensura  {Sap.  xi,  21);  specialius  tamen  ea  tem- 
pora,  quibus  in  terris  visus  est,  et  cum  hominibufl 
conversatus  est,  qusecunque  in  eis  operatus,  iocutus 
aut  passus  est,  ita  disposuit,  ut  ne  minimum  quidem 
momenlum,  ne  unum  iota  a  sacramento  vacaverit, 
aut  praeterieritsine  mysterio.  Evidentius  tamen  qua- 
tuor  proximos  dies,  et  ipsum  quem  hodie  coUmus, 
illustravit:  diem  processionis ,  diem  refectionis 
passionis,  requietionis  et  resurrectionis  suse.  Noia- 
bilesadmodum  dies,  et  inter  caeteros  insignes  magis 
Prima  siquidem  die  gloriam  suscipere  dignatus  est 
humanam,  et  cum  ingenti  quodam  tripudio,  et  ex- 
sultatione  universse  terrse,  Jerosolymam  non  propriis 
(ut  hactenus  consueverat)  pedibus,  sed  jumento 
vectus  intrare.  Bt  hsec  quidem  preeparatio  ad  pas- 
sionem  fuit,  excitata  hinc  maxime  invidia  sacerdo- 
tum.  Sane  venturas  ahquando  lurbas  ut  raperent,  et 
eum  regem  facerentyfugienslegiturdeclinaase  (Joan. 
VI,  15).  Nunc  vero  etiam  non  qusesitus  adfuit,  ut 
tanquam  rex  Israel  susdperetur  et  prsedicaretur  ab 
eis :  quin  etiam  in  haec  ipsa  pneconia  eorum  (quod 
dubium  non  est)  animos  excitavit.  Sic  nimirum  et  de 
passione  advertere  est.  Exiit  quandoque,  et  absoon- 
dit  se  ab  eis,  scilicet  Judseis :  nec  volebat  jam  ambu- 
lare  palam  in  Judaea,  qui  quserebant  eum  interficere 
{Joan.  VII,  1).  Sciens  aulem  quod  venerithora  ejus, 
tanquam  potestatem  habens  sponlaneus  ipse  se  ob- 
tuht  passioni.  Decebatnempe  Pontificem  nostrum  ten- 
tari  per  omnia  pro  similitudine  absque  peccato  {Uebr. 
IV,  15) :  ut  tanquam  verus  homo  et  prosperahominum, 
et  adversa  opportune  vitaret,  opportune  susciperet, 
et  utrarumque  rerum  in  se  ipso  nobis  salutare  prse- 
beret  exemplum.  Ut  enim  temperantise  est  praeconia 
populi  et  sseculi  hujus  prospera  declinare,  sic  inler- 
dum  justitifle  est  certa  quidem  disl^ensatione  admit- 
tere  ea.  Persecutio  quoque  et  temporaiis  omnis 
adversitas  pro  loco  et  tempore  prudenter  aliquando 
fugienda  erit;  cum  autem  necesse  fuerit,  vihliier 
toleranda. 

2.  Et  in  his  quidem  duobus  (pro^eritatem  et 
adversitatem  loquor)  humana  omnis  vita  versatur. 
Nihilominus  autem  in  illis  quatuor  notissimis  ulique 
speciebus  virtus  universa  consistit.  Ita  ergo  omnem 
virtutem  implere  decuit  eum,  in  quo  plenius  habi- 
tabat  omnis  plenitudo  virtutis,  ut  notum  Heret  om- 
nibus  quia  is  sciret  maxime  abundare,  sciret  et  pe- 
nuriam  pati.  Non  enim  Dei  Sapientia  de  his  erat, 
quos  occidere  prosperitas  saa;  non  Dei  Virtus  de 
liis  quos  perdere  posset  aversio.  Utrumque  enim 
scriptum  est,  quod  prosperiias,  non  tamen  onmium 
sed  stultorum,  oocidat  illos:  et  aversio  utique,  non 
quorumhbet,  sed  parvulorum,  perdat  illos  (Prov.  i, 
31,  32).  Quam  modeste  tamen  hanc  ipsam  videtur 
gloriam  suscepisse,-  ad  triumphalem  SSS  occursum 
in  asino  venien8,iion  in  eurribus  aut  in  equisIEtdi- 
cebat :  Siquis  vobisaUquid dixerit,  dicite :  QuiaDomi- 
nus his opus habet  (Math.  xxi,  31,  3).0pusmagnum, 
opus  salatis.  Nempe  homines  et  jumenta  salvosfacere 
veneratf    multiplicans  miaericordiam  suam    Dens^ 


(    m 


IN  DOMINIGA  PALMARUll  SERMO  IH. 


m 


Initia  aostrae  conversionis  foret  ista  dignatio,  ut  a  Non  est  voiuntatas  carnis  et  sangninis  haec,  sed  vo- 


priinum  ex  ancilia  6Iium  generemus.  Solutus  est  ad 
mandatum  Domini  qui  antea  tenebalur,  aul  non  va- 
lens,  aut  non  voleus  benefacere ;  aut  utroque  forlius 
vinculo  alligatus,  nec  volens  scilicel,  nec  valens. 
Non  novit  interim  purius  in  Domino  gratulari.  Per- 
suasum  tenet  placere  ei  quod  agil,  et  consolalur  in 
eo  quod  sibi  eum  quodammodo  se  facere  reputet 
debitorem,  saepius  memorans  quia  Dominus  his  opus 
habet.  Nam  processu  temporis  iu  eo  magis  aflicielur, 
ut  sno  sollicitetur  debito,  et  timeat,  nc  forte  tantis 
beneficiis  inveniatur  ingratus,  dicens:  Quia  servus 
inntilis  sum,  et  bononim  meonim  non  eges.  \i  haec 
quidem  verax  affectio  et  tidelis :  hic  filius  liberse, 
cum  quo  ancilise  Glins  ha^res  esse  non  possit.  Ita 
ergo  in  hac  processione. 

3.  Ca^terum  ante  passionem  affecluosissimus  [aliaSy 
affectuosius]  Paterfamilias  refectionem  suis  cura- 
vit  domesticis  exhibere :  et  in  hoc  quoque  appa- 
ruit  benegnitas  et  humanitas  Salvatoris.  Gum  enim 
dilexisset  suos,  in  finem  dilexit  eos,  et  dicebat :  De- 
nderio  desideravi  hoc  pascha  manducare  vobiscumt 
antequam  patiar  (Luc.  xxii,  15).  Oportebat  cnim. 
Expetierat  eos  Satanas,  ut  cribraret  sicut  triticum : 
opus  erat  praevenirc  refectionem.  Denique  qui  refe- 
cti  panlo  minus  defecerunt,  quid  jejuni  fecissent? 
Hinc  fiut  quod  non  modo  corpora,  sed  etiam  corda 
refecit,  et  ea  qnam  maxime.  Neque  enim  corporalis 
passio,  sed  tentatio  spiritualis  instabat,  quod  singula- 
riter  ille  futurus  esset  donec  transiret.  Ea  nimirum 


luntas  Patris,  et  sanctificatio  nostra.  Deniqne,  Si 
non  lavero  te,  aitDominus  ad  Pelrum  obnixius  repuf 
gnantem,  non  habebis  partem  mecum  (Joan.  xiii,8). 
Scimus  autem  quis  dixerit :  Eum  qui  venit  ad  me^  non 
ejiciam  foras;  quia  descendi  de  coeloj  non  ut  faciam 
voluntatem  meam^  sed  voluntatem  ejus  quimisit  me 
(Joan.  VI,  37,  38).  Opportune  autem,  et  utique  more 
suo,  post  exemplum  operis,  exhortaiionem  semionis 
adjunxit.  Inler  loqucndum  quoque  (namcopiosissimus 
exstitit  sermo)  multis  eos  promissionibus  propter  in- 
stantem  maxime  passionem  refovere  et  refocillare 
curavit,  de  resurrectione  sua,  de  advertu  Paracleti,  de 
eorum  contirmatione,  et  aliquando  assumptione  ad 
seipsum.  Nec  multo  post  ventum  est  ad  orationem, 
B  et  usque  tertio  fiaictus  in  agonia  orabat.  Ubi  quidem 
non  solis  oculis,  sed  quasi  membris  omnibus  flevisse 
videtur,  ut  totum  corpus  ejus,  quod  est  Bcelesia, 
totius  lacrymis  corporis  pargaretur,  Nam  de  sa- 
cramento  quidem  corporis  et  994  saoguinis 
sui  nemo  est  qui  nesciat,  hanc  quoque  totam  et 
tam  singularum  alimoniam  ea  primum  die  exhibi- 
tam  (Matth,  xxvi;  Marc.  xiv;  Luc.  xxii;  Joan,  xiti- 
xviii),  ea  die  commendatam  et  mandatam  deinceps 
frequentari. 

5.  Ex  hoc  jam  dies  sequitur  Passionis,  in  qua 
nimirum  sicut  totum  hominem  salvum  fecit,  sic 
de  loto  se  fecit  hostiam  salutaremf  cotpus  expo- 
nens  tantis  suppliciis  et  injuriis,  animuni  vero 
geminse  cujusdam  humanissimae  compassionis  affe 


hostia  sicut  sola  prodesse  potuit,  sic  sola  suffecit :  C  ctui  :   hinc  quidem  super    moerore    inconsolabiU 


nec  Christom  decuit  simul  et  Petrum,  aut  Jacobum, 
vel  Joannem  pro  salute  hominum  pati.  Crucifixi  la- 
men  fuere  com  eo  alii  duo,  sed  duo  nequam,  de 
quibus  nulla  prorsus  suspicio  posset  haberi,  tauquam 
ex  eis  minus  efficax  sacrificium  suppleretur. 

4.  Quibus  ergo  panibus  in  coena  refecit  aposto- 
los?  Ut  ego  arbitror,  quinque.  MeuSy  inquit,  cibus 
est,  ut  faciam  voluntatem  Patris  mei  {Joan.  iv, 
34).  Gibus  utique,  sed  cibus  cordis.  Quid  enim 
aeque  confirmat  et  corroborat  cor  humanum,  quid 
ita  in  omni  necessitate  confortat  et  sustentat,  ut 
divinae  voluntatis  exsecutio,  velut  in  quemdam 
animae  ventrem,  conscientiam  scilicet  ejus,  ingesta  ? 
Sic  et  sermonem  divinse  exhortationis,  et  promis- 
sionum  ejus  consolatiouem,  et  orantium  [alias,  ora- 
tionum]  lacrymas,  panes  cordis  esse  solus  ille  igno- 
rat,  cujus  jam  arult  cor,  pro  eo  quod  suum  ipsius 
panem  comedere  sit  oblitus.  Super  omnia  autem 
caro  Domini  vere  est  cibus,  et  cibus  vitse,  panis  de 
coelo  vivus  {Joan.  vi,  56,  48,  51}.  Nullum  ex  his  in 
hac  tam  solemni  coena  Domini  defuisse  reperies,  si 
diligenter  advertas.  Recumbentibus  adhuc  discipu- 
lis,  surgit  a  coena,  prsecingitur  linteo,  aquam  ponit 
in  pelvim,    discipulorum  pedes   abluit  et  extergit. 


sanctarum  feminarum,  inde  super  desperationei 
et  dispersione  discipulorum.  In  his  quatuor  crux 
Dominica  fiiit :  et  hsec  onmia  propter  nos  pas- 
sus  est,  qui  tanta  charitate  coitopassus  est  nobis. 
Yerumtamen  quse  de  ipso  erant,  finem  hftbuere, 
sicut  ipse  lamentantibus  mulieribus  ait  (LtM;.xxiii, 
28),  finem  utique  celerrimum  et  celeberrimum, 
primo  quidem  requiem,  deinde  resurrectionem.  No8 
quoque,  si  fcstinamus  in  illam  ingredi  requiem,  per 
multas  tribulationes  nobis  meminerimos  transeun- 
dum.  Et  prius  quidem  donec  sumus  in  tribolatiode, 
magnum  nobis  videtur  [alias,  videretar]  aspfrare  id 
requiem,  tanquam  nihil  simus  amplius  desidertitiiri. 
Yerum  non  erit  nobis  reqnies,  ne  in  requie  quidem 
ipsa,  a  desiderio  gloriae,  a  desiderio  resurrectionis. 
Amodo^  inquit,  jam  dicit  Spiritus,  ut  requi&scant  a 
laboribus  suis  {Apoc.  xiv,  13).  A  labore  ergo 
requiescunt  qui  in  Domino  moriuntur;  sed  non 
requiescunt  interim  a  clamore.  Denique  sub  throno 
Dei  clamant  animae  ocdsorum;  qoia  etsi  nihU 
habeant  quod  molestet,  nondum  tamen  totum  habent 
quod  delectet,  donec  requiem  resurrectio,  donec 
Sabbatum  Pascha  sequatur.  Amen. 


263  S.  BERNARDI  ABBATIS  GLABiE-VALLENSIS  1ȴ 

!N  FERIA  IV  HEBDOMADiE  SANCTifi, 

SERMO 
De  passione  domini. 
1.   Vigilate  animo,   fralres,    ne  infnictuose  vos  a  el  major  in  eis  palientia  comprobatur,  el  commen- 


liujus  lemporis  sacranieuta  pertranseant.  Copiosa 
est  benedictio  :  dale  receplacula  munda ;  devotas 
animas^  sensus  vigiles,  affectus  sobrios,  puras  con- 
scientias  exhibete  tantis  charismatibus  gratiarum. 
Nimirum  admonet  vos  sollicitudinis  hujus,  non 
modo  specialis  ipsa  conversatio  quam  professi  eslis, 
sed  et  generalis  Ecclesia;  observatio,  cujus  filii 
eslis.  Universi  siquidem  Christiani  sacra  hac  septi- 
mana,  aut  prae  solito»  aut  prseter  solitum,  pietatem 
colunt,  modestiam  exhibent,  humilitatcm  sectantur, 
induunt  gravitatem,  ut  Christo  patienti  quodani 
modo  compati  videaatur.  Quis  enim  tam  irreligiosus, 
qui  non  compungatur  ?  quis  tam  insoiens,  ut  non 
humilietur  ?  quis  tam  iracundus,  ut  non  indulgeat  ? 


dalur.  Quomodo  non  maxima  censeatur  in  Cbristo, 
qui  in  funiculo  haereditatis  sua^,  ab  his,  quibus  spe- 
cialiter  advenerat  Salvator,  crudelissima  morte 
multatur  sicut  fur,  nuUum  omnino  peccatum,  nec 
actu  proprio,  nec  contraclu,  sed  nec  in  crescere 
possct,  habens?  Nimirum  in  quo,  habitat  omnis 
plenitudo  divinitatis,  non  umbratice,  sed  corporali- 
ter;  in  quo  Deus  est  mundum  reconcilians  sibi,  non 
figurative,  sed  substantialiler;  qui  denique  plenus 
est  gratiae  et  veritatis,  non  cooperative  [alias,  com- 
paralive],  sed  personaliter,  ut  faciat  opus  suum. 
Alienum  est  opus  ejus  ah  eOj  Isaias  loquitur  Isa. 
xxviii,  21) ;  quia  et  opus  suum  fuit,  quod  dedit  ei 
Pater  ul  faceret;  et  ^enum  ab   eo,   ut  talis  talia 


quis  tam  delidosus,   ut  non  abstineat  ?  quis   tam  B  sustineret.  Ita  ergo  habes  in  opere  patientiam. 


flagitiosus,  ut  non  contineat  ?  quis  tam  malitiosus, 
ut  non  poeniteat  his  diebus  ?  Merito  quidem.  Nempe 
adest  passio  Domini,  usque  [alias,'  utique]  hodie 
terram  movens,  petras  scindens,  aperiens  monu- 
menta.  Prope  est  etiam  resurrectio  ejus,  in  qua  so- 
lemnitatem  celebrabitis  altissimo  Domino :  utinam 
usque  in  aitissima  quae  fecit  magnalia  alacritate  et 
aviditate  spiritus  subeuntes  I  Nihil  in  mundo  pote- 
rat  me^us  fieri,  quam  quod  factum  est  a  Domino 
his  diebus.  Nibil  mundo  poterat  melius  vel  utilius 
commendariy  quam  ut  ritu  perpetuo  celebret  singu- 
lis  annis  memoriale  ejus  in  desiderio  animse,  et 
memoriam  abundantiae  suavitatis  ejus  [alias,  sua^] 
eructet,  Utmmque  autem  propter  nos,  quod  in 
utroque  nobis  salutis  fructus,  in  utroque  vita  spiri-  v 
tus  nostri.  Mirabilis  passio  tua,  Domine  Jesu,  quse 
passiones  omnium  nostrum  propulsalvit,  propitiata 
est  omnibus  iniquitatibus  nostris,  et  nuUi  unquam 
pesti  nostrse  invenitur  inefficax.  Quid  enim  tam  ad 
mortem,  quod  non  tua  morte  solvatur  ? 

2.  In  liac  igitur  passione,  fratres,  tria  specialiter 
convenit  intueri ;  opus,  modum,  causam.  Nam  in 
opere  quidem  patientia,  in  modo  humilitas,  in  causa 
charitas  commendatur.  Patientia  aulem  singuiaris, 
88S  quod  videlicet  cum  supra  dorsum  cjus  fabri- 
carent  peccatores ;  cum  sic  extenderetur  in  ligno, 
ut  dinumerarentur  omnia  ossa  ejus;  cum  fortissi- 
mum  illud   propugnaculum,  quod  custodit  Israel, 


3.  Nam  modum  ipsum  si  diligenter  attendas,  non 
modo  mitcm,  scd  et  humUem  corde  cognosces. 
Nempe  in  humilitatc  judicium  ejus  sublatum  est, 
cum  nec  ad  tantas  blaspheniias,  nec  ad  falsissima 
qua^  sibi  objiciebantur  crimina  responderet.  Vidi- 
mus^  inquit,  eum,  et  non  erat  ei  aspectus,  nec  spe- 
ciosum  forma  prae  fiiiis  hominum,  sed  opprobrium 
liominum,  et  tanquam  leprosum;  novissimum  viro- 
rum,  plane  virum  dolorum,  a  Deo  percussum  et 
humiliatum :  ita  ut  nuUa  csset  ei  specics,  nequc 
decor  (Isai,  uii,2-4).  0  novissimum  et  altissimum! 
0  humilem  et  sublimem  !  o  opprobrium  hominum  ct 
gloriam  Angelorum  1  Nemo  Ulo  sublimior,  neque 
humilior.  Denique  sputis  Ulitus  est,  opprobriis  satu- 
ratus  est,  morte  turpissima  condemnatus  est,  cum 
scelcratis  deputatus  est.  Nihilne  merebitur  ve!  isia 
humilitas,  quae  hunc  habet  modum,  imo  quae  tam 
est  ultra  modum  ?  Sicut  est  patientia  singularis,  sic 
ImmUitas  admirabilis;  utraque  sine  exemplo. 

4.  Utramque  tamen  magniflce  causa  ipsa  com- 
mendat :  nimirum  charitas  est.  Propter  nimiam 
enim  charitatem  suam,  quam  dUexit  nos  Deus,  ut 
servum  redimeret,  ncc  Pater  Filio,  nec  sibi  FUius 
ipse  pepercit.  Vere  nimiam,  quia  et  haec  mensuram 
excedit,  modum  superat,  plane  supereminens  uni- 
vcrsis.  Majorem,  inquit,  chaHtatem  nemo  habet, 
quam  ut  animam  suam  ponat  quis  pro  amicis  suis 
(Joan  XV,  13).  Tu  majorem  habuisti,   Domine,  po- 


undique  foraretur;  cum  foderentur  roanus  ejus  ct  q  nens  eam  etiam  pro  inimicis.  Cum  enim  adhuc  ini- 


pedes :  sicut  agnus  ad  occisionem  ductus  sit,  et  tan- 
quam  ovis  ceram  tondente,  non  aperuerit  os  suum ; 
non  adversus  Patrem  murmurans,  a  quo  missus 
fuerat;  non  adversus  humanum  geniis,  pro  quo  quae 
non  rapuit  exsolvebat ;  non  denique  vel  contra  po- 
pulum  ipsum  pecuUarem  sibi,  a  quo  pro  lantis  be- 
neficus  tanta  mala  recipiebat.  Plectuntur  aliqui  pro 
peccatis  sui^i,  et  humUiter  sustinent :  hoc  ipsum 
tamen  eis  ad  patientiam  reputatur.  Flagellantur  aUi, 
non  tam  purgandi,  quam  probandi,  coronandique;; 


mici  es&emus,  per  mortem  tuam  et  tibi  reconciliati 
sumus,  et  Palri.  Quaenam  crgo  aUa  videbilur  esse, 
vel  fuisse,  vel  fore  huic  simUis  charilati  ?  Vix  pro 
justo  qnis  moritur :  tu  pro  injustis  passus  es,  mo- 
riens  propter  delicta  nostra,  qui  venisti  justificare 
gratis  peccatores,  servos  facere  fratres,  captivos 
cohaeredes,  exsules  reges.  Ncc  sane  aliud  aliquid 
patientiam  hanc  et  humilitatem  aeque  illustral, 
quam  quod  tradidit  in  mortem  animam  suam,  et 
peccata  multorum  tulit,  etiam  pro  transgressoribus 


166 


IN  FBRU  IV  HEBDOMAnJS  SANCTiE  SBRMO. 


266 


rogans,  ut  non  perirent.  Fidelis  sermo,  et  omni  ^  communis   eum  recipit  mater.  Alioquin  unde  grave 


aoeeptione  dignus  I  Quia  enim  voluit;  oblatus  est. 
Non  modo  voluit  et  oblatus  est,  scd  quia  voluit. 
Solus  nimirum  poteslatcm  habuit  ponendi  animam 
suam  :  nemo  eam  abstulit  ab  eo;  obtulit  ultro.  Cum 
accepisset  acetum,  dixit :  Consummatum  est,  Nihil 
restat  implendum :  j«am  non  est  quod  exspectem. 
Et^  inclinato  capite^  factus  obediens  nsque  ad  mor- 
tem,  tradidit  spiritum  {Joan,  xix,  30).  SfM  Quis 
tam  facile  quando  vult  dormit  ?  Magna  quidem  in- 
6rroitas  mori ;  sed  plane  sic  mori,  virtns  immensa. 
Ncmpe  quod  infirmum  est  Dei,  fortius,  est  homini- 
bos.  Potest  humana  vesania  sibi  ipsi  in  mortem 
sceleratas  injicere  manus;  sed  hoc  non  est  ponere 
animam   snam;   urgere   eam   magis,   et  violenter 


jugum  super  omnes  et  tolos  filios  Adam,  idque  a  die 
cxitus  de  ventre  matris  eorum,  usque  in  diem 
sepulturae  in  matrem  omnium  ?  In  sordibus  genera- 
mur,  in  tenebris  confovemur,  in  doloribus  parturi- 
mur.  Ante  exitum  miseras  oneramus  matres,  in 
exitu  more  vipereo  laceramus :  mirum  quod  non  ipsi 
pariter  laceramur.  Primam  vocem  plorationis  edi- 
mus,  merito  qui<1em,  utpole  vallem  plorationis  in- 
gressi,  ut  nobis  illud  sancti  Job  ex  omni  parte  possit 
aptarit :  Homo  natus  de  muliere^  hrevi  vivens  tem- 
pore,  repletur  multis  miseriis  (Job.  xiv,  1).  Quam 
verum  [alias  additur  verbum]  hoc  sil,  non  nos 
verba  docuere,  sed  verbera.  Homo,  inquit,  natus  de 
muliere :  nihil  abjcctius.  Et  ne   forte  ex  ipsa  sibi 


abnimpere,  quam  ad  nutum  ponere  est.  Tibi,  im-  B  voluptate  corporeorum  seusuum,  quam  de  sensibili- 


pie  Juda,  misera  plane  facultas  fuit  non  ponendi 
animam,  sed  pendendi :  nec  tradente  te,  sed 
trahente  laquco  nequissimus  ille  spiritus  tuus  exivit, 
non  omlssns  a  te,  sed  amissus.  Solus  in  mortem 
tradidit  animam  suam,  qui  solus  virtute  propria  re- 
gressns  est  ad  vilam.  Solus  potestatcm  habnit 
ponendi,  qui  solus  facultatem  aeque  habuit  li- 
beram  resumendi,  imperium  habeus  vitae  et 
mortis. 

5.  Digna  ergo  charitas  tam  insestimabilis,  humili- 
las  tam  admirabilis,  patientia  tam  insuperabilis. 
Digna  plane  tam  sancta,  tam  immaculata  hostia, 
tam  acceptabilis.  Dignus  est  Agnus  qui  occisus  est, 
accipere  fortitudinem,  facere  ad  quod  venit,  tollere 
peccata  mundi.  Ego  autem  dico  peccatum  triplex, 
qnod  invaluit  super  terrara.  Putatis  quod  dicere 
velim  concupiscentiam  camis,  et  concupiscentiam 
ocalomm,  et  superbiam  vitse?  Funiculus  triplex  est, 
qui  difficile  rumpitur :  propterea  multi  trahunt, 
imo  trahuntur  hoc  funiculo  vanitatis  :  sed  prior  ille 
temarins  non  immerito  praevalet  in  electis.  Quomo- 
do  enim  non  illius  patientise  recordatio  omnem 
areeat  voluptatem  ?  quoroodo  non  illius  humilitatis 
consideratio  superbiam  viUe  prorsus  extundat  ? 
nam  charitas  illa  plane  digna  cujus  meditatio  sic 
mentem  occupet,  sic  totam  sibi  vindicet  animam,  nt 
omnino  vilium  curiositatis  exsufflet.  Fortis  igitur 
contra  haec  passio  Salvatoris. 


bus  hauriat,  blandiatur;  in  ipso  statim  introitu  dc 
exitu  quoquc  terribiliter  admonetur,  cum  didtur, 
hrevi  vivens  tempore.  Ac  ne  spatiolum  illud,  quod 
inter  ingressum  et  egrcssum  relinquitur,  sibi  li- 
berumpuret,  repletur^  ait,  multismiseriis.  Multis  et 
multiplicibus,  inquam,  miseriis  corporis,  miseriis 
cordis;  miseriis  cum  dormit,  miseriis  dum  vigilat, 
miseriis  quaquaversum  se  vertat.  Nimirum  ipse 
quoque  natus  ex  Yirgine,  imo  factus  ex  mulieret 
sed  benedicta  in  mulieribus,  qui  loquitur  ad  ma- 
trem :  Mulier,  ecce  filius  tuus  (Joan.  xix,  26) ;  etiani 
brevi  vivens  tempore  super  terram,  et  nihilomi-  ' 
nus  multis  est  repletus  miseriis,  in  illa  brevitate 
appetitus  insidiis,  interrogatus  997  contumeliis, 
pulsatus  injuriis ,  vexatus  suppliciis ,  conviciis 
lacessitus. 

7.  Tunc  hanc  sufficere  dubites  obedientiam,  qaae 
reatum  omnem  primae  prsevaricationis  absolvat  ? 
imo  vero  non  sicut  delictum,  ita  et  donum.  Nam 
peccatum  ex  uno  in  condemnationem;  gratia  autem 
ex  multis  delictis  in  justificationem.  Et  grave  quidem 
omnino  delictum  illud  originale,  quod  non  solum 
personam  infecit,  sed  et  naturam.  Personale  tamen 
cuique  gravius  est,  cum  jam  laxatis  habenis  exhi- 
bemus  undique  membra  nostra  arma  iniquitatis 
peccato,  non  modo  jam  alieno  [alias  altero],  sed  et 
proprio  crimine  compediii.  Singulare  vero  est  gra- 
vissimum,  quod  commissum  est  in  Dominum  ma- 


6.  Sed  aliud  ego  triplex  aeque  peccatum  quemad-  m  jestatis,  cum  viri  impii  virum  justum  injuste  occi- 

«  •.  •  A_l*  *«*«      B^        «  A  a  *t  *  *  W       *        V"l*l  * 


modnro  virtus  crucis  expungat,  diccre  cogitavi;  et 
id  forte  ntilius  audiatur.  Primum  quidem  originale, 
secundnm  personale  dixerim,  tertium  singulare.  Et 
originale  quidem  maximum  illud  delictum  vocatur, 
quod  ad  primo  Adam  contrahimus,  in  quo  peccavimus 
omnes,  pro  quo  morimur  universi.  Maximum  plane, 
qnod  sic  totum  non  modo  genus  humanum;  scd  et 
qnemlibet  ipsius  gencris  occupat,  ut  non  sit  qni 
evadat,  non  sit  usque  ad  unum.  A  primo  homine  ad 
novissimum  usque  protenditur :  et  in  singuUs 
quoqnie  a  planta  pedis  nsque  ad  verticem  capitis 
difTanditnr  hoc  venenum.  Sed  et  aliter  nihilominns 
in  universam  dilatatur  aetatem,  ab  ea  scilicet  die, 
qoa  sua    quemque  concipit,  usque  ad  eam,  qua 

Patrol.  CLXXXni. 


derunt,  et  sacrilogas  manus  in  ipsum  Dei  Filinm 
injecemnt,  crudelissimi  homicidae;  imo,  si  fas  eit 
dicere,  etiam  deicidae.  Quid  duo  praecedentia  ad  ter-- 
tium?  Ad  hoc  expalluit  et  expavit  tota  machina 
mundialis,  et  pene  in  antiqnum  chaos  sunt  omnia 
revoluta.  Ponamus  aliquem  de  regni  principibni 
tcrram  regiam  populasse  in  vastitate  hostili :  pona- 
mus  alium,  qui,  cum  esset  de  convivio  et  consilio 
regis,  unicum  ejus  filium  proditoriis  manibns  suffo- 
carit.  Nunquid  non  primus  respecta  secundi  inno- 
cens  videbitur  et  immunis  ?  Sic  est  omne  peccatam 
quantum  ad  hoc  pcccatum :  et  tamen  hoc  peccatum 
in  re  pertulit,  qni  seipsum  fecit  peccatum,  ut  de 
peccato  damnaret  peccatum.  Per  hoc  enim  om&e 

9 


•167 


S.  BERNARDI  ABBATIS  CLABJS^-YALLBNSIS 


peccatum  lam    originale  qnam  personale  deletum  A 
est,  et  ipsum  quoque  singulare  eliminatum  est  per 
(^eipsum. 

8.  Argumentum  mihi  a  maximo,  quod  duo  minora 
sunt  explosa :  ct  ecce  argumentum.  Peccatum  mul- 
torum  tulit,  et  pro  transgressoribus  rogavit,  ut 
non  perirent :  Pa/^r,  ignosce  illis^  quia  nesciuniquid 
faciuni  {Luc.  xxiii,  34).  Volat  irrevocabile  verbum 
tuum,  Domine,  nec  revertetur  ad  te  vacuum,  sed 
faciet  ad  quod  misisti.  Vide  nunc  opera  Domini, 
quae  posuit  prodigia  super  terram.  Flageliis  caesus 
est,  spinis  coronatus,  clavis  confossus,  affixus  pati- 
bulo,  opprobriis  saturatus;  omnium  tamen  dolorum 
immemor :  Ignosce,  ait,  1^15.  Hinc  multae  miseriae 
corporis,  hinc  misericordiae  cordis,  hinc  dolores, 
liinc  miserationes,  hinc  oleum  exsultationis,  hinc  B 
sanguinis  guttae  decurrentis  in  terram.  Misericor- 
diae  Domini  multae,  sed  et  miscriae  Domini  multa;. 
Vincentne  miseriae  misericordias,  an  misericordiae 
miserias  superabunt  ?  Vincant  misericordiae  tuae 
antiquae  Domine,  vincat  sapientia  malitiam.  Magna 
enim  illorum  iniquitas:  sed  nunquid  non  major 
pietas  tua,  Domine?  Multum  per  omnem  modum. 
Nunquid  redditur  pro  bono  malum  ait,  quia  fode- 
runt  foveam  animas  mea^  ?  {Jerem.  xviii,  20.)  Plane 
foderunt  impalientiae  foveam,  occasiones  indigna- 
tionis  plurimas,  et  quam  maximas  ministrantes. 
Sed  quid  horum  fovea  ad  abyssum  mansuetudinis 
tuae  ?  Retribuentes  mala  pro  bpnis  foveam  foderunt; 
sed  charitas  non  irritatur,  non  praecipitatur,  nun- 
quam  excidit,  non  in  foveam  ruit,  et  pro  retributis.C 
malis  cumulat  bona.  Absit  ut  muscae  moriturae 
exterminent  suavitatem  unguenti  {Eccle.  x,  1), 
quod  de  tuo  corpore  fluit !  quia  apud  sinum  tuum 
misericordia,  et  copiosa  apud  eum  redemptio. 
Muscae  moriturae,  miseriae  sunt ;  muscae  moriturae, 
blaspliemiae  sunt;  muscae  moriturae,  insultationes 
sunt,  quas  tibi  reddit  generatio  prava  et  exaspe- 
rans. 

9.  Tu  autem  quid  ?  In  ipsa  elevatione  manuum 
tuarum,  cum  jam  sacrificium  matutinum  in  holo- 
caustum  vespcriinum  transiret;  in  ipsa,  inquam, 
virtute  incensi,  quod  coelos  ascendebat^  terram 
operiebat,  inferos  respergebat,  exaudiendus  pro 
reverentia  tua  clamas :  Pater^  ignosce  t7/w,  quia  m 
nesciunt  quid  faciunt.  0  quam  multus  es  ad  igno- 
scendum !  0  quam  roagna  multitudo  dulcedinis  tuae, 
Domine  I  0  quam  longe  sunt  cogitaliones  tuae  a  cogi- 
tationibus  nostris !  0  quam  firmata  est  etiam  super 
impios  misericordia  tua!  Mira  999  resl  IUe  cla- 
mat:  Ignosce;  Judaei:  Crucifige  {Joan,  xix,  15). 
Molliti  sunt  sermones  ejus  super  oleum,  et  isti  sunt 
jacula.  0  charitas  patiens,  sed  et  compatiens  I  Cha- 
rilas  patiens  est,  sufficit;  charitas  benigna  est  (/  Cor. 
XIII,  4),  cumulus  est.  Noli  vinci  a  malo,  charitas 
abundans;  sed  vinccin  bono  malum  [Rom,  xii,  21), 
superabundans  est.  Non  enim  sola  patientia,  sed  et 
benignitas  Dei  ad  poenitentiam  Judaeos  adduxit; 
quia  henigna  charitas  etiam  quos  tolerat  amat,  et 


amat  tam  ardenter.  Patiens  charitas  diB«) 
exspectat,  suslinet  delinquentem  :  sed  b 
trahit,  adducit,  converti  facit  ab  errore  Tia 
denique  cooperit  multitudinem  peccatorum.  0 
lapides  estis,  sed  lapidem  percutitis  molliore 
quo  resonat  tinnitus  pietatis,  et  ebuUit  oleam 
tatisl  Quomodo  potabis,  Domine,  desiderai 
torrente  voluptatis  tuae,  qui  sic  perfundis  < 
gentes  te  oleo  misericordiae  tuae  ? 

10.  Patet  igitur  quia  haec  passio  potentiasi 
ad  exhaurienda  omnium  genera  peccatoron 
quis  scit  si  data  est  mihi  ?  Mihi  dala  est,  quii 
dari  non  potuit.  Nunquid  angelo?  Sed  illenon 
Nunquid  diabolo?  Sed  ille  non  resurgit.  D 
non  in  similitudinem  angelorum,  absit  autein 
similitudinem  daemonum !  sed  in  similitudinm 
num  factus,  et  habitu  inventu^  ut  homo,  exlm 
semetipsumy  formam  servi  accipiens  {Philipp 
Filius  erat,  et  factus  est  tanquam  servus.  Non 
formam  servi  accepit,  ut  subessct ;  sed  etiai 
servi,  ut  vapularet;  et  servi  peccati,  ut  poem 
veret,  cum  culpam  non  haberet.  In  similittu 
inquit,  hominum,  non  hominis;  quia  primoc 
nec  in  came  peccati,  nec  in  similitudiae 
peccati  creatus  est.  Christus  enim  in  ani 
hominum  miseria  pressius  et  profundius  se  ii 
sit,  ne  subtilis  ille  diaboli  oculus  magnu] 
pietatis  deprehenderet  sacramentum.  Ideo  1 
et  omni  habitu  inventus  est  ut  homo;  nec 
quantum  ad  naturae  debitum,  signum  aliqoD 
gularitatis  apparuit.  Quia  enim  ita  inventus  es 
crucifixus.  Paucis  autem  revelavit  se  ipsc 
esscnt  qui  crederent ;  reliquis  autem  absco 
est :  Quia  si  cognovissent,  nunquam  Dominu 
rix  crmifixissent  (/  Cor»  11,  8).  Ad  hoc  eti 
singulari  peccato  ignorantiam  copulavit,  u 
aliqua  justitiae  umbra  ignorantibus  posset  igni 

11.  Duo  autem  nobis  in  haereditatem  reli 
ille  vetustus  Adam  qui  fugit  a  facie  Dei,  la 
videlicet,  et  dolorem :  laborem  in  actione,  <b 
in  passione.  Non  hoc  ipse  audierat  in  pa: 
quem  acceperat  ut  operaretur,  et  custodiret 
operaretur  delectabiUter,  custodiret  fidelit 
sibi,  et  posteris  suis.  Ghristus  Dominus  laboi 
dolorem  consideravit,  ut  traderet  eos  in 
suas ;  imo  se  magis  in  manus  eorum,  infixus  i 
profdndi,  et  intravenmt  aquae  istae  usque  ad  a 
ejus.  Yide,  ad  Patrem  inquit,  humilitatem  me 
laborem  meum  (PsaL  xxrv,  18);  quia  paup 
sum^  et  in  laboribus  ajwjentute  mea  (PsaL  u 
16).  Laboravit  sustinens,  manus  ejus  in  lal 
servierunt.  De  dolore  vide  quid  dixerit :  0  v< 
nes  qui  transitis  per  viam,  attendite  et  videt 
dolor  sicut  dolor  meus  (Thren.  i,  12).  Vei 
guores  nostros  ipse  tulit,  et  infirmitates  et  c 
nostros  ipse  portavit  (hau  lui,  4),  vir  do 
pauper  et  dolens,  tentatus  per  omnia  absque  p< 
Et  in  vita  passivam  habuit  actionem,  et  in 
passionem  activam  sastinoit,  dum  salatem  0[ 


?w 


INFERIAIV  IIEBDOMAD.E  SANCTiE  SERMO. 


270 


lur  in  medio  lerrae.  Proinde  memor  ero»  quandiu  a  caraem  purissimam  el  animam  sanctissimam  unie- 

Mi  .1..  j..     j.        rat  sibi,  libere  moderabalur  actiones  corporis  sui; 

lum  quia  sapientia  et  justilia  erat,  tum  quia  nul-  ■ 
lam  habebat  prorsus  legem  in  membris  suis  re- 
pugnantem  legi  mentis  suae,  Meum  verbum  nec 
sapientia,  nec  justiiia  est,  sed  tamen  ulriusqae 
capax,  et  possunt  ei  baec  abesse  et  adesse;  abesse 
autem  facilius.  Familiare  enim  magis  jam  nobis 
est  carnis  nostrae  servire  viliis,  quam  actiones  et 
passiones  ejus  ordinare :  pro  eo  quod  omnis  aetas 
ab  adolescentia  prona  est  in  malum,  inter  flagella 
quoquc  et  giadios,  etiam  sub  discrimine  mortis,  ad 
suas  ambiens  voluptates. 

14.  Felix,  cujuscogitatio(hocestverbumnostito) 
omnes  acliones  suas  ad  justiliam  dirigit,  ut  et  in- 


fuero,  laborum  illorum  quos  pertulit  in  praedicando, 
£&tigationum  in  discurrendo,  tentationum  in  jeju- 
nando,  vigiliarum  in  orando,  lacrymarum  in  com- 
patiendo.  Recordabor  etiam  dolorum  ejus,  convi- 
ciorom,  sputorum,  colaphorum,  sabsannationum, 
exprobrationom,  davorum,  horumque  similium, 
quae  per  eum  et  super  eum  abundantius  transie- 
runt  (38).  Facit  ergo  mihi  fortitudo,  facit  simili- 
tudo,  sed  si  accesserit  etiam  imitatio,  ut  sequar 
vestigia  ejus.  Alioquin  etiam  exquiretur  8SO  a  me 
^wgnift  justus»  qui  effusus  est  super  terram,  nec 
immunis  ero  ab  illo  tam  singulari  scelere  Judseorum : 
quod  Tidelicet  tantae  charitati  ingratus  fuerim»  quod 
spiritoi  gratiae  contumeliam  fecerim,  quod  sangui 


aem  testamenti  pollutum  duxerim,  quod  conculca-  B  tentio  sana  sit,  et  operatio  recta.  Felix,  qui  passio- 


verim  Filium  Dei. 

18.  Sunt  plerique  qui  laborem  et  dolorem  pa- 
timitar;  sed  necessitatis  in  causa  est,  non  voluntas : 
et  hi  non  sunt  conformes  imagini  Filii  Dei.  Sunt 
qoi  ex  voiuntate  sustinent ;  sed  non  est  eis  sors 
neque  pars  in  sermone  isto.  Yigilat  tola  nocte 
luxariosas,  non  solum  patienter,  sed  et  libenter, 
al  suam  expleat  voluptatem ;  vigilat  raptor  vesiitus 
ferro,  m  diripiat  praedam;  vigilat  fur,  ut  domum 
perfodiat  alienam.  Sed  hi  omnes  et  horum  similes 
longe  snnt  a  labore  et  dolore  quem  considerat 
Dominas,  Homines  autem  bonse  voluntatis,  qui 
Gbristania  voluntate  divitias  paupertate  commuta* 
vemnt,  vel  etiam  non  habitas  tanquam  habitas 
eontempserunt,  relinquentes  omnia  propter  ipsum, 
sicat  et  ipse  reliquit  omnia  propter  ipsos,  sequun- 
tur  eum  quocunque  ierit.  Hujusmodi  autem  imitatio 
validissimum  argumentum  mihi  est  quod  passio 
Salvatons  et  similitudo  humanitatis  in  meam 
transeunt  utilitatem.  Hic  enim  sapor,  hic  fructus 
est  et  laboris  et  doloris. 

13.  Yide  ergo  quam  magnificaverit  facere  tecum 
iUa  majestas.  De  omnibus  quae  in  coelo  et  sob  ccelo 
sunt,  dixit,  et  facta  sunt  (P^aL  cxlviii,  5).  Et  quid 
faciiius  dictu?  Sed  nunquid  solo  verbo  factum  est, 
cum  te  quem  fecerat  refecit?  Triginta  et  tribus 
annis  super  terram  visus,  et  cum  hominibus  con« 
versatos,  etiam  habuit  in  factis  calumniatores,  in 


nes  corporis  sui  propler  justitiam  ordinat,  ut  quid- 
quid  patitur,  propter  Dei  Filium  patiatur:  quatenus 
et  a  corde  toUatur  murmuratio,  et  in  ore  versetnr 
gratiarum  actio,  etvox  laudis.  Qui  sic  extulit  se» 
iste  toUit  grabatum  suum,  et  vadit  in  domum  suam. 
Grabatum  nostrum  corpus  est,  in  quo  prius  languidi 
jacebamus  servientes  desideriis  et  concupiscentiia 
nostris.   Nunc  vero   portamus  illud,   ciun  spiritm 
obedire  cogimur :  et  mortuum  nostrum  portamiu^ 
quia  corpus  mortuum  est  propter  peccatunu  Ambo* 
lamus    tamen,  non  currimus;   quia   corpus  quod 
corrumpitur  aggravat  animam,  et  deprimit  terreoa 
inhabitatio  sensum  multa  cogitantem  (Sap,  ix,  15). 
Ambulamus  etiam  in   domum  nostram.   In   quam 
domum  ?  In  matrem  omnium,  quia  S90  sepulcra 
eorum  domus  illorum  in  setemum   (Psal.  xlviu» 
12).  Vel  potius  in  domum  nostram,  quam  habenms 
ex  Deo  non  manufactam,  aeternam  in  coelis  (//  Cor, 
V,  1).  Qui  6ub  hoc  onere  ambulamus,  posito  eo, 
quid  putatis  quomodo  curremus?  quomodo  vola- 
bimus?  Plane  super  pennas  ventorum.  Amplexatus 
est  nos  Dominus  Jesus  per  laborem  et  dolorem 
nostrum:  amplectamur  enm  nos  quoque  vicariis 
quibusdam    amplexibus    propter   justitiam    et   ad 
justitiam  suam,   actiones  ad  justitiam   dirigendo, 
passiones   propter  justitiam  sustinendo.   Dicamas 
quoque  cum  sponsa:   Tenui  eum,  nec  dimittafn 
(Cant-  III,  4).  Dicamus  etiam  cum  patriarcha:  Non 


dictis  insultatores,  non  habens  ubi    caput  sjxjmndimittamte,nisibenedixerismihi(Gen,ww^%e) 


redinaret.  Quare  hoc  ?  Quia  Yerbum  a  sua  sabtili- 
tate  deseenderat,  etgrossiusacceperatindumentum. 
Nam  caro  flictam  fuerat,  et  ideo  grossiori  et  mo- 
rosiori  opere  utebatur.  Sicut  autem  cogitatio  vestit 
sibi  vocem  corpoream  absque  sui  diminutione  vel 
ante  vocem  vel  post  vocem,  sic  Filius  Dei  as- 
sumpsit  carnem,  non  commistionem  passus,  neque 
diminationem,  nec  ante  camem  nec  post  carnem. 
Apud  Patrem  invisibilis:  sed  hic  manus  nostrse 
tractaverunt  de  Yerbo  vitae;  et  quod  erat  ab  initio, 
vidimus  oculis   nostris.  Hoc  autem  Yerbum  quia 


Quid  enim  jam  superest,  nisi  benedictio?  Quid  pos 
amplexum,  nisi  osculum  restat?  Si  sic  adhvrereir 
Deo>  quomodo  non  jam  exclamare  liberet :  Oseu-- 
letur  me  osculo  oris  sui?  (Cant.  i,  1.)  Giba  wm 
interim,  Domine,  lacrymarum  pane,  et  potom  da 
nobis  in  lacrymis  in  mensura :  donec  perducaa 
nos  ad  mensuram  bonam^  et  confertam^  et  coagi- 
tatam,  quam  dabis  in  sinus  nostros,  qui  es  in  sinn 
Patris  super  omnia  benedictus  Deus  in  ssecula. 
Amen. 


(38)Totidem  verba  repetit.Bernardussermone22      Isdem  pro  suis  usus  est  Nicolaus    Clar»-Vallenais 
De  diversis,  nam.  5,8ermone  43  in  Gaatica,num.  3.      in  epistola  6. 


271  S.  BERNARDI  ABBATIS  GLARJB-VALLBNSIS  «72 

IN  COBNA  DOMINI 

SERMO 

De  baptismo,  tacramento  altam^  et  ablutione  pedum. 

i.  Hi  soiit  dies  quos  obserrare  debemus,  dies  ^  891  exemplo,  varife  sant  investiturae  secundum 
pleni  pietate  et  gratia,  quibus  etiam  sceleratorom      ea  de  quibus  invcstimur :  verbi  gratia,  investitar 


nommam  mentes  ad  poenitentiam  provocantur. 
Tanta  siquidem  est  vis  sacramentorum  eorum  quae 
diebus  istis  recoluntur,  ut  possint  ipsa  quoque 
lapidea  scindere  corda,  et  pectus  omne,  licet  fer- 
reum,  emollire  sufficiant.  Denique  videmus  usque 
hodie  ad  passionem  Ghristi  non  modo  coelestia 
compati,  sed  terram  moveri,  et  petras  scindi,  et  in 
confessione  peccatonim  aperiri  monumenta.  At 
vero  quoniam  sic  est  in  spirituahbus  cibis,  sicut 
et  in  corporalibus,  ut  in  quibusdam  statim  prsesto 
sit  sapor,  in  aUquibus  oporteat  laborare:  quse 
manifesta  sunt,  noslro  non  indigent  ministerio; 
qose  vero  clausa  sunt,  diligentem   volunt  habere 


canonicus  per  librum,  abbas  per  baculum,  episco- 
pus  per  baculnm  et  annulum  simul :  sicut,  inquam, 
in  hujusmodi  rebus  est,  sic  et  divisiones  gratiamm 
diversis  snnt  traditae  sacramentis.  Quse  est  ergo 
gratia,  unde  per  baptismum  investimur?  Utique 
purgatio  delictomm.  Quis  enim  potest  facere  mon- 
dum  de  immundo  cooceptum  semine,  nisi  qui  solns 
est  mundos,  el  in  quem  peccatum  non  cadit,  Deus? 
Hujus  quidem  gratiae  sacramentum  prius  erat  cir- 
cumcisio,  ut  originalis  rubiginem  culpse,  quse  ma- 
naverat  a  parentibus  primis,  culteUns  eraderet: 
sed  veniente  Domino,  qui  agnus  est  totus  soavis  et 
mitis,  cujus  jugum  suave  est  et  onus  leve,  optime 


eonsiderationem    [alias    consideratiorem].    Neque  B  ^^  mutatum  est,  ut  inveteratam  rubiginem  cum 


enim  tradit  mater  parvulo  nucem  integram,  sed^ 
firangit  eam,  et  nudeum  porrigit.  Sic  et  ego  vobis, 
fratres  charissimi,  si  possem,  sacramenta  quse 
dausa  sunt,  aperire  debueram;  sed,  quia  minus 
possum,  rogemus  ut  vobis  pariter  ct  mihi  mater 
sapicntia  frangat  nuces  istas,  naces,  inquam,  quas 
protulit  sacerdotalis  virga,  virga  virtutis,  quam 
emisit  Dominus  ex  Sion.  Multa  quidem  sunt  sa- 
cramenta,  et  scrutandis  omnibus  hora  non  suf- 
fidt.  Fortassis  etiam  aliqui  vestmm  imbecUles 
sont  ad  tanta  simul  capienda.  De  tribus  itaque 
sacramentis  (39),  quse  satis  congma  sunt  huic 
tempori,  dicendum  erit  quod  Dominus  ipse  dona- 

veril. 

2.  Sacramentum  didlur  sacram  signum,  sive  ' 
sacram  secretum.  Multa  siquidem  fiunt  propter  se 
tantum ;  aUa  vero  propter  aUa  designanda,  et  ipsa 
dicuntur  signa,  et  sunt.  Ut  enim  de  usuaUbus  su- 
mamus  exemplum,  datur  annulus  absoiute  propter 
annulum,  et  uuUa  est  significatio:  datur  ad  inve- 
stiendum  de  hsereditate  aUqua,  et  signum  est,  ita 
nt  jam  dicere  possit  qui  accipit:  Annulus  non  valet 
quidquam,  sed  haereditas  est  quam  querebam.  In 
hunc  itaque  modum  appropinquans  passioni  Domi- 
nus,  de  gratia  sua  investire  curavit  suos,  ut  invisi- 
bilis  gratia  signo  aUquo  visibUi  praeslaretur.  Ad 
hoc  instituta  sunt  omnia  sacramenta,  ad  hoc 
Eucharistiae  partidpatio,  ad  hoc  pedum  ablutio,  ad 


anctione  sancti  Spiritus  aqua  dilueret,  et  acerbitas 
Ula  cessaret. 

3.  Sed  forte  quserat  aUquis,  ct  dicat:  Si  deletum 
est  in  baptismo  quod  contraximus  a  parentibns,  cur 
adhuc  manet  cupiditatis  fomes,  et  velut  incentivam 
quoddam  peccati?  Neque  enim  dubium  qoin  a 
primis  parentibus  in  nos  traducta  sit  lex  ista  pec- 
cati.  Omnes  siquidem  peecatrice  voluntate  genera- 
mur,  ct  inde  voluntas  nostra  corrapta  est  tanquam 
ulceribus  plena  (40)  :  unde  Ucet  inviti,  pniritns 
qaosdam  concupiscentiaram,  et  tanquam  bestiales 
motus  sentimus.  Dixi  vobis  saepius,  nec  mente 
excidere  debet,  quoniam  in  casu  primi  hominis 
ceddimus  omnes.  Gecidimus  autem  super  acervum 
lapidum,  et  in  luto:  unde  non  solum  inquinati,  sed 
etiam  vulnerati  et  graviter  quassati  sumus.  lAvari 
quidem  dto  possumus;  ad  sanandum  vero  opus 
est  curatione  multa.  Lavamur  igitur  in  baptismo, 
quia  deletur  chirographum  damnationis  nostrae: 
et  haec  gratia  nobis  confertur,  ut  jam  nihU  nobis 
concupiscentia  noceat,  si  tamen  a  conscnsa  absti- 
neamus :  atque  ita  tanqnam  sanies  inveterati  ulceris 
removetur,  dum  tolUtur  damnatio,  et  responsum 
mortis,  quod  prius  indc  manabat.  Sed  quis  poterit 
tam  efferoi  motus  frangere?  quis  praritam  ulceris 
hujus  ferre  queat?  Gonfidite,  quia  et  in  hoc  gratit 
subvenit,  et  ut  securi  sitis,  sacramentum  [alias, 
sacramenU]  Dominid  corporis  et  sanguinis  pretiosi 


boc  denique  ipse  baptismus,  initium  sacramentoram  n  investituram  habetis.  Duo  enim  iUud  sacramentnm 
omnium,  in  quo  complantamur  simiUludini  mortis  "        -     *  >  ^*    -   - 

ejus:  unde  et  trioa  mersio  tridui,  quod  nunc  ccle- 
brandum  est,  formam  gerit.  Sicut  enim  in  cxterio- 
ribus  diversa  sunt  signa,  et,  ut  coepto  immoremur 

(39)  Sacramenti  nomen  hic  generaUus  sumitur, 

Srout  non  tantum  vera  legis  novae  sacramenta,  c|ua- 
a  sunt  baptismus  et  sacramentum  altaris,  sed  etiam 
sacramentalia  comprehendit,  quaUs  est  ablutio  pe- 
dnm,  quam  etiam  Eraaldus    Bonae  Vallis  abbas  in 
sermone  de  ablutione  pedum,  qui  unus  est  Ubri  De 
cardlaalibas  Chrisii  operibus^  sacramentum  itidem 


operatur  in  nobis:  ut  videUcet  et  sensum  minoat 
in  mininis,  et  in  gravioribus  peccatis  tollat  omnino 
consensum.  Si  quis  vestram  non  tam  saepe  modo, 
non  tam  acerbos  sentit  iracundiae  motus,  invidiap, 

appellat.  AUas  sane  Hugo  a  Sancto-Victore,  iUios 
temporis  auctor,  solemnem  sacramentorum  nnme- 
ram  habet. 

(40)  In  quibusdam  scriptis  deest  hoc  membram,  et 
inde,..  ulceribus  plena :  qaae  tamen  verba  reete  eom 
seqnentibus  cohaerent,  ubi  de  sanie  inveterati  ul^ 
ams  agitnr. 


m 


IN  DIE  SANGTO  PASCILE  SERMO. 


274 


loxnrise,  aat  caeteroram    hujasmodi,  gratias  agat  i 
corpori  etsanguiai  Domiiii,^qaomam   virtus  sacra- 
menti  operatur  in  eo;   et  gaudeat  quod  pessimum 
ulcus  aocedat  ad  sanitatem. 

4.  Sed  lamen  quid  agimuSf  quod  in  hoc  corpore 
peccati,  et  in  hoc  tempore  malo  non  possumus  esse 
8inepeccato?Nunquid  desperabimus?Absitl  Si  dixe^ 
rimus,  ait  beatus  Joannes,  quia  peccatum  non  hor 
hemus,  nos  ipsas  seducimus,  et  veritas  in  nobis  non 
est,  Siautem  confiteamurpeccata  nostra^/idelis  Deus 
est,  qui  remittat  peccata,  et  emundet  nos  ab  omni 
imquitate  (/  Joan.  i,  8,  9).  Nam  ut  de  remissione 
qaotidiaoorum  minime  dubitemus,  babemus  ejus 
sacramentum,  pedum  ablutionem.  Quaeris  forte 
onde  sdam  quod  sacramentum  sit  hujus  remissio- 
nis;  maxime  cum  ipse  Dominus  promiserit  Petro  B 
dicens :  Quod  ego  facio,  tu  nescis  modo,  scies  autem 
postea;  nihii  autem  de  sacramento  locutus  est;  sed 
tantam :  Exemplumy  inquit,  dedi  vobiSy  ut  et  vos 
ita  faciatis,  Yerum  multa  habebat  illis  dicere,  sed 
taoc  portare  non  poterant.  Ideoque  nec  ex  toto 
Yolait  eos  anxios  et  suspectos  relinquere,  nec  dicere 
qaod  tanc  non  caperent.  Vis  autem  nosse  quia  pro 
'sacramento  illud  est,  nonpro  soio  exemplo  factum? 
liiud  attende  quod  Petro  dictum  est :  Si  non  lavero 
te,  non  habebis  partem  mecum.  Aliquid  igitur  latet 
quod  necessarium  est  ad  salutem,  quando  sine  eo 
nec  ipse  Petrus  partem  haberet  in  regno  Ghristi 
et  Dei.  Vide  enim  si  non  expaverit  Petros  ad  tantae 
eomminationis  terrificum  999  verbum,  si  non 
agaoverit  salutare  esse  mysterium,  cum  respondit :  v 
Domine^  non  tantum  pedes  meos,  sed  et  manus,  et 
caput.  Et  unde  scimus  quia  ad  diluenda  peccata, 
qoae  noo  sant  ad  mortem,  et  a  quibus  plane  cavere 
noa  possamas  ante  mortem,ablutio  ista  pertineat  ? 
£x  eo  plane,  quod  ofTerenti  manus  et  caput  pariter 
ad  abluendum  responsum  est :  Qui  lotus  est,  non 
indiget  nisi  ut  pedes  lavet  (Joan,  xiii,  7-10,  15). 


Lotus  enim  est,  qai  gratia  peccata  non  habet,  cujas 
caput,  id  est  intentio  et  manus,  id  est  operatio 
et  conversatio,  munda  est;  sed  pedes,  qoi  sunt 
animse  affectiones,  dum  in  hoc  palvere  gradi- 
mur,  ex  toto  mundi  esse  non  possunl,  quin  ali- 
quando  vanitati ,  aliquando  voluptati,  aut  curio- 
sitati  plus  quam  oporteret,  cedat  animus  vel  ad 
horam  :  In  multis  enim  offendimus  omnes  [Jac. 

ni.  2). 

5.  Verumtamen  haec  nemo  contemnat  aut  parvi- 
pendat.  Impossibile  est  enim  cum  eis  salvari, 
impossibile  est  ea  dilui,  nisi  per  Ghristum  Jcsum, 
et  a  Ghristo.  Nemo,  inquam,  pemiciosa  securitate 
dormitet,  declinans  in  verba  malitiae  ad  exeusandas 
excusationes  in  peccatis,  quoniam,  ut  audivit  Pe- 
trus  ab  ipso,  nisi  laverit  ea  Ghristus,  non  habebi- 
mus  partem  cum  eo.  Nec  ideo  tamen  pro  eis  necesse 
est  nimis  esse  sollicitos ;  ignoscet  facile,  imo  et 
libenter,  si  modo  nos  agnoscamus.  In  hujusmodi 
namque,  quasi  inevitabilibus,  et  negligentia  cul- 
pabilis  est,  et  timor  immoderatus.  Hinc  est  quod, 
in  oratione  quam  ipse  inslituit,  quotidie  pro  pec- 
catis  illis  voluit  nos  orare  (Luc.  xi,  4).  Sicut  enim 
de  concupiscentia  diximus  quod,  licet  damnationem 
abstulerit,  quia  juxta  Apostolum  :  Nulla  damnaiio 
est  his  qui  sunt  in  Christo  Jesu  (Rom.  vin,  1); 
tamen  ad  humiliandos  nos  ipsam  adhuc  palilur 
vivere  in  nobis,  et  graviter  afTligere  nos,  ut  sen- 
tiamus  quid  nobis  gratia  praestet,  et  semper  ad 
ilUus  auxilium  recurramus :  sic  et  de  minoribus 
istis  peccatis  pia  dispensatione  nobiscum  agitur, 
ut  non  penitus  auferantur;  sed  in  illis  nos  eru- 
diat  Deus,  ut  cum  minima  cavere  non  possumus, 
certi  simus  quod  non  noslris  viribus  majora 
superemus ;  semperque  timoraii  el  omnino  solli- 
citi  simus  quomodo  ejus  gratiam  non  amittamus, 
quam  nobis  tam  multipliciter  necessariam  esse 
sentimus. 


IN  DIE  SANGTO  PASGILS. 

SERMO 

De  septem  signaculis  quce  solvit  Agnus, 


1.  Vicit  leo  de  tribuJuda  (Apoc.  v,  5).  Vicit  plane  q  xv,  32).  0  venenata  lingua,  verbum  maliliae,  sermo 


maliiiam  sapientia,  attingens  a  fine  usque  ad  fmem 
fortiter,  et  suaviter  universa  disponcns :  sed  pro 
me  fortiter,  suavitcr  mihi.  Vicit  Judaeorum  bla- 
sphemias  in  patibulo,  fortem  armatum  alligavit 
in  atrio,  et  de  ipso  mortis  imperio  triumphavit. 
Ubi  enim  sunt  opprobria  tua,  Judaee?  ubi  sunt, 
Zabale,  vasa  captivatis?  ubi  est,  mors,  victoria 
tna?  Coniusas  est  calumniator,  raptor  spoliatus 
est.  Novam  genus  potentiae!  hactenas  victoriosa 
mors  obstapescit.  Quid  tu,  Judaee,  qui  pridie  ante 
cnicem  agitabas  caput  sacrilegum?  quid  verum 
houiinifl  caput  Ghnstam  exagitabas  opprobriis  (41)? 
Christus^  inqoit,  rex  Israei  descendat  de  cruce  (Marc. 


nequam !  Non  est  hoc,  Gaipha,  quod  paulo  ante 
dicebas  :  Expedit  ut  unus  moriatur  homo  pro  po- 
pulo,  et  non  tota  gens  pereat  (Joan.  xi,  50).  At  illad, 
quia  mendacium  aon  erat,  non  loquebaris  de  pro- 
prio,  non  a  temelipso  dicebas :  Si  rex  Israel  est, 
descendat  de  cruce  (Ma$th.  xxvii,  42),  hoc  plane 
tuum  est ;  magis  autem  ejus  qai  mendax  est  ab 
initio.  Quid  enim  consequentiae  vidctur  habere 
ut  descendat,  si  rex  est ;  et  non  magis  ascendat? 
Sic  non  meministi  serpens  antique,  quam  confusus, 
abscesseris  olim,  cum  dicere  prsesumpsisses :  Mitte 
te  deorsum;  et :  Hofc  omnia  tibi  dabo^  si  procidens 
adoraveris  me?  (Matth.  iv,6,  9),   Sic  tibi,  Jud«e, 


(41)  Alias,  Quid  saerum  hominis  Chri*ti  eaput  exagitabas  opprobriis. 


575 


S.  BF.RNABDI  ABBATIS  CLAR.fl-VALLBNSIS 


ns 


excidit  qnod  audisU  quia  Dominus  regnavU  a  Itgno, 
893  ut  regem  abneges,  quia  manet  iu  ligno  *t  Sed 
forsitan  nec  audisti  [alias  legisti]  quia  noo  Judseis, 
sed  nationibus  ha^c  annuntiatio  debebalur.  Dicite, 
inquit,  in  nationii?uSf  guia  Dominus  regnavit  a 
ligno  (42).  (PsaL  xcv,  10.) 

2.  Merito  proinde  'titulum  regni  praeses  gentilis 
inscripsit  ligno,  nec  poluit  Judseus,  ut  voluit,  cor- 
rumpere  tituli  inscriptionem,  nedum  impedire  Do- 
minicam  passionem,  et  nostram  redemptioncm. 
Descendatf  inquiunt,  $i  rex  Israel  esU  Imo  vero  quia 
rex  Israel  est,  titulum  regni  non  deserat,  virgam 
imperii  non  deponat,  cujus  nimirum  imperium  super 
humerum  ejus,  sicut  praecinit  Isaias  {Isa,  ix,  6). 
iVo/t,  inqniunt  Judaei  ad  Pilatum,  noli  seribere : 
Rex  Judasorum;  sed^  Quia  ipse  dixit,  Rex  sum  Ju- 
dceorum'.  et  Pilatus :  Quod  scripsi^  scripsi  (/oan.xix, 
19-22).  Si  Pilatus  quod  scripsit,  scripsit,  Ghristus 
non  perficiet  quod  incoepit?  Ipse  enim  coepit,  et 
salvabit  nos.  Sed  dicunt :  Alios  salvos  fecit  se- 
ipsum  non  potest  salvum  facere  (Matth,  xxvii,  42). 
Imo  vero  si  descenderit,  neminem  salvum  faciet. 
Cum  enim  salvus  esse  non  possit,  nisi  qui  persevo- 
raverit  usque  in  fmcm,  quanto  minus  polerit  esse 
Salvator?  Alios  ergo  saivos  facit  [alias  fecit] : 
nam  salvatione,  cum  sit  salus,  ipse  non  indiget. 
Operatur  salutem  nostram,  nec  caudam  deesse 
patitur  sacrificio  vespertino  hostiae  salutaris.  Novit, 
inique,  quid  oogites.  Non  dabit  tibi  occasionem 
^nbripiendae  nobis  perseverantise,  quse  sola  co- 
ronatur.  Non  faciet^  obmutescerc  praedicalorum 
linguas,  consolantium  pusillanimes,  et  dicenlium 
singulis :  Tu  locum  tuum  ne  deseras ;  quod  sinc 
dubio  sequeretur,  si  respondere  possent  quia  Chri- 
stus  suum  deseruit.  Proni  enim  sunt  sensus  ho- 
minis  et  cogitationes  in  malum.  Sine  causa,  ma- 
h'gne,  parasti  sagittas  tuas  in  pharetra  ;  et  di- 
scipulorum  suspiria  cunmlas  opprobriis  Juda^o- 
rum.  Illi  quippc  dcsperant,  isti  iniproperant  : 
sed  Christo  ncutra  tela  nocebunt.  Aliud  tempus 
elegit  confortandis  discipulis,  et  aliud  adversariis 
confutandis. 

3.  Interim  patientiam  magis  cxhibet,  humilitatem 
commendat,  obedientiam  implet,  perficit  charita- 
tem.  His  nempe  virtutum  gemmis  quatuor  cornua 
crucis  omantur :  et  est  supereminentior  charitas,  a 
dextris  obedientia,  palientia  a  sinistris,  radix  vir- 
tutum  humilitas  in  profundo.  His  ditavit  tropseum 
crucis  consummatio  Dominicse  passionis,  cum  ad 
Judffiorum  blasphemias  humilis,  ad  vulnera  patiens, 
intus  linguis,  clavis  exterius  pungeretur.  Nam  et 
charitas  in  eo  perfecta  est,  quod  pro  amicis  ani- 
mam  posuit ;  et  obedientia  consummata,  cum  inch- 
nato  capite  tradidit  spiritum,  factus  obediens  usque 
ad  mortem.  His  spo4iare  dotibus,  hae  privare  gloria 
Chrisli  satagebant  Ecclesiam,  qui  dieebant :  Si  rex 
Israel  est^  descendat  de  cruce*  Nimirum  ut  non  sit 

(42)  Sic  etiam  nunc  legilur  in   versione  Romana 
VideS.  Juslini  Dialogum  cumTryphone. 


•  jam  obedientise  forma,  non  incenlivam  amoris,  dod 
paticntiae  vel  humilitatis  exemplum  ;  sed  deleri 
habeanl  ex  Evangelio  verba  illa  suavissima,  et 
dulciora  super  mel  et  favum  :  Majorem  hac  dilectio' 
nem  nefno  hahet,  quam  ut  animam  suam  ponat  quis 
pro  amicis  suis  {Joan,  xv,  13) ;  et  ad  Palrem :  Opus 
consummavi  quoddedisHmihi  ut  faciam  (/oan.  xvii, 
4);itemque  addiscipuios:Z)t5a7e  a  me  quia  mitis 
sum  et  humilis  corde  (Maith.  xi,  29);  et:  Ego  si 
exaltatus  fuero  a  ierra,  omnia  iraham  ad  me  ipsum 
(Joan.  XII,  32).  Hoc  est  enim  quod  dolet  venenati 
serpentis  astutia,  exaltatum  in  deserto  serpentem 
aeneum,  cujus  intuitu  sanentur  vulnera  quse  inflixit 
(Num.  XXI,  8).  Alioquin  quonam  alio  instigante  mi- 
sisse  credimus  uxorem  Pilali  ad  ipsum,  dicentem :  Ni- 

B  hil  tibi  et  justo  illi :  multa  enim  passa  sum  iwdieper 
visumpropter  eum?  (Matth.  xxvn,  19.)Timebal  ergo 
jam  tunc  ;  sed  nnnc  maxime  virtute  jrucis  enervari 
se  sentiens  inimicus,  sera  ducitur  poenitentia  :  et 
quos  instigavit  ad  crucifigendum,  instigat  ad  sua- 
dendum  ut  de  cruce  descendat.  Denique :  Si  rex 
Israel  estj  inquiunt,  descendat  de  cruce,  et  credimus 
ei.  Haec  plane  serpentis  astutia,  haec  adinventio 
nequitia)  spiritualis.  Audierat  impius  Salvatoris 
vocem  dicentis  :  Non  sum  missus  nisi  ad  oves  quoR 
ptiri£runt domus  Israel{Matth,\Vj2^)  :  et  noverat 
quantum  pro  salute  illius  populi  zelum  gerere  99*1 
videretur.  Propterea  malitiose  nimis  hnguas  eru- 
diens  blasphemorum,  suggerebat  ut  dicerent :  De- 

^  scendatyCt  credimus;  quasi  jam  nihil  posset  obstare 

^  quin  descenderet,  qui  eorum  credulitatem  tantopere 
desideraret. 

4.  Sed  quid  machinatur,  aut  cui  parat  insidias 
versipellis  ?  Nempe  ei  in  quo  nihil  proficiet  inimi- 
cus,  et  fiUus  iniquitatis  non  apponet  nocere  ei.  Non 
movetur  vana  pollicitatione,  qui  novit  omnium 
corda,  sicut  nec  exprobratione  blasphema  mitissi- 
mus  omnium  movebatur.  Eo  quippe  tendebat  mali- 
tiosa  suasio,  non  ut  ipsicredcrcnt,  scd  nostra  quoque, 
si  qua  erat,  fides  in  eum  omnimodis  deperirct.  Lc- 
gentes  enim :  Dei  perfecta  sunt  opera  (Deut.w\ii, 
4),  quando  faleremur  Deum,  qui  salutis  opus  rcli- 
quisset  imperfectum  ?  Sed  audiamus  quid  ad  hsec 
Christus  respondeal  per  prophetam :  Quaeris  signa, 

1«  Judsee?  Exspecta  me  in  die  resurrectionis  mece 
{Soph.  III,  8).  Si  vis  credere,  majora  jam  tibi  opera 
demonstravi.  Multiplicavi  signa,  sanitates  perfeciheri 
et  pridie  :  hodie  magis  habeo  consummari.  An  non 
majus  erat,  quod  vidisti  e  corporibus  obsessis  spiri- 
tus  exire  malignos,  et  de  grabatis  suis  exsilire  pa- 
ralyticos,  quam  e  manibus  meis  vel  pedibus  clavos 
resilire  quos  infixisti  ?  Sed  patiendi  tempus  est,  nou 
faciendi ;  et  passionis  horam  sicut  prsevenire  frustra 
conatus  es,  sicnecpoterisimpedire. 

5.  Sed  si  adhuc  generatio  prava  et  adultera  signum 
quoerit,  non  ei  dabitar  nisi  signum  Jonoe  prophetse 
{Matth.  xn,  39) ;  non  signum  descenstonis,  sed  re- 

aeu  Italica,  uti  et  in  nostro  S.  Grermani   Psalterio* 


«77 


IN  DI£  SANGTO  PASCHJ)  SERHO. 


278 


tarrectionis.  Quod  si  Judaeus  non  quserit,  ample- 
ctatur  et  gaudeat  Chrislianus.  Yicit  enim  leo  de  tribu 
Juda.  Suscitatus  est  paterna  voce  leonis  catulus; 
^laoso  prodiit  tumulo,  qui  de  patibulo  non  descen- 
dit.  An  vero  id  majus  sit,  inimici  nostri  sint  judices, 
qui  tam  curiose  munierant  monumentum,  signantes 
lapidem  cum  custodibus.  Hunc  enim  lapidem  ma- 
gnum  valde,  de  quo  mulieres  illae  devotae  invicem 
querebantur.  facta  jam  resurrectione  Dominica 
reuolvit  angelus,  et  resedit,  sic  scriptum  est,  super 
eum  (Matth.  xxviii,  2 ;  Marc.  xvi,  3).  Constatproinde 
clauso  exiisse  tumulo  redivivum  corpus,  quod  clauso 
Yirginis  utero  natum  processit  in  vitam,  el  ad  di- 
scipulos  clausis  introivit  januis  in  conchvim.  Sed 
est  locus  unde  clausis  noluit  procedere  januis,  car- 
cer  utique  gehennalis.  Confregit  siquidem  ferreos 
vectes,  repagula  universa  contrivit,  ut  libere  suos 
ednceret,  quos  redemerat  de  manu  inimici  et  ple- 
nis  egrederentur  portis  agmina  [alias  additur  sancto* 
rum]  dealbatorum,  qui  laverant  stolas  suas,  etcandi- 
das  eas  fecerant  in  sanguine  Agni,  candidas  pror- 
stts  in  sanguine ;  quia  exivit  cum  eo  et  in  eo  etiam 
aqua  dealbans;  et  testimonium  perhibet  ipsc  qui 
vidit.  Aut  certe  candidas  in  sanguine,  sed  id  san- 
guine  Agni  novelli  lacteo,  candido  et  rubicundo, 
sicut  habes  in  Cantico  canticorum  :  Dilectus  meus, 
ait  sponsa,  candidus  et  rubicundusy  electus  ex  milli' 
bus  (Cant,  v,  10).  Inde  est  quod  in  stola  candida 
et  fulgureo  vultu  teslis  quoque  resurrectionis  ap- 
paret. 

6.  Jam  si  coufutandis  Judaeorum  calumniis  sufB- 
cere  videtur  hoc  ipsum,  quod  clauso  egressus  est 
monumento,  cui  insultantes  dicebant :  Si  rex  Israel 
est,  descendat  de  cruce:  curiosius  namque  monu- 
mentum  claudere  et  signare  studuerant,  quam  infi- 
gere  clavos ;  si  igitur  vicit  leo  de  tribu  Juda  in  hoc 
ipso  processu,  et  majus  demonstravit  opus  quam 
peterent ;  ipsum  jam  resurreclionis  miraculum  cui 
poterit  comparari?  Legimus  quidem  nonnullorum 
praecessisse  resurrectiones,  aut  magis  certe  suscita- 
tiones,  sed  istius  praeambulas,  quibus  et  duplici  pri- 
vilegio  noscitur  praBeminere.Nam  cseteri  quidemre- 
surrexerant  [alias  additur  mortui]  iterum  morituri : 
Cbristus  resurgens  ex  mortuis  jam  non  moriiur; 
mors  ilH  ultra  non  domioabitur.  Illi  mortui  denuo 
opus  habent  iterum  resuscitari:  Christus  quod 
naortuus  est  peccato,  mortuus  est  semel ;  quod  autem 
yivit,  vivit  Deo  (Rom,  vi,  9,  10),  vivit  in  aeternitate. 
Merito  proinde  resurgentium  primitiae  Christus ; 
qui  ita  resurrexerit,  995  ut  cadere  non  adjiciat, 
qui  solus  attigit  inunortalitatem. 

7.  Est  aliud,  in  quo  resurrectionis  hujus  innotes- 
cat  glona  singularis.  Quis  enim  in  cseteris  omnibus 
sosdtavit  aliquando  semetipsum?  Ineffabile  istud 
est,  nt  a  morte  se  exdtet  ipse  qui  dormit.  singu- 
lare  est ;  non  est  qui  fadat,  non  est  usque  ad  unum. 
Eliseiis  propheta  mortuum  suscitavit  (IV  Reg.  iv, 
S5),  sed  alterum,  non  semetipsum.  Ecce  enim  quot 
anflis  jaoel  in  monumenio,  quod  a  se  non  potest 


k  speransab  aliosuscitari;  ab  eo  utique  qui  trium- 
phavit  mortis  imperium  in  seipso.  Inde  cst  quod 
cseteros  quidem  didmus  suscitatos,  Christum  resur- 
rexisse,  qui  solus  virtute  propria  victor  prodiit  de 
sepulcro :  siquidem  et  in  hoc  vicit  leo  de  tribu  Juda. 
Qnantum  poterit^  immo  quid  non  posse  videbitur 
vivens,  et  dicens  Palri :  Resurrexiy  et  adhuc  sum 
tecum  (Psal,  cxxxviii,  18);  qui  tam  potens  exslitit 
deputatus  cum  mortuis,  sed  inter  mortuos  liber  ? 

8.  Nec  vero  resurrectionem  distulit  ultra  tertiam 
diem,  ut  propheta  fidelis  inveniatur,  qui  dixit: 
Vivificabit  nospost  duos  dies,  in  die  tertia  suscitabit 
no%  (Osee  vi,  3).  Decet  nimirum  ut  quemadmodum 
caput  praecessit,  sequanlur  membra.  In  patibulo 
sexta  feria  redemit  hominem,  ipsa  die  qua  fecerat 

B  hominem  in  initio:  sequenti  die  sabbatizavit  in 
monumento,  consummato  opere  quod  susceperat; 
tertia  vero,  quse  prima  dierum  est,  primitise  dor- 
mientium  apparuil  mortis  victor,  novus  homo.  Ita 
et  nos,  quicunque  sequimur  caput  nostruro,  tota  die 
hac  qua  plasmati  et  redempti  sumus,  non  cessemus 
agere  poenitentiam,  non  cessemus  tollere  crucem 
nostram,  perseverantes  in  ea,  sicut  ipse  persevera- 
vit,  donec  dicat  Spirilus  ut  requiescamus  a  labori- 
bus  nostris.  Neminem  audiamus,  fratres,  non  car- 
nem  et  sanguinem,  non  spiritum  quemlibet,  descen- 
sum  a  crucc  suadentem.  Persistamus  in  cruce, 
moriamur  in  cruce;  deponamur  aliorum  manibus, 
non  nostra  levitate.  Caput  nostrum  deposuere  viri 
g^  justi ;  nos  vero  dignatione  sua  angeli  sancti  depo- 
^  nant,  ut  consummata  viriliter  die  crucis,  secunda 
quae  post  mortem  est,  quiescamus  suaviter,  dormia- 
mus  felidter  in  sepulcris,  exspectantes  beatam  spem, 
et  advenlum  gloriae  magni  Dei,  qui  resuscitabit 
corpora  nostra  tertia  demum  die,  configurata  corpori 
daritalis  suae.  Fetent  quatriduani,  sicut  de  Lazaro 
scribitur:  Jam  fetet,  Domine ;  quatriduanus  est 
enim  (Joan,  xi,  39). 

9.  Adinventio  filiorum  Adam  quartam  formavit 
diem,  quam  a  Domino  non  accepit.  Propterea  cor- 
rupti  sunt,  et  abominabiles  facti  sunt  tanquam 
jumenta  quae  in  stercore  suo  putruerunt.  Divinae 
siquidem  ordinationis  est  triduum  quod  praediximus, 
in  labore,  in  requie,  in  resurrectione.  Non  placent 

n  haec  filiis  hominum,  sed  suam  volunt  praeferre  diem 
differentes  pcenitentiam,  ut  indulgeant  voluptati. 
Non  est  haec  dies  quam  fecit  Dominus  :  quatriduani 
facti  sunt,  et  jam  fetent.  Nou  novil  hanc,  quod  de 
Maria  natum  est,  Sanctum :  tertia  resurrexit  die. 
ne  videret  corruptionem.  Vicit  itaque  leo  de  tribu 
Juda,  Ocdsus  est  agnus,  sed  leo  vicit.  Leo  rugiet, 
quis  non  timebit?  Leo,  inquam,  fortissimus  bestia- 
rum,  qui  ad  nullius  pavebit  occursum,  sdlicet  Leo 
de  tribu  Juda.  Paveant  qui  abnegaverunt,  qui  dixe- 
runt :  Non  habemus  regem  nisi  Cassarem  (Joan, 
XIX,  15).  Paveant  qui  dixerunt:  Nolumus  hunc 
regnare  super  nos  (Luc.  xix,  14).  Redit  siquidem 
accepto  regno,  et  malos  male  perdet.  Yultis  nosse 
quia  redit  accepto  regno  ?  Data  est  mihi^  inquit 


279 


S.  BERNARDI  ABBATIS  CLARiE-VALLENSIS 


i80 


qmnispotestasinc(Kloetinterra(MaUh,\xynit^^),  k  quae  occurunt  interim,  Matris  desponsatio,  qua  par* 


Sed  et  Patcr  in  psalmo :  Postula  ame,  ait,  et  dabo 
tibigentes  hcereditatem  tuam,  et  possessionem  tuam 
terminos  terrce.Regeseos  in  virga  ferrea^et  tanquam 
vas  figuli  confringes  eos  (PsaL  ii,  8,  9).  Forlis  siqui- 
dem  leo  est,  non  crudelis :  gravis  tamen  indignatio 
ejus ;  et  intoierabilis  ira  columbae.  Sed  pro  suis  leo 
rugiet,  non  in  suos.  Paveant  alieni :  tribus  Juda 
magis  exsultet. 

10.  Gaudeant  qui  induti  sunt  confessione,  quorum 
omnia  ossadicunt :  Domine,  quis  simulis  tibi?  (Psal. 
XXXIV,  10.)  Leo  de  tribu  Juda,  radix  David.  Dicitur 
enim  David  visu  desiderabilis,  vel  manu  fortis ;  et 
idem  ait :  Ante  te  omne  890  desiderium  meum 
(PsaLwxwUf  10);  et:  Fortitudinem  meam  ad  te 


tus  virginis  et  conccptionis  purilas  velabatur,  ita  ut 
hominis  fabri  filius,  fabricator  hominis  putareUir, 
Infirmitas  eliam  coiporis,  qua  nimirum  piorans  ct 
vagiens,  lactens  ct  dormiens,  et  cseteris  subjaceos 
neccssitatibus  carnis,  lalebat  inter  hsec  virtus  divi- 
nitatis.  Sic  et  circumcisionis  signum  suscipieos^ 
peccati  remedium,  aegritudinis  medicinam,  qui  morr 
bum  omnem  loliere  venerat  et  peccaium:  et  item 
in  iEgyptum  fugiens  a  facio  Herodis  reguli,  nec  Dei 
Filius  agnosci  poterat,  nec  Rex  coeli.  Quid  trina  ill.a 
tentatio  inimici  in  deserto,  ia  pinnaculo,  supra 
montem?  Si  filius  Dei,  inquit,  es^  dic  ut  lapides  isti 
panes  fiant;  et  ilem :  Mitte  te  deorsum,  Neutrum 
Gbristus  fecit,  ut  signaretur  liber,  ut  falleretur  as- 


custodiam  (PsaL  Lvm,  10).  Radix  inquit,  Dauid.  B  ^^tus.  Denique  eousque  seductus  est,  ut  haberet 


Non  David  radix  ejus,  sed  ipse  radix  David^  quia 
portat,  et  non  poriatur.  Merito,  David  sanctc,  filium 
tuum  vocas  dominum  tuum,  quia  non  tu  radicem 
portas,  sed  radix  te.  Radix  fortitudinis  luse  et  desi- 
derii,  radix  desiderabilis,  radix  fortis.  Vicit  leo  de 
tribu  Juda^  radix  David^  aperire  librumy  et  solvere 
septem  signacula  ejus,  Apocalypsis  verba  sunt  hsec. 
Discanl  qui  non  legerunt,  recolant  qui  noverunt. 
Vidi,  inquit  Joannes,  in  dextera  sedentis  super  thro- 
num^  librum  signatumsigillisseptem,etnoneratqui 
legeret,  vel  aperiret,  Et  ego^  ait,  flebam  multum^ 
quod  nemo  aperire  librum  dignu^  inveniretur.  Et 
ttfitt*  de  senioribus  dixit  mihi :  Nefleveris;  ecce  vicit 
leo  de  tribu  Juda,  radix  David.  Et  vidi,  et  ecce  in 
medio  ihroni  Agnum  stantem^  tanquam  occisum :  et 
veniens  accepit  librum  de  dexterasedentisin  throno, 
et  aperuit  librumifactaque  est  loititia  magna,  et  gra^ 
tiarum  actio.  Leonem  Joannes  audierat,  et  Agnum 
vidit,  Agnus  occisus  est,  Agnus  accepit  librum,  Agnus 
apcruil,  et  apparuit  Leo.  Denique  dignus  est,  aiunt 
seniores,  i4^ntt5  qui  occisusest,  acciperc  fortitudi- 
nem  (Apoc.  v,  12).  Non  mansuetudinem  amillere, 
sed  accipere  fortitudinem,  ut  et  agnus  maneat,  et  leo 
sit.  Plus  dico,  ut  mihi  videtur,  idem  etiam  liber  est 
qui  nOQ  poterat  aperirL  Quis  enim  dignus  invenire- 
tur  aperire  hunc  Ubrum  ?  Indignum  se  prolitetur  et 
ipse  Baptista  Joannes,  quo  inter  natos  mulierum 
major  nemo  surrexit :  Non  sum^  inquit,  dignus  sol- 
verecorrigiamcalceamentiejus  (Marc.  i,7),  Venerat 
enim  ad  nos  calceata  majestas,  divinitas  incarnata : 
venerat  Dei  Sapientia,  sed  in  libro  clauso  utique  et 
signato.  Quod  ligabat  corrigia  calceamenti,  hoc 
claudebant  signacula  libri. 

11.  Sed  quid  dicimus  super  his  septem  ?  An  forte 
triplex  animae  virtus,  ratio,  memoria,  et  voluntas; 
et  quadrifaria  corporis  compositio,  ex  elementis 
videUcet  quatuor,  in  his  septem  est  intelligenda,  ut 
nihil  de  veritate  humanitatis  defuisse  noverimus 
Salvatori  ?  An  magis  humanitas  ejus  ipse  est  liber, 
et  quaerenda  sunt  signacula  septem?  Septem  enim 
quaedam  arbitror  inveniri,  quibus  maxime  celabatur 
B  carae  prsesenUa  majestatis,  ut  non  posset  aperiri 
liber,  e(  sapicnlia  quie  latebat  agnosci.  Sunt  autem 


jam  pro  constanti  hominem  esse  purum,  et  in  tan-. 
tam  vesaniam  superbia  caeca  prorumperet,  ut  non 
diceret  ultra :  Si  fiHus  Dei  es,  sed :  Hxc  omnia  tibi 
dabot  si  procidens  adoraveris  me  (Matth.  iv,  3-9). 
Sextum  est  signaculum  crucis,  ubi  pepeudit  iuter 
latrones,  et  cum  iniquis  deputatus  esl  Domiuus  ma- 
jestatis.  Clausit  et  sepultura  Ubrum  hunc :  nec  ullum 
signaculum  omnino  sic  astrinxit,  sic  occultavit 
magnum  pietatis  sacramentum.  Sepulto  nimirum 
Domino,  sola  restare  despcratio  videbatur,  adeo  ut 
discipuli  ipsi  dicerunt :  Quia  nos  sperabamus  (Luc* 
XXIV,  21).  Quis  non  illo  fleret  in  tcmpore  clausum 
arctius  librum,  et  non  esse  qui  aperiret? 

12.  Sed  ne  fleveris  ultra,  Joannes  sancle;  etiam 
tu  noU  flere,  Maria.  Procul  sit  luctus,  tristitise  nebula 
dissipetur.  Lsetamini  in  Domino,  et  exsultate,  justi; 
et  gloriamini,  omnes  recti  corde  (PsaL  xxxi,  11). 
Dignus  cst  Agnus  qui  occisus  est,  Leo  qui  resurrexit, 
postremo  liber  ipse  dignus  est  aperire  seipsum. 
Rcsurgens  nimirum  a  807  mortuis,  resurgens 
autem  virtute  propria,  el  post  tres  dies,  sicut  ipsc 
prsedixerat,  tcstimonium  perhibentibus  inimicis  ;  cl 
resurgens  in  tanta  majestatc  et  gloria,  indicat  mani- 
feste  qucecunque  praediximus  signacula,  vel  operi- 
menta  volunlaria,  non  necessaria;  nec  conditionis 
fuisse,  scd  dignationis.  Quid  tu  nuper,  Judaec,  si- 
gnabas  lapidcm  monumenti?  Quia  seductor  ille  dixe- 
rat  adhuc  vivens :  Post  ires  dies  resurgam  (Maith. 
xxvii,  63).  Vere  seductor,  sed  pius,  non  malitiosus, 
Denique  seduxisti  me,  DominCf  et  seductus  sum,  ait 
propheta  vester  in  persona  vestra ;  fortior  me  fuisti, 
et  invaluisti  (Jerem.  xx,  7).  Seduxit  vos,  o  Judaei,  in 
passione  :  nam  in  resurrectione  invaluit  et  praeva- 
luit  vincens  Leo  de  tribu  Juda.  Etenim,  si  cogno- 
vissent,  nunquam  Dominum  gloriae  crucifixissent 
(/  Cor.  II,  8).  Quid  ergo  facturus  es  ?  El  praedixit, 
et  jam  revixit.  DiUgenier  explora  siguaculum  sepul- 
turae,  apertum  est  enim.  Datur  tibi  signum  Jonae 
prophetae,  quia  et  praedixit  ipse.  Egreditur  Jonasde 
venire  ceti :  Christus  de  corde  terrse  tertia  die  pro- 
cedit.  Nisi  quod  manifeste  plus  quam  Jonas  hic 
(Matth.  XII,  39-41),  qui  semeptisum  viriUter  et  ab 
Ipso  ntero  mortis  eduxit.  Propterea  Tiri  NioiTitn 


981 


IN  DIE  SANGTO  PASGH^  SERMO. 


282 


eonsurgent  contra  vos  in  jodicio;  propterea  ipsi  a  in  illo  ?  Si  negligenlias  planximns,  quid  causse  cst  ut 
judices  vestri  erunt,  quia  propfaetse  oblemperave-      recidamus  nuncineasdem?  Inveniemurnnnciterum 

curiosi  ul  ante,  verbosi  ut  ante,  pigri  et  negUgentes 
ut  ante,  vani,  suspiciosi,  detractores,  iracundi,  cae- 
terisque  impliciti  viliis,  quae  tam  anxie  deploravimus 
his  diebus.  Lavi  pedes  meos,  quomodo  iterum  in- 
quinabo  eos?  exui  me  tunicam  meam,  quomodo 
induam  eam?  {Cant.  v,  3.)  Non  est  transmigratio 
haec,  fratres :  non  sic  videbitur  Glirislus,  non  hoc 
iler  quo  ostendat  nobis  Deus  salutare  suum. 
Denique  qui  retro  respicit,  indignus  est  regno  Dei 
{Luc.  IX,  62). 

16.  Sic  amatores  saeculi,  inimici  crucis  Christi» 
cujus  in  vanum  accepto  nomine  dicuntur  Christiani, 
toto  hoc  tempore  quadragesimali  ad  instantes  inhiant 


runt,  vos  nec  Domino  prophetarum. 

13.  Ubi  est  quod  dicebatis  :  Descendat  de  cruce^ 
et  credimus  ei  ?  (Matth.  xxvii,  42.)  Crucis  signacu- 
lum  dirumpere  voluistis^  promittentes  ad  fidem  vos 
introituros.  Ecce  apertum,  non  diruptum  est  :  in- 
troite.  Alioquin  si  non  creditis  resurgenti,  utique 
nec  credidissetis  descendenti.  Si  sic  vos  scandaliza- 
bat  crux  Cbristi ;  verbum  enim  crucis  Judads  quidem 
scandalum  est,  ait  Apostoius  (/  Cor.  i,  23)  *,  excitet 
vos  saltem  novitas  resurrectionis.  Invenimus  nos  in 
cmce  gloriam.  Nobis  qui  salvamur,  Dei  virtus  est, 
et  onmium,  ut  ostendimus,  plenitudo  virtutum.  Sit 
vobis  pars  vei  in  resurrectione.  Sed  forte  et  illa,  imo 


multo  magis  ilia  vos  scandalizat,  et  odor  vitae  nobis  B  dies  Resurrectionis,   heu  1   ut   liberius  indulgeant 


in  vitam,  vobis  et  odor  mortis  in  mortem.  Quid 
ergo  insistimus?  Non  sustinet  audire  symphoniam 
et  chorum  senior  frater,  occisum  nobis  saginatum 
vitulum  indignatur.  Foris  stat,  omnino  non  acquie- 
scit  intrare  {Luc.  xv,  28).  Ingrediamur  nos^  fratres, 
et  epulemur  in  azymis  sinceritatis  et  veritatis ;  et- 
enim  Pascha  nostrum  immolatus  cst  Christus  (/  Cor. 
V,  7).  Amplcctamur  commendatas  nobis  in  crucc 
yirtutes,  humilitatem,  patientiam,  obedientiam,  et 
charitatem. 

44.  In  hac  quoque  tam  praecipua  solemnitate  quid 
commendetur  nobis,  sedula  cogitatione  pensemus. 
Nempe  resurrectio ,  transitus  et  transmigratio . 
Christus  enim^  fratres,  non  recidit  hodie,  sed  re- 
surrexit  :  non  rediit,  sed  transiit ;  transmigravit, 
non  remeavit.  Denique  et  ipsum  quod  celebramus 
Pascha,  transitus,  non  redilus  interpretatur  :  et 
Galildea,  ubi  videndus  nobis  promillitur  qui  resur- 
rexit,  non  remeationem  sonat,  sed  transmigratio- 
nem.  Credo  jam  aliquorum  ingenia  prsevolant,  et 
quorsum  haec  veliut  tendere,  suspicantur.  Dicimus 
tamen  breviter  :  praescrtim  ne  devotionem  vestram 
in  tanta  solemnitate  sermonis  videatur  prolixitas 
onerare.  Si  post  consummationem  crucis  in  nostram 
hanc  morlalitatem  et  vitse  pra)sentis  aerumnas  Chri- 
stus  Dominus  revixisset;  ego  eum,  fratres,  non 
transiisse  dicerem,  sed  rediisse ;  non  transmigrasse 
in  sublimius  aliquid,  sed  ad  stalum  remeasse  prio- 


voluptati.  Obnubilat,  fratres,  solemnitatis  laetitiam 
materia  tristior  ;  sed  ipsius  plangimus  solemnitatid 
injuriam,  quam  dissimulare  non  possumus  nee  in 
ipsa^  imo  minus  in  ipsa.  Proh  dolor !  peccandi  tem« 
pus,  terminus  recidendi  facta  est  resurrectio  Salva- 
toris  I  Ex  hoc  nempe  comessationes  et  ebrietates 
redeunt,  cubilia  et  impudicitiae  repetuntur,  et  laxan- 
tur  concupiscentiis  frena  :  quasi  vero  ad  hoc  sur- 
rexcrit  Christus,  et  non  magis  propter  justificatia- 
nem  nostram.  Sic  honoratis,  miseri,  Christum,  quem 
suscepistis  ?  Venturo  parastis  hospitium,  oonfitentes 
peccata  cum  gemitu,  castigantes  corpora,  eleemo- 
synas  impendentes  :  et  ecce  susceptum  proditis  ini- 
micis,  imo  exire  compellitis,  priores  nequitias  admit- 
tendo.  Neque  enim  cohabitatio  esse  potest  luci  ad  te- 
nebras,Christi  cum  superbia,  cum  avaritia^  cumambi- 
tione,  cum  fraterno  odio,  cum  luxuria,  cum  forni- 
catioue.  Quid  enim  minus  pra^enti  debetur,  quam 
venturo  ?  Quid  minus  reverentise  resurrectionis 
tempus  exigit,  quam  passionis  ?  Sed  vos,  ut  manife- 
stum  est,  neutram  honoratis.  Nam,  si  compateremini 
et  conregnaretis ;  si  commoreremini,  et  conresur- 
geretis. 

17.  Nunc  autem  ex  sola  consuetudine  temporis 
et  simulatione  quadam  humilialio  illa  processit^ 
quam  non  seqmtur  exsultatio  spiritualis.  Propter 
iwcyiii  ait  Apostolus,  multi  infirmi  et  imbecilles,  ei 
dormiunt  multi  (i  Cor,  xi,  30).  Propter  hoc  crebra 


rem.  Nunc  autem  quia  transiit  iu  novilatem  vitae,  i|  in  diversis  regionibus  hominum  mortalitas,  speciali- 
nos  quoque  invitat  ad  transitum,  vocat  in  Galilaeam.      ler  his  diebus.  Quid  enim  ?  Deprehensi  estis  iuter 


Propterea  siquidem  quod  morluus  est  peccato,  mor- 
tuus  est  semel ;  quia  quod  jam  vivit,  vivit  non  car- 
ni,  sed  Deo. 

15.  Quid  nos  dicimus,  qui  sacram  Domini  resur- 
rectionem  Paschae  privamus  nomine,  ut  sit  nobis  in 
redilum  magis  quam  in  transitum?  Luximus  his 
diebus,  compunctioni  et  orationi,  gravitati  et  absti- 
nentiae  dediii,  caeterorum  ncgligentias  temporum 
sacro  hoc  quadragenario  redimere  et  diluere  cu- 
pientes.  Communicavimus  passionibus  Christi,  com- 
plantati  ei  denuo  sumus  per  baptismum  quemdam 
lacrymamm,  poenitcntiae,  confessionis.  Si  ergo  mor- 
toi  sumiu  SOS  peccato,  quomodo  vivemus  adhuc 


angustias,  praevaricatores,  non  qui  praevaricati  estis, 
sed  qui  persistitis  in  peccato,  addentes  praevarica- 
tionem,  aut  penitus  impoenitentes,  aut  tepide  poeni- 
tentes ;  ncc  periculosa  [alias  pericula]  fugientes,  vel 
post  miseram  experientiam,  incentiva  peccati.  Irre- 
tivit  vos  inimicus  perplexis,  ut  ait  Scriptura,  nervis 
tesliculorum  {Job,  xl,  12).  Si  hac  conscientia  Chri- 
sti  sacramenta  refugitis,  nihil  vobis  commune  cum 
Cliristo,  non  habetis  vitam  in  vobis.  Ipsum  audite 
dicentem:  Nisimanducaveritis  carnem  Filit  hominiSf 
et  biberitis  ejus  sanguinem  non  habebitis  vitam  in 
vobis  {Joan.  vi,  54).  Si  indigne  soscipitis,  judidum 
vobis  manducatis,  sanctum  corpus  Domini  non  dijn- 


183 


S.  BERNARDI  ABBATIS  CLARJl-yALLENSIS 


SS4 


dicantes.  Redite  ergo,  praevaricatores,  ad  cor,  et  in  A 
toto  corde  quserite  Dominum,  et  odite  malum ;  poeni' 
tentes  non  verbo  tantum  et  lingua,  sed  spiritu  et 
veritate.  Quia  vero  non  satis  cecidisse  piget  homi- 
nem,  ut  videtur,  qui  adhuc  manere  disponit  in  lu- 
brico ;  aut  errasse,  qui  ducem  non  quaerit :  sit  vcrse 
compunctionis  indicium,  opportunitatis  fuga,  subtra- 
ctio  occasionis.  Alioquin  timchdum  valde  ne  dies 
ista  (siquidem  et  ipsa  posita  est  in  ruinam  et  resur- 
rectionem  multorum)  reprobet  vos,  vel  tanquam 
manifeste  alienos  a  ChristOf  Christo  non  communi- 
cantes,  vel  tanq^iam  socios  Judse,  in  quem  intravit 
Satanas  post  buccellam  {Joan.  xiii,  27). 

18.  Sed  quid  ad  nos,  fratres,  de  his  qui  foris  sunt 
judicare  ?  nisi  quod  in  eodem  non  fuisse  laqueo  plan- 
gimus,  ab  eodem  erutos  gratulamur,  sola  misericor-  Q 
dia  operante,  in  quo  miserabUiter  eos  detineri  fra- 
terna  charitate  dolemus.  Utinam  autem  vel  nos  jam 
sanctificati,  et  penitus  alieni  ab  hac  misera  et  sacri- 
lega  consuetudine  iuveniamur,  nec  quidquam  in 
nobis  pereat  999  aut  minuatur  de  exercitio  spi- 
rituali  sacree  resurrectionis  adventu,  sed  transire 
magis  et  excrescere  studeamus  1   Quicunque  enim 


post  lamenta  poenitentiae  non  ad  carnales  redit  con- 
solationes ;  sed  in  fiduciam  divinae  miserationis  exce- 
dit,  ingreditur  novam  quamdam  devotionem  et  gau- 
dium  in  Spiritu  sancto ;  nec  tam  compungitur 
prseteritorum  recordatione  peccatorum,  quam  dele- 
ctatur  memoria  et  inflammatur  aeternomm  desiderio 
praemiorum  :  is  plane  est  cum  Christo'  resurgit , 
qui  Pascha  celebrat,  qui  fcstinat  in  Galilaeam.  Yos 
ergo,  charissimi,  si  consurrexistis  cum  Christo,  quae 
sursum  sunt  quaerite,  ubi  Christus  est  in  dextera  Dei 
sedens;  quae  sursum  sunt  sapite,  non  quae  super 
terram  (Coloss,  iii,  1,2) :  ut  quemadmodum  Christus 
resurrexit  a  mortuis  per  gloriam  Patris,  ita  et  vos 
in  novitate  vitae  ambuletis  {Rom.  vi,  4] ;  ut  a